ÐåæÜ

Ðïßçóç-Ìýèéá

Ï Dali & Åãþ

ÈÝáôñï-ÄéÜëïãïé

Äïêßìéá

Ó÷üëéá-Áñèñá

ËáïãñáöéêÜ

ÅíäéáöÝñïíôåò

ÊëáóóéêÜ

Áñ÷áßá Åëë Ãñáìì

ÄéáóêÝäáóç

ÐéíáêïèÞêç

ÅéêáóôéêÜ

Ðáãê. ÈÝáôñï

Ðëçñ-Ó÷ïë-Åðéêïéí.

Öáíôáóôéêü

Åñ. Ëïãïôå÷íßá

Ãëõðô./Áñ÷éô.

ÊëáóóéêÜ ÉÉ

 
 

Áñ÷áßá Åëë Ãñáìì 

Óüëùí: ÐïéçôÞò, Óïöüò êáé ÍïìïèÝôçò

                                             Βιογραφικü

Ο Σüλων (~639 - 559 π.Χ.) Þτανε σημαντικüς Αθηναßος νομοθÝτης, φιλüσοφος, ποιητÞς κι Ýνας απü τους 7 σοφοýς της αρχαßας ΕλλÜδας. ΑνÞκε σε πλοýσια κι αριστοκρατικÞ οικογÝνεια που απÝδιδε τη καταγωγÞ της στη γενιÜ του μυθικοý βασιλιÜ της ΑθÞνας Κüδρου (με καταγωγÞ απü το Θεü Ποσειδþνα). ΓεννÞθκε στην ΑθÞνα και πÝθανε εκεß. Ο πατÝρας του ονομαζüταν Εξηκεστßδης, καταγüταν απü το γÝνος των Μεντιδþν, üπου ανÞκε κι ο τελευταßος βασιλιÜς της ΑθÞνας Κüδρος, μητÝρα του Þτανε ξαδÝλφη της μητÝρας του τýραννου Πεισßστρατου και καταγüταν απü το γÝνος των Νηλειδþν κι ο πατÝρας καλοφρüντισε για την εκπαßδευση κι ανατροφÞ του γιου του. Την ιατρικÞ τÝχνη διδÜχθηκε στα τÝλη του 7ου αι. απü τη Κρητικü Επιμενßδη και στις αρχÝς του 6ου αι. απü Σκýθα ΤοξÜριο. Στην ιατρικÞ τον μýησε και το Δελφικü Μαντεßο του Απüλλωνα. ¼ταν ο Σüλων Ýχασε τη περιουσßα του, στρÜφηκε προς το εμπüριο και ταξßδεψε στην Αßγυπτο και τη Μ. Ασßα. Επωφελοýμενος απü τα ταξßδια του αυτÜ μελÝτησε ξÝνους πολιτισμοýς και νüμους, καθþς και τον πολιτικοοικονομικü βßο των Üλλων χωρþν. Τα εφüδια που απÝκτησε τα χρησιμοποßησε αποτελεσματικÜ για τη κοινωνικÞ κι οικονομικÞ ανüρθωση της πατρßδας του κι Ýτσι κατüρθωσε να αναδειχτεß στο σπουδαιüτερο Üνδρα της εποχÞς του.
     Την εμπιστοσýνη του λαοý τη κÝρδισε πρþτα με το ποιητικü του Ýργο. ΥπÞρξε κι ελεγειακüς ποιητÞς, Ýγραψε ελεγεßα με τßτλο Σαλαμßς, στην οποßα προτρÝπει τους Αθηναßους να ανακτÞσουνε το αγαπημÝνο τους νησß. Απü την ελεγεßα αυτÞ σþζονται μüνο οκτþ στßχοι. ¸γραψεν επßσης πολιτικÝς ελεγεßες, απü τις οποßες Ýχουμε μεγαλýτερα αποσπÜσματα. Σ' αυτÝς εκφρÜζει τα πολιτικÜ του φρονÞματα κι αντανακλÜ τη φιλοπατρßα και την αγÜπη του στη δικαιοσýνη. Οι ελεγεßες του ονομαστÞκανε γνωμικÝς, επειδÞ περιÝχουνε πολλÝς γνþμες. Με τους φλογεροýς του στßχους επηρÝασε την αθηναúκÞ κοινÞ γνþμη, συμβουλεýοντας, ενθαρρýνοντας κι ενθουσιÜζοντας τους Αθηναßους. Στα ποιÞματÜ του Ýκανε τη διαπßστωση üτι η κακοδαιμονßα της πüλης κι οι φιλονικßες οφεßλονται στον αγþνα των τÜξεων, λüγω και του üτι οι Αθηναßοι πολßτες Ýχαναν την ελευθερßα τους εξαιτßας χρεþν κι υποσχüτανε τη θεραπεßα του κακοý. Γι' αυτü οι Αθηναßοι τον επÝλεξαν ως νομοθÝτη, για ν' αποκαταστÞσει την ειρÞνη με τη μεταβολÞ των θεσμþν.
     Μολονüτι η γενιÜ του Σüλωνος Þταν αρχοντικÞ, η οικογÝνειÜ του δεν Þτανε πλοýσια. Ετσι αναγκÜστηκε ν' ακολουθÞσει τον πατÝρα του στο επÜγγελμα του εμπüρου, που του Ýδωσε την ευκαιρßα να ταξιδÝψει σε πολλÜ μÝρη και ν' αποκομßσει γνþσεις και σοφßα εκτüς απü πλοýτο. Ωστüσο δεν Þταν μüνον Ýμπορος, Þτανε και ποιητÞς. ΚατÜ το ΔιογÝνη ΛαÝρτιο η ποιητικÞ παραγωγÞ του ανερχüτανε σε 4.000 στßχους, εκ των οποßων Ýχουνε διασωθεß γýρω στους 300. Με üπλο ακριβþς τη ποßησÞ του ο Σüλων Ýκανε τη 1η του εκστρατεßα εναντßον της πολιτικÞς ηττοπÜθειας των συμπατριωτþν του. ΜετÜ τις Üκαρπες προσπÜθειες να ανακτÞσουνε τη Σαλαμßνα απü τους Μεγαρεßς, οι Αθηναßοι αποφÜσισαν να ξεχÜσουνε το πρüβλημα και μÜλιστα ψÞφισαν νüμο με τον οποßον καταδικαζüτανε σε θÜνατο üποιος αναφερüτανε στη Σαλαμßνα.
     Μην αντÝχοντας αυτü τον παραλογισμü πÞγε μια μÝρα στην ΑγορÜ κι υποκρινüμενος τον τρελλü, Üρχισε ν' απαγγÝλλει Ýνα ποßημÜ του στο οποßο εßχε δþσει τον τßτλο Σαλαμßς. Με τους στßχους του υπενθýμιζε στους Αθηναßους üτι η Σαλαμßνα Þτανε δικÞ τους κι üτι θα 'πρεπε να τη ξαναπÜρουν απü τους Μεγαρεßς. Με τους τελευταßους στßχους "Ισομεν εις Σαλαμßνα, μαχησüμενοι περß νÞσου ιμερτÞς χαλεπüν τ' αßσχος απωσüμενοι" (ΠÜμε στη Σαλαμßνα, να πολεμÞσουμε για το ποθητü νησß και τη βαριÜ ντροπÞ να διþξουμε) οι Αθηναßοι ξεσηκωθÞκανε κι αποφÜσισαν ν' ακολουθÞσουν το σχÝδιο του. Στο ακρωτÞριο της ΚωλιÜδος (τον σημερινü Αγιο ΚοσμÜ) συγκÝντρωσε μια ομÜδα πολεμιστþν μεταμφιεσμÝνων σε γυναßκες που δÞθεν εκÜνανε θυσßα στο ιερü της ΔÞμητρας. Υστερα Ýστειλε Ýναν Ýμπιστü του στη Σαλαμßνα ο οποßος, προσποιοýμενος üτι τον εßχαν εξορßσει οι Αθηναßοι, πληροφüρησε τους κατακτητÝς Μεγαρεßς πως οι Αθηναßες εßχανε πÜει σýσσωμες στο ιερü της ΔÞμητρας üπου βρßσκονταν απροστÜτευτες. Οι Μεγαρεßς, λαχταρþντας τη λεßα, μπÞκανε στα πλοßα τους κι αποβιβÜστηκανε κοντÜ στο σημεßο üπου πßστευαν üτι θα βρßσκανε μüνες τους τις Αθηναßες και πÝσανε στη παγßδα του Σüλωνα. Αποδεκατßσανε τους Μεγαρεßς και κατüπιν, μαζß με το Σüλωνα, πλεýσανε για τη Σαλαμßνα και τη κατÝλαβαν. ΑλλÜ η διελκυστßνδα ΜεγαρÝων κι Αθηναßων για τη Σαλαμßνα συνεχßστηκε þσπου, με τη διαιτησßα της ΣπÜρτης, το νησß δüθηκε επιτÝλους στην ΑθÞνα.
     Στην ΕλλÜδα του πρþιμου 6ου αιþνα και στο ιστορικü πλαßσο της εποχÞς του Σüλωνα, υπÞρχε μεγÜλη κοινωνικÞ αναταραχÞ. Σε πολλÝς πüλεις-κρÜτη, üπως στη Σικυþνα και τα ΜÝγαρα, τýραννοι εßχανε καταλÜβει την εξουσßα. ΠροÝρχονταν κυρßως απü αριστοκρατικÝς οικογÝνειες και προσπÜθησαν να προστατεýσουν οικογενειακÜ και ταξικÜ συμφÝροντα. Η αυστηρÞ νομοθεσßα του ΔρÜκοντα (621 π.Χ.) δεν καλυτÝρευσε τα πρÜγματα, καθþς η αριστοκρατßα τη χρησιμοποßησε για το δικü της συμφÝρον.
     Ο ανταγωνισμüς μεταξý διÜφορων τÜξεων και πüλεων εκεßνη τη περßοδο οφειλüτανε σ' οικονομικοýς, ιδεολογικοýς, περιφερειακοýς κι ενδοταξικοýς λüγους. Στη ποßηση του Σüλωνα διαφαßνεται ξεκÜθαρα η πρüθεσÞ του ν' αναδειχθεß σα δßκαιος μεσολαβητÞς μεταξý 2 Ýντονα συγκρουσιακþν παρατÜξεων, των ευγενþν και του απλοý λαοý της ΑθÞνας. Στο επßκεντρο της σýγκρουσης βρισκüταν η υποδοýλωση των ελεýθερων πολιτþν και των οικογενειþν τους λüγω οικονομικþν χρεþν. ΠαρÜλληλα υπÞρχε ανταγωνισμüς μεταξý περιφερειακþν ομÜδων, οι οποßες παρÝμεναν ενωμÝνες χÜρη σε δεσμοýς αφοσßωσης προς ισχυροýς και πλοýσιους γαιοκτÞμονες. Το μÞλο της Ýριδος Þταν ο Ýλεγχος της κεντρικÞς κυβÝρνησης της ΑθÞνας κι η κυριαρχßα τους επß των υπüλοιπων ανταγωνιστþν τους στην περιφÝρεια της ΑττικÞς.
     Η αρπαγÞ της γης Þτανε συνηθισμÝνο φαινüμενο στην ΑθÞνα του 7oυ π.Χ. αι. Στα δικαστÞρια, κÝρδιζε üποιος εßχε χρÞματα να δωροδοκÞσει τους δικαστÝς. Η προμÞθεια Ýδινε κι Ýπαιρνε κι εßχε ημιεπßσημα οριστεß στο 10%. Γι' αυτü και τους δικαστÝς που δε δÝχονταν να δωροδοκηθοýνε, τους Ýλεγαν αδÝκαστους: Χωρßς το 1/10, χωρßς το 10%. Η κατÜσταση Ýφτασε στο απροχþρητο, οι ξεσηκωμοß των αδικημÝνων διαδÝχονταν ο Ýνας τον Üλλο και ουσιαστικÜ βασßλευε η αναρχßα και τι δßκιο του πιο δυνατοý. Το 632 π.Χ. ο Αθηναßος αριστοκρÜτης Κýλων, γαμπρüς του τýραννου των ΜεγÜρων ΘεαγÝνη, προσπÜθησε ανεπιτυχþς να καταλÜβει την εξουσßα, μα η εξÝγερση πνßγηκε στο αßμα. Οι οπαδοß του σφÜχτηκαν, αν κι εßχανε καταφýγει ικÝτες σε ναü. ¸νας λοιμüς, που Ýπεσε στη πüλη, ερμηνεýτηκε σα θεßα δßκη για το Κυλþνειον ¢γος, üπως ονομÜστηκε. Ο επþνυμος Üρχοντας ΜεγακλÞς, της οικογÝνειας των Αλκμεωνιδþν, θεωρÞθηκε υπεýθυνος της σφαγÞς κι εξορßστηκε με üλη την οικογÝνειÜ του, ενþ ο σοφüς Επιμενßδης ο Κρης κλÞθηκε να εξαγνßσει τη πüλη.

     Για τα δεδομÝνα της κλασσικÞς ΕλλÜδας η ΑττικÞ θεωρεßτο σαν μια σχετικÜ μεγÜλη διοικητικÞ περιοχÞ. Στη περßπτωση της Λακωνßας, ο τοπικιστικüς ανταγωνισμüς οδÞγησε στην επικρÜτηση της ΣπÜρτης μÝσω μιας διαδικασßας επεκτατισμοý, εκδßωξης κÜποιων γειτονικþν φýλων κι υποδοýλωσης κÜποιων Üλλων. Η υποδοýλωση πολλþν ελεýθερων πολιτþν στην ΑθÞνα λüγω χρεþν την εποχÞ του Σüλωνα υποδεßκνυε παρüμοια κατεýθυνση αν δεν γινüτανε κÜτι για να σταματÞσει αυτÞ η διαδικασßα. Ο Επιμενßδης Ýκανε τον καθαρμü αλλÜ και πρüτεινε στους Αθηναßους να αναθÝσουνε στο φßλο του, σοφü Ýμπορο Σüλωνα, να φτιÜξει νÝους νüμους. ¹τανε το 594 π.Χ.
     Η σýγκρουση δε, μεταξý των αριστοκρατικþν οικογενειþν συνÝδραμε αποφασιστικÜ στη δημιουργßα ενüς εκρηκτικοý κλßματος στην αρχαúκÞ ΑθÞνα. Οι οικογενειακοß δεσμοß αποτελοýσανε σημαντικü παρÜγοντα επιρροÞς στα πολιτικÜ πρÜγματα. ¸νας Αθηναßος πολßτης δεν Ýνιωθε αφοσßωση μüνον απÝναντι στη φυλÞ του Þ στη φατρßα του αλλÜ κυρßως και στο γÝνος του. Οι συγγενικÝς σχÝσεις διαμüρφωναν μιαν αυστηρÜ ιεραρχικÞ δομÞ μες στην αθηναúκÞ κοινωνßα, με τα αριστοκρατικÜ γÝνη να κατÝχουνε τη κορφÞ. ΚατÜ συνÝπειαν, οι ανταγωνισμοß μεταξý των γενþν υπερκαλýπτανε τους τοπικοýς περιφερειακοýς δεσμοýς. Ο ανταγωνισμüς μεταξý των εýπορων και φτωχþν πολιτþν εßχε σε μεγÜλο βαθμü και τη μορφÞ σýγκρουσης μεταξý παντοδýναμων αριστοκρατþν και των ασθενÝστερων μελþν αντßπαλων γενþν Þ μελþν του δικοý τους γÝνους με επαναστατικü πνεýμα.
     Ως συνÝπεια της βßαιης και μακροχρüνιας εξÝγερσης των πολιτþν ενÜντια στους ευγενεßς, ο Σüλων κλÞθηκε κοινÞ συναινÝσει των αντιμαχüμενων μερþν, το 594-3 π.Χ. μ' Ýκτακτη διαδικασßα να νομοθετÞσει και για το Ýργο αυτü εξοπλßστηκε μ' Ýκτακτες εξουσßες. Εκεßνο το Ýτος εξελÝγη Üρχων απü το δÞμο της ΑθÞνας κι üχι απü τον ¢ρειο ΠÜγο, üπως προÝβλεπε το αθηναúκü πολßτευμα της εποχÞς. Του δüθηκαν οι Ýκτακτες εξουσßες του διαλλακτοý, δηλ. του μεσολαβητÞ, του συμφιλιωτÞ και του νομοθÝτη, τις οποßες διατÞρησε και μετÜ το τÝλος της ετÞσιας αρχοντεßας του. Οι νüμοι που θÝσπισε δημοσιεýτηκαν ßσως το 592 π.Χ. Το ßδιο Ýτος Þ 2 10ετßες αργüτερα (οι απüψεις διßστανται σε αυτü) ξεκßνησε τη δýσκολη προσπÜθεια επßλυσης του πολιτικοý αδιεξüδου που απειλοýσε τη κοινωνικÞ συνοχÞ. ΥπÞρχε τÝτοιος αναβρασμüς στην ΑθÞνα που ακüμα και το ενδεχüμενο εμφυλßου πολÝμου δεν μποροýσε να αποκλειστεß. Πριν αναλÜβει αυτü το δýσκολο Ýργο Ýλαβε διαβεβαιþσεις απü τον ¢ρειο ΠÜγο üτι οι μεταρρυθμßσεις του θα παρÝμεναν ενεργÝς τουλÜχιστον για 10 χρüνια. Οι μεταρρυθμßσεις του εßχαν οικονομικü, δικαστικü και πολιτειακü χαρακτÞρα. Τα νομοθετικÜ μÝτρα του Þτανε πολý τολμηρÜ, αλλÜ και δραστικÜ κι αντικατοπτρßζουνε το μÝγεθος της κρßσης που κλÞθηκαν να θεραπεýσουνε. Βασßζονταν στην αρχÞ της δßκαιης ανισüτητας κι üχι της απüλυτης ισüτητας. Για παρÜδειγμα, ως ταμßες μποροýσαν να υπηρετÞσουν μüνο πολßτες της ανþτατης τÜξης, ενþ οι πολßτες της κατþτατης τÜξης εßχαν μüνο δικαßωμα συμμετοχÞς στην εκκλησßα του δÞμου. Κýρια επιδßωξη των μÝτρων αυτþν Þταν η αποτροπÞ της εμφýλιας διαμÜχης και της διÜλυσης της κοινωνικÞς συνοχÞς της ΑθÞνας διατηρþντας παρÜλληλα τη κοινωνικÞ διαστρωμÜτωση και τη προβολÞ αυτÞς της διαστρωμÜτωσης στη νομÞ της εξουσßας.
     Τα νομοθετικÜ μÝτρα του Σüλωνα Þτανε πολý τολμηρÜ, αλλÜ και δραστικÜ κι αντικατοπτρßζουνε το μÝγεθος της κρßσης που κλÞθηκαν να θεραπεýσουνε. Βασßζονταν στην αρχÞ της ανισüτητας κι üχι της ισüτητας, ενþ επιδßωκαν να αποτρÝψουνε την εμφýλια διαμÜχη και τη διÜλυση της πολιτικÞς κοινüτητας της ΑθÞνας διατηρþντας παρÜλληλα τη κοινωνικÞ διαστρωμÜτωση και τη προβολÞ αυτÞς της διαστρωμÜτωσης στη νομÞ της εξουσßας: Καθüρισεν αξιþματα που μποροýσε κÜποιος ν' ασκεß, με κριτÞριο τη τÜξη που ανÞκε, κι üπου κατατασσüτανε βÜσει του εισοδÞματüς του (και ειδικþτερα της φοροδοτικÞς του ικανüτητας). Ως Ταμßες μποροýσαν να υπηρετÞσουν μüνο πολßτες της ανþτατης τÜξης, ενþ οι πολßτες της κατþτατης τÜξης εßχαν μüνο δικαßωμα συμμετοχÞς στην εκκλησßα του δÞμου. (ΑριστοτÝλης) Τα μÝτρα του αποσκοποýσανε στη παýση της εξÜρτησης των ακτημüνων απü την αγροτικÞ οικονομßα, καθþς και στην ανÜπτυξη του εμπορßου και της βιοτεχνßας για την απορρüφηση αυτþν των ακτημüνων, τους οποßους ο Σüλων προσπÜθησε κι ως Ýνα βαθμü κατÜφερε να προφυλÜξει απü τη πλÞρη αποφλοßωση. Με τα μÝτρα του ενισχýθηκαν οι μικρομεσαßοι αγρüτες, αλλÜ κι üσοι ασκοýσανε κÜποιο επÜγγελμα εκτüς της γεωργßας. ΕξαλειφθκανÝ τα στεγανÜ της καταγωγÞς, που εμπüδιζαν αυτοýς που πτþχευαν απü κÜποιο επÜγγελμα ν' ανÝλθουνε σε ανþτερες κοινωνικÝς τÜξεις, να γßνουνε πολßτες και να αναλÜβουν αξιþματα. Το πολßτευμα της ΑθÞνας παρÝμεινε ωστüσο και μετÜ τις μεταρρυθμßσεις τιμοκρατικü, βασισμÝνο στη κοινωνικÞ διαστρωμÜτωση και στη νομÞ της εξουσßας απü τους πολßτες ανÜλογα με τον εισüδημÜ τους, αν και το εισüδημα αυτü μποροýσε στο εξÞς να προÝρχεται απü πολλÝς διαφορετικÝς δραστηριüτητες κι üχι μüνον απü τη καλλιÝργεια της γης. ΕπιδßωξÞ του Þτανε τÝλος να καταστοýν üλοι οι πολßτες συνυπεýθυνοι για τη τÞρηση των νüμων και τη καταστολÞ παρανομιþν. Ιδανικü του Þταν η ευνομßα.
     Το νομοθετικü Ýργο του Σüλωνα περιλÜμβανε πρþτα τα μÝτρα επανüρθωσης της υπÜρχουσας κατÜστασης, πολιτειακÝς μεταρρυθμßσεις που αφοροýσανε στο πολιτικü σþμα, στη λαúκÞ κυριαρχßα και στα δικαστÞρια, καθþς και νομοθετÞματα σε συγκεκριμÝνους τομεßς. ΠαραθÝτω:



  ΜÝτρα επανüρθωσης: Εκεßνη τη περßοδο λοιπüν οι περισσüτεροι Αθηναßοι στÝναζαν υπü το βÜρος χρεþν που αυξÜνονταν με γεωμετρικÞ πρüοδο. Οι πιστωτÝς προÝρχονταν κυρßως απü την αριστοκρατικÞ τÜξη. ΑυτÞ η κατÜσταση εßχεν αρνητικüν αντßκτυπο στη γεωργικÞ παραγωγÞ. 1ο μÝλημα του Σüλωνα Þταν ν' απαλλÜξει τους Αθηναßους γεωργοýς απü τα χρÝη τους þστε να διασφαλιστεß Ýνα παραγωγικü πλεüνασμα. ΑυτÞ η εξÝλιξη εßχε ως αποτÝλεσμα την αναζωογüνηση του εμπορßου, που Þτανε σε θÝση πλÝον να εξÜγει αυτü το πλεüνασμα. ΚατÜ συνÝπεια, κýριος στüχος Þταν η ενßσχυση των γεωργικþν και αστικþν στρωμÜτων. Πιο συγκεκριμÝνα, οι οικονομικÝς μεταρρυθμßσεις του Σüλωνα αναλυτικþτερα στα παρακÜτω:

 α). ¼λα τα χρÝη που συνεπÜγονταν απþλεια γης Þ προσωπικÞς ελευθερßας ακυρþνονταν. Το ριζοσπαστικü αυτü μÝτρο Ýμεινε γνωστü στην ιστορßα ως σεισÜχθεια, δηλαδÞ αποτßναξη βÜρους (απü το σεßω που σημαßνει αφαιρþ και το Üχθος που σημαßνει βÜρος). Χωρßς αμφιβολßα ανακοýφισε τις φτωχüτερες τÜξεις και προκÜλεσε μεγÜλη δυσαρÝσκεια στους αριστοκρÜτες γαιοκτÞμονες. Για ξÝνους δοýλους δε γßνεται λüγος στις πηγÝς. Για να μην επαναληφθεß το φαινüμενο, κατÞργησε τον δανεισμü με εγγýηση το σþμα (προσωπικÞ ελευθερßα) του δανειολÞπτη και των μελþν της οικογÝνειÜς του. Εßναι επßσης πιθανü πως αμνÞστευσεν αδικÞματα που επιφÝρανε στÝρηση πολιτικþν δικαιωμÜτων.

 β). Η υποθηκευμÝνη γη λüγω οικονομικοý δανεισμοý απü 3ους (κυρßως αριστοκρÜτες) επιστρεφüτανε πλÝον στους γεωργοýς.

 γ). ΚαταργÞθηκε η υποβÜθμιση της πολιτικÞς ιδιüτητας ενüς πολßτη στο επßπεδο του δοýλου λüγω αδυναμßας πληρωμÞς του χρÝους κι αποκαταστÜθηκαν üσοι εßχανε γßνει δοýλοι στο παρελθüν για χρÝη. ΠλÝον, η οικονομικÞ κατÜσταση ενüς πολßτη αποσυνδεüταν απü τη πολιτικÞ ελευθερßα του.

 δ). Απαγορεýτηκε η εξαγωγÞ τροφßμων στο εξωτερικü, εκτüς απü το ελαιüλαδο που παραγüτανε στην ΑττικÞ σ' αφθονßα. Μ' αυτü τον τρüπο εμποδιζüταν η εξαγωγÞ προúüντων των οποßων η τιμÞ μποροýσε να φτÜσει σε υψηλþτερα επßπεδα σ' Üλλες πüλεις σε σχÝση με την ΑθÞνα. ΑυτÞ η πρακτικÞ στο παρελθüν εßχε σα συνÝπεια να διατηροýνται οι τιμÝς πολλþν προúüντων σε υψηλÜ επßπεδα στην ΑθÞνα και να δημιουργοýνται ελλεßψεις στη προσφορÜ.

 ε). ΥιοθετηθÞκανε τα μετρικÜ συστÞματα βÜρους και μÞκους που ισχýανε στη Κüρινθο και σε πολλÝς ευβοúκÝς πüλεις, που κεßνη τη περßοδο Þτανε πιο οικονομικÜ αναπτυγμÝνες σε σχÝση με την ΑθÞνα. ¸τσι, διευκολýνθηκαν οι εμπορικÝς συναλλαγÝς με αυτÝς τις πüλεις. Το μÝτρο αυτü συνÝβαλε στην ανÜπτυξη του αθηναúκοý εμπορßου και κατÜ συνÝπεια, στην αýξηση του πλοýτου της πüλης.

στ). Ενθαρρýνθηκε η μετεγκατÜσταση στην ΑθÞνα εξειδικευμÝνων τεχνιτþν, που κατÜγονταν απü Üλλες πüλεις. Η ΑθÞνα εßχε μεßνει πßσω στη παραγωγικüτητα και τη τεχνογνωσßα. ΕπομÝνως, η εισροÞ εξειδικευμÝνου εργατικοý δυναμικοý θα ενßσχυε αυτü τον τομÝα.

  Πολιτικü σþμα: ¸να απü τα θÝματα που προκαλοýσαν μεγÜλες προστριβÝς μεταξý των Αθηναßων Þταν το γεγονüς üτι οι αριστοκρατικÝς οικογÝνειες κατεßχαν üλα τα σημαντικÜ κυβερνητικÜ αξιþματα. Πιο συγκεκριμÝνα, οι Üρχοντες προÝρχονταν πÜντοτε απü μÝλη της αριστοκρατικÞς τÜξης και με την αρωγÞ του Αρεßου ΠÜγου, συγκεντρþνανε στα χÝρια τους την απüλυτη πολιτικÞ εξουσßα. Τα μÝτρα του Σüλωνα αποσκοποýσανε στη διαπλÜτυνση της κορφÞς του πολιτειακοý οικοδομÞματος, þστε να συμπεριληφθοýν üσοι διεθÝτανε πλοýτο προερχüμενο απü την ενασχüληση με το εμπüριο. Η διαρκþς αυξανüμενη ισχýς της αθηναúκÞς αστικÞς τÜξης εßχεν αποτÝλεσμα την Üσκηση πßεσης για την αναδιανομÞ της εξουσßας προς üφελος της, μßα παρÜμετρος που δεν μποροýσε ν' αγνοηθεß οýτε απü τον Σüλωνα αλλÜ κι οýτε απü τους Αθηναßους ευγενεßς. Χωρßς αμφιβολßα, η ανÜμιξÞ του με το εμπüριο τον Ýκανε να 'ναι ευνοúκÜ διακεßμενος στο ενδεχüμενο ενßσχυσης των αστþν. Γι' αυτü το λüγο, καθüρισε τα αξιþματα που μποροýσε κÜποιος ν' ασκεß, με κριτÞριο τη τÜξη στην οποßαν ανÞκε κι üπου κατατασσüτανε βÜσει του εισοδÞματος του (κι ειδικüτερα της φοροδοτικÞς του ικανüτητας).


     Στα πλαßσια λοιπüν αυτþν των πολιτειακþν μεταρρυθμßσεων για την αναμüρφωση και διεýρυνση του πολιτικοý σþματος της ΑθÞνας διατÞρησε τα 4 υφιστÜμενα τÝλη που ρυθμßζανε τα δικαιþματα και τις υποχρεþσεις των πολιτþν και βασßζονταν ως τüτε αποκλειστικÜ στο ýψος του αγροτικοý εισοδÞματος. Οι λεγüμενοι πεντακοσιομÝδιμνοι επειδÞ εßχαν εισüδημα 500 μεδßμνων* συγκροτοýσανε την υψηλüτερη τÜξη. Ακολουθοýσαν οι τριακοσιομÝδιμνοι (με εισüδημα 300 μÝδιμνα), που λÝγονταν κι ιππεßς, Þ ιππÜδα τελοýντες, προφανþς, η ονομασßα που 'χε δοθεß σε αυτÞ τη τÜξη εßχε να κÜνει με το γεγονüς üτι τα μÝλη της Þτανε σε θÝση να συντηροýν Ýνα τουλÜχιστον πολεμικü ßππο κι ιππÝα σε καιρü πολÝμου, μια διαδικασßα εξαιρετικÜ ακριβÞ κεßνη τη περßοδο. Ο Σüλων ανÝδειξε αυτüν τον παρÜγοντα σε κριτÞριο κοινωνικÞς κατÜταξης.. Οι διακοσιομÝδιμνοι ονομαζονταν ζευγßται, δηλαδÞ αυτοß που Þτανε σε ζυγοýς ως βαριÜ οπλισμÝνοι πεζοß (οπλßτες). Και σε αυτÞ τη περßπτωση, το κριτÞριο κοινωνικÞς κατÜταξης Þταν η δυνατüτητα ενüς πολßτη να 'ναι σε θÝση να συντηρεß Ýνα τýπο πολεμιστÞ. ¸νας ζευγßτης Þταν μÝρος του σþματος των οπλιτþν στον αθηναúκü στρατü. Ωστüσο, κÜποιοι μελετητÝς θεωροýνε πως σα ζευγßτες περιγρÜφονταν οι Αθηναßοι γεωργοß, που 'τανε σε θÝση να χρησιμοποιοýν Ýνα ζεýγος βοδιþν για τη καλλιÝργεια των κτημÜτων τους. Απü Üποψη παραγωγÞς, οι ζευγßτες παρÞγαγαν μεταξý 200 και 300 μÝδιμνους ετησßως. ΤÝλος οι θÞτες με εισüδημα κÜτω των 200 μεδßμνων ετησßως εßχανε δικαßωμα ψÞφου, αλλÜ δεν τους επιτρεπüταν να αναλÜβουνε κανÝνα δημüσιο αξßωμα. Με σýγχρονους üρους, θα μποροýσαν να χαρακτηριστοýν ως δουλοπÜροικοι, δηλαδÞ Þταν εξαρτημÝνοι απü τον αφÝντη τους κι υποχρεωμÝνοι να δουλεýουνε στα κτÞματÜ του. Με τη ρýθμιση του Σüλωνα στους θÞτες συμπεριλαμβÜνονταν κι οι μισθωμÝνοι εργÜτες γης. ΤουλÜχιστον οι μισοß Αθηναßοι πολßτες αποτελοýσανε μÝρος αυτÞ της τÜξης.
     Για τη κατÜταξη των πολιτþν σε μια απ' αυτÝς τις τÜξεις
θÝσπισε τον συνυπολογισμü και των εισοδημÜτων που προÝρχονταν απü επαγγελματικÝς Þ εμπορικÝς δραστηριüτητες. ΕπιπλÝον Ýδωσε δικαßωμα στο κατþτερο απü αυτÜ τα τÝλη, τους θÞτες, να συμμετÝχουνε στην εκκλησßα του δÞμου, τους παρεχþρησε üμως μüνο το δικαßωμα του εκλÝγειν, üχι του εκλÝγεσθαι. ΑποτÝλεσμα αυτþν των μεταρρυθμßσεων Þταν να λογßζονται στο εξÞς πολßτες üλοι οι ενÞλικες Üνδρες που κατοικοýσανε στην ΑττικÞ κι Þταν απüγονοι κατοßκων της ΑττικÞς, μελþν ιωνικþν κοινοτÞτων, αν και δε θÝσπισε την ισüτητα δικαιωμÜτων κι υποχρεþσεων για üλους τους πολßτες. Ο Σüλων Ýδωσε πιθανüτατα δυνατüτητα πολιτογρÜφησης και σε μετοßκους. ΠαρÜλληλα χþρισε την ΑττικÞ σε 48 ναυκραρßες που η καθεμιÜ τους εßχε επικεφαλÞς τον ναýκραρο, ο οποßος φρüντιζε για τη κατασκευÞ και τη συντÞρηση των πολεμικþν πλοßων καθþς και για την εßσπραξη των εισφορþν.

 * Ο μÝδιμνος Þτανε το κυριþτερο μÝτρο χωρητικüτητας για ξηρÜ εδþδιμα στην ΑθÞνα, που το θÝσπισε ο Σüλων για στερεÜ σε κüκκους, ξηροýς καρποýς, κριθÜρι και κυρßως για το σιτÜρι, εκ του οποßου κι η συνÞθης ονομασßα "σιτηρüς μÝδιμνος". Ως μÝτρο κυμαινüταν ανÜ εποχÝς και περιοχÝς απü περßπου 52 ως σχεδüν 59 σημερινÜ λßτρα (37-43 κιλÜ). Ο αττικüς μÝδιμνος υποδιαιρεßτο Þ χωροýσε 6 εκτεßς, 48 χοßνικες κι 192 κοτýλες. Απ´ωüσο γνωριζουμε εßχε κι Üλλες υποδιαιρÝσεις. Χωριζüτανε στα 3 (τον τριτÝα, "τριτεýς"), στα προαναφερüμενα 6 (τους ἑκτεῖς, "ἑκτεýς"), στα 12 (που η υποδιαßρεση λεγüταν "ἡμßεκτον"), στα 24 (τον χοßνικα, "χοῖνιξ") και στα 48 (τη "κοτýλη"). ΜετÜ τον 3ο π.Χ. αι. που αλλÜξανε σε μερικοýς τομεßς τα σταθμÜ, οι υποδιαιρÝσεις του μεδßμνου ως επß το πλεßστον διατηρÞθηκαν, üμως η χωρητικüτητÜ του Ýφτασε τα 58,9 σημερινÜ λßτρα. Ο αττικüς μÝδιμνος Þταν παραπλÞσιος με τον σικελικü. Ο μÝδιμνος της ΣπÜρτης υπολογßζεται στα 72 λßτρα.
     Την εποχÞ του Σüλωνα το σιτÜρι Þταν σχετικÜ πιο προσιτü, γιατß ο μÝδιμνος κüστιζε 1 δραχμÞ Þ 6 οβολοýς. Στην εποχÞ του ΣωκρÜτη τα τρüφιμα Þτανε πιο ακριβÜ. Τα Üλφιτα (εßδος γεýματος με δημητριακÜ, Üλλοτε με σιτÜρι κι Üλλοτε με κριθÜρι, κατ' Üλλους το κριθαρÝνιο ψωμß Þ το πλιγοýρι Þ "ο Üρτος ο επιοýσιος" γενικÜ), πουλιüτανε στα χρüνια του 2 Þ και 3 δραχμÝς ο μÝδιμνος και μ' Ýναν οβολü αγüραζες 4 χοßνικες (δηλαδÞ περßπου 4,5 λßτρα αλφßτων). Την ßδια εποχÞ υπολογßζεται πως Ýνας ειδικευμÝνος τεχνßτης Ýπαιρνε μεροκÜματο 1 δραχμÞ Þ 6 οβολοýς τη μÝρα. Στα χρüνια του ΔημοσθÝνη το ημερομßσθιü του Ýφτασε τις 2,5 δραχμÝς, αλλÜ κι ο μÝδιμνος εßχε σκαρφαλþσει στις 5 δραχμÝς. Περßπου τα ßδια χρüνια στη ΛÜμψακο τ' Üλφιτα στοßχιζαν επßσης ακριβÜ, γýρω στις 4 δραχμÝς ο μÝδιμνος. Στη Σικελßα αντßθετα ο μÝδιμνος με σιτÜρι κüστιζε 2 δραχμÝς και στις χειρüτερες εποχÝς, 3 δρχ. ¼ταν η ΑθÞνα πολιορκÞθηκε απü τον Σýλλα, ο μÝδιμνος του σιταριοý Ýφτασε τις 300 δραχμÝς κι οι Αθηναßοι κατÜντησαν να μασÜνε το δÝρμα των παπουτσιþν τους. Με Ýνα χοßνικα σιταριοý (λßγο παραπÜνω απü 1 λßτρο) μποροýσαν να φτιÜξουνε τüτε 8 μικρÜ καρβÝλια και το Ýτοιμο ψωμß πουλιüτανε σε κÜποιες εποχÝς προς 1 οβολü. ΓενικÜ οι τιμÝς ανÝβαιναν üσο περνοýσανε τα χρüνια. Η κατανÜλωση παρÝμενε ανÜ Üτομο, üμως, η ßδια. Υπολογßζεται üτι ο ενÞλικας Üνδρας χρειαζüταν Ýνα χοßνικα τη μÝρα, ενþ οι γυναßκες, τα παιδιÜ κι οι δοýλοι, μισü. Στους στρατιþτες της ΣπÜρτης Ýκριναν απαραßτητο να δßνουν 2 χοßνικες τη μÝρα και στους ΠÝρσες, üταν εκστρατεýανε, το λιγüτερο 1. Ακüμη, Þταν αρχαιοελληνικü μÝτρο χωρητικüτητας στερεþν κι ειδικÜ του σιταριοý που αντιστοιχοýσε (ο αττικüς κι ο σικελικüς) στα 52 λßτρα, με 3 υποδιαιρÝσεις -περßπου 1/3 του σημερινοý λßτρου η μικρüτερη. ΜετÜ τον 3ο αι.π.Χ. αντιστοιχοýσε σε σημερινÜ 58 λßτρα.
     Για να γßνει περισσüτερο κατανοητÞ η αξßα που αντιπροσþπευε ο μÝδιμνος στην καθημερινÞ ζωÞ ενüς Αθηναßου αξßζει να σημειωθεß üτι Ýνας Üνδρας κατανÜλωνε ετησßως περßπου 8 μÝδιμνους σιτÜρι και μια πενταμελÞς οικογÝνεια με τρßα παιδιÜ κατανÜλωνε ετησßως περßπου 25 μÝδιμνους σε σιτÜρι συν 10 μÝδιμνους σε Üλλους τýπους φαγητοý και ποτþν. ΚατÜ συνÝπεια, üποιος παρÞγαγε ετησßως 500 μÝδιμνους Þταν σε θÝση να θρÝψει 15 οικογÝνειες Þ 50 Üνδρες. Με Üλλα λüγια, οι πολßτες που Üνηκαν στην τÜξη των πεντακοσιομÝδιμνων θεωροýντο τουλÜχιστον εýποροικλπ κι απü κει και κÜτω κλιμακοýμενα. Πια δεν υπÜρχει αυτÞ η μÝτρηση.


  ΛαúκÞ κυριαρχßα. ΠÝρα απ' τη κατÜταξη των Αθηναßων με βÜση το εισüδημα τους, προχþρησε σε μεταρρυθμßσεις σχετικÜ με τη διαδικασßα ανÜληψης πολιτειακþν αξιωμÜτων. Ο θεσμüς των 9 αρχüντων παρÝμεινε αλλÜ πλÝον Þταν ανοικτüς στα μÝλη των πεντακοσιομÝδιμνων. Συνεπþς, üχι μüνο οι ευγενεßς αλλÜ κι οι υπüλοιποι εýποροι Αθηναßοι Þτανε σε θÝση να διεκδικÞσουν αυτü το αξßωμα. Τüτε ßσχυε πως οι Üρχοντες προωθοýντο στον ¢ρειο ΠÜγο μετÜ το τÝλος της θητεßας τους. ΚατÜ συνÝπεια κι αυτü το κÜστρο της αριστοκρατικÞς τÜξης θα 'πεφτε σταδιακÜ με την Üνοδο μη-ευγενþν μελþν της τÜξης των πεντακοσιομÝδιμνων. Τα υπüλοιπα πολτιειακÜ αξιþματα, üπως αυτü του Ταμßα, Þτανε κυρßως οικονομικοý χαρακτÞρα, Ýγιναν ανοικτÜ σε üλες τις τÜξεις, πλην αυτÞ των θητþν.
     Στις πολιτειακÝς μεταρρυθμßσεις του περιλαμβÜνονται και μÝτρα που διευρýνανε τη λαúκÞ κυριαρχßα, δηλαδÞ τη στÞριξη της εξουσßας στο σþμα των πολιτþν της ΑθÞνας. ΣυγκεκριμÝνα,
μετÝφερε στην εκκλησßα του δÞμου την αρμοδιüτητα της εκλογÞς των αρχüντων, που 'χε ως τüτε ο ¢ρειος ΠÜγος. Επßσης, θÝσπισε τη διαδικασßα της κληρþσεως εκ προκρßτων πεντακοσιομεδßμνων για την εκλογÞ τους. Σýμφωνα με αυτÞ τη διαδικασßα, ο δÞμος εξÝλεγε Ýνα αριθμü υποψÞφιων αρχüντων απü το τÝλος των πεντακοσιομεδßμνων και στη συνÝχεια γινüταν κλÞρωση για την ανÜδειξη ενüς απü αυτοýς τους υποψηφßους. Η Εκκλησßα του ΔÞμου Þταν πλÝον ανοικτÞ στα Üρρενα μÝλη üλων των κοινωνικþν τÜξεων, συμπεριλαμβανüμενων των θητþν. Αν κι επρüκειτο για Ýνα βαθιÜ δημοκρατικü μÝτρο, ωστüσο δεν πρÝπει να ξεχνÜ κανεßς üτι ο ορισμüς των θεμÜτων της ημερÞσιας διÜταξης γινüταν απü την αριστοκρατικüτερη ΒουλÞ των Τετρακοσßων.
     ºδρυσε Ýνα νÝο βουλευτικü σþμα, τη βουλÞ των 400 και μετÝφερε σ' αυτü τις προβουλευτικÝς αρμοδιüτητες που 'χε ως τüτε ο ¢ρειος ΠÜγος, δηλαδÞ τη διαδικασßα προκαταρκτικÞς επεξεργασßας των σχεδßων ψηφισμÜτων που θα υποβÜλλονταν στην εκκλησßα του δÞμου. Η βουλÞ των 400 Þτανε πιο δημοκρατικÞ σε σýγκριση με το αριστοκρατικü σþμα του Αρεßου ΠÜγου, στο οποßο συμμετεßχαν μüνο πεντακοσιομÝδιμνοι που 'χανε θητεýσει ως Üρχοντες κι εßχαν εκλεγεß απü τον ßδιο τον ¢ρειο ΠÜγο σýμφωνα με τη διαδικασßα που ßσχυε πριν τις μεταρρυθμßσεις του Σüλωνα. Η βουλÞ αντßθετα εßχε 400 εκλεγμÝνα μÝλη, που προÝρχονταν κι απü τα τÝλη των ιππÝων και των ζευγιτþν, η θητεßα κÜθε βουλευτÞ Þταν ετÞσια κι οι 4 φυλÝς της ΑθÞνας αντιπροσωπεýονταν ισüτιμα, με 100 βουλευτÝς η καθεμιÜ. Η ΒουλÞ εßχε συγκεντρþσει αρκετÞ ισχý στα χÝρια της. ¹ταν επιφορτισμÝνη με την επßβλεψη της λειτουργßας üλων των κρατικþν αξιωματοýχων και με τη διαδικασßα προκαταρκτικÞς επεξεργασßας των σχεδßων ψηφισμÜτων που θα υποβÜλλονταν στην Εκκλησßα του ΔÞμου. Μ' αυτÝς τις αλλαγÝς, αποδυναμþθηκε ο ¢ρειος ΠÜγος, στον οποßο εßχαν ανατεθεß αυτÜ τα καθÞκοντα. Παρüλα αυτÜ, η επιρροÞ των αριστοκρατþν δεν μειþθηκε με την ßδρυση της ΒουλÞς των Τετρακοσßων. Καθþς εξακολουθοýσαν να κατÝχουν μεγÜλη οικονομικÞ δýναμη Þταν σε θÝση να προωθοýν στη ΒουλÞ αντιπροσþπους που εßτε ανÞκανε στη τÜξη τους εßτε Þταν εξαρτημÝνοι απ' αυτοýς. Γι' αυτüν το λüγο, το 507 π.Χ. ο ΚλεισθÝνης αφαßρεσε τον φυλετικü παρÜγοντα ως καθοριστικü για την ανÜληψη θÝσεως αντιπροσþπου στη ΒουλÞ των 400.

  ΔικαστÞρια: Στο χþρο της δικαιοσýνης οι μεταρρυθμßσεις του Þταν επßσης σημαντικÝς προς τη κατεýθυνση του εκδημοκρατισμοý και του ελÝγχου της εξουσßας. ¸δωσε τη δυνατüτητα σε κÜθε πολßτη, üχι μüνο στον παθüντα, να καταγγÝλλει στον ¢ρειο ΠÜγο με εισαγγελßα (αγωγÞ) οποιονδÞποτε, ακüμα κι Üρχοντα και να εμφανßζεται ως κατÞγορος. Με αυτü τον τρüπο κατοχυρþθηκε ουσιαστικÜ το Ýννομο συμφÝρον του απλοý πολßτη σε σχÝση με την Üσκηση της εξουσßας απü τα κρατικÜ üργανα, ακüμα κι αν οι ενÝργειες των κρατικþν οργÜνων δεν τον Ýβλαπταν Üμεσα. ºδρυσε την Ηλιαßα, Ýνα λαúκü δικαστÞριο με πολλÜ μÝλη, ως αντßβαρο του Αρεßου ΠÜγου σε θÝματα απονομÞς δικαιοσýνης. ΜÝλη κι απü τις 4 κοινωνικÝς τÜξεις εßχανε το δικαßωμα να εκλÝγονται ως Ýνορκοι. Επßσης επιτρεπüτανε σ' üλους τους πολßτες, ανεξαρτÞτως κοινωνικÞς καταγωγÞς, να ασκοýν Ýφεση ενÜντια σε οποιαδÞποτε απüφαση των αρχüντων του Αρεßου ΠÜγου. ΚατÜ συνÝπεια, η Ηλιαßα διαπνÝονταν απü βαθýτατα δημοκρατικÝς αρχÝς. Η ακριβÞς σýνθεση üμως της σολþνειας Ηλιαßας δεν εßναι γνωστÞ και δεν αποκλεßεται να πρüκειται απλþς για την ßδια την εκκλησßα του δÞμου, üταν αυτÞ συνεδρßαζε ως δικαστÞριο. Στην Ηλιαßα μποροýσε να προσφýγει οποιοσδÞποτε εναντßον δικαστικÞς αποφÜσεως αρχüντων. Τ' üνομÜ της προÝρχεται απü το ουσιαστικü ηλßα=αλßα, που σημαßνει εκκλησßα, σýναξη. Δεν αντικαθιστοýσαν τη δικαστικÞ εξουσßα των αρχüντων αλλÜ λειτουργοýσαν ως ελεγκτικü σþμα προς αυτοýς. Πιθανüν, το μÝτρο αυτü πÜρθηκε με σκοπü να κατευνÜσει την Ýντονη λαúκÞ δυσαρÝσκεια που εßχαν προκαλÝσει οι αυστηροß νüμοι του ΔρÜκοντα, γνωστοß και ως δρακüντειοι νüμοι. Με τη μεταρρýθμιση αυτÞ Ýδωσε ενεργü ρüλο σ' üλους τους πολßτες στον Ýλεγχο της πολιτικÞς εξουσßας χωρßς παρÜλληλα να συμπεριλÜβει üλες τις κοινωνικÝς τÜξεις στη διαδικασßα διαμüρφωσης πολιτικþν αποφÜσεων
    ¹τανε το μεγÜλο επßτευγμÜ του, πÜντως η Ηλιαßα. ¹ταν Ýνα δικαστÞριο ενüρκων, το οποßο δßκαζε τα πÜντα εκτüς απü τους φüνους και τις ιεροσυλßες, που παραμÝνανε στη δικαιοδοσßα του Αρεßου ΠÜγου. Την αποτελοýσαν 6.000 δικαστÝς, που κληρþνονταν μεταξý üλων των ελεýθερων πολιτþν. Σε κÜθε δßκη, δικÜζανε 500 που ορßζονταν με κλÞρο το πρωß κι Þταν υποχρεωμÝνοι να εκδþσουν απüφαση ως τη δýση του ηλßου. "Διüτι", üπως γρÜφει σκωπτικÜ ο ΔιογÝνης ΛαÝρτιος, "ακüμα και για Ýναν Αθηναßο Þταν πολý δýσκολο, σε μια μüνο μÝρα, να δωροδοκÞσει 500 δικαστÝς". Η Ηλιαßα αποτÝλεσε το 1ο βÞμα για τη ριζοσπαστικüτερη μεταρρýθμιση που εισÞγαγε ο ΚλεισθÝνης μερικÝς δεκαετßες αργüτερα. Η κλασσικÞ διαμüρφωση της Ηλιαßας σε δεξαμενÞ 6000 κληρωμÝνων Αθηναßων Üνω των 30 ετþν, απü την οποßα λαμβÜνονταν οι δικαστÝς για τα ηλιαστικÜ δικαστÞρια, οφεßλεται στις μεταρρυθμßσεις του Ýτους 462 π.Χ. απü τον ΕφιÜλτη.
    Ο ¢ρειος ΠÜγος δεν Þτανε πλÝον Ýνα σþμα διορισμÝνων γηραιþν κι ευσεβþν ανδρþν με αριστοκρατικÞ καταγωγÞ αλλÜ η σýνθεση του εßχε διευρυνθεß με μÝλη της αστικÞς εμπορικÞς τÜξης που απολαμβÜνανε σεβασμü κι υποστÞριξη ενüς μεγαλýτερου τμÞματος της αθηναúκÞς κοινωνßας. Ωστüσο, δεν πρÝπει να εκληφθεß αυτÞ η αλλαγÞ σα μια προσπÜθεια αποδυνÜμωσης του ρüλου του Αρεßου ΠÜγου εκ μÝρους του Σüλωνα. Ο θεσμüς αυτüς εξακολουθοýσε να εκδικÜζει υποθÝσεις ανθρωποκτονιþν κι επιπλÝον Þταν επιφορτισμÝνος με την αρμοδιüτητα επßβλεψης της εφαρμογÞς του νüμου και του συντÜγματος. Εßχε φροντßσει να ενισχýσει τον ¢ρειο ΠÜγο μ' Ýκτακτες εξουσßες þστε να μπορεß ν' αντεπεξÝλθει σ' αυτü τον τομÝα. Μεταξý αυτþν εßχε το δικαßωμα της αρνησικυρßας σ' ενÝργειες πολιτικþν αξιωματοýχων και των υπüλοιπων πολιτειακþν σωμÜτων. ΚατÜ συνÝπειαν, εξακολουθοýσε να παßζει Ýναν εξαιρετικÜ σημαντικü ρüλο στη πολιτικÞ ζωÞ της αρχαßας ΑθÞνας.



  ¢λλα νομοθετÞματα: Ο Σüλων εθÝσπισε και πλÞθος Üλλων νüμων για συγκεκριμÝνα θÝματα, που δεν εßναι üλα γνωστÜ. Τα σημαντικþτερα απ' αυτÜ εßναι η απαγüρευση της εξαγωγÞς γεωργικþν προúüντων πλην λαδιοý, ρυθμßσεις στις ιδιωτικÝς σχÝσεις (π.χ. κανüνες υδροληψßας, ελÜχιστες αποστÜσεις οικοδομþν) θÝσπιση κοινωνικÞς πρüνοιας για αναπÞρους κι επικλÞρους (θυγατÝρες που κληρονομοýσαν αποκλειστικÜ τη πατρικÞ περιουσßα λüγω Ýλλειψης Üρρενα κληρονüμου), μÝτρα προστασßας της οικογÝνειας και του γÜμου, που περιλÜμβαναν μÝτρα εναντßον της μοιχεßας, του βιασμοý, της μαστρωπεßας και της πορνεßας, υποχρÝωση των γονÝων να διδÜξουνε στα παιδιÜ τους κÜποια τÝχνη κι απαλλαγÞ των τÝκνων απü τη φροντßδα των ηλικιωμÝνων γονÝων τους, αν οι τελευταßοι δεν εßχαν ανταποκριθεß σ' αυτÞ την υποχρÝωσÞ τους. ¸τσι αρχßζει και το δικαßωμα της διαθÞκης. Ως τüτε τη περιουσßα üποιου πÝθαινε Üτεκνος τη κληρονομοýσαν οι συγγενεßς του. Στο εξÞς ο πολßτης χωρßς παιδιÜ μποροýσε να κληροδοτÞσει τα υπÜρχοντÜ του σε üποιον Þθελε. ΕπιπλÝον Ýστρεψε το ενδιαφÝρον του στη θεσμοθÝτηση νüμων σχετικÜ με τη σεξουαλικÞ ηθικÞ. Σýμφωνα με Ýνα διασωζüμενο απüσπασμα απü Ýνα Ýργο του κωμωδιογρÜφου ΦιλÞμονα του 3ου αι., ο Σüλων ßδρυσε οßκους ανοχÞς στην ΑθÞνα με κρατικÞ χρηματοδüτηση, προσβÜσιμους σε üλους τους Αθηναßους. ΔηλαδÞ, κατÜ κÜποιον τρüπο εκδημοκρÜτισε τη παροχÞ πληρωμÝνης ετεροφυλüφιλης ερωτικÞς ευχαρßστησης, προνüμιο που Þτανε προηγουμÝνως σχεδüν αποκλειστικü των πλουσιüτερων πολιτþν. Αν κι η εγκυρüτητα αυτÞς της αναφορÜς ελÝγχεται, εν τοýτοις κÜποιοι σýγχρονοι μελετητÝς θεωροýνε σημαντικü το γεγονüς üτι εξακολουθοýσε να συνδÝεται μ' αυτÞ τη νομοθεσßα 3 αιþνες μετÜ το θÜνατü του.
    Επßσης αρχαßες πηγÝς αναφÝρουν üτι ρýθμισε τις παιδεραστικÝς σχÝσεις στην ΑθÞνα, σε μια προσπÜθεια να μορφοποιÞσει αυτü το κοινωνικü Ýθιμο μÝσα στα πλαßσια της νÝας δομÞς της πüλης. Διαμορφþθηκε Ýνα σýνολο νüμων που αποσκοποýσε στην προþθηση και περιφροýρηση του θεσμοý της παιδεραστßας και στην προστασßα των αγοριþν-μελþν ελεýθερων οικογενειþν. Ο ρÞτορας Αισχßνης, που Ýζησε τον 4ο αι. αναφÝρει νüμους κατÜ τους οποßους αποκλειüταν η εßσοδος στις παλαßστρες και τα γυμναστÞρια. Επßσης απαγορευüταν η σýναψη σχÝσεων μεταξý ενÞλικων αρρÝνων σκλÜβων κι ανÞλικων αρρÝνων, γüνων ελεýθερων πολιτþν. Ωστüσο, και σ' αυτÞ τη περßπτωση η εγκυρüτητα των λεγüμενων του Αισχßνη Ýχει αμφισβητηθεß απü σýγχρονους του και μεταγενÝστερους μελετητÝς. ΕξÜλλου, πολλοß Αθηναßοι Ýτειναν να αποδßδουν στον Σüλωνα νüμους σχετικοýς με τη παιδεραστßα Þ την ερωτικÞ συμπεριφορÜ Þ οποιοδÞποτε Üλλο θÝμα χωρßς διασταýρωση των στοιχεßων.
    ΥπÞρχανε μÜλιστα υποδεßξεις απü αρχαßους συγγραφεßς üτι ο ßδιος ο Σüλων εßχε ως ερωμÝνο τον κατοπινü τýραννο της ΑθÞνας Πεισßστρατο üταν ο τελευταßος Þτανε σ' εφηβικÞ ηλικßα. 3 αι. μετÜ, περßπου το 330 π.Χ., ο ΑριστοτÝλης απÝρριπτε κατηγορηματικÜ αυτÜ τα σχüλια ως ανοησßες, ισχυριζüμενος üτι δεν Þταν δυνατüν να Þταν ο Σüλων εραστÞς του Πεισßστρατου καθþς εßχαν διαφορÜ ηλικßας μεγαλýτερη απü τριÜντα χρüνια. Ωστüσο, Üλλοι, üπως ο Πλοýταρχος κι ο Αιλιανüς επÝμεναν σ' αυτÞ τη φÞμη. ΠαρÜ τη επιμονÞ αρχαßων συγγραφÝων γýρω απü τη σχÝση του Σüλωνα με τον Πεισßστρατο, εßναι δýσκολο να αποδειχθεß κατÜ πüσον αυτÝς οι φÞμες βασßζονταν σε πραγματικÜ Þ φανταστικÜ γεγονüτα. Πιθανþς υπÞρχε μια θερμÞ σχÝση φιλßας και σεβασμοý μεταξý τους, που στη συνÝχεια, διογκþθηκε απü μετÝπειτα αρχαßους συγγραφεßς. ΚÜποιοι μÜλιστα Üφηναν να εννοηθεß üτι οι παιδεραστικÝς προτιμÞσεις του Σüλωνα διαφαßνονταν στη ποßηση του. ¼μως Ýνα πολý μικρü τμÞμα Ýχει διασωθεß δυσχεραßνοντας τις προσπÜθειες ανακÜλυψης της ιστορικÞς αλÞθειας. ΕπιπλÝον, η αυθεντικüτητα üλων των ποιητικþν αποσπασμÜτων που Ýχουνε θεωρηθεß πως του ανÞκουν εßναι ακüμη υπü συζÞτηση. Για παρÜδειγμα, κÜποια επιγρÜμματα υπÝρ της παιδεραστßας, που εßχαν αρχικÜ αποδοθεß σ' αυτüν στη συνÝχεια αποδοθÞκανε στο ΘεογÝνη. ΚατÜ συνÝπεια, το üλο θÝμα πρÝπει να προσεγγßζεται μ' επιφýλαξη και τη χρÞση επιστημονικÞς μεθοδολογßας.
     ΤÝλος, σοβαρü παρÜπτωμα για το Σüλωνα Þταν η αδιαφορßα του πολßτη για τα κοινÜ. ΘÝσπισε λοιπüν νüμο που προÝβλεπε τη στÝρηση των πολιτικþν δικαιωμÜτων üσων δεν συντÜσσονταν με κÜποια απü τις αντßπαλες πολιτικÝς παρατÜξεις. ¼λ' αυτÜ του προσÝδωσαν το προσωνýμιο: "ΠατÝρας Του Αστικοý Δικαßου".

     Παρουσßασε τις προτÜσεις του στην Εκκλησßα του ΔÞμου, που τις Ýκανε αποδεκτÝς. ΣυνολικÜ πÜνω σε νÝες βÜσεις το δημüσιο, το ιδιωτικü και το ποινικü δßκαιο. Οι νüμοι του δημοσιεýτηκαν ßσως το 592-1 π.Χ. καταγεγραμμÝνοι σε ξýλινες τετρÜγωνες στÞλες, που στενεýανε προς τα πÜνω και στρÝφονταν γýρω απü Üξονα, γι' αυτü κι ονομÜστηκαν "Üξονες" Þ "κýρβεις". ¼πως Ýχει Þδη αναφερθεß, εßχε λÜβει διαβεβαιþσεις απü τον ¢ρειο ΠÜγο πως οι μεταρρυθμßσεις του, üποιες κι αν Þταν αυτÝς και εφüσον εγκρßνονταν απü την Εκκλησßα του ΔÞμου, θα παρÝμεναν σε ισχý για τουλÜχιστον 10 Ýτη. Αν κι οι αριστοκρÜτες Üρχοντες του Αρεßου ΠÜγου δεν πρÝπει να ενθουσιÜστηκαν με τις αλλαγÝς που πρüτεινε ο Σüλων, τÞρησαν τον λüγο τους. Δεν Ýχει υπÜρξει καμμßα αναφορÜ απüπειρας εκ μÝρους τους γι' ανατροπÞ των μεταρρυθμßσεων στη 10ετÞ αυτÞ περßοδο. Ο Αθηναßος νομοθÝτης αυτοεξορßστηκε απü την πατρßδα του και ταξßδεψε στην Αßγυπτο και τη Μ. Ασßα.
     Μολονüτι δεν πρüσφερε στην ΑθÞνα την απüλυτη κοινωνικÞ δικαιοσýνη και πολιτικÞ σýμπνοια -οι αγρüτες περßμεναν αναδασμü της γης κι οι ευπατρßδες Þθελαν να μη θιγοýνε τα προνüμιÜ τους- οι νüμοι του, αντικαθιστþντας τους Üδικους δρακüντειους νüμους, κατüρθωσαν να περιορßσουνε τη κοινωνικÞ αδικßα και να δþσουνε στην ΑθÞνα μια βÜση γι' αντιπροσωπευτικüτερο πολιτικü σýστημα. ΣυνολικÜ ρýθμισε πÜνω σε νÝες βÜσεις το δημüσιο, το ιδιωτικü και το ποινικü δßκαιο. Οι νüμοι του δημοσιεýτηκαν ßσως το 592/1 π.Χ. καταγραμμÝνοι σε ξýλινες τετρÜγωνες στÞλες, οι οποßες στενεýανε προς τα πÜνω και στρÝφονταν γýρω απü Üξονα, γι' αυτü κι ονομÜστηκαν "Üξονες" Þ "κýρβεις" þστε να διαβÜζονται απ' üλους τους πολßτες. Το 410 π.Χ. συγκροτÞθηκε στην ΑθÞνα επιτροπÞ νομομαθþν, οι αναγραφεßς των νüμων, που ανÝλαβε την εκκαθÜριση και τη κωδικοποßηση των νüμων του ΔρÜκοντα και του Σüλωνα. Το Ýργο της επιτροπÞς διακüπηκε απü τους 30 τυρÜννους κι ολοκληρþθηκε μετÜ τη πτþση τους. Το 403-2 π.Χ. παραδþσανε το σþμα νüμων που καταρτßσανε και στο εξÞς θα το φυλÜγαν οι θεσμοθÝται. Η νομοθεσßα του απÝκτησε φÞμη κι επÝδρασε θετικÜ στην εξÝλιξη του δικαßου αλλÜ και στη κοινωνικÞ, οικονομικÞ, πολιτικÞ και πολιτειακÞ εξÝλιξη της ΑθÞνας. Δßκαια ο Σüλων θεωρεßται ο πατÝρας του αστικοý δικαßου.



     Για ν' αποφýγει μεταβολÝς της νομοθεσßας του και για να μην αναμειχθεß στην εφαρμογÞ της κι αφοý üρκισε τους πολßτες να μην αλλÜξουνε κανÝνα νüμο για τουλÜχιστον 10 Ýτη -Üλλοι ιστορικοß αναφÝρουν 100-  αποδÞμησε. Στην ενÝργειÜ του αυτÞ διακρßνεται η 1η εφαρμογÞ της διÜκρισης της νομοθετικÞς απü την εκτελεστικÞ εξουσßα. Κρßνοντας απü τη τυραννßα του Πεισßστρατου και των διαδüχων του, που εγκαθιδρýθηκε το 561 π.Χ. και διÜρκεσε ως το 510 π.Χ., οι μεταρρυθμßσεις του φαßνεται πως δεν αντιμετωπßσανε πλÞρως τα προβλÞματα που επιδßωκαν να λýσουν. Η ουσßα τους üμως διατηρÞθηκε και μετÜ το τÝλος της τυραννßας κι αποτÝλεσε το θεμÝλιο που πÜνω του εδραιþθηκε η κλασσικÞ αθηναúκÞ δημοκρατßα. Ο Σüλων κατÜ τη διÜρκεια της αυτοεξορßας του επισκÝφτηκε διÜφορους τüπους, Αßγυπτο, Κýπρο κλπ,, μεταξý Üλλων και το βασιλιÜ των ΣÜρδεων Κροßσο, ο οποßος τονε ρþτησε αν γνþριζε κανÝναν Üνθρωπο πιο ευτυχισμÝνο απü αυτüν. Ο Σüλων του ανÝφερε 3 περιπτþσεις ευτυχισμÝνων ανθρþπων και τονε συμβοýλεψε με το γνωστü: ΜηδÝνα προ του τÝλους μακÜριζε (κανÝνανε μη μακαρßζεις πριν το τÝλος του να δεις). ΑυτÞ τη θρυλικÞ συνÜντηση μας την εξιστüρησεν ο Ηρüδοτος, ωστüσο δε φαßνεται να 'χει ιστορικÞ βÜση. Ο Σüλων επÝστρεψε στην ΑθÞνα το 562 π.X., 10 Ýτη μετÜ πολý γÝρος και πανÝτοιμος να δεχτεß τον θÜνατο. κι ενþ τη βρÞκε στην αρχÞ καλÜ -κι üντας ευτυχÞς Ýγραψε και το ποßημα που φιλοξενεßται τελευταßο κÜτω στα ποιÞματÜ του- αργüτερα üμως Üρχισε πÜλι να σπαρÜζεται απü πολιτικÝς Ýριδες. ΠικρÜθηκε, üταν εßδε τον μακρινü του ξÜδερφο, Πεισßστρατο, να εξαπατÜ συμμÜχους κι αντιπÜλους και να γßνεται τýραννος.ΠροσπÜθησε ν' αποτρÝψει τη τυραννßδα του Πεισßστρατου αλλÜ δεν τα κατÜφερε. Τüτε σ' Ýνδειξη διαμαρτυρßας, Ýβγαλε Ýξω απü τη πüρτα τα üπλα του και την ασπßδα, σημÜδι πως εγκαταλεßπει τη πολιτικÞ κι αναστÝναξε: "ΚÜθε Αθηναßος μüνος του Ýχει το βÞμα της αλεποýς. ¼λοι μαζß, üμως, περπατοýνε σα χÞνες". Ο Πεισßστρατος κατÝλαβε την εξουσßα σαν τýραννος το 560 π.X. και τον Üλλο χρüνο πÝθανε κι ο Σüλων στα 80 του.
     Ο Σüλων, εξÝχον μÝλος της αθηναúκÞς κοινωνßας του 6ου αι.κι Ýνας απü τους 7 Σοφοýς της αρχαßας ΕλλÜδας, Ýμεινε γνωστüς στην ιστορßα για τις μεταρρυθμßσεις που εισÞγαγε στο αθηναúκü πολßτευμα. ΑποτελÝσανε θεμÝλιο λßθο ενüς πολιτεýματος, της δημοκρατßας, που μüλις εßχε κÜνει την εμφÜνιση του στη παγκüσμια σκηνÞ κι επρüκειτο να κυριαρχÞσει στη Δýση ως τις μÝρες μας. Τα στοιχεßα που υπÜρχουνε για το βßο και τη προσωπικüτητα του Σüλωνα εßναι περιορισμÝνα, λüγω της Ýλλειψης γραπτþν κι αρχαιολογικþν ενδεßξεων για την ΑθÞνα του πρþιμου 6ου αι.. Οι κýριες αρχαßες πηγÝς ο Ηρüδοτος κι ο Πλοýταρχος, ποτ üμως Ýγραψαν γι' αυτüν μερικοýς αιþνες αργüτερα. Επßσης, εκεßνη τη περßοδο η ιστορßα δεν Þτανε συγκροτημÝνη ως επιστÞμη με αυστηρÞ ερευνητικÞ μεθοδολογßα üπως στις μÝρες μας. Για παρÜδειγμα, ο ρÞτορας Αισχßνης του αποδßδει üλη τη νομοθεσßα που διαμορφþθηκε σ' επüμενες ιστορικÝς περιüδους. ΚÜποιοι σýγχρονοι μελετητÝς Ýχουνε καταλÞξει στο συμπÝρασμα πως η γνþση μας για το Σüλωνα εßναι βασισμÝνη σε μεγÜλο βαθμü σε φανταστικÝς κατασκευÝς. Η αρχαιολογικÞ σκαπÜνη Ýχει φÝρει στο φως κÜποια σχετικÜ ευρÞματα απü τη περßοδο αυτÞ υπü τη μορφÞν αποσπασματικþν επιγραφþν. Ωστüσο η πλειονüτητα θεωρεß üτι ο üγκος των στοιχεßων που ανταποκρßνονται στην ιστορικÞ πραγματικüτητα εßναι επαρκÞς για να καταλÞξουμε σε ασφαλÞ συμπερÜσματα. ΠλÝον Ýχει διαμορφωθεß Ýνας κοινüς τüπος πληροφοριþν üσον αφορÜ τη ζωÞ του Αθηναßου νομοθÝτη.
     ΠαρÜ τις αριστοκρατικÝς καταβολÝς της, ο πλοýτος της οικογενεßας του προερχüτανε κυρßως απ' το εμπüριο παρÜ την ιδιοκτησßα γης. Αυτüς ο παρÜγοντας Ýμελλε να παßξει σημαντικü ρüλο στη διαμüρφωση των μεταρρυθμßσεων καθþς δεν αισθανüτανε κÜποια αλληλεγγýη με την αριστοκρατικÞ τÜξη. Ο πατÝρας του φρüντισε επιμελþς την εκπαßδευσÞ του, δßνοντας του την ευκαιρßα να λÜβει μια σφαιρικÞ και βαθειÜ παιδεßα. ΜετÜ το θÜνατο του Εξηκεστßδη, ανÝλαβε τη διαχεßριση της οικογενειακÞς περιουσßας. ¼μως οι επιχειρÞσεις του δεν ευοδþθηκαν και μεγÜλο μÝρος της περιουσßας χÜθηκε. Ωστüσο στη περßπτωση του Σüλωνα επιβεβαιþθηκε η ρÞση ουδÝν κακü αμιγÝς καλοý. ΑυτÞ η ατυχÞς εξÝλιξη αποτÝλεσε το Ýναυσμα για μια σειρÜ ταξιδιþν που τονε πλουτßσανε σ' εμπειρßες και γνþση, -Þταν Þδη και καλλιεργημÝνος και μορφωμÝνος. Στη συνÝχεια, χρησιμοποßησε τη γνþση αυτÞ για να κατασκευÜσει το νομοθετικü πλαßσιο της αθηναúκÞς δημοκρατßας.



     Σε σýντομο χρονικü διÜστημα διακρßθηκε για τη μετριοπÜθεια και τη σοφßα του. Ειδικþτερα, τα μÝλη των λαúκþν τÜξεων εκτιμοýσανε το γεγονüς üτι εßχεν αποστασιοποιηθεß απü τις υπüλοιπες αριστοκρατικÝς γαιοκτητικÝς οικογÝνειες της ΑθÞνας. Η φÞμη του εδραιþθηκε ακüμη περισσüτερο με το ποιητικü Ýργο του. Ποßηση Ýγραψε κυρßως για να υπερασπßσει πατριωτικοýς σκοποýς και να υπερασπßσει τις νομοθετικÝς μεταρρυθμßσεις του. ¸δειξε ιδιαßτερη προτßμηση για τις ελεγεßες. Μεταξý αυτþν ξεχþρισε η ελεγεßα, γνωστÞ ως Σαλαμßς, που Ýχει πατριωτικü περιεχüμενο. Παρακινεß τους Αθηναßους ν'ανακτÞσουνε το νησß αυτü, που 'χε μεγÜλη στρατηγικÞ σημασßα. Δυστυχþς, μüλις 8 στßχοι σþζονται απü αυτÞ την ελεγεßα -παρατιθεται κι αυτÞ στο τÝλος. ΑλλÜ και το υπüλοιπο Ýργο του εßχε πολιτικü χαρακτÞρα. Μες απ' αυτü βρßσκει την ευκαιρßα να παραθÝσει τις πολιτικÝς απüψεις του και να καλλιεργÞσει τα ιδανικÜ της φιλοπατρßας και του δικαßου στους συμπατριþτες του.
     Λüγω του διδακτικοý χαρακτÞρα των ελεγειþν αυτþν Ýμειναν γνωστÝς ως γνωμικÝς. Οι στßχοι του ζεστανανε τις καρδιÝς των Αθηναßων, που αναζητοýσαν Üντρες με ηγετικÜ προσüντα κι ενÜρετο χαρακτÞρα. Τη περßοδο εκεßνη. η πüλη των Αθηνþν ταλανιζüταν απü κοινωνικÝς αναταραχÝς κι εμφýλιες συγκροýσεις, λüγω των μεγÜλων ανισοτÞτων μεταξý των κοινωνικþν τÜξεων. Ο Σüλων χρησιμοποιεß τις ελεγεßες αυτÝς για να προτεßνει λýσεις για τα πολιτικÜ προβλÞματα. Εν τÝλει, η ποßησÞ του προκÜλεσε τερÜστιαν εντýπωση στους Αθηναßους που του ανÝθεσαν την αποστολÞ της ριζικÞς αναδιÜρθρωσης της νομοθεσßας και του πολιτικοý θεσμικοý πλαισßου της πüλης. Απü το συνολικü ποιητικü Ýργο του Σüλωνα περßπου 300 στßχοι Ýχουνε διασωθεß στις μÝρες μας. ºσως Ýνα μÝρος απ' αυτοýς ν' αποτελεßται απü μετÝπειτα προσθÞκες απü Üλλους ποιητÝς και λανθασμÝνα να Ýχει αποδοθεß σ' αυτüν.
     
     Το 594 ο Σüλων αναλαμβÜνει Üρχοντας της ΑθÞνας απü τους πολßτες κι üχι απü τον ¢ρειο ΠÜγο üπως συνηθιζüτανε. ¼ταν προτÜθηκε να γßνει νομοθÝτης με δικτατορικÝς εξουσßες, ανÞκεν Þδη στη γενιÜ των 40Üρηδων που πολλÜ υπüσχονταν στον πολιτικü στßβο της εποχÞς. ΓεννÞθηκε αριστοκρÜτης, γλÝντησε στα νιÜτα του για τα καλÜ, Ýγραψε ποιÞματα, που υμνοýσανε τη φιλßα κι Ýνα εμβατÞριο, που ξεσÞκωσε τους Αθηναßους να ξαναπÜρουνε τη Σαλαμßνα. Νωρßς, μπÞκε δυναμικÜ στο εμπüριο για να ξανακερδßσει τη περιουσßα του πατÝρα που 'χε χαθεß κι αυτü του επÝτρεπε να διαθÝτει χρüνο για να φιλοσοφεß τη ματαιüτητα της ζωÞς. Πριν να τονε κατατÜξουνε στους 7 Σοφοýς της Αρχαιüτητας, εßχεν Þδη κι üλας αναγνωριστεß, σα σοφüς και μετρημÝνος Üνθρωπος.
    ¸μβλημÜ του εßχε το γνωμικü μηδÝν Üγαν (τßποτα υπερβολικü), που ο ßδιος πρωτüπε και που τÞρησε με ευλÜβεια σ' üλη του τη ζωÞ αλλÜ και στους νüμους του. ΑυτÞ του, Üλλωστε, η προσÞλωση στη μετριοπÜθεια αποτÝλεσε και τη κρυφÞ ελπßδα εκεßνων που εισηγÞθηκαν να του ανατεθοýν οι τýχες της πüλης. Τους δικαßωσε πετυχαßνοντας το ακατüρθωτο: Να συμβιβÜσει πλοýσιους και φτωχοýς για 1η και τελευταßα φορÜ στη Παγκüσμια Ιστορßα! ¼ταν τονε ρþτησαν, αν Ýχει τη γνþμη πως Ýδωσε στους Αθηναßους τους καλλßτερους νüμους που μποροýσαν να θεσπιστοýν, απÜντησε θαρραλÝα: "¼χι! Τους Ýδωσα, üμως, τους καλλßτερους, που θα μποροýσαν να δεχτοýνε"!
     Με τους νüμους του επÝβαλε τη λαúκÞ συμμετοχÞ, Üφησε μεγÜλες αρμοδιüτητες στους αριστοκρÜτες αλλÜ πÝρασε την ως τüτε ανεξÝλεγκτη δρÜση τους μÝσα απü τους μηχανισμοýς της Ýγκρισης απü τη πλειοψηφßα. ΚαθιÝρωσε, δηλαδÞ, την ισορροπßα του ελÝγχου, κÜνοντας πρÜξη τη περß ευνομοýμενης πολιτεßας φιλοσοφßα του. ¼ταν τονε ρωτÞσανε πþς αντιλαμβÜνεται μια τÝτοια πολιτεßα, απÜντησε: "Εßναι αυτÞ, της οποßας οι πολßτες υπακοýουνε στους κυβερνÞτες τους κι οι κυβερνÞτες υπακοýουνε στους νüμους". Του ζÞτησαν να προχωρÞσει στην ανακατανομÞ της γης, που οι αριστοκρÜτες εßχαν ουσιαστικÜ αρπÜξει. ΑρνÞθηκε τονßζοντας πως κÜτι τÝτοιο θα ισοδυναμοýσε με αιτßα εμφýλιου πολÝμου.
     Η μεγÜλη επιτυχßα των νüμων του εντοπßζεται στην επÝκτασÞ τους σε πλοýσιους και φτωχοýς και στην καθιÝρωση της συμμετοχÞς στα κοινÜ βÜρη ανÜλογα με τη δυνατüτητα του καθÝνα. Ο τρüπος με τον οποßο αντιμετþπισε τη διαφθορÜ, δεßχνει πως εßχε μυαλü «περπατημÝνου» και οξυδερκοýς ανθρþπου, ο οποßος κατανοεß üτι «το χρÞμα δεν εßναι το παν, πετυχαßνει üμως το παν». Με Ýνα πολυσυζητημÝνο νüμο, μεßωσε το ýψος της προßκας, þστε, στους γÜμους, να πρυτανεýει η αγÜπη και η θÝληση για τη δημιουργßα οικογÝνειας κι üχι το συμφÝρον. ¼ταν, üμως, του ζÞτησαν να νομοθετÞσει εναντßον των αγÜμων, αρνÞθηκε: "Μια γυναßκα εßναι πολý βαρý φορτßο", εßπε.
     Οι γυναßκες απαγορευüταν να Ýχουνε πÜνω απü 3 φορεσιÝς, οι πομπþδεις τελετÝς τιμωροýνταν με βαριÜ πρüστιμα, οι πολυδÜπανες θυσßες καταργÞθηκαν, ενþ Ýτρωγε βαρý πρüστιμο, üποιος το παρÜκανε με τα μοιρολüγια στις κηδεßες. ¸τσι, η επßδειξη χτυπÞθηκε καßρια κι οι Αθηναßοι, θÝλοντας και μη, οδηγηθÞκανε στη σοφßα του γνωμικοý παν μÝτρον Üριστον. Στα 572 π.Χ. σε ηλικßα 67 χρüνων ο Σüλων αποσýρθηκε. Του πρüτειναν να γßνει ισüβιος δικτÜτορας. ΑρνÞθηκε: "Η δικτατορßα εßναι ωραßα τοποθεσßα για να μÝνει κÜποιος αλλÜ δεν προσφÝρει τρüπο επιστροφÞς", εßπε.

     Η φÞμη του Σüλωνα μετÜ απü αυτÜ τα γεγονüτα εξαπλþθηκε σε üλον τον ελληνικü κüσμο και συμπεριλÞφθηκε στους ΕπτÜ Σοφοýς της Αρχαιüτητας. ¸λαβε τÝτοιες διαστÜσεις þστε στα μετÝπειτα χρüνια πολλÝς πολιτειακÝς μεταρρυθμßσεις αποδüθηκαν σε αυτüν, ακüμη κι αν αυτü δεν Þταν αλÞθεια. Αυτü εßχε ως συνÝπεια να υπÜρχουν αρκετÝς αμφιβολßες απü πολλοýς μελετητÝς σχετικÜ με την πατρüτητα των επüμενων νομοθετικþν αλλαγþν στην ΑθÞνα. ΑνεξÜρτητα απ' αυτü, το βÝβαιο εßναι üτι η φÞμη του ενισχýθηκε λüγω του γεγονüτος üτι οι μεταρρυθμßσεις του φÝρανε 1η φορÜ για τα ελληνικÜ δεδομÝνα τüσο ριζικÝς αλλαγÝς στον νüμο και τη πολιτειακÞ συγκρüτηση της ΑθÞνας. Π.χ,, εßναι το 1ο παρÜδειγμα νομοθεσßας üπου το κριτÞριο της καταγωγÞς Ýπαψε να παßζει τüσο καθοριστικü ρüλο στη κοινωνικÞ ανÝλιξη. ΠλÝον, αυτοß που πλοýτιζαν απü Üλλες πηγÝς εισοδÞματος κι üχι μüνον απü την ιδιοκτησßα γης, Þτανε σε θÝση να ανÝλθουνε σε ανþτερες κοινωνικÝς τÜξεις, να γßνουνε πολßτες και ν' αναλÜβουν αξιþματα. Εν τοýτοις, το πολßτευμα της ΑθÞνας παρÝμεινε και μετÜ τις μεταρρυθμßσεις τιμοκρατικü, βασισμÝνο στη κοινωνικÞ διαστρωμÜτωση και στη νομÞ της εξουσßας απü τους πολßτες ανÜλογα με τον εισüδημÜ τους, Επιδßωξη του Σüλωνα Þταν τÝλος να καταστοýν üλοι οι πολßτες συνυπεýθυνοι για τη τÞρηση των νüμων και την καταστολÞ παρανομιþν. Στο επßκεντρο των μεταρρυθμßσεων του Þταν η αρχÞ της ευνομßας.
     Ωστüσο, οι μεταρρυθμßσεις του Σüλωνα εßχαν μüνο μερικÞ επιτυχßα üπως αποδεßχθηκε στη συνÝχεια. Ο ανταγωνισμüς μεταξý των ßδιων των αριστοκρατικþν οικογενειþν συνÝχισε απρüσκοπτα παρÜ τις αλλαγÝς αυτÝς. ΕξÜλλου, Þταν εξ' αρχÞς δýσκολο εγχεßρημα η üλη προσπÜθεια του Σüλωνα να συμβιβÜσει τα αντικρουüμενα συμφÝροντα μεταξý των αντιμαχüμενων παρατÜξεων στην ΑθÞνα. ΚÜποια μÝτρα, üπως η ακýρωση των χρεþν των γεωργþν, εßχαν Üμεσες ευεργετικÝς επιδρÜσεις στη κοινωνßα. ¼μως κι αυτÜ τα θετικÜ μÝτρα εßχανε προσωρινÞ διÜρκεια. Σýντομα, οι περισσüτεροι γεωργοß εισÞλθανε ξανÜ σε δυσχερÞ κατÜσταση λüγω χρεþν. Ο κýριος λüγος για αυτÞ την εξÝλιξη Þταν üτι δεν κατεßχαν αρκετü κεφÜλαιο για να υποστηρßξουνε τη διαδικασßα παραγωγÞς κατÜ τη διÜρκεια του Ýτους. Μοιραßα, αναγκÜζονταν να προσφýγουν εκ νÝου σε δανεισμü απü τους προηγοýμενους πιστωτÝς τους. Αν και τþρα δεν διακυβευüταν η προσωπικÞ ελευθερßα τους, ευρßσκανε πÜλι τον εαυτü τους δÝσμιο των αριστοκρατþν για τους ßδιους λüγους μ' αυτοýς που ßσχυανε στο παρελθüν.
     Στα επüμενα χρüνια Üρχισαν να διαφαßνονται οι 1ες ρωγμÝς στο οικοδüμημα που 'χε με τüσην επιμÝλεια κατασκευÜσει ο Σüλων. Σε 2 περιπτþσεις στη 10ετßα που εßχεν ορßσει, οι προσπÜθειες εκλογÞς Üρχοντα αποτýχανε παταγωδþς. Η αιτßα Þτανε πως οι διÜφορες παρατÜξεις δεν μποροýσαν να συμφωνÞσουνε σε πρüσωπο κοινÞς αποδοχÞς γι' αυτü το αξßωμα. ΜÜλιστα, λßγα Ýτη μετÜ Ýνας Üρχοντας αριστοκρατικÞς καταγωγÞς, ονüματι Δαμασßας, αρνÞθηκε να παραδþσει την εξουσßα μüλις Ýληξε η θητεßα του. Προφανþς σκüπευε να γßνει τýραννος της ΑθÞνας. ΦυσικÜ, η κßνηση αυτÞ προκÜλεσε Ýντονη αναταραχÞ και τα σχÝδιÜ του ματαιþθηκαν. Ωστüσο Þτανε σαφÞς Ýνδειξη πως τα μÝτρα δεν Þταν αρκετÜ απü μüνα τους για να ομαλοποιÞσουνε τη κατÜσταση. Οι συγκροýσεις μεταξý των ισχυρüτερων αριστοκρατικþν οικογενειþν αποτÝλεσαν ανυπÝρβλητο εμπüδιο. Μοιραßα, η αδυναμßα καθολικÞς επιβολÞς των μÝτρων αλλÜ κι η Ýλλειψη κοινÞς αποδοχÞς τους οδÞγησε στην ατονßα κι εγκατÜλειψη τους. ΑυτÞ η εξÝλιξη εßχεν αποτÝλεσμα ν' ανοßξει ο δρüμος στη συνÝχεια για τη τυραννßα του Πεισßστρατου. Η ουσßα τους üμως διατηρÞθηκε και μετÜ το τÝλος της τυραννßας κι αποτÝλεσε θεμÝλιο πÜνω στο οποßο εδραιþθηκε η κλασσικÞ αθηναúκÞ δημοκρατßα. 2 αι. περßπου αργüτερα, το 410 π.Χ. συγκροτÞθηκε στην ΑθÞνα μια επιτροπÞ νομομαθþν, οι αναγραφεßς των νüμων, που ανÝλαβε την εκκαθÜριση και τη κωδικοποßηση των νüμων του ΔρÜκοντα και του Σüλωνα. Το Ýργο της επιτροπÞς διακüπηκε απü τους 30 τυρÜννους κι ολοκληρþθηκε μετÜ τη πτþση τους. Το 403/2 π.Χ. παραδþσανε το σþμα νüμων που καταρτßσανε, το οποßο θα φυλÜγανε στο εξÞς οι θεσμοθÝται.
     ¸νας κοσμογυρισμÝνος σοφüς Þταν ο Σüλωνας απü την ΑθÞνα. Εßδε κι Üκουσε πολλÜ στα εμπορικÜ του, κυρßως, ταξßδια και με την εμπειρßα και τη σοφßα του αγÜπησε κι ýμνησε περισσüτερο τη πατρßδα του, την ΑθÞνα. Οι συμπατριþτες του Αθηναßοι, εκτιμþντας τη φιλοπατρßα του αλλÜ και τη σεμνüτητα και το βÜθος της σοφßας του, του αναθÝσανε τη δημιουργßα της νομοθεσßας τους, γιατß ξÝρανε πως διακÞρυσσε: μüνο αν μÜθεις να Üρχεσαι θα ξÝρεις και να Üρχεις, να εξουσιÜζεις δηλαδÞ. Κι ακüμα τüνιζε, μη λες ψÝματα αλλÜ την αλÞθεια και ποτÝ σου να μη πÝφτεις σε υπερβολÝς (ΜηδÝν Üγαν). Και πρÜγματι στη νομοθεσßα του εφÜρμοσε το üτι οι συμβουλÝς μας πρÝπει να εßναι για τα πιο καλÜ κι üχι για τα πιο ευχÜριστα. ¸μεινε η μνÞμη του στην ιστορßα üχι μüνο της ΕλλÜδας αλλÜ και της ανθρωπüτητας με τον περßφημο νüμο του, τη σεισÜχθεια. Γιατß σÞκωσε στ´ αλÞθεια το βÜρος (Üχθος) των χρεþν για τους Αθηναßους, που πολλÝς φορÝς αναγκÜζονταν να πουλÞσουνε την ελευθερßα τους, επειδÞ δεν μποροýσαν να ξεπληρþσουνε τα χρÝη τους και καταλÞγανε δοýλοι. Τους ξανÜδωσε λοιπüν την ελευθερßα, αφοý τους χÜρισε με νüμο τα χρÝη τους. Γιατß με την ελευθερßα τους χÜρισε και τη πατρßδα και τη γλþσσα τους, καθþς, στενεμÝνοι απü τα χρÝη, πολλοß Þταν ÜθελÜ τους ξενιτεμÝνοι κι εßχανε ξεχÜσει και τη μητρικÞ τους γλþσσα τους. Και μÜλιστα δßκαια καμαρþνει γι´ αυτü σε ποßημÜ του -κÜτω στα ΠοιÞματα.
     Παρ' üλο που οι συμπατριþτες του του ζÞτησαν να γßνει αυτüς, ο σοφüς, μονÜρχης τους απüλυτος και να τους κυβερνÞσει, αντßθετα, υπηρετþντας τη πατρßδα και τους νüμους της και θÝλοντας να μην υποκýψει σε κανενüς εßδους πειρασμü, Ýφυγε απü την ΑθÞνα για 10 Ýτη, για να μην υποχωρÞσει σε τυχüν πιÝσεις γι' αλλαγÝς στους νüμους που κατÝθεσε. ΣυνÞθιζε μÜλιστα να λÝει πως ο νüμος εßναι κÜτι σαν τον ιστü της αρÜχνης. Αν πÝσει κÜτι ελαφρý πÜνω του αντÝχει, αν üμως πÝσει πÜνω του κÜτι βαρý και δυνατþτερο τον τρυπÜ και ξεφεýγει. ΠÜντα υπÜρχει λοιπüν ο κßνδυνος να ξεφýγουν απü τον νüμο Üνθρωποι με βÜρος και δýναμη. ¼μως πÜντα τüνιζε στους Αθηναßους πως τÝτοιοι Üνθρωποι Þτανε δημιοýργημα του ßδιου του λαοý: Εσεßς τους κÜνατε μεγÜλους, Ýλεγε και ξανÜλεγε. ΑλÞθεια, μεγÜλο σφÜλμα.



     Τη φÞμη του üμως, ýμνησε ÜθελÜ του κι ο πÜμπλουτος Κροßσος, ο βασιλιÜς της Λυδßας, που αργüτερα, Þταν αιχμÜλωτος του βασιλιÜ των Περσþν Κýρου και καταδικασμÝνος να πεθÜνει στη πυρÜ, φþναξε 3 φορÝς τ' üνομÜ του, καθþς θυμÞθηκε τα λüγια του. Και πρÜγματι ο Κýρος του χÜρισε τη ζωÞ, üταν Ýμαθε για το Σüλωνα και τα σοφÜ λüγια του, που ζοýνε και μας καθοδηγοýνε πÜντα, αν τα γνωρßσουμε και κατανοÞσουμε την αξßα και την αλÞθεια τους.  ΚÜποια Üλλα απü τα μÝτρα που πÞρε στον κοινωνικü τομÝα, φανερþνουνε σε ποιο σημεßο κατÜπτωσης εßχε φτÜσει η πüλη, που 'μελλε, Ýναν αιþνα μετÜ, να σþσει την ΕλλÜδα απü τη περσικÞ απειλÞ και να δημιουργÞσει το χρυσü αιþνα του πνεýματος και της τÝχνης (και που δεν μπορεß να προσμετρηθεß πüσο βοηθÞσανε κι αυτÜ σε κεßνο το σπουδαßο τελικÜ αποτÝλεσμα).

ΡητÜ

 Την αλÞθεια να δÝχεσαι και την αρετÞ να επαινεßς.

 Μüνο αν μÜθεις να Üρχεσαι, θα ξÝρεις να Üρχεις.


 ΑσφαλÞς κι Üριστη εßναι η δημοκρατßα, στην οποßα η κÜθε αδικßα τιμωρεßται εξßσου απü τους παθüντες και τους μη παθüντες απ' αυτÞ.


 ΓηρÜσκω δ' αεß πολλÜ διδασκüμενος.


 Να σÝβεσαι τους γονεßς.


 Αν ζητÜς απü τους Üλλους να λογοδοτοýν, να εßσαι πρüθυμος να λογοδοτεßς κι εσý.


 Να αποφεýγεις την ηδονÞ που γεννÜ λýπη.


 Να μισεßς τους κακοýς.


 ΔικαστÞ θÝση να μη παßρνεις· αλλιþς θα μισηθεßς απü τον καταδικασμÝνο.


 Μη λες ψÝματα· λÝγε την αλÞθεια


 Να μη συναναστρÝφεσαι κακοýς ανθρþπους.


 ΠοτÝ, καμμιÜ υπερβολÞ. (Μηδὲν ἄγαν πρÜττετε)


 Μη φθονÞσεις.


 ΜηδÝνα πρü του τÝλους μακÜριζε.


 Ο νüμος πρÝπει να διατυπþνεται Ýτσι, þστε η εφαρμογÞ του να εßναι και στην πρÜξη δυνατÞ, εφüσον ο νομοθÝτης θÝλει να τιμωρεß αποτελεσματικÜ τους λßγους και üχι Üσκοπα τους πολλοýς απ' τους πολßτες.


 Αν δεν δεις κÜτι, μην το λες. Κι αν ξÝρεις, μη μιλÜς.


 Την ανÝχεια πρÝπει να ενισχýουμε, αλλÜ üχι και την τεμπελιÜ να εφοδιÜζουμε.


 Να σÝβεσαι τους Θεοýς, κρÜτα το θυμü, μην ορκßζεσαι, να πεßθεσαι στους νüμους και ν' αναγνωρßζεις το δßκιο.


 Οι συμβουλÝς σου να μην εßναι για τα πιο ευχÜριστα, αλλÜ για τα πιο καλÜ.


 ΣφρÜγιζε τα λüγια με σιωπÞ, τη σιωπÞ με την κατÜλληλη στιγμÞ.


 Απü τα φανερÜ να συμπεραßνεις τα αφανÞ.


 Μüνο με σοβαρÜ και αξιüλογα πρÜγματα να ασχολεßσαι


 Να εßσαι πρÜος απÝναντι στους δικοýς σου.


 Μην αποθρασýνεσαι προς τους συμπολßτες σου.


 Μην ισχυρßζεσαι üτι λες πιο δßκαια πρÜγματα απü τους γονεßς σου.


 ΚρÜτα την ακεραιüτητα του χαρακτÞρα πιο πιστÞ απü τον üρκο.


 Να σÝβεσαι και να βοηθÜς τους φßλους σου.


 Μην αποκτÜς βιαστικÜ φßλους· üταν üμως τους αποκτÞσεις, μην τους απορρßπτεις βιαστικÜ.


 Να Ýχεις σχÝσεις με τους θεοýς.


 Αν δεν τιμÜς τους γονεßς σου, ποιος πρüκειται να τιμÞσει εσÝνα;


 Εßναι αδýνατο στον ßδιο Üνθρωπο να συγκεντρþνει στον εαυτü του üλα εκεßνα που κÜνουν την ευτυχßα.


 Εßναι δýσκολο να γνωρßσει κανεßς την Ýκταση της παγκüσμιας επιστÞμης: εßναι κρυμμÝνη μÝσα σε μια αδιαπÝραστη σκοτεινιÜ. Βρßσκεται Ýξω απ' τη δ
ικÞ μας σφαßρα, σ' Ýναν τüπο μεγαλοπρεπÞ, που χρησιμεýει σαν üριο σ' üλα τα πρÜγματα.


 Εκεßνο το κρÜτος Ýχει το καλýτερο σýστημα διοικÞσεως, στο οποßο εκεßνοι που δεν αδικοýνται εßναι προθυμüτεροι να καταδιþξουν και να τιμωρÞσουν εκεßνους που αδικοýν, παρÜ εκεßνοι που αδικοýνται.


 Εκεßνος μοναχÜ εßναι ο κατÜλληλος να κυβερνÞσει Üλλους, που πρþτα μπορεß να κυβερνÞσει τον εαυτü του.


 Η καλλßτερη κυβÝρνηση εßναι κεßνη, üπου ο λαüς υπακοýει στους Üρχοντες και οι Üρχοντες στους νüμους.


 ¹ μη πλησιÜζεις καθüλου τους βασιλιÜδες Þ σαν τους πλησιÜζεις πες τους ü,τι τους εßναι ωφÝλιμο να τ' ακοýσουν.


 Θα γινüντουσαν λιγüτερα εγκλÞματα, αν οι μÜρτυρες κατηγορßας δεν Þταν λιγüτερο αγανακτισμÝνοι απü τα δυστυχισμÝνα θýματα.


 ΚανÝνα μη θεωρεßς ευτυχισμÝνο, πριν να δεις το τÝλος του.


 Κανεßς απü τους θνητοýς δεν εßναι ευτυχÞς.

Τα ΠοιÞματα

Και στο λαü τα λÝω, αν πρÝπει να τα πω,

Ýξω απ' τα δüντια: τÜ που απüχτησανε τþρα
δε θα τα βλεπαν σ' üνειρο οýτ' þρα.
¼σο για τους μεγÜλους, δυνατοýς,
να με δοξÜζουν πρÝπει, να μ᾽ αγαποýν·
αξßωμα αν το 'παιρνε τις Üλλος,
να συγκρατÞσει δε θα μπüρειε το λαü
και δε θα σταματοýσε, þσπου, το γÜλα,
χτυπþντας, θα ᾽βγαζε üλο το καúμÜκι,
εγþ üμως μες στη μÝση στÜθηκα των δυο
πλευρþν σα σýνορü τους και μπαúρÜκι.

Και πßνουνε και τρων ψωμß
σουσÜμινο, στο μÝλι βουτηγμÝνο,
λßγες φακÝς οι Üλλοι με κριθÞ.
Απü τους πρþτους τßποτα δε λεßπει
üμορφο και μοσχομυρισμÝνο
κι üσα η γη η καρπερÞ
γεννÜ üλα τα Ýχουν, εξüν λýπη.

Τß Üφησα απ' üσα μ' Ýκαμαν, που λες,
να συγκαλÝσω σýναξη για το λαü;
ΜÜρτυρα, στου Καιροý τη δßκη μπρος
Üριστον Ýχω 'γω, τη μÜνα τη τρανÞ
των Ολυμπßων: τοýτη 'δω τη μαýρη Γη,
που πÜνωθÝ της πÝτρες σÞκωσα πολλÝς,
βÜρη χρεþν, σκλÜβα Þτανε πρþτα εδþ
και τþρα λεýτερη εßν' ολοταχþς.
Κι Αθηναßους, που δßκαια Þ σ' Üδικη παγßδα,
εßχανε πουληθεß σα δοýλοι μακρυÜ,
τους γýρισα στη θιüχτιστη πατρßδα.
¢λλοι, που χρÝη αβÜσταχτα τους πνßγανε,
μüνοι εßχαν φýγει και, γυρνþντας δω κι εκεß,
την αττικÞ τους γλþσσα λησμονÞσαν πια,
κι απ' της σκλαβιÜς Üλλοι υποφÝραν τη ντροπÞ
εδþ στον τüπο, και  το μÝγα φüβο εßχανε
των αφεντÜδων, τους λευτÝρωσα ξανÜ.

Βßα μαζß και δßκιο πÜντρεψα με καιρü,
σε πÝρας τα 'φερα üλα τοýτα δυνατÜ, εγþ,
Ýτσι üπως το 'χα τÜξει. Με Νüμους τολμηροýς
που 'στησα ßδιους για μεγÜλους και μικροýς
δεßχνωντας δßκιο δρüμο στον καθÝνα.
Αν τη βουκÝντρα Ýπιανε κανÝνας Üλλος,
φιλοχρÞματος, κακüβουλος και Üρπαγας μεγÜλος,
το λαü δε θα τον δÜμαζε, αντß για μÝνα.
Γιατß αν παραδεχüμουν üσα σε αυτοýς
θ᾽ Üρεσε οι αντßπαλοι
να πÜθουνε μαθÝς,
κι üσα βÜζαν οι Üλλοι με το νου για κειοýς,
η πüλη απ' Üντρες πλÞθος θα ᾽μεν' ορφανÞ.
Γι᾽ αυτü Üμυνα κρÜτησα απ' üλες τις μεριÝς,
σκýλος ζωσμÝνος απ' αγÝλη λýκων και πυκνÞ.

Κι Üλλοι πλακþσαν γι' Üρπαγμα μ' αμÝτρητη θρασιÜ
και πρüσδοκοýσεν Ýκαστος μÝγα πλοýτο να ´βρεß
κι ο γλυκομßλητος βουλÞ να δεßξω 'γω σκληρÞ.
Του κÜκου λογαριÜσανε και σÞμερα οργισμÝνοι
κι üλοι τους με στραβοκοιτÜν σα να ᾽μουνα οχτρüς.
Μα ü,τι εßπα εγþ το τÝλεψα και ο θεüς βοηθüς,
μÞτ' ασυλλüγιστα Ýπραξα τ' Üλλα, οýτε με ζüρι
θÝλω να κÜνω τßποτε, μÞτε απ' τη πλοýσια γη
και σε καλοýς και σε ζαβοýς να δþκω μοιρασιÜ.

Σ' ανθρþπους Ýδωσα τüση εξουσßα
üση τους Þταν αρκετÞ,
Σε κανÝνανε δε στÝρησα τιμÞ
οýτε προσÝφερα αξιþματα πολλÜ.

Τους πλοýσιους που ζοýσανε στο φθüνο
γιατß κατεßχανε μεγÜλη περιουσßα,
προστÜτεψα απü κÜθε τι κακü και πüνο.
¸γινα στις δυο πλευρÝς ασπßδα ισχυρÞ
χωρßς να επιτρÝψω σε κανÝνα τελικÜ,
να κυριαρχεß στον Üλλο μ' αδικßα.

 

 

Web Design: Granma - Web Hosting: Greek Servers