"O Üνθρωπος πρÝπει κÜθε μÝρα ν᾽ακοýει Ýνα γλυκü τραγοýδι, να διαβÜζει Ýν ωραßο ποßημα, να βλÝπει μιαν ωραßα εικüνα κι αν εßναι δυνατü, να διατυπþνει μερικÝς ιδÝες. Αλλιþς χÜνει το αßσθημα του καλοý και τη τÜση προς αυτü...". Γκαßτε
Friedrich Caspar David (1774-1840) Romanticism 
Ο διασημüτερος ζωγρÜφος και χαρÜκτης του Γερμανικοý ρομαντισμοý και μοναδικÞ μορφÞ στην ιστορßα της τοπιογραφßας. Η βαθειÜ θρησκευτικÞ του πßστη κι η αγÜπη του για τη γερμανικÞ ýπαιθρο, του εμπνεýσανε σκηνÝς σπÜνιας ομορφιÜς κι Ýντασης, που προβÜλλουνε κι εξυμνοýνε τη πνευματικüτητα στη φýση. Νομßζω πως του αξßζει, καθþς Þταν ιδιüτυπη περßπτωση καλλιτÝχνη, μια πρüσθετη μνεßα και για το λüγο αυτü θα προσθÝσω μερικÜ σχüλια που μας μπÜζουνε, πρþτα στην εποχÞ, στη τεχνοτροπßα του κι ýστερα στα βιογραφικÜ του στοιχεßα. ΛησμονÞθηκε σχεδüν τελεßως μετÜ το θÜνατü του και μüνο στις αρχÝς του 20οý αι. Üρχισαν να τονε θεωροýν Ýναν απü τους μεγαλýτερους Γερμανοýς ζωγρÜφους και να εκτιμοýν τα συναισθηματικÜ στοιχεßα του Ýργου του. ΠρÜγματι Þταν εξαιρετικÜ σπÜνια περßπτωση ζωγρÜφου, χαρÜκτη, οικογενειÜρχη κι ανθρþπου.
O ΚÜσπαρ Νταβßντ Φρßντριχ το 1802 Þταν νÝος, Üγνωστος ζωγρÜφος που οι συντοπßτες του τον Ýβλεπαν να τριγυρßζει μüνος στο νησß του Ρßγκεν. Εκεß ζωγρÜφιζε αυτü που Ýνιωθε üτι ο ßδιος Þταν, μικρüς, ανþνυμος, ασÞμαντος Üνθρωπος στοιχειωμÝνος απü το μεγαλεßο της Φýσης ολüγυρÜ του. ΔηλαδÞ, το αρχετυπικü αßσθημα του Ρομαντισμοý, ο ΜπÜιρον καταμεσÞς του ωκεανοý, ο ΤÝρνερ στις κορυφÝς των Αλπεων κι οι πÜμπολλοι Γερμανοß νÝοι ιδεαλιστÝς που ονειρεýονταν ταξßδια στη ΒαλτικÞ του βορρÜ Þ στη ΝÜπολη του νüτου.
"Παρατηροýμε ενßοτε", γρÜφει ο Ρüμπερτ Χιουζ στη ΓκÜρντιαν, "Ýνα κßνημα πνευματικü να συμβαδßζει με την ανÜδυση της αυτογνωσßας του τüπου εντüς του οποßου εμφανßζεται αυτü το κßνημα". Τοýτο ακριβþς συμβαßνει με τη γερμανικÞ, ρομαντικÞ ζωγραφικÞ. Οι αρχÝς του 19ου αι., με τις ναπολεüντειες εκστρατεßες και τη Σýνοδο της ΒιÝννης, Þτανε σκληρÝς για τους προοδευτικοýς, δημοκρατικοýς, πνευματικοýς ανθρþπους. H σχÝση κι η διασýνδεση ενüς διανοουμÝνου με τον λαü Þταν πρÜξη πολιτικÜ ανατρεπτικÞ. Το Γοτθικü Þτανε το παλιü, το Ελληνικü Þτανε το μοντÝρνο. Το 1ο Þτανε το γερμανικü, το 2ο Þτανε το ευρωπαúκü (με τη σημασßα, πνευματικÞ, πολιτικÞ και κοινωνικÞ, που οι üροι εßχαν εκεßνη την εποχÞ). Ο ρομαντικüς Þταν εν μÝρει Ýνας πατριþτης κι εν μÝρει Ýνας εξüριστος μες στην ßδια του τη χþρα. Εξ οý κι η αγÜπη του για την εικüνα του ως περιπλανþμενου, του ατüμου που γýρισε τη πλÜτη στη κοινωνßα και στις ερημιÝς ατενßζει το φεγγÜρι, το τοπßο, τα βρÜχια της ακτÞς.
Εδþ μπαßνει η περßπτωση του Φρßντριχ: η εικüνα του αποτραβηγμÝνου ανθρþπου που τελικÜ επιβλÞθηκε, ο γιος ενüς σαπωνοποιοý απ' το λιμÜνι της επαρχßας Γκρßφσβαλντ, που πÝθανε αφανÞς κι ημßτρελος στη ΔρÝσδη. O μοντερνισμüς του δε βρßσκεται στη καλλιτεχνßα του (οι πßνακÝς του, προσεκτικÜ συνθεμÝνοι εßναι στατικοß σ' εποχÞ λατρεßας της αλλαγÞς) üσο στις ιδÝες πßσω απü τις εικüνες του. ΡωτÜνε το ßδιο πρÜγμα, üπως κι ο σýγχρονüς του φιλüσοφος ΣλÝγκελ: «Μπορεß ο Üνθρωπος να νοηθεß ξÝχωρα απü τη φýση;». Η απÜντηση που δßνουνε κι οι 2 εßναι ßδια που δßνουνε κι οι σημερινοß οικολüγοι. Οχι, δεν μπορεß -η καταστροφÞ του ενüς εßναι καταστροφÞ του Üλλου.
Κýριο θÝμα της τÝχνης του -που εßχε τις ρßζες της στον επαρχιακü ρεαλισμü του 18ου αι.- εßναι ακριβþς το τοπßο, εμπνευσμÝνο ιδιαßτερα απü τον τüπο του, στο οποßον η ανθρþπινη μορφÞ εμφανßζεται σπÜνια. Στους πßνακÝς του üπου κυριαρχοýν οι γκρßζοι κι οι καστανοß τüνοι, τα χρþματα τεßνουν να περιοριστοýν στην αξßα τους και να τονιστοýν μÜλλον με τη σκιÜ και το φως. ΜερικÝς φορÝς μοιÜζει να μην εßναι απαραßτητος κι ο θεατÞς, σα να 'ναι το Ýργο φτιαγμÝνο αποκλειστικÜ για την ευχαρßστηση του δημιουργοý του και του Δημιουργοý γενικÜ.
Το μεγαλýτερο μÝρος της σταδιοδρομßας του καταγρÜφεται στη ΔρÝσδη, που μετÜ απü αργÜ μα σταθερÜ βÞματα, Ýγινε διÜσημος με τη πρþτη παραγγελßα που ανÝλαβε. Στα επüμενα χρüνια καλλιÝργησεν εντελþς προσωπικü ιδßωμα και φιλοτÝχνησε τοπßα που διαπνÝονται απ' Ýντονο μυστικισμü καθþς και θρησκευτικÝς αλληγορßες. Χαρακτηρßστηκεν εσωστρεφÞς και μελαγχολικüς, αλλÜ Þταν επßσης πατριþτης κι αφοσιωμÝνος οικογενειÜρχης. ΠαρÜ τη νüσο που τονε καθÞλωσε τα τελευταßα χρüνια της ζωÞς του, οι καλλιτεχνικÝς του αναζητÞσεις Þταν αδιÜλειπτες και στους τελευταßους πßνακÝς του συνδýασε το λυρισμü με μια νÝα αντßληψη των χρωμÜτων.
ΓεννÞθηκε στο Γκρßφσβαλντ της ΒαλτικÞς, που Þταν εκεßνο τον καιρü σημαντικü λιμÜνι και βρισκüταν υπü ΣουηδικÞ κατοχÞ. στις 5 ΣεπτÝμβρη 1774, γιος του Αδüλφου Γκüτλιμπ, ιδιοκτÞτη εργοστασßου σαπωνοποιÀας & κηροποιÀας και της Σοφß ΝτοροτÝα ΜπÝχλι, 6ο απü τα 10 παιδιÜ της οικογÝνειας. 7 χρονþν χÜνει τη μητÝρα του και στα 14, τον αδελφü του, που πνßγεται σε προσπÜθεια να τονε σþσει. Η οικονομικÞ κατÜσταση της οικογÝνειας, επÝτρεψε στον Φρßντριχ να μορφωθεß. Στα 16 του üντας σπουδαστÞς του πανεπιστημßου του Γκρßφσβαλντ, ξεκßνησε υπü την καθοδÞγηση του καθηγητÞ του, των Καλþν Τεχνþν, Γιüχαν Γκüτφριντ Κουßστορπ, ν' αντιγρÜφει πßνακÝς αλλÜ και να ζωγραφßζει δικοýς του. Τις σπουδÝς του συνÝχισε στην Ακαδημßα ΚοπεγχÜγης. Εκεß γνþρισε τον ζωγρÜφο Γιüχαν ΓκÝμπχαρτ Λοýν με τον οποßο γßναν αδερφικοß φßλοι. Γνωρßζει τον πÜστορα-ποιητÞ Λοýντβιχ ΚοζενγκÜρντεν.
Τελειþνοντας της σπουδÝς του στη ΚοπεγχÜγη, επÝστρεψε για λßγο στη γενÝτειρα του και κατüπιν εγκαταστÜθηκε στη ΔρÝσδη, που κεßνο τον καιρü αποτελοýσε πüλο Ýλξης των Γερμανþν ζωγρÜφων, ανθηρü καλλιτεχνικü και πολιτιστικü κÝντρο, ΓρÜφτηκε στην Ακαδημßα Καλþν Τεχνþν ΔρÝσδης, αλλÜ τον περισσüτερο χρüνο του τονε περνοýσε εßτε μελετþντας δουλειÝς Üλλων ζωγρÜφων, εßτε ζωγραφßζοντας ο ßδιος, κυρßως τοπßα, κÜνοντας μικρÝς εκδρομÝς στα περßχωρα της πüλης. Εκεß θα μεßνει μüνο 3 χρüνια και μτο 1801 επιστρÝφει στη γενÝτειρα και γνωρßζει τον ρομαντικü ζωγρÜφο Φßλιπ ¼ττο Ροýνγκε και μαζß του γßνεται μÝλος του κýκλου των ρομαντικþν ποιητþν (Λοýντβιχ Τικ, ΝοβÜλις, Φρßντριχ ΣÝλινγκ). Τον επüμενο χρüνο, επιστρÝφει στη ΔρÝσδη, δεßχνει Ýντονο ενδιαφÝρον για τις μεγÜλες πανοραμικÝς απüψεις κι Ýγινε δεκτüς ως ταλαντοýχος ζωγρÜφος. Λüγω της φÞμης που εßχε πλÝον αποκτÞσει, γνþρισε κι Ýκανε παρÝα με σημαντικοýς ανθρþπους της πüλης τüσο καλλιτÝχνες üσο και φιλοσüφους.
Το 1805 συμμετÝχει με 2 Ýργα με σÝπια, που διακρßνονται για τη προσοχÞ στις λεπτομÝρειες και την αναζÞτηση των ζωγραφικþν εντυπþσεων. σε διαγωνισμü στη ΒαúμÜρη και κερδßζει το Α' Βραβεßο, ενþ 2 χρüνια μετÜ, κÜνει τις πρþτες προσπÜθειες στο τομÝα της ελαιογραφßας. Το 1ο σημαντικü Ýργο του με λÜδι (1807) Þταν Ýνα εικονοστÜσι για την Αγßα ΤρÜπεζα ενüς πýργου. Τον επüμενο χρüνο φιλοτεχνεß το 1ο μεγÜλο του αριστοýργημα "Σταυρüς ΠÜνω Στο Βουνü", ενþ το "Μοναχüς ΚοντÜ Στη ΘÜλασσα" και το "Τοπßο Με ΟυρÜνιο Τüξο" δημιουργÞθηκαν το 1809. Το 1810 μαζß με τον, επßσης ζωγρÜφο, ΓκÝοργκ Φρßντριχ ΚÝρστινγκ ταξßδεψε στα βουνÜ Ριζενγκεμπßργκε, Ýχοντας στις αποσκευÝς του αρκετÜ λευκÜ τετρÜδια ιχνογραφßας. Στην επιστροφÞ τα τετρÜδια Þταν γεμÜτα πρüχειρα σκßτσα τα οποßα αποτÝλεσαν τους «οδηγοýς» για αρκετοýς απü τους πßνακες που ζωγρÜφισε τα επüμενα χρüνια.
Το 1810 εκθÝτει στην Ακαδημßα Βερολßνου Ýργα του, που τ' αγορÜζει ο Φρειδερßκος ΓουλιÝλμος Γ' της Πρωσσßας. ΚÜνει πεζÞ, μαζß με τον φßλο του ζωγρÜφο ΚÝρστινγκ, την οροσειρÜ Ριζενγκενμπßργκε. Το 1816 Ýγινε μÝλος της Ακαδημßας του Βερολßνου και γνþρισε τον Γκαßτε, που 'χεν Þδη εκτιμÞσει τη παρατηρητικüτητÜ του και την ευαισθησßα του στο φυσικü θÝαμα. 2 χρüνια μετÜ νυμφεýεται τη ΚριστιÜνε Καρολßνε Μπüμερ, 20 χρüνια μικρüτερÞ του, με την οποßα απÝκτησε 3 παιδιÜ, την ¸μα, την ¢γκνες και το Γουσταýο. Την ßδια εποχÞ Þτανε πλÝον καταξιωμÝνος ζωγρÜφος που δεχüτανε πολλÝς παραγγελßες για πßνακες και συναναστρεφüταν σημαντικοýς ανθρþπους μεταξý των οποßων αριστοκρÜτες και πρßγκιπες της Γερμανßας αλλÜ και Üλλων χωρþν.
Το 1824 χÞρεψε, μετÜ το θÜνατο του, η θÝση του ΚλÝνγκελ στην Ακαδημßα Καλþν Τεχνþν ΔρÝσδης. Αντß να δοθεß στον Φρßντριχ, του δüθηκε η υποδεÝστερη θÝση του επιτßμου καθηγητÞ της Ακαδημßας. Αυτü Ýγινε üχι επειδÞ δε διÝθετε τα προσüντα, αλλÜ επειδÞ οι πολιτικÝς του απüψεις δε συμφωνοýσανε μ' αυτÝς των μελþν της Ακαδημßας. Την ßδια εποχÞ Üρχισε να 'χει ψυχολογικÜ προβλÞματα. Για μικρü χρονικü διÜστημα πÞγε στο νησß Ρßγκεν, προκειμÝνου να ηρεμÞσει. Οι πωλÞσεις των πινÜκων του αρχßζουν να μειþνονται σταθερÜ κι επιπλÝον το 1835 παθαßνει εγκεφαλικü που αφÞνει τη δεξιÜ πλευρÜ του παρÜλυτη. Πηγαßνει για θεραπεßα στη λουτρüπολη ΤÝπλιτς, απ' üπου επιστρÝφει Ýχοντας την δυνατüτητα να ζωγραφßζει. Δυστυχþς üμως, το 1837, 2ο εγκεφαλικü τον Üφησε εντελþς παρÜλυτο και φυσικÜ ανßκανο να εργαστεß.
ΠÝθανε 3 χρüνια μετÜ στις 7 ΜÜη 1840, σ' ηλικßα 66 ετþν, στη ΔρÝσδη και θÜφτηκεν εκεß.
ΓενικÜ Þταν μελαγχολικüς Üνθρωπος μ' Ýντονο θρησκευτικü στοιχεßο στο χαρακτÞρα. Σε πολλοýς πßνακες του υπÜρχουνε στοιχεßα που παραπÝμπουνε στο θÜνατο. ¸να Üλλο χαρακτηριστικü των πινÜκων του εßναι πως σε üσους απεικονßζονται Üνθρωποι, Ýχουν σχεδüν πÜντα γυρισμÝνη τη πλÜτη τους σε αυτüν που βλÝπει τον πßνακα. Κι αυτü εßναι Üλλη μια απüδειξη üτι η μελαγχολßα του ζωγρÜφου πÝρασε και στα Ýργα του. ¼σο για το θρησκευτικü στοιχεßο του χαρακτÞρα του αυτü βρÞκε Ýκφραση σε πολλοýς πßνακες του που απεικονßζουν ναοýς, αν και τις περισσüτερες φορÝς οι ναοß απεικονßζονταν μισογκρεμισμÝνοι. ¼πως εßπαμε η μελαγχολßα Þτανε το βασικü χαρακτηριστικü τüσο των πινÜκων üσο και του χαρακτÞρα του μεγÜλου Γερμανοý ρομαντικοý, ζωγρÜφου-τοπιογρÜφου και χαρÜκτη ΚÜσπαρ ΝτÜβιντ Φρßντριχ.
Ας ρßξουμε üμως μια ματιÜ στα Ýργα του, που φιλοξενοýνται παρακÜτω γιατß επßσης θαρρþ πως αξßζει τον κüπο:
1. ΘÝλω να σταθþ πρþτα στον πßνακα με τßτλο "Περιπλανþμενος ΠÜνω Απü Τη ΘÜλασσα Της Ομßχλης". Με το διÜσημο αυτü πßνακα που Ýχει αποτυπωθεß απü εξþφυλλα βιβλßων μÝχρι γραμματüσημα, θ' αρχßσει η περιÞγηση στη τÝχνη του Ρομαντισμοý και στον εσþτερο, ιδιαßτερο κüσμο του Φρßντριχ: ο ποιητικüς του τßτλος, η σýλληψη κι απüδοση του θÝματος -η Üγρια ομορφιÜ της φýσης κι η μοναχικÞ μορφÞ του περιπλανþμενου, ενσαρκþνουν απολýτως το πνεýμα του κινÞματος.
Ο Φρßντριχ, τοπιογρÜφος κυρßως αλλÜ και χαρÜκτης, Ýφτιαξε πßνακες üπου η φýση αποκτÜ μια μεταφυσικÞ διÜσταση και κυριαρχεß απολýτως, ενþ τα ανθρþπινα üντα στÝκονται Üλλοτε εκστατικÜ μπρος στην ομορφιÜ της κι Üλλοτε ανßσχυρα στη δýναμÞ της. Τα τοπßα που ζωγραφßζει δεν εßναι απλÜ θÝατρα ανθρþπινων πρÜξεων, εßναι πρωταγωνιστÝς ενþ ενÝχουν κι Ýνα πνευματικü και φιλοσοφικü συμβολισμü. ¸ντονο δε στη τοπιογραφßα του εßναι το προσωπικü στοιχεßο, δεν πρüκειται για φωτογραφικÞ απüδοση αλλÜ για την αντßληψη του τοπßου μες απü τη ματιÜ του δημιουργοý.
Ο Περιπλανþμενος (1818, βρßσκεται στο Μουσεßο Kunsthalle, Αμβοýργο) συμπυκνþνει τα 2 βασικÜ στοιχεßα της τÝχνης του: τη φιλοσοφικÞν Ýννοια του υψηλοý, που κυρßως εντοπßζεται στο μεγαλεßο της φýσης και τον ιδιαßτερο τρüπο που τοποθετεß την ανθρþπινη μορφÞ στους πßνακÝς του -πÜντα με γυρισμÝνη τη πλÜτη, Rückenfigur εßναι ο üρος στα ΓερμανικÜ. ΥπÜρχει συνÞθως Ýνας Þ περισσüτεροι θεατÝς στις συνθÝσεις του που εικονßζονται μ' αυτü τον τρüπο ενþ üταν απουσιÜζουν, Rückenfigur εßναι ο θεατÞς που στÝκει μπρος στον πßνακα και κοιτÜ το τοπßο του. Ο νεαρüς, ξανθüς Üντρας ντυμÝνος με ροýχα της εποχÞς εßναι ο ßδιος ο ζωγρÜφος: στÝκεται ευθυτενÞς στο πρþτο επßπεδο, το σþμα του σχηματßζει μια πυραμßδα με το βρÜχο ενþ το ραβδß, το σýμβολο τοý οδοιπüρου, τον συνδÝει με το Ýδαφος. ΜοιÜζει εντελþς απορροφημÝνος μπρος στη θÜλασσα της ομßχλης απü την οποßα μüλις Ýχει αναδυθεß, σκαρφαλþνοντας σε μια απüκρημνη κορυφÞ. Δεν θαυμÜζει απλþς το τοπßο, δεν ρεμβÜζει: εßναι προσηλωμÝνος στο μακρινü βουνü που διακρßνεται στο βÜθος του πßνακα -εßναι σχεδüν προφανÝς απü την αποφασιστικÞ στÜση του σþματüς του, üτι εκεß σκοπεýει να φτÜσει.
Τα χρþματα σε απαλοýς, ευγενικοýς τüνους, κρýβουν Ýνα μυστικü: ενþ με τη πρþτη εντýπωση το χρþμα που κυριαρχεß εßναι το μπλε σε διαφορετικÝς αποχρþσεις, υπÜρχει επßσης ροζ, κßτρινο και βιολετß, σαν Ýνα αüρατο πÝπλο -κι εßναι το βιολετß που δßνει στην ατμüσφαιρα του πßνακα Ýνα αßσθημα μυστικισμοý και τονßζει τη μεταφυσικÞ του διÜσταση. Το ιδιαßτερο φως, πολý σημαντικü στοιχεßο σε üλα τα Ýργα του, μοιÜζει ζωντανü και ζωντανεýει επßσης üλα τα στοιχεßα της σýνθεσης με τη διαýγεια του: σχεδüν αναπνÝεις τον καθαρü αÝρα και νιþθεις τον Üνεμο. Η τεχνικÞ της ελαιογραφßας, που εßναι κι η πιο δýσκολη στη ζωγραφικÞ, του δßνει τη δυνατüτητα να χρησιμοποιÞσει πολλÜ και διαφορετικοý πÜχους στρþματα χρþματος, δημιουργþντας αυτü το εξαιρετικü τεχνικÜ αποτÝλεσμα καθþς και την Ýντονη διαφορÜ ανÜμεσα στο πρþτο επßπεδο και το βÜθος, üπου απü το συμπαγÝς σκοýρο του βρÜχου και των ενδυμÜτων της μορφÞς, το μÜτι του θεατÞ περνÜ απüτομα στο διαφανÝς κι αιθÝριο χρþμα της ομßχλης και του ουρανοý.
Ο Περιπλανþμενος εßναι ο αρχετυπικüς ρομαντικüς Þρωας: πρüκειται για μßαν αδÜμαστη κι ανÞσυχη ψυχÞ που αναζητÜ στις ερημιÝς της φýσης την ομορφιÜ και το μεγαλεßο, μακριÜ απü τη διαφθορÜ του πολιτισμοý. Εκεß ο ρομαντικüς καλλιτÝχνης αναζητÜ την Ýμπνευση αλλÜ και την επικοινωνßα με τον εσþτερο εαυτü του. Ταυτüχρονα, η σýνθεση εßναι αλληγορßα που συμβολßζει τον αγþνα της ανüδου στη κορφÞ, üχι απü φιλοδοξßα αλλÜ απü την ανÜγκη της ψυχÞς να συναντÞσει το θεßο και να διακρßνει καθαρÜ στον ορßζοντα τις οροσειρÝς του πνεýματος, πÝρα απü τα σýννεφα των υλικþν αναγκþν που κλεßνουνε την ορατüτητα. Το μÞνυμα του δημιουργοý: αν κι ο καιρüς φαßνεται θυελλþδης, ο αναρριχητÞς παραμÝνει ατÜραχος κι ακλüνητα προσηλωμÝνος στη πορεßα του - üλο και πιο ψηλÜ.
Tßποτα δεν εßναι Üμεσα αναγνωρßσιμο. Το τοπßο που καταλαμβÜνει το μεγαλýτερο μÝρος του πßνακα εßναι Üγνωστο και πολý πιθανüν να εßναι Ýνας συνδυασμüς τοπßων που εßχε δει ο ζωγρÜφος κατÜ τη διÜρκεια των ταξιδιþν του. Παρüλη την Ýλλειψη σýνδεσης με αναγνωρßσιμο τüπο, αυτÞ η εικüνα του Üγριου τοπßου συμπßπτει με την εικüνα που ο θεατÞς Ýχει στο μυαλü του, üταν ατενßζει Ýνα βουνü, Ýνα οποιοδÞποτε βουνü απü Ýνα ψηλü σημεßο, Ýνα οποιοδÞποτε σημεßο. Αγγßζοντας σχεδüν τη καθολικüτητα μιας εσωτερικÞς εικüνας, ο καλλιτÝχνης πετυχαßνει τη προσωπικÞ ταýτιση του εκÜστοτε θεατÞ με το θÝμα.
Ωστüσο, πρωταγωνιστÞς σε αυτü το αλλüκοτο σκηνικü δεν εßναι το τοπßο. Δεν πρüκειται για μια τοπιογραφßα, αλλÜ για μια αυτοπροσωπογραφßα Þ προς χÜριν της κυριολεξßας, μßα αυτü-πßσω üψη-γραφßα! Ο καλλιτÝχνης δημιουργεß καινοýρια σχÝση με το θεατÞ. Δημιουργεßται η αßσθηση üτι κι ο ßδιος παρευρßσκεται σ’ αυτü το χþρο που αναπαριστÜ το Ýργο. Στον οξυκüρυφο κι απüτομο βρÜχο που Ýχει κατακτηθεß απü τον οδοιπüρο δεν θα μποροýσε να ξαποστÜσει κανÝνας Üλλος, Ýτσι εκ των πραγμÜτων ο θεατÞς καταλαμβÜνει τον χþρο πßσω απü τον οδοιπüρο, περιμÝνοντας ßσως τη σειρÜ του για να απολαýσει κι αυτüς το ομιχλþδες τοπßο. Ο καλλιτÝχνης καταφÝρνει να δημιουργÞσει στον θεατÞ τη προσδοκßα üτι σε λßγο θα εßναι αυτüς ο πρωταγωνιστÞς αυτοý του σκηνικοý. ΑναμÝνει μÝχρι ο προπορευüμενος να γυρßσει και με μια ελαφριÜ υπüκλιση να του παραχωρÞσει τη θÝση του, Ýτσι þστε ο θεατÞς να γßνεις ο κατακτητÞς του τοπßου.
¸νας μοναχικüς περιπατητÞς, με την πλÜτη στραμμÝνη σε μας, ο οποιοσδÞποτε Üνθρωπος, ατενßζει απü ψηλÜ τα βουνÜ. Τα στοιχεßα του ρομαντισμοý αυτοý του πßνακα εßναι η ονειροπüληση, η μοναξιÜ και η μοναχικüτητα, η αδýναμη, μες στην απÝραντη δýναμη της φýσης αλλÜ ηρωικÞ μορφÞ του ανθρþπου. Τα περιγρÜμματα, δεßχνουν να χÜνονται στην ομßχλη, εστιÜζουμε στη σκιÜ και στη κßνηση (μαλλιÜ, σýννεφα). Ο περιπατητÞς θÝλει να διευρýνει τους ορßζοντÝς του και ν' ανακαλýψει καινοýριους κüσμους, να υπερβεß τις ως τþρα δυνατüτητÝς του. Τα σýννεφα, που κρýβουνε κÜποιες απü τις κορφÝς, δεßχνουνε πως üσο ψηλÜ και να φτÜσει κανεßς δεν μπορεß να τα δει üλα, ßσως πως ο αγþνας για τη γνþση εßναι συνεχÞς.
2. Στο Ýργο του "Ανδρας & Γυναßκα Ατενßζοντας Το Φεγγαρüφωτο" (1818/1824), οι 2 ρεμβαστÝς δε διαφÝρουνε διüλου απ' τα βρÜχια και το ξερριζωμÝνο δÝντρο πλÜι. M' üλο που δεν Ýχουνε καμμßαν Ýκφραση η λÝξη που τους περιγρÜφει καλλßτερα, αυτοýς κι üλον τον γερμανικü Ρομαντισμü, στη ζωγραφικÞ, στη ποßηση, στη μουσικÞ και στη φιλοσοφßα, εßναι λαχτÜρα. H λαχτÜρα για το Üγνωστο, το ασýλληπτο, που κρýβεται εßτε στη Φýση Þ κÜπου στο Üχρονο παρελθüν πÝραν του κüσμου τοýτου. Αυτü στη ζωγραφικÞ μπορεß να συμβολßζεται με τη μορφÞ ενüς δÜσους, ενüς δÝντρου μüνου, ενüς βρÜχου, ενüς σýννεφου Þ της απÝραντης θÜλασσας. ΜερικÝς φορÝς τα σýμβολα αποκτοýνε θρησκευτικÞ χροιÜ, üπως π.χ. στο Φρßντριχ üταν εμφανßζεται Ýνα παλιü παρεκκλÞσι ερειπωμÝνο, μια γοτθικÞ αψßδα Þ Ýνας σταυρüς στο βουνü. ΑλλÜ δεν εßναι εντελþς απαραßτητα, αν κι οι Γερμανοß ρομαντικοß εßχαν Ýνθερμο θρησκευτικü ζÞλο, λαχτÜρα προς την αθωüτητα του κüσμου της ΚαινÞς ΔιαθÞκης γι' αυτü κι ορισμÝνοι τους αυτοαποκαλοýνται Ναζαρηνοß.
3. Στον πßνακα "Εßσοδος Νεκροταφεßου Με Χιüνι" μποροýμε να διακρßνουμε πολλÜ στοιχεßα του ρομαντισμοý üπως η αναζÞτηση της γαλÞνης μÝσω της επαφÞς με τη φýση ως απüδρασης απü την αστικÞ κοινωνßα. Επßσης υπÜρχει η ανÜγκη Ýκφρασης ατομικþν συναισθημÜτων και στοχασμþν για το νüημα της ýπαρξης και τη καταφυγÞ στη θρησκευτικÞ απομüνωση. Χρησιμοποιοýνται ψυχρÜ χρþματα, σκιÝς και διαβαθμßσεις του γκρι, ενþ υπÜρχουν ασαφÞ περιγρÜμματα . Ο συνδυασμüς üλων αυτþν προκαλεß μια θλßψη καθþς κι Ýνα μυστÞριο για το τι μπορεß να υπÜρχει πßσω απü το ερημικü αυτü ερεßπιο. Ταυτüχρονα üμως προκαλεß και φüβο, που αντικατοπτρßζει τον μεγαλýτερο φüβο των Ýλλογων üντων, δηλαδÞ τη γνþση του θανÜτου τους και μας δεßχνει πως αυτüς ο φüβος υπÞρχε πÜντα.
4. Στον πßνακα "Γυναßκα Μπρος Στο ΞημÝρωμα" παρατηροýμε μια κομψÞ, νεαρÞ μÜλλον, γυναßκα, να θαυμÜζει το üμορφο τοπßο που απλþνεται μπρος της κατÜ το ξημÝρωμα/αυγÞ. Η μοναχικüτητα του ατüμου, που «αγκαλιÜζεται» απü την απÝραντη-πανÝμορφη φýση, εßναι εμφανÞς. Υπερτονßζεται η φαντασßα κι ο αυθορμητισμüς, εκφρÜζεται ελεýθερα το ατομικü συναßσθημα, επιδιþκεται Ýντονα η επαφÞ με τη φýση, τα γÞινα χρþματα κατακλýζουνε τον πßνακα, þστε να συγκινÞσει, ενþ δßνεται Ýμφαση στη σκιÜ και τη κßνηση. ΘÝλει να μας δεßξει τη γαλÞνη της φýσης, η οποßα απελευθερþνει το Üτομο απü τη καταπßεση και τη συμβατικüτητα του αστικοý τρüπου ζωÞς, κÜνοντÜς το να Ýρθει σ' επαφÞ με την ουσßα της ýπαρξÞς του.
5. Στον πßνακα "Σταυρüς Στο Βουνü" απεικονßζεται Ýνας ΕσταυρωμÝνος, μπρος απü Ýναν επιβλητικüτατο καθεδρικü ναü, υπερφυσικÜ, σχεδüν, τοποθετημÝνο ανÜμεσα στα ψηλÜ δÝνδρα του δÜσους. Δßνεται Ýμφαση στη σκιÜ, για να ξεχυθεß πιο εντυπωσιακÜ το χρþμα, το ρüδινο του ουρανοý στο Üνω Üκρο, δßνοντας Ýτσι μÞνυμα ελπßδας μες σε τοπßο απüκοσμο, Üγριο αλλÜ κι Þρεμο . Η φýση απλþνεται πληθωρικÜ, καθþς βλÝπουμε τα πυκνÜ Ýλατα πßσω απü τον σταυρü, αλλÜ και γυμνÜ ξεραμÝνα κλαδιÜ σε δýσβατο σημεßο με βρÜχους, που δßνει Ýντονα την αßσθηση της μοναξιÜς στην απεραντοσýνη της φýσης. Υπερτονßζεται η φαντασßα κι η παρüρμηση, γιατß με τη σιωπÞ που αποπνÝει, ο θεατÞς μπορεß να συλλογιστεß για θÝματα εκτüς πεζÞς καθημερινüτητας, ν' αναζητÞσει το Θεßο και να νιþσει πλÞθος συναισθημÜτων.
Ζωγραφßζει Ýνα καθεδρικü ναü, που περιβÜλλεται απü ψηλÜ δÝντρα απü üλες τις πλευρÝς. Καθþς ανεβαßνουμε στον ουρανü, η κορυφÞ του καθεδρικοý ναοý γßνεται σταδιακÜ πιο αμυδρÞ. Μποροýμε να παρατηρÞσουμε τη συμμετρßα που εμφανßζεται στο φüντο. Η τοποθÝτηση των δÝντρων κι η πρüσοψη του ßδιου του καθεδρικοý ναοý εßναι üλα συμμετρικÜ. Ο καθεδρικüς ναüς σ' αυτü το Ýργο εßναι Ýνα θρησκευτικü σýμβολο (του χριστιανισμοý). Ακριβþς μπρος απü τον καθεδρικü ναü στÝκει Ýνας σταυρüς με σκαλισμÝνη τη μορφÞ του Χριστοý. Ο σταυρüς εßναι σφηνωμÝνος σε üρθια θÝση ανÜμεσα σε δýο βρÜχους κι ακριβþς κÜτω ρÝει μικρü ρυÜκι. Μας δßνει την εντýπωση της ερÞμωσης. Η χρÞση των σκοýρων αποχρþσεων προσδßδει στη ζωγραφικÞ μελαγχολικÞ διÜθεση, αναδεικνýοντας Ýτσι το γοτθικü-μεσαιωνικü προσανατολισμü του ζωγρÜφου.
6. Αυτüς ο μικρüς πßνακας, "To Aββαεßο Στο ΔÜσος Με Τις ΒαλανιδιÝς", φιλοτεχνÞθηκε μεταξý 1809-10 και σÞμερα βρßσκεται στο ΚÜστρο Σαρλüτενμπουργκ του Βερολßνου. ΠρωτοπαρουσιÜστηκε το 1810 σε μιαν Ýκθεση που διοργÜνωσε η Ακαδημßα Καλþν Τεχνþν Βερολßνου κι εντυπωσßασε τüσο πολý τον διÜδοχο του πρωσικοý θρüνου που Ýσπευσε να τον αγορÜσει. Απü τα πιο ενδιαφÝροντα σημεßα του εßναι το γοτθικü ερεßπιο, εμπνευσμÝνο απü το κατεστραμμÝνο αββαεßο της ΕλντÝνα, κοντÜ στο Γκρßφσβαλντ. Θεωρεßται πως συμβολßζει το θρησκευτικü συναßσθημα μιας περασμÝνης πια εποχÞς. ΜοιÜζει σα να θÝλει να προκαλÝσει βαθειÜ λαχτÜρα για θÜνατο, που γßνεται σχεδüν στοχασμüς πÜνω στη παροδικÞ φýση της ζωÞς. Ο σταυρüς ενüς εγκαταλελειμμÝνου τÜφου κÜνει τη παρουσßα του θανÜτου ακüμη πιο ζωντανÞ. Η νεκρικÞ πομπÞ των μοναχþν, που κινοýνται αργÜ προς το σταυρü μες απü τη γοτθικÞ πýλη του κατεστραμμÝνου αββαεßου, μοιÜζει ν' αναδýεται απü το λευκü, χιονισμÝνο Ýδαφος. Οι μικρÝς μαýρες φιγοýρες τους μοιÜζουν να αναμειγνýονται με τους διÜσπαρτους τÜφους στο κοιμητÞρι. Το αφýσικο, σχεδüν θεúκü φως, προς το οποßο απλþνουνε τα κλαδιÜ τους οι βελανιδιÝς, Ýρχεται απü μια Üγνωστη πηγÞ. Τα δÝντρα υποβÜλλουν μιαν αßσθηση ζωτικüτητας και κßνησης, που 'ρχεται σ' Ýντονη αντßθεση με τη σκληρÞ ακαμψßα των επιτýμβιων λßθων και την Üψυχη γοτθικÞ αρχιτεκτονικÞ.
7. Το 1822, εßχε ζωγραφßσει τη πßσω üψη μιας γυναικεßας μορφÞς που φαßνεται στον πßνακα "Γυναßκα Στο ΠαρÜθυρο". Ο χþρος του πßνακα εßναι το ßδιο το στoýντιο του καλλιτÝχνη. Η γυναßκα, που γÝρνει το σþμα της προς τη μßα πλευρÜ, στÝκεται στο παρÜθυρο αγναντεýοντας Ýξω κι ο θεατÞς μπορεß μüνο να μαντÝψει üτι πρüκειται για κÜποιο λιμÜνι, βλÝποντας το ιστßο που φαßνεται. Στη περßπτωση αυτÞ, η μοναξιÜ της γυναßκας εßναι τüση που κατακλýζει το χþρο. Η γυναßκα που δε βρßσκεται σε 1ο πλÜνο δημιουργεß μßαν απüσταση απü τον θεατÞ και του επιβÜλλει «τη μοναξιÜ» της καθþς τα κλειστÜ παραθυρüφυλλα και το ßδιο το σþμα της εμποδßζουνε το θεατÞ να μοιραστεß τη θÝα μαζß της.
8. Το θÝμα του επüμενου πßνακα "Ονειροπüλος" εßναι κατ' εξοχÞν ρομαντικü και φυσικÜ εßναι αγαπημÝνο θÝμα του . ¸νας νεαρüς Üνδρας, καθισμÝνος στα γοτθικÜ ερεßπια μÝσα σε δÜσος, ρεμβÜζει το ηλιοβασßλεμα. Ατενßζει πÝρα μακριÜ το αχνÜ φωτισμÝνο τοπßο. Δεν διακρßνουμε το πρüσωπü του, αναρωτιüμαστε για τις σκÝψεις του, κοιτÜζουμε πÝρα μακριÜ μαζß του, αλλÜ δεν μποροýμε να δοýμε αυτü που βλÝπει κι αισθÜνεται. Ο πßνακας αποπνÝει την απüλυτη γαλÞνη της στιγμÞς που üλα ετοιμÜζονται να ησυχÜσουνε στη φýση. Ο χρüνος μοιÜζει να 'χει σταματÞσει. Τα γοτθικÜ ερεßπια-κατÜλοιπα μνημεßα του γερμανικοý παρελθüντος-εßναι το πλαßσιο του παρüντος της μαυροφορεμÝνης φιγοýρας, το παρÜθυρο απü Ýνα σκοτεινü και μυστηριþδη κüσμο σ' Ýναν κüσμο ανοιχτü κι απÝραντο που ο θεατÞς ονειρεýεται να γνωρßσει.
Ο Φρßντριχ υπογραμμßζει συχνÜ την ασημαντüτητα της ανθρþπινης ýπαρξης μπρος στην απεραντοσýνη της φýσης και του σýμπαντος, απεικονßζοντας μυστηριþδεις μοναχικÝς φιγοýρες ανθρþπων με μικρÝς διαστÜσεις που δεν αποκαλýπτουν το πρüσωπü τους στο θεατÞ. Οι μορφÝς του δεν γßνονται ποτÝ Ýνα με το φυσικü τοπßο, εßναι θεατÝς που αναζητÜνε την υπÝρβαση απ' τα εγκüσμια και την αρμονικÞ Ýνωση με τη φýση και το Δημιουργü της.
"Δεν εßμαι τüσο αδýναμος þστε να ανταποκριθþ στις απαιτÞσεις της εποχÞς üταν αντιτßθενται στις πεποιθÞσεις μου. Περνþ Ýνα κουκοýλι γýρω απü τον εαυτü μου. αφÞνω τους Üλλους να κÜνουνε το ßδιο. Θα το αφÞσω εγκαßρως για να δω τι θα προκýψει απü αυτü: μια λαμπρÞ πεταλοýδα Þ Ýνα σκουλÞκι". ΚασπÜρ ΝτÜβιντ Φρßντριχ
===========================
Αυτοπροσωπογραφßα
Αυτοπροσωπογραφßα
Αυτοπροσωπογραφßα
Αυτοπροσωπογραφßα
Ο ΠατÝρας Του, ¢ρθουρ Γκüτλιμπ Φρßντριχ ΔιαβÜζει
ΣυντροφιÜ Με ΘÝα, Στο Βουνü Της Κιμωλßας: Ρßντγκεν
Περιπλανþμενος ΠÜνω Απü Τη ΘÜλασσα Της Ομßχλης
Θαλασσινü Τοπßο
Θερινü Τοπßο Με Μοναχικü ΔÝνδρο
Εßσοδος Νεκροταφεßου
ΘÝα Στη ΒαλτικÞ
To Aββαεßο Στο ΔÜσος Με Τις ΒαλανιδιÝς
¢ποψη Του Λιμανιοý
ΑνατολÞ Στην ΑκρογιαλιÜ
Ονειροπüλος
ΒαλανιδιÜ ΓεμÜτη Χιüνι
Γυναßκα Στο ΠαρÜθυρο
Γυναßκα Λßγο Πριν Την ΑνατολÞ
ΚοντÜ Στη ΔρÝσδη
Δυü Φßλοι ΚοιτÜζουνε Την ¸κλειψη
Σταυρüς Στο Βουνü
ΝαυÜγιο Στο Χιüνι
ΘÝα Λßγο Πριν Ξημερþσει
ΘÜλασσα Απü ΠÜγο
Πτερüεντα ΝÝφη
Πλοßα Το Σοýρουπο
Δεßλι Στη Παραλßα
ΝαυÜγιο Στο Φεγγαρüφωτο
Το ΔÝντρο Με Τα ΚορÜκια
Στο ΔÜσος
Ντüλμεν Στο Χιüνι
Τοπßο
Χειμþνας
Γυναßκα & ¢ντρας Ατενßζουνε Το Φεγγαρüφωτο
Τοπßο Ορεινü
Εßσοδος Νεκροταφεßου Με Χιüνι
Οι ΦÜσεις Της Ηλικßας Του Ανθρþπου
ΒÜρκες Στην Ομßχλη Του Λιμανιοý
ΤÜφοι Παλιþν Ηρþων
