ÐåæÜ

Ðïßçóç-Ìýèéá

Ï Dali & Åãþ

ÈÝáôñï-ÄéÜëïãïé

Äïêßìéá

Ó÷üëéá-Áñèñá

ËáïãñáöéêÜ

ÅíäéáöÝñïíôåò

ÊëáóóéêÜ

Áñ÷áßá Åëë Ãñáìì

ÄéáóêÝäáóç

ÐéíáêïèÞêç

ÅéêáóôéêÜ

Ðáãê. ÈÝáôñï

Ðëçñ-Ó÷ïë-Åðéêïéí.

Öáíôáóôéêü

Åñ. Ëïãïôå÷íßá

Ãëõðô./Áñ÷éô.

ÊëáóóéêÜ ÉÉ

 
 

Áñ÷áßá Åëë Ãñáìì 

Áñ÷áßïé ÐïéçôÝò: Äçìéïõñãïß Áð' ¼ëá Ôá Åßäç Ðïßçóçò

                                                ΕισαγωγÞ

     Το παλιü προûπÜρχον αυτü Üρθρο, που -θυμßζω σ' üσους παρακολουθοýν απü κοντÜ τα δρþμενα του Στεκιοý- κÜλυπτε Ýνα μÝρους του χþρου της ΤερÜστιας Αρχαßας Ποßησης, (Σαπφþ, Αλκαßος, ΑνακρÝων Αρχßλοχος, Σιμωνßδης Κεßος & Αμοργινüς -κι αυτü μüνο στο χþρο της ΛυρικÞς), τþρα πια θα καλýψει πÜλι τον ßδιο χþρο, αλλÜ με δημιουργοýς απ' üλα τα εßδη αρχαßας ελληνικÞς ποßησης (κÜτι σαν ¢ρθρο 1 το πριν για τα εßδη, αλλÜ με τους δημιουργοýς των αυτÞ τη φορÜ), με üσων δηλαδÞ βρÞκα στοιχεßα κι Ýργα των, ενþ η Σαπφþ, ο Σιμωνßδης ο Κεßος κι ο Αρχßλοχος προς το παρüν, βρÞκανε τη δικÞ τους προσωπικÞ, ξεχωριστÞ θÝση. ΦυσικÜ, αν κρßνω πως πÞγε πολý, θα το διακüψω και προφανþς θα το συνεχßσω σε κÜποιο 3ο.
     Το σκεπτικü της παρουσßασης εßναι να μπαßνει Ýνας-Ýνας ο κÜθε δημιουργ/üς με το βιογραφικü του -üσο υπÜρχει- και με δεßγματα γραφÞς του. ¼σοι δε, υπÜρχουν Þδη στο ΣτÝκι, θα μπαßνει τ' üνομÜ τους στη σειρÜ του, θα 'ναι φορτωμÝνο απλÜ και μüνο με το σýνδεσμü του και θα πηγαßνουμε παρακÜτω. Και τα ονüματα, για καλλßτερην εýρεση αργüτερα, θ' ακολουθÜν αλφαβητικÞ σειρÜ.
     ΠρÝπει να πω εδþ να το ξÝρετε üσο διαβÜζετε το Üρθρο, πως οιαδÞποτε αναφορÜ σε Üλλους μεγÜλους ποιητÝς κλπ, Þ σε εßδη ποßησης Þ μουσικÜ üργανα που τη συνüδευαν Þ μÝτρα, Þ προσωδßα κλπ, υπÜρχει στο ¢ρθρο 1, με τßτλο: Εßδη Αρχαßας Ποßησης, που αναφÝρω κι ανωτÝρω, οπüτε μπορεßτε να το συμβουλεýεστε κÜθε φορÜ που 'χετε απορßα. Επßσης, σποραδικÜ μÝσα θα ρßχνω κι εκεß σýνδεσμο που να βοηθÜ στη μνÞμη, για τη καλλßτερην ανÜγνωση τοýτου εδþ.
     ΑυτÜ λοιπüν και σας εýχομαι καλÞν ανÜγνωση.  Π. Χ.


===========================

 ΑγÜθων:

     Ο ΑγÜθων (περ. 448 π.Χ.- περ. 400 π.Χ.) Þταν αρχαßος ¸λληνας τραγικüς ποιητÞς, φßλος του Ευριπßδη, του ΠλÜτωνα και μαθητÞς του ΣωκρÜτη. Οι τραγωδßες του δεν σþζονται πια σÞμερα. ΓεννÞθηκε στην ΑθÞνα και πατÝρας του Þταν ο Τεισαμενüς, διÜσημος αναμορφωτÞς και μεταρρυθμιστÞς της αθηναúκÞς νομολογßας. Το Συμπüσιο του ΠλÜτωνα εξελßσσεται στο σπßτι του, την επομÝνη της 1ης νßκης του στους τραγικοýς αγþνες των Ληναßων το 416 π.Χ.. Ο ΑριστοφÜνης τονε σατιρßζει στις ΘεσμοφοριÜζουσες. ¹ταν εýπορος και φßλος της ευζωßας, σýγχρονος με τον Ευριπßδη. ΔÜσκαλος του Þταν ο Πρüδικος ο Κεßος, ο σοφιστÞς και ρÞτορας και το Γοργßα το Λεοντßνο σοφιστÞ και ρÞτορα επßσης, τον εßχε ως πρüτυπο. Στο Ýργο του ΠλÜτωνα παρατηροýμε επßσης πως εßχε Ýναν εραστÞ, τον Παυσανßα. Τα τελευταßα χρüνια της ζωÞς του τα πÝρασε προσκεκλημÝνος στην αυλÞ του βασιλιÜ της Μακεδονßας ΑρχελÜου, στη ΠÝλλα της Μακεδονßας.
     Ο ΑγÜθων καινοτüμησε στα χορικÜ κÜνοντÜς τα εμβüλιμα, δηλαδÞ χωρßς συνÜφεια με την υπüθεση του δρÜματος (γεγονüς για το οποßο τονε κατακρßνει ο ΑριστοτÝλης στη ΠοιητικÞ). Επßσης καινοτüμησε και στη μουσικÞ των τραγωδιþν. Απü τις τραγωδßες του μας εßναι γνωστÝς οι: Ανθεýς, ΘυÝστης, Μυσοß και ΤÞλεφος. ΣÞμερα σþζονται λßγα αποσπÜσματα απü τους στßχους του.



     Ο ΑγÜθων Þτανε πολλÜ Ýτη συντρüφος του Παυσανßα, με τον οποßο εμφανßζεται τüσο στο Συμπüσιο üσο και στον Πρωταγüρα του ΠλÜτωνα. Μαζß του μετακüμισε αργüτερα στην αυλÞ του ΑρχελÜου, βασιλιÜ της Μακεδονßας, που στρατολογοýσε θεατρικοýς συγγραφεßς. Εßναι εδþ που πιθανüτατα πÝθανε γýρω στο 400 π.Χ. ΕισÞγαγε ορισμÝνες καινοτομßες στο ελληνικü θÝατρο: ο ΑριστοτÝλης μας λÝει πως οι χαρακτÞρες κι η πλοκÞ του ¢νθου του Þτανε πρωτüτυπα κι üχι üπως η μÝχρι τüτε αθηναúκÞ ορθüδοξη δραματικÞ τÝχνη, δανεισμÝνα απü μυθολογικÜ θÝματα. ¹ταν επßσης ο 1ος θεατρικüς συγγραφÝας που Ýγραψε χορικÜ κομμÜτια που προφανþς Þταν ανεξÜρτητα απü τη κýρια πλοκÞ των Ýργων του. Εßναι γνωστüς για την εμφÜνισÞ του στο Συμπüσιο του ΠλÜτωνα, που Ýγινε στη πραγματικüτητα σπßτι του και περιγρÜφει το πανηγýρι που δüθηκε για να γιορτÜσει την απüκτηση του βραβεßου για τη 1η του τραγωδßα στα ΛÞναια το 416. Εßναι επßσης εξÝχων χαρακτÞρας στις ΘεσμοφοριÜζουσες του ΑριστοφÜνη.
     Απεικονßζεται απü τον ΠλÜτωνα σαν üμορφος νεαρüς Üνδρας, καλοντυμÝνος, κομψüς, με τη μüδα, λαμπερüς, στον πλοýτο και τη σοφßα της ΑθÞνας, και φινετσÜτος, φιλüξενος κι Üνθρωπος που μοιραζüταν εýκολα. Η εποικοδομητικÞ ομιλßα στον Ýπαινο της αγÜπης που ο ΑγÜθων απαγγÝλλει στο Συμπüσιο εßναι γεμÜτη απü üμορφες αλλÜ τεχνητÝς ρητορικÝς εκφρÜσεις κι οδÞγησε μερικοýς μελετητÝς να πιστÝψουν üτι μπορεß να Þταν μαθητÞς του Γοργßα. Στο Συμπüσιο παρουσιÜζεται σα φßλος του ΑριστοφÜνη, αλλÜ αυτÞ η υποτιθÝμενη φιλßα δεν εμπüδιζε τον ΑριστοφÜνη να ασκÞσει σκληρÞ κριτικÞ στον ΑγÜθωνα σε τουλÜχιστον 2 απü τις κωμωδßες του: τις Θεσμοφοριαζοýσες και τους χαμÝνους Γεωργοýς.  ¹ταν επßσης φßλος του Ευριπßδη, Üλλου στρατευμÝνου στην αυλÞ του ΑρχελÜου.



     Η εξαιρετικÞ φυσικÞ ομορφιÜ του αναπαρÜγεται επανειλημμÝνα στις πηγÝς. ο ιστορικüς W. Rhys Roberts παρατηρεß üτι "ο καλüς -üμορφος- ΑγÜθων" εßχε γßνει σχεδüν στερεüτυπη φρÜση
. Η πιο λεπτομερÞς κακÞ περιγραφÞ του εßναι στις ΘεσμοφοριÜζουσες, στην οποßα εμφανßζεται σα χλωμüς νεαρüς Üνδρας φτωχüς και ντυμÝνος με γυναικεßα ροýχα. Οι μελετητÝς δεν εßναι βÝβαιοι για το πüσα ισχýουνε και πüσα εßναι κωμικÜ ευρÞματα. ΜετÜ απü μια προσεκτικÞ ανÜγνωση της κωμωδßας, η ιστορικüς Jane McIntosh Snyder παρατÞρησε üτι τα ροýχα του Þτανε σχεδüν πανομοιüτυπα με κεßνα του διÜσημου λυρικοý ποιητÞ ΑνακρÝοντα, üπως απεικονßζεται σε αγγειοπλÜστες των αρχþν του 5ου αι.. Η Snyder θεωρεß πως ο ΑγÜθων θα μποροýσε να κÜνει σκüπιμη προσπÜθεια να μιμηθεß την πολυτελÞ ενδυμασßα του διÜσημου συμπολßτη του, αν κι απü την εποχÞ του, τÝτοια ροýχα, ειδικÜ το κεκρυφÜλο (περßκλειστη κÜλυψη για τα μαλλιÜ) δεν φοροýσαν οι Üνδρες. Σýμφωνα με αυτÞ την ερμηνεßα, ο ΑγÜθωνας χλευÜζεται στις ΘεσμοφοριÜζουσες και για το εκτüς μüδας ντýσιμο αλλÜ και για το θρÜσος να μοιÜζει στον παλιüτερο ποιητÞ. Με μια φρÜση, αρÝσκεται να δεßχνεται και κομψþτερος κι ανþτερος.



     Ο ΑγÜθων θεωρεßται πως εßναι το πρüσωπο στο επßγραμμα του ΠλÜτωνα, αλλÜ  παρ' üλο που η αυθεντικüτητα αυτοý του επιγρÜμματος Ýγινε δεκτÞ για πολλοýς αιþνες, πιθανüτατα δεν αναφερüτανε σε κεßνον üυτε πιθανüτατα ανÞκει στον ΠλÜτωνα. Απü τα στιλιστικÜ στοιχεßα προκýπτει üτι το ποßημα (και τα περισσüτερα απü τα υποτιθÝμενα επιγρÜμματα του ΠλÜτωνα) γρÜφτηκε στη πραγματικüτητα κÜποια στιγμÞ μετÜ τον θÜνατο του ΠλÜτωνα: η μορφÞ του εßναι εκεßνη του ελληνιστικοý ερωτικοý επιγρÜμματος, το οποßο δεν Ýγινε δημοφιλÝς μÝχρι το 300 π.Χ. Σýμφωνα με τον μελετητÞ του 20ου αι. Walther Ludwig, τα ποιÞματα εισÞχθησαν ψευδþς σε μια πρþιμη βιογραφßα του κÜποια στιγμÞ μεταξý του 250 π.Χ. και του 100 π.Χ. κι υιοθετÞθηκαν απü τους συγγραφεßς-βιογρÜφους απ' αυτÞ τη πηγÞ.

ΡητÜ

Τρßα πρÜγματα πρÝπει να θυμÜται κανεßς üταν βρßσκεται στην εξουσßα: ¼τι κυβερνÜει ανθρþπους, üτι πρÝπει να διαχειρßζεται την εξουσßα σýμφωνα με το νüμο και üτι δεν θα κυβερνÜει αιþνια.

Τα επιχειρÞματα εßναι πιο ισχυρÜ απü τη δýναμη των χεριþν.

Ακüμα κι οι θεοß δεν Ýχουνε τη δýναμη ν' αλλÜξουνε τα πεπραγμÝνα.

ΛÝνε πως ο χρüνος εßναι εκ φýσεως σοφüς.

ΚÜποιοι φαýλοι για να αποφýγουν τις κουραστικÝς προσπÜθειες ερωτεýονται το θÜνατο.

     Δυστυχþς δεν Ýχω κÜτι Üλλο για τον ΑγÜθονα.

============


Αισχρßων:

    Ο Αισχρßων Þ Αισχßων Þταν αρχαßος ¸λληνας λυρικüς ποιητÞς και γεωπüνος απ' τη ΣÜμο που Üκμασε επß βασιλεßας Μ. ΑλεξÜνδρου. Ο ΑθÞναιος τονε χαρακτÞριζε σπουδαßο ιαμβοποιü. αμβογρÜφο και λυρικü ποιητÞ (4ος αι. π.Χ.). Απü τα Ýργα του ελÜχιστα αποσπÜσματα σþζονται κι εßναι μικρÜ αποσπÜσματα απü το ποßημÜ του Εφημερßδες κι Ýνα επιτýμβιο επßγραμμÜ του στην εταßρα Φιλαινßδα. Απü αυτüν ονομÜστηκε Ýνα ποιητικü μÝτρο αισχριþνειον.
     Εßχε στιχουργÞσει ποιÞματα ακολουθþντας τροχαúκοýς 4μÝτρους. Μεταξý αυτþν περιλαμβανüτανε ποßημα αναφερüμενο στο μýθο του Γλαýκου καθþς κι Ýνα μεγÜλο ποßημα με τßτλο Εφεσßς, που κÜλυπτε τουλÜχιστον 7 βιβλßα. Επßσης σε μορφÞ επιτýμβιου επιγρÜμματος εßχε γρÜψει την απολογßα της περιβüητης εταßρας Φιλαινßδος και κÜποιο Üλλο ακüλαστο για την Αφροδßτη. ΚατÜ τη Σουßδα  φÝρεται να Þτανε φßλος του ΑριστοτÝλη και συμμετεßχε στην εκστρατεßα του Μ. ΑλεξÜνδρου συγγρÜφοντας τις Εφημερßδες της εκστρατεßας (βασιλικü ημερολüγιο που περιλÜμβανε τις ημερÞσιες διατÜξεις του στρατοπÝδου). ΑυτÞ η πληροφορßα προÝρχεται απü τον Πτολεμαßο το ΧÝννο.
     Εκτüς των παραπÜνω, εßχε συγγρÜψει Ýνα σπουδαßο Ýργο Περß Γεωργßας, το οποßο δεν Ýχει διασωθεß, πλην üμως το αναφÝρουνε στα Ýργα τους οι ΟυÜρρων, Πλßνιος και ΚαλουμÝλλας. ΤÝλος Ýγραψε κι Üλλα Ýργα στα οποßα πραγματευüτανε γεωπονικÜ θÝματα. Τον αναφÝρει ο ΟυÜρρων. Σýμφωνα με üσα λÝει ο ΣχολιαστÞς του Ευριπßδη (ΤρωÜδες στ. 228), ο Αισχρßων εßχε την Üποψη üτι üποιος λουζüταν στα νερÜ του ποταμοý ΚρÜθη (ΚρÜθις, Πελοπüνησσος), το χρþμα των μαλλιþν του γινüταν ξανθü.
    Στη Σουßδα αναφÝρεται ως "Αισχρßων ο Μυτηληναßος ο εποποιüς ως και Ýπη και ιÜμβους δε συν Üλλοις πüσοις γρÜψας" και μÜλλον πρüκειται περß του ßδιου προσþπου που αναφÝρει κι ο ΑθÞναιος.
     Δυστυχþς δεν Ýχω αποσπÜσματα Ýργων του, οýτε αρχαßα, οýτε σε μετÜφραση.

============

Αισχýλος:

============

¢λεξις:

     
¼ ¢λεξις (αρχ. Ἄλεξις, περ. 394 π.Χ. - περ. 288 π.Χ.) Þταν αρχαßος ¸λληνας κωμικüς και δραματικüς ποιητÞς της ΜÝσης Κωμωδßας. Καταγüταν απü τους Θουρßους της ΚÜτω Ιταλßας, üμως απÝκτησε την ιδιüτητα του Αθηναßου πολßτη εξαιτßας της καταστροφÞς των Θουρßων, που αποτελοýσαν αθηναúκÞ αποικßα, απü τους βαρβÜρους Λουκανοýς περßπου το 390 π.Χ.. Η μαρτυρßα του ΠλουτÜρχου μας πληροφορεß üτι πÝθανε σε ηλικßα 106 ετþν. Το λεξικü του Σουßδα αναφÝρει πως Þταν θεßος του ποιητÞ ΜενÜνδρου -και δÜσκαλüς του στη δραματικÞ τÝχνη- απü πατÝρα. Ακüμη üτι Þτανε δημιουργüς περßπου 245 κωμωδιþν σε διÜστημα που εκτεινüταν απü το 4ο αι. π.Χ., ως και μετÜ το θÜνατο του ΜενÜνδρου κι üτι ο γιος του, ΣτÝφανος, Þταν επßσης ποιητÞς.

   "¹δη απü τα κÜρα τον πουλÜνε τον οßνον νερωμÝνο, üχι βÝβαια για να κερδßσουνε κÜτι παραπÜνω, αλλÜ γιατß προνοοýνε για τους αγοραστÝς, να Ýχουνε μετÜ την οινοποσßα το κεφÜλι ελαφρý".

    ΑσχολÞθηκε και με τον τýπο του στρατιþτη και τα σωζüμενα αποσπÜσματα παρÝχουνε σημαντικÝς πληροφορßες τüσο για τη σκευÞ üσο και για το χαρακτÞρα του καυχησιÜρη στρατιþτη. Απü τις κωμωδßες, γνωρßζουμε μüνον 130 τßτλους, ενþ λÝγεται πως Ýγραψε 240. Πολλοß τßτλοι εßναι γυναικεßα πρüσωπα, κυρßως εταßρες και πραγματεýτηκε θÝματα απü τη καθημερινÞ ζωÞ,δημιουργþντας τýπους üπως ο παρÜσιτος ,ο καυχησιÜρης ,ο πονηρüς δοýλος ,η εταßρα κ.α.ΜÜλιστα δεßχνει ιδιαßτερο ενδιαφÝρον για τον κüσμο των προαγωγþν και των εταßρων τις οποßες Ýλεγε "φοραδßτσες της Αφροδßτης". Για τις προαγωγοýς Ýλεγε üτι γρÞγορα αλλÜζουνε τα πÜντα στα νεαρÜ κορßτσια που παßρνουνε κοντÜ τους, ακüμα και στην εμφÜνιση, βÜζοντας προσθÞκες στα παποýτσια και στα φουστÜνια τους.
     Θεωρεßται ο δημιουργüς του τýπου του παρασßτου (ανθρþπου που τρþει ακÜλεστος σε συμπüσιο και μεταβÜλλεται σε κüλακα και γελωτοποιü), που πρωτοεμφανßζεται με το Σικελιþτη Eπßχαρμο στη κωμωδßα του Ἐλπὶς Þ Πλοῦτος και θα γßνει παρÜδοση στη ΝÝα κωμωδßα και στην αντßστοιχη ρωμαúκÞ. Στη ΜÝση και ΝÝα Κωμωδßα παρÜσιτος ονομÜζεται ο κüλακας κι εßναι γεμÜτος λαιμαργßα. Δεν Ýχει εκτελÝσει "ἐπιπονþτερον ἔργον" στη ζωÞ του απ' αυτü που κÜνει τþρα, που παρασιτεß δηλαδÞ πλÜι σε κÜποιο προστÜτη. ΓενικÜ εßναι κεßνος που πασχßζει να τρþει τζÜμπα, να πηγαßνει στα συμπüσια γι' αυτü, ακÜλεστος üμως, εßναι θρασýς και δε λογαριÜζει τßποτε, πÝραν της μÜσας.
     ΛÝγεται επßσης τÝλος, πως πÝθανε πÜνω στη σκηνÞ, με το στεφÜνι στο κεφÜλι του. ΜερικÜ Ýργα του επιγραμματικÜ:

 Μεροπßς, Ἀγκυλßων. Ὀλυμπßδωρος, ΠαρÜδιτος  (Πιθανüτατα τα 4 αυτÜ ανÝβηκαν περß την 104η ΟλυμπιÜδα. Εκεß διακωμωδεß τον ΠλÜτωνα.)
 Ἀγῶνις  (Το üνομα εταßρας. Διακωμþδηση του Μισγüλα, γνωστü πρüσωπο απü το λüγο του Αισχßνη, ΚατÜ ΤιμÜρχου). 
 Ἀδελφοß  & Στρατιþτης (Στüχος της σÜτιρας των 2 εßναι ο ΔημοσθÝνης).
 Ἵππος (ΕμπεριÝχονται υπονοοýμενα για τη μÞνυση του ΣοφοκλÞ εναντßον των φιλοσüφων. ΑνÝβηκε το 316 π.Χ.)
  Πýραυνος  (ΑνÝβηκε το 312 π.Χ.)
 Φαρμακοπþλη, & Ὑοβολιμαῖος (ΑνÝβηκαν και τα 2 το 306 π.Χ.)
 ἈποβÜτης &  Εἰσοικιζüμενος (ΑναφÝρονται τα 2 στους ΔειπνοσοφιστÝς του Αθηναßου Ναυκρατßου).
  Γυναικοκρατßα (ΑναφÝρεται στο Ονομαστικüν του Ιουλßου Πολυδεýκη).
 ΓαλÜτεια,
ΔημÞτριος Þ ΦιλÝταιρος, Δρωπßδης, Ησιüνη, Θεσπρωτοß. Ιππεýς, ΚονιÜτης, ΚυβερνÞτης, Κýκνος, Λευκαδßα, ΜανδραγοριζομÝνη, ΜιλÞσια, Οδυσσεýς Υφαßνων, Ολýνθιοι, ΠαγκρατιαστÞς, Παννυχßς, Ποιηταß, ΤυνδÜρεως κ.Ü.

Τα ΠοιÞματα

             Πτωχοý ΠινÜκιο

Φτωχüς ο Üντρας μου φτωχιÜ εßμαι κι εγþ,
γριÜ η κακομοßρα, με κüρη και με γιο
και με τη δοýλα αυτÞν εδþ τη προκομμÝνη
πÝντε γινüμαστ' οýλοι,  οι καημÝνοι.

Απüψε μüνο τρεις μας θα δειπνÞσουν,
οι Üλλοι δυο μαζß μας θα καθßσουν,
θα μας κοιτοýν και λßγο αλεýρι θα τσιμπÞσουν.
Χωρßς μια λýρα, τη μοßρα θα θρηνοýμε
γιατß δεν Ýχουμε να φÜμε και να πιοýμε.

ΚοιτÜξτ' ωχροß πþς γßναμε, σ' üλο το σþμα,
απü την ασιτßα δεßτε, αλλÜξαμε και χρþμα.
Κι αν θÝλετε να μÜθετε ποιü εßναι το μενοý,
κι αν ρωτÜτε τι τρþμε και πþς ζοýμε, ιδοý:

ΚουκκιÜ και πασατÝμπο, λοýπινα και κρεμμýδια,
μπιζÝλια και τζιτζßκια, ρßζες και βελανßδια,
φραγκüσυκα, ρεβýθια και χÜρη στη ΚυβÝλη,
της ΑθηνÜς τα σýκα π' Üλλος κανεßς δε θÝλει.
...

...Μπορþ να δω τους στρατηγοýς να Ýχουνε τα φρýδια

σηκωμÝνα και θαρρþ πως κÜνουν κÜτι φοβερü
κι ενþ θεωροýνται ανþτεροι, διüλου δεν απορþ,
δεν σκÝφτονται τßποτε μεγαλýτερο απ' αυτü.
Και τους ιχθυοπþλες, -κÜλλιο να χαθοýν-,
μπορþ να δω που κÜτω θα κοιτοýν,
Ýχοντας πÜνω σηκωμÝνα τους τα φρýδια,
μιαν ασφυξßα τη παθαßνω, ομολογþ.
...

...γιατß πραγματικÜ μα τους Θεοýς οι τρßχες να λυποýν,
αφοý μ' αυτÝς üλοι τους Üντρες θα φανοýν.
...

...ΜÝσα τρÝφω περιστÝρια σικελικÜ
απ' αυτÜ τα πÜρα πολý κομψÜ.

============

   Αλκαßος:

     ΓεννÞθηκε στη ΜυτιλÞνη περßπου το 630 π.Χ., συνÝπεσε στο βßο με τη Σαπφþ κι ανÞκε σε αριστοκρατικÞ οικογÝνεια. ΠÞρε μÝρος στους Ýντονους πολιτικοýς αγþνες της πατρßδας του üταν Þταν νÝος,. Οι δημοκρατικοß εßχαν εξεγερθεß εναντßον των αριστοκρατικþν κι εßχεν επικρÜτησε ο τýραννος ΜÝλαγχρος, εναντßον του οποßου στρÜφηκαν ο Πιττακüς, οι δýο αδελφοß του Αλκαßου κι ο ßδιος ο ποιητÞς. Οι τελευταßοι νικÞσανε στη διαμÜχη αυτÞ, ο τýραννος φονεýθηκε κι ο λαüς τους εμπιστεýτηκε για 10 Ýτη την εξουσßα.
     Η τυραννßα üμως επανÞλθε (Μυρσßλος) κι ο ποιητÞς Ýδωσε πÜλι το παρüν εναντßον της μαζß με τα αδÝλφια και τον Πιττακü. Οι Μυτιληναßοι πÜλι ανÝδειξαν αισυμνÞτη (αιρετü Üρχοντα) τον Πιττακü (590-580 π.Χ.) και διþξανε τους αριστοκρατικοýς, αλλÜ ο ßδιος πρüδωσε τους συντρüφους του κι αυτοß κατÝφυγαν, πρþτα στη πüλη Αßνο της ΘρÜκης (παλιÜ αποικßα της ΜυτιλÞνης), ýστερα στη Κýζικο κι αργüτερα στην Αßγυπτο. Λßγο αργüτερα με τον αδελφü του Αντιμενßδα επÝστρεψαν ως ηγÝτες των αριστοκρατικþν κατÜ του Πιττακοý. Ο ποιητÞς συνελÞφθη απü τον Πιττακü, που üμως τονε συγχþρησε, αλλÜ τους εξüρισεν üλους στη μικρÞ πüλη Πýρρα, κοντÜ στη ΜυτιλÞνη. Εκεß, αργüτερα και με μεγÜλη χαρÜ, πανηγýρισε το θÜνατο του τυρÜννου, αλλÜ Ýκτοτε, πÝρασε τα υπüλοιπα χρüνια της ζωÞς του χωρßς να συμμετÝχει στις πολιτικÝς διαμÜχες..
     Το Ýργο του αποτελεßται απü στασιωτικÜ (= πολιτικÜ· στÜσις = επαναστατικü κßνημα), συμποτικÜ, ερωτικÜ ποιÞματα και ýμνους προς τους θεοýς (σþθηκαν ελÜχιστα μüνο αποσπÜσματα). Στα στασιωτικÜ του Üσματα διαπιστþνουμε το βßαιο πÜθος κατÜ των πολιτικþν του αντιπÜλων. Tο ποßημα εßναι τελικÜ Ýνα üπλο στους προσωπικοýς και πολιτικο-κοινωνικοýς αγþνες του ποιητÞ. Στα συμποτικÜ διαφαßνεται η αγÜπη του προς το κρασß, αφοý το συνιστÜ ως το καλýτερο αντßδοτο (φÜρμακον) στις στενοχþριες και στις δυσκολßες, ενþ στα ερωτικÜ ποιÞματÜ του εξυμνεß το κÜλλος των εφÞβων και των νεανßδων.



     Ιδιαßτερα χαρακτηριστικÜ της ποßησÞς του εßναι η συντομßα, η μεγαλοπρÝπεια του λüγου, η πληθþρα των ποιητικþν εικüνων, η αλληγορßα κι η παραστατικüτητα που τις συνοδεýουν. Ο Αλκαßος επηρÝασε και τους μεταγενÝστερους ποιητÝς. Ο Θεüκριτος στα ΕιδýλλιÜ του τον μιμεßται, το ßδιο κι ο ΟρÜτιος, ενþ στην ΑθÞνα, στην ακμÞ του 5ου αι. π.Χ., τραγουδοýσανε στα συμπüσια τραγοýδια του. Εκτüς των Üλλων γνωστþν μÝτρων που χρησιμοποßησε -σαπφικü, ιαμβικü 4μετρο, ασκληπιÜδειο μεßζον- επινüησε και την αλκαúκÞ στροφÞ: υ - υ -υ | - υυ - | υυ. Σýγχρονος της Σαπφοýς, βρßσκεται με τη ποßησÞ του στον αντßποδα του σαπφικοý κüσμου του Ýρωτα και της εξýμνησης της γυναικεßας ομορφιÜς. Η Ýντονη πολιτικÞ του δρÜση, η εξορßα του αλλÜ κι η συμμετοχÞ του σε πολεμικÝς συρρÜξεις της εποχÞς σφραγßσανε τη ποßησÞ του.
     Η αλκαúκÞ μονωδßα ασχολεßται με θÝματα αμιγþς ανδρικοý ενδιαφÝροντος: Διüνυσος, Μοýσες και Αφροδßτη (το κρασß κι ο Ýρωτας) -üπως τουλÜχιστον ισχυρßζεται ο ΟρÜτιος. Στα ποιÞματÜ του απεικονßζεται εξßσου το ενδιαφÝρον του για ü,τι σχετßζεται με τη πολιτικÞ και τον πüλεμο. Σα γνÞσιος αριστοκρÜτης ο λÝσβιος ποιητÞς παρουσιÜζει το αρχοντικü του γεμÜτο üπλα που προορßζονται για χρÞση του Þ των εταßρων του, δßνοντας Ýν Ýξοχο δεßγμα αντικειμενικÞς ποßησης της αρχαúκÞς εποχÞς που αρÝσκεται να συνθÝτει εντυπωσιακοýς καταλüγους αντικειμÝνων. ΣυνÝθεσε στην αιολικÞ διÜλεκτο. Τα ποιÞματÜ του ταξινομÞθηκαν απü τους Αλεξανδρινοýς σε 10 βιβλßα με κριτÞριο τη θεματικÞ τους. Ξεχωρßζουνε 2 κατηγορßες: τα πολιτικÜ Þ στασιωτικÜ και τα συμποσιακÜ. Στη κατηγορßα αυτÞ ανÞκουνε ποιÞματÜ του που Üδονταν στα φημισμÝνα συμπüσια της εποχÞς. Το αρχαúκü συμπüσιο, χþρος διαβοýλευσης και ψυχαγωγßας των ποικιλþνυμων ανδρικþν ομßλων, παßζει καθοριστικü ρüλο στην ανÜπτυξη της ποιητικÞς τÝχνης. Στους κüλπους του συνθÝτονταν νÝα Þ επανεκτελοýνταν τα πιο γνωστÜ απü τα παλαιüτερα τραγοýδια.
    Η χαρÜ της οινοποσßας εßναι το πιο χαρακτηριστικü θÝμα της συμποτικÞς ποßησης του λÝσβιου λυρικοý. ΑφορμÞ για τη κατανÜλωση οßνου μπορεß να δþσει ο θÜνατος του πολιτικοý του αντιπÜλου, του Μυρσßλου, ενþ εξßσου καλÞ δικαιολογßα προσφÝρουνε πÜντα οι ακραßες καιρικÝς συνθÞκες: üταν βρÝχει, Þ στο κÜμα του θÝρους. Ο αρχαßος συγγραφÝας ΑθÞναιος συμπεραßνει επ' αυτοý: "κατÜ γὰρ πᾶσαν ὣραν καὶ πᾶσαν περßστασιν πßνων οὗτος ὁ ποιητÞς εὑρßσκεται". ¢λλοτε, πÜλι, ο ποιητÞς θεωρεß σημαντικÞ τη τÞρηση του τυπικοý της οινοποσßας και τη περιγρÜφει με λεπτομÝρεια. Σ' επßπεδο δομικÞς τεχνικÞς η σκηνÞ της οινοποσßας στα ποιÞματα αυτÜ στÞνεται κÜθε φορÜ με λßγες, μικρÝς αλλÜ εýστοχες λεπτομÝρειες. Ωστüσο, η ευθεßα παραßνεση προς τη κατανÜλωση κρασιοý Üλλοτε Ýπεται της περιγραφÞς των καιρικþν συνθηκþν κι Üλλοτε προηγεßται. Αν κι üλα τα μοτßβα εßναι δανεισμÝνα απü τον Ησßοδο (¸ργα και ΗμÝρες 582 κεξ.), εßναι αξιοσημεßωτη η διασκευαστικÞ μßμηση του επικοý προτýπου τüσο στη σýνταξη üσο και στη μετρικÞ μορφÞ που επιλÝγεται απü το λÝσβιο λυρικü.


                                             Σαπφþ & Αλκαßος

     Η πολιτικÞ ποßησÞ του συνιστÜ τη 1η, Üμεση μαρτυρßα για τις πολιτικÝς εταιρεßες Þ λÝσχες. Πρüκειται για συνασπισμοýς που στηρßζονταν στον üρκο (συνωμοσßα) και μαρτυροýνται 1η φορÜ τη 10ετßα 590 π.Χ. Μες απü τη ποßηση αυτÞ αναδýεται η σýγχρονη Ýννοια του üρου πολιτικÞ, καθþς απομακρýνεται αισθητÜ απü τη παλαιüτερη μορφÞ της ως λατρευτικÞ και τελετουργικÞ συνÝνωση των πολιτþν. Ωστüσο, στις 1ες αυτÝς πολιτικÝς οργανþσεις λÝσβιων αριστοκρατþν δεν υπüκειται πολιτικü πρüγραμμα. Η εταιρεßα δεν παρÞγαγε ιδεολογικü λüγο, αλλÜ τη 1η πολιτικÞ ποßηση στον ευρωπαúκü χþρο. Κοινüς εßναι ο αγþνας üλων των οßκων των ευγενþν εναντßον της λαßλαπας της τυραννßδας. Στη ποßηση του Αλκαßου απαντÜ, 1η φορÜ στην ευρωπαúκÞ λογοτεχνßα, εικüνα του πλοßου της πολιτεßας να παραδÝρνει στη τρικυμισμÝνη θÜλασσα καθþς Ýχει πÝσει σε ενÜντιους ανÝμους. ¢λλοτε πÜλι ο ποιητÞς φαßνεται να μην ανÝχεται τη μη αριστοκρατικÞ διακυβÝρνηση στο νησß απü τον αισυμνÞτη Πιττακü και τρÝφει τη ψευδαßσθηση γρÞγορης επανüδου των ολιγαρχικþν φßλων του στην εξουσßα. Ο Αλκαßος προτεßνει προσωρινÞ κατÜπαυση των εχθροπραξιþν, σε αναμονÞ ευνοúκüτερης στιγμÞς. ΜακρυÜ απü τα συμποτικÜ συμφραζüμενα, ο Αλκαßος περιγρÜφει ζωντανÜ το φυσικü περιβÜλλον με τα σπÜνια πτηνÜ. Το ýφος του εßναι μοναδικÜ φανταχτερü και χαρακτηριστικü για τη σþρευση περßτεχνων σýνθετων επιθÝτων.
     ΚÜπου ανÜμεσα στις 2 προαναφερθεßσες ομÜδες ποιημÜτων του ξεχωρßζει το μοναδικü, ßσως, Ýμμυθο ποßημÜ του, η ανÜγνωση του οποßου συνιστÜ μιαν Üλλη λυρικÞν ανατροπÞ. Το ποßημα αυτü αποτελεß πραγματικÜ ευτυχÞ συγκυρßα καθþς συνιστÜ μια εξüχως διδακτικÞ σπουδÞ πÜνω στο θÝμα του πολÝμου. ΔομημÝνο πÜνω στην αρχÞ της "κυκλικÞς σýνθεσης", το ποßημα πραγματεýεται Ýνα μυθικü θÝμα που Ýχει προκαλÝσει Þδη απü τον 7ο αι. π.Χ. "Ýναν ηθικü προβληματισμü", üπως διαπιστþνει ο Ι. Θ. ΚακριδÞς. ΠλÜι στη κακηγορßα για την ΕλÝνη απü τον σýγχρονü του Στησßχορο, ο Αλκαßος επιλÝγει συνειδητÜ ν' αναδεßξει με σαφÞνεια την αρνητικÞ πλευρÜ του μýθου της ΕλÝνης σ\ üλη την Ýκταση του ποιÞματος. Η ποιητικÞ στüχευση εßναι αποκλειστικÜ παραδειγματικÞ: η ΘÝτιδα αναδεικνýεται ως το μυθικü πρüτυπο για τη χρηστÞ και πιστÞ σýζυγο σε αντßστιξη προς την επικÞ ΕλÝνη, μια ανÞθικη κι Üπιστη γυναßκα. Το ποßημα ανοßγει και κλεßνει με λεξιλüγιο, τρüπο και θÝματα επικÜ, Þτοι με τον τρωικü πüλεμο. ΚοινÜ θÝματα της εισαγωγÞς και του επιλüγου του εßναι η αιτßα, η Ýκρηξη και τα αποτελÝσματα του πολÝμου üπως τα εξιστοροýν οι επικοß προκÜτοχοι του ποιητÞ (ὡς λüγος). Ο ενδιÜμεσος χþρος των 10 στßχων αντλεß και πÜλι απü τον τρωικü κýκλο, αν κι η παραστατικüτητα και περιγραφικÞ ποιüτητα των λεπτομερειþν και του λεξιλογßου φÝρουνε λυρικÞ σφραγßδα.
     Η σýνταξη δýο θεμÜτων, του πολÝμου και της ομιλßας αναδεικνýει με απüλυτη σαφÞνεια τη συνειδητÞ αντßθεση του λυρικοý ποιητÞ προς τον επικü προκÜτοχü του. Στην ΙλιÜδα και σε üλο τον επικü κýκλο το θÝμα του πολÝμου, ποιοτικÜ και ποσοτικÜ ισχυρþτερο, συνθλßβει εκεßνο της ομιλßας. Ο Αλκαßος αντιστρÝφει τις αναλογßες και με τρüπον απüλυτο και καθοριστικü δßνει μεγαλýτερη Ýκταση στο θÝμα συζυγικÞς /ερωτικÞς ομιλßας το οποßο εξυψþνεται σε βÜρος του θÝματος του πολÝμου που σχεδüν εξαφανßζεται. ΠροπÜντων üμως χειρßζεται και φωτßζει τüσον ελκυστικÜ τον Ýρωτα και τüσο αρνητικÜ τον πüλεμο þστε τελικÜ η τιμÞ που δßνεται στο θÝμα της ερωτικÞς ομιλßας να 'ναι απολýτως θετικÞ, ενþ απολýτως αρνητικÞ κεßνη του πολÝμου. Ο πλÜγιος κι Ýμμεσος τρüπος του προσÝγγισης της μυθολογßας, φυσικÜ δεν περνοýσε απαρατÞρητος απü το κοινü του καθþς αυτü Þταν εθισμÝνο να περιμÝνει απü τη ποßησÞ του την ανÜπτυξη σοβαρÞς προβληματικÞς για τα μεγÜλα ζητÞματα της ζωÞς και του θανÜτου. Γι' αυτü και δεν θεωροýμε παρακινδυνευμÝνη την υπüθεση πως η αλκαúκÞ θÝση εκφρÜζει γενικþτερα μια μεßζονα ιδεολογικÞ πρüταση της λυρικÞς ποßησης, στο σýνολü της, σε αντßστιξη προς το ηρωúκü Ýπος.

Τα ΠοιÞματα

ΔÝξου με που σου τραγουδþ
να με δεχτεßς θερμÜ ζητþ
στα πüδια σου προσπÝφτω.

Το 'ξερα πως ερχüτανε
η Üνοιξη με τ' Üνθια...
Εμπρüς γεμßστε τη κανÜτα
με το γλυκüπιοτο κρασß
και μην αργεßτε στη στιγμÞ!
...

ΠπÝρ' απ' τη θÜλασσα, μακρυÜ
κι απü της γης την Üκρη,
εφτÜσανε Üγρια πουλιÜ,
πÜπιες στο χρþμα της φωτιÜς,
με τις φτεροýγες τις μακριÝς
και τα λαιμÜ τα παρδαλÜ.

Και κουρνιÜσανε καθþς
ζαρþνουν τα μικρÜ πουλιÜ

σαν ο γοργüφτερος αετüς
να ξεπροβÜλλει ξαφνικÜ.
...

Το πιο 'μορφο απ' τα ποτÜμια,
στο πÝλαγος εκβÜλλει πορφυρü,
ο ¸βρος πλÜι
στη πüλη μας, τον Αßνο.

ΠλÞθος παρθÝνες σ' ακλουθÜνε,
με τ' απαλÜ τους τα χερÜκια
γýρω στον üμορφο μηρü
και που πολý το φχαριστιοýνται
καθþς αλεßβουν τα κορμÜκια
με τ' Üγιο σου, ¸βρε, το νερü.
...

Διüλου δεν τη κατανοþ
των Üνεμων τη πÜλη αυτÞ.

Το Ýνα κýμα απü 'δω
και τ' Üλλο κýμα απü 'κει
κι εμεßς στη μÝση μοναχοß
κüντρα στον Üγριο καιρü
στο μαýρο πλοßο απÜνω.
Στη βÜση των ιστþν νερÜ,
και τα πανιÜ σκιστÞκανε
κι üλα ρÜκη γινÞκανανε,
οι Üγκυρες σκουριÜσανε
και το τιμüνι χÜνω.
Στις θÝσεις μÝνουμε γερÜ,
και να κρατÜμε τα σχοινιÜ
.
...

ΜεγÜλο Φτþχεια εßσαι συ κακü
και ανυπüφορο, εσý κι η αδελφÞ σου
η ΣτÝρηση, περÞφανο λαü
το γονατßζει η πυγμÞ σου.
...

Εμπρüς λοιπüν, ας πιοýμε!
Γιατß τη νýχτα καρτεροýμε;
Η μÝρα απüμεινε μια στÜλα,
σπεýσατ' ανοßχτε τη μπουκÜλα!

Τα ποτÞρια γιüμιζε τ' ωραßα
κÝφι να βροýμε στη παρÝα.
ΣεμÝλης και του Δßα γιüς
κÝρασ' ο Διüνυσος ο Θεüς
κρασß, να διþχνουμε τη λýπη.
ΚÝρνα στις κοýπες το πιοτü:
Ýνα κρασß και δυο νερü,
üχι ως απÜνω, δε θα βÜλω,
και θα τσουγκρßζουν τα ποτÞρια,
το 'να στ' Üλλο.
...

ΒρÝξε τα σπλÜχνα με κρασß
γιατß ανÜτειλλε τ' αστÝρι.
Δýσκολα οι þρες πια περνοýν
κι απü τη ζÝστη τη πολλÞ
üλα τριγýρω μας διψοýν,
ακοýγεται μες απ' τα φýλλα
του τζßτζικα τραγοýδι πÜλι...
Ανθεß τ' αγκÜθι στους αγροýς
σα κÜθε καλοκαßρι.
Τþρα οι γυναßκες εßν' υγρÝς,
μα οι Üντρες Üλλο δε μποροýν
γιατß ο Σεßριος μÜρανε τα φýλα,
πüδια και χÝρια και κεφÜλι.
...

Δε πρÝπει να αφÞνουμε
στις λýπες τη ψυχÞ
γιατß τß θα κερδßσουμε
αν Ýξω δε το ρßξουμε;
Βýκχι μου, ας μεθýσουμε.
Το πιο καλü το φÜρμακο
που γιÜνει τη ψυχÞ
εßν' το κρασß...
...

        Τα ΔεινÜ Του ΠολÝμου

Μα φυσικÜ κακü δε βγÞκε και για μας μικρü,
'τß ο Δßας στÝλνοντας μια τρÝλλα προς τα κÜτου,
σ' Ýναν αγþνα Ýσυρε στο τüπο του θανÜτου,
Üντρες πολλοýς και διαλεχτοýς, θρÞνο πικρü.
ΞεσÞκωσεν ο πüλεμος και θÝρισε Ýναν-Ýνα,
Üντρες που η πλÝρια δüξα τους στα πÝρατ' εßχε φτÜσει.
Κι οι αντικρý, δεν Üφησαν οýτ´Ýναν να περÜσει,
αντρßκεια και ηρωικÜ, 'μποδßσαν τον καθÝνα,
ως Þταν θÝλημα Διüς, αγνÜντι να σταθοýμε
και χÜθηκαν πολλÝς ψυχÝς κονταροχτυπημÝνες
κι εμεßς üσοι σωθÞκαμε, ψυχÝς ματοβαμμÝνες,
γυρνÜμε στη πατρßδα μας τα νÝα να τους ποýμε.
(μτφρ.: ΠÜτροκλος εδþ προφανþς αναφÝρεται στον Τρωικü Πüλεμο, αποσπ.)
...

ΛαμποκοπÜ απ' το χÜλκωμα το μÝγα δþμα κι εßναι
για χÜρη του ¢ρη üλη η σκεπÞ ομορφοστολισμÝνη
με περικεφαλαßες λαμπρÝς κι απο ψηλÜ προσγÝρνουν
κÜτω αλογüφουντες λευκÝς, στολßδια για κεφÜλια
πολεμισταδων και, στητÜ τριγýρω σε παλοýκια
κρυμμÝνα, στÝκουν χÜλκινα και λαμπερÜ τουζλοýκια,
οποý εßναι για τις δυνατÝς σαÀτες φυλαχτÜρι,
και σιδεροπουκÜμισα πλεχτÜ με νιü λινÜρι
και κÜτου τα βαθουλωτÜ ριγμÝνα εßναι σκουτÜρια.
Και δßπλα ΧαλκιδÝικα σπαθιÜ κι αναζωστÜρια
πολλÜ σιμÜ τους και πιο εκεß πουκÜμισα πολÝμου.
ΑυτÜ δεν εßναι δυνατü να τ' απολησμονÞσω,
γιατß νομßζω, πως αυτÜ τη πρþτην Ýχουν θÝση. (επιγρ. 15, μτφ. Ηλßας Βουτιερßδης)

=============

ΑλκμÜν:

=============

ΑνακρÝων:

     ΓεννÞθηκε στη ΤÝω της Ιωνßας, γýρω στα 570 π. Χ. και πÝθανε σε βαθιÜ γερÜματα, το 485 π. Χ. Το 545 π. Χ., ο ΠÝρσης ¢ρπαγος φτÜνει Ýξω απü τα τεßχη της πüλης του, κατÜ τη διÜρκεια της εισβολÞς των Περσþν στην Ιωνßα κι απü 'κει αρχßζει η περιπλÜνηση του ποιητÞ. Πρþτα πÜει στα ¢βδηρα, αργüτερα στη ΣÜμο, στην αυλÞ του ΠολυκρÜτη. ΜετÜ τη δολοφονßα του τυρÜννου απü τον Οροßτη, φτÜνει στην ΑθÞνα, κοντÜ στον ºππαρχο και συνÜπτει φιλßα με τον Κριτßα. Το 514 π. Χ. ο ºππαρχος δολοφονεßται κι ο ποιητÞς καταφεýγει στους ΑλευÜδες της Θεσσαλßας. ºσως να επÝστρεψε στην ΑθÞνα και να τονε βρÞκε 'κει ο θÜνατος, πÜντως ο τÜφος του υπÞρχε στη πατρßδα του τη ΤÝω. ¸γραψε κυρßως συμποτικÜ κι ερωτικÜ ποιÞματα μ' Ýντονο συναισθηματικü και χαροýμενο χαρακτÞρα. Κατακλýζεται απü τη χαρÜ της ζωÞς μ' üλες της τις απολαýσεις, τραγοýδι, Ýρωτας και κρασß -τοýτο μÜλιστα παραξηγÞθηκε και τον νομßζαν μÝθυσο. ΤεχνικÞ Üψογη κι επιδεξιüτητα μοναδικÞ, γοητεßα και καθαρüτητα και παρÜλληλα, λεπτÞ, πρωτüτυπη κι ειρωνικÞ διÜθεση, χαρακτηρßζουν το Ýργο του.
     Ο ΑνακρÝων ο ΤÞιος Þταν αρχαßος ¸λληνας λυρικüς ποιητÞς, θεωροýμενος Ýνας απü τους 9 λυρικοýς της αρχαιüτητας. Αν κι υπερασπιστÞς του μÝτρου, θεω­ρÞθηκε απü τους μεταγενÝστεροýς του λανθασμÝνα γλεντζÝς και μÝθυσος. Στη συνÝχεια βρÝθηκε στα θρακικÜ ¢βδηρα, üπου κι Ýγραψε εξαßρετα συμποτικÜ τραγοýδια. Το 545 π.Χ., μπρος στον περσικü κßνδυνο που πλησßαζε, εγκαθßσταται στα ¢βδηρα κι αργüτερα ζει στην αυλÞ του ΠολυκρÜτη. ΜετÜ τη δολοφονßα του ΠολυκρÜτη (522 π.Χ.) o Πεισιστρατßδης ºππαρχος φÝρνει τον ποιητÞ στην ΑθÞνα. ΜετÜ τη δολοφονßα του ºππαρχου (514 π.Χ.) ο ΑνακρÝοντας φεýγει απü την ΑττικÞ και πιθαν'ον μÝνει για χρονικü διÜστημα στη ΛÜρισα. ΠÝθανε σε πολý προχωρημÝνη ηλικßα (περ. 85 χρονþν).



     Σýμφωνα με τη παρÜδοση στην αυλÞ του τυρÜννου της ΣÜμου ΠολυκρÜτη ο ποιητÞς ºβυκος συνÜντησε τον ποιητÞ ΑνακρÝοντα, που καταγüταν απü την ΤÝω (ΤÞιος). Σε αυτüν μÜλιστα, Ýλεγαν, ο ºβυκος üφειλε τελικÜ τη στροφÞ του προς την ερωτικÞ ποßηση. Σýμφωνα με την εικüνα που σχημÜτισαν για τον ΑνακρÝοντα οι μεταγενÝστεροß του θεωρεßτο "ο πÜντα μεθυσμÝνος ποιητÞς", ο τýπος του "αστüχαστου γλεντζÝ" κι ο κλασσικüς εκπρüσωπος του ερωτισμοý. Η αλÞθεια φαßνεται πως εßναι διαφορετικÞ. ¸γραψε πρÜγματι συμποτικÜ τραγοýδια, στα οποßα üμως εκτιμοýσε τη συντροφιÜ των καλλιεργημÝνων ανθρþπων κι αποστρεφüταν κÜθε υπÝρβαση του μÝτρου.
     To πως αντιλαμβÜνεται ο ποιητÞς τη νεαρÞ γυναßκα, μÝσω της ποßησÞς του, σαν το αντικεßμενο της ερωτικÞς επιθυμßας του που εßναι ατßθασο κι απρüσιτο. Ο Üντρας, ως επιδÝξιος εραστÞς θα τη χαλιναγωγÞσει και θα τη μυÞσει ερωτικÜ. Η γυναßκα παρουσιÜζεται ως θÞραμα-αντικεßμενο του αντρικοý πüθου και την ßδια στιγμÞ ο Üντρας γßνεται ο κυνηγüς-θýτης που Ýχει Ýνα και μοναδικü στüχο, το θÞραμÜ του και την ικανοποßηση της ερωτικÞς του διÜθεσης. Η δßωξις Þ αρπαγÞ εßναι Ýνα συνηθισμÝνο θÝμα της αρχαιοελληνικÞς απεικονιστικÞς τÝχνης ιδιαßτερα για τους ζωγρÜφους του 5ου π.Χ. αι., ενþ η εικüνα-μεταφορÜ της γυναßκας ως ανυπüτακτου ζþου, τüσο στη ποßηση του ΑνακρÝοντα üσο και του Σημωνßδη, αντλεß τη πανÜρχαια καταγωγÞ της απü τις κυνηγετικÝς κοινωνßες της 7ης χιλιετßας π.Χ. Τοýτη την αντßληψη του ανυπüτακτου ζþου διατηρεß η ελληνικÞ κοινωνßα και στη κλασσικÞ εποχÞ, λßγο πριν τη παρακμÞ της πüλης-κρÜτους οπüτε αλλÜζει αναγκαστικÜ το κοινωνικü status της γυναßκας.
     Οι Αλεξανδρινοß φιλüλογοι, ο ΑριστοφÜνης ο ΒυζÜντιος κι ο Αρßσταρχος απü τη ΣαμοθρÜκη εκδüσανε τα ποιÞματα του ΑνακρÝοντα σε 5 βιβλßα. Η θÝση του στον Κανüνα των 9 μεγÜλων λυρικþν ποιητþν Þτανε δßπλα στον Αλκαßο και τη Σαπφþ. ¹δη η Αρχαιüτητα εßχε παινÝσει τη πλοýσια σε αποχρþσεις και παραστατικüτητα απλÞ ιωνικÞ του διÜλεκτο. ¼σο για τη μορφÞ των ποιημÜτων του χρησιμοποßησε κυρßως ιÜμβους, χοριÜμβους, γλυκþνειους και φερεκρÜτειους. Ως Ανακρεüντεια λογßζονται στην ιστορßα της αρχαßας ελληνικÞς λογοτεχνßας:

  Α: üλες οι ποιητικÝς συνθÝσεις σε καταληκτικü ιαμβικü 2μετρο Þ ανακλþμενο ιωνικü 2μετρο στßχο που μιμοýνται τα ερωτικÜ και συμποτικÜ ποιÞματα του ΑνακρÝοντα.

  Β: Κυρßως η συλλογÞ 60 υποβολιμαßων ποιημÜτων που παραδßδονται στο τÝλος του χειρογρÜφου της ΠΑ.


     Στη ΠΑ σþζονται 21 επιγρÜμματÜ του και τÝλος ο αστεροειδÞς 2339 ΑνακρÝων (2339 Anacreon) πÞρε το üνομÜ του απü τον ποιητÞ.

Τα ΠοιÞματα

Ο δαμαστÞς ο ¸ρωτας
κι η πορφυρÞ Αφροδßτη,
μαζß σου παßζουν βασιλιÜ
κι οι μαυρομÜτες Νýμφες.
Σε σÝνα που συχνÜ γυρνÜς
στις πιο ψηλÝς βουνοκορφÝς,
προσπÝφτω ευλαβικÜ.
Τη προσευχÞ μου εισÜκουσε
κι Ýλα κοντÜ σε μÝνα,
για να γενεß ü,τι ζητþ.
Τον Κλεüβουλο, Διüνυσε,
καλÜ να συμβουλÝψεις,
τον ÝρωτÜ μου, βασιλιÜ,
για να δεχτεß τ' αγüρι.
...

Φοραδßτσα απü τη ΘρÜκη,
τι με κοιτÜζεις πονηρÜ
κι Üκαρδα φεýγεις μακρυÜ;
Θαρρεßς πως απü Ýρωτα
τßποτα δε κατÝχω;
ΜÜθε λοιπüν, πως θα μποροýσα
üμορφα να σου βÜλω χαλινÜρι
και τα γκÝμια σου κρατþντας
στο τÝρμα του δρüμου να σε φÝρω.
Μα τþρα συ μες στα λιβÜδια
ναζιÜρικα κι ανÝμελα
βüσκεις και παιχνιδßζεις.
Γιατß δεν Ýχεις φυσικÜ
Ýμπειρον αναβÜτη.
...

Εßναι παιγνßδι τ' ¸ρωτα
το πÜθος το παρÜφορο,
η σýγχυση κι η ταραχÞ.
...

Δε το γουστÜρω 'γω αυτüν
που üσο κρασοπßνει
με τη κανÜτα πλÜι του
üλο για Ýχθρες λÝει
και για τον πüλεμο μιλÜ,
που φÝρνει πÜντα δÜκρυα.
Μα αγαπþ εκεßνον,
üποιον θυμÜται τη χαρÜ,
αφοý μαζß τα σμßξει
τα γλυκÜ δþρα των Μουσþν
με της ΘεÜς τη χÜρη.
...

ΦÝρε αγüρι μου νερü,
φÝρε μου και κρασÜκι,
στεφÜνια απü λοýλουδα
εδþ μπροστÜ μας φÝρε.
Γιατß εγþ κι ο ¸ρωτας
αρχßζουμε τη μÜχη.
...

ΠÞρα το πρþτο κι Ýφαγα
παστÝλι Ýνα κομμÜτι
κι ýστερα το κατÝβασα
μ' Ýνα κουβÜ κρασÜκι.
Και τþρα το γλυκü σκοπü
με μια κιθÜρα τραγουδþ,
γεμÜτος με μερÜκι,
για τη μικρÞ, την üμορφη
και την αγαπημÝνη.
...

Του Ποσειδþνα μÞνας να!
ΠÜει, Ýφτασε ξανÜ!
Γßναν τα σýννεφα βαριÜ
και φÝρνουνε βροχÞ.
ΒοριÜς φυσÜ κÜτου στη γη...
...

Παρακαλþ σε ελαφοκυνηγÞτρα
ξανθιÜ του Δßα θυγατÝρα,
των αγριμιþν, ¢ρτεμη, αφÝντρα
στα ρÝματα Ýλα του Ληθαßου.
Στην πολιτεßα λυπημÝνων
χαροýμενη συ ρßχνε τη ματιÜ σου.
Γιατß δεν προστατεýεις τþρα
ανÞμερους πολßτες.
...

ΑφÝντη, που ο ¸ρωτας ο δαμαστÞς
κι οι Νýφες οι γαλανομÜτες
κι η ροδομÜγουλη Αφροδßτη
μαζß σου παßζουν και γυρßζεις
μες στα ψηλÜ τα κορφοβοýνια,
προσπÝφτω σου κι Ýλα σε μÝνα
καλüγνωμος και τη παρÜκλησÞ μου
ακοýοντας τη χαριτωμÝνη.
Καλüς συμβουλÜτορας γßνε
στον Κλεüβουλο, ΔιüνυσÝ μου,
να δÝχεται τον ÝρωτÜ μου.
...

¿ κüρη, που παρθενικÜ κοιτÜς,
στο νου μου ζεις μα δεν το νιþθεις
γιατß δε ξες πως τη ψυχÞ μου
μονÜχα συ τη κυβερνÜς.
...

¢σπρο μου 'ναι το κεφÜλι,
οι κρüταφοß χιονισμÝνοι

γÝρικÜ 'ναι πια τα δüντια,
δρüμο πÞρανε τα νιÜτα

και πολýς καιρüς στο κüσμο
το γλυκü, δεν μ' απομÝνει.

Τοýτο συχναναστενÜζω
κι Ýχω του ΤαρτÜρου τρüμο,

τß εßναι φοβερüς ο ¢δης
κι Ýχει ζοφερü κατÝβα.

¢μα μια φορÜ κατÝβεις,
δεν ξαναθωρεßς ανÝβα!
...

Σφαßρα μου ρßχνει πορφυρÞ
ο χρυσομÜλλης ¸ρως Ýξω
και με μια κüρη, που φορεß
σανδÜλια, με καλεß να παßξω
Μ' αυτÞ -βλÝπεις ΜυτιληνιÜ-
μια τα μαλλιÜ μου κοροúδεýει
-θωρεßς, εßναι λευκÜ- και μια
σ' Üλλην αγÜπη της χαζεýει!
...

Και νιÜζεται για τη ξανθÞ
την Ευρυπýλη
ο ΑρτÝμονας,
που τριγυρνÜ μες σε φορεßο.

Ενþ στενÞ και βρωμερÞ
φοροýσε πριν κουκοýλα,

και κρßκους ξýλινους στ' αυτιÜ
και γýρω απ' τα πλευρÜ του

Üτριχο βοúδοτüμαρο,
παλιÜς ασπßδας ντýμα,

μüλις ξεκολλημÝνο,
ο ελεεινüς ο ΑρτÝμονας,
που συναναστρεφüταν

δημüσιες και ψωμÜδαινες
και με ψευτιÝς εζοýσε,

που του 'βαλαν πολλÝς φορÝς
το σβÝρκο σε παλοýκι,

πολλÝς φορÝς και σε τροχü
και που τις εßχε φÜει

πολλÝς φορÝς στα πισινÜ
με πÝτσινο καμτσßκι,

και που και γÝνια και μαλλιÜ
του Ýχουν μαδÞσει, τþρα

μ' αμÜξια πÜει, στο στÞθος του
χρυσÝς φορþντας αλυσßδες
,
της Κýκης το παιδß
κι ομπρÝλα φιλντισÝνια

κρατÜ σαν τις γυναßκες.
...

Ο καλüβολος Μεγßστης
δÝκα μÞνες εßναι, αφüτου
φορεß λßγινο στεφÜνι
και γλυκü σþσμα ρουφÜει.
...

Το σÞμερα με νοιÜζει,
το αýριο ποιüς το ξÝρει.
...

¼ταν πßνω το κρασß
οι φροντßδες λιγοστεýουν.

=============

ΑνÜνιος

    O ΑνÜνιος (~540 π.Χ.) Þταν αρχαßος ¸λληνας ποιητÞς απü την Ιωνßα. Ο ΤζÝτζης τονε περιλαμβÜνει στον κατÜλογο των ιαμβογρÜφων. Τα ποιÞματÜ του Ýχουν γαστρονομικü περιεχüμενο. Επßσης λυρικüς ποιητÞς, γνωστüς κι ως ιαμβογρÜφος. ΑνÞκε στον ιωνικü πολιτιστικü χþρο και μαζß με το σýγχρονο του Ιππþνακτα εκ της ΕφÝσσου, Þτανε, κατÜ τους αρχαßους, εισηγητÞς του χωλιÜμβου, δηλαδÞ του 3μετρου ιαμβικοý στßχου που ο τελευταßος πüδας του εßναι σπονδεßος Þ τροχαßος. Τα Ýργα των 2 ποιητþν συγχÝονται απü τους αρχαßους γραμματικοýς και πολλÜκις o ßδιος στßχος αποδßδεται πüτε στον Ýνα και πüτε στον Üλλο. Κι οι 2 Þταν ιαμβογρÜφοι και σýμφωνα με μιαν εκδοχÞ, διαφÝρανε στη μεταβολÞ που εßχαν εισαγÜγει στο ιαμβικü 3μετρο. Ενþ ο Ιππþναξ Üλλαξε τον 6ο πüδα του ιαμβικοý του σε σπονδεßο και δημιοýργησε Ýτσι τον σκÜζοντα 3μετρο χωλßαμβο, ο ΑνÜνιος Üλλαξε και τον 5ο πüδα σε σπονδεßο και δημιοýργησε τον ισχιορρωγικü ßαμβο. (Για να μαθαßνουμε ανÜνιος στα αρχαßα, εßναι αυτüς που δεν προκαλεß πüνο Þ θλßψη, ο αβλαβÞς -ετυμολ. α στερητικüν κι ανßα). ΚÜποια κομμÜτια του σþζονται απü τον Αθηναßο κι üλα üσα εßναι γνωστÜ γι' αυτüν συλλÝχθηκαν απü τον Friedrich Gottlieb Welcker τον 19ο αι..
     Δυστυχþς δεν Ýχω οýτε Üλλα στοιχεßα, οýτε κι Ýργα του και πÜμε παρακÜτω.

=============

Αρχßλοχος

==============

ΑριστοφÜνης:

============

Βακχυλßδης:

==============

Δßφιλος:

    Ο Δßφιλος ο Σινωπεýς (4ος-3ος αι. π.Χ.) Þτανε σημαντικüς ποιητÞς της ΝÝας ΑττικÞς Κωμωδßας με καταγωγÞ απü τη Σινþπη του Εýξεινου Πüντου. ¹τανε σýγχρονος του ΜενÜνδρου (342-291 π.Χ.), του ΦιλÞμονα και τα περισσüτερα απü τα Ýργα του γραφτÞκανε και διαδραματιστÞκανε στην ΑθÞνα. Ο ßδιος ωστüσο ταξßδεψε αρκετÜ και πÝθανε στη Σμýρνη. Κωμικüς ποιητÞς που απü το Ýργο του σþζονται 2 χωλßαμβοι. Φαßνεται πως εßχε γρÜψει Ýπος με τßτλο Θησηßς. ΑποσπÜσματα απü το Ýπος του εßναι ßσως αυτÜ που αναφÝρονται στο ΘησÝα του Πλοýταρχου. ¸να Σχüλιο στον Πßνδαρο αναφÝρει: "…ως φησι Δßφιλος ο την Θησηúδα ποιÞσας εν τινι ιαμβεßω οýτως…". ¢λλο Ýνα Σχüλιο, στον ΑριστοφÜνη, αναφÝρει üτι ο Δßφιλος 1ος συνÝθεσε ολüκληρο σκωπτικü ποßημα εναντßον κÜποιου Βοßδα, το οποßο χρησιμοποßησαν ως πρüτυπο ο Εýπολις κι ο ΑριστοφÜνης στα σκωπτικÜ τους ποιÞματα εναντßον του ΣωκρÜτη.
     Διατηροýσε ερωτικÞ σχÝση με την εταßρα ΓνÜθαινα και συχνÜ üταν διακατεχüταν απü κρßσεις ζηλεßας της Ýκανε επιθÝσεις μÝσω αναφορþν στα Ýργα του. ΑναφÝρεται πως Ýγραψε 100 κωμωδßες, απü τα Ýργα αυτÜ üμως διασþζονται μüνον οι τßτλοι κι αποσπÜσματα απü 54 απü αυτÝς. ΜερικÝς φορÝς συμμετεßχε κι ο ßδιος ως ηθοποιüς σ' αυτÜ. Ο Ρωμαßος ποιητÞς Πλαýτος ανÝφερε πως υιοθÝτησε αρκετÜ απü στοιχεßα και χαρακτÞρες του (για παρÜδειγμα τη Casina απü το Ýργο Κληροýμενοι, Asinaria απü το Ὀναγüς, κ.α.), κÜτι που δεßχνει πως οι ικανüτητÝς του στη δημιουργßα της πλοκÞς Þτανε πολý ανεπτυγμÝνες. Απü τους Ρωμαßους, ο ΤερÝντιος επßσης αναφÝρει πως εισÞγαγε στο Ýργο του με τßτλο Adelphi μια σκηνÞ απü το Ýργο ΣυναποθνÞσκοντες, κÜτι που ο Πλαýτος εßχε παραλεßψει στη δικÞ του εκδοχÞ του Ýργου με τßτλο Commorientes.
     Η τεχνοτροπßα του κρßνεται πως εßναι απλÞ και φυσικÞ κι η γλþσσα που χρησιμοποιεß εßναι ορθÞ αττικÞ διÜλεκτος, ενþ πρüσεχε ιδιαßτερα τους στßχους του κι εßχε δημιουργÞσει και το δικü του ιδιüμορφο ποιητικü μÝτρο. Στην αρχαιüτητα Þταν αβÝβαιο το αν συγκαταλεγüνταν ανÜμεσα στους ποιητÝς της ΝÝας Þ της ΜÝσης κωμωδßας, καθþς η συχνÞ χρÞση μυθολογικþν ηρþων στα Ýργα του (ΗρακλÞς, ΘησÝας) κι η αναφορÜ επß της σκηνÞς των ποιητþν Αρχßλοχου κι Ιππþνακτος ως ανταγωνιστþν της Σαπφοýς, ταιριÜζει περισσüτερο με το πνεýμα της ΜÝσης κωμωδßας.



     Με τ' αποσπÜσματα και το ιδιüμορφο ποιητικü μÝτρο του Διφßλου ασχολÞθηκε ο Γερμανüς κλασσικιστÞς του 19ου αι. ¢ουγκουστ ΜÜινεκε. ¸χει γρÜψει τα εξÞς Ýργα:

Ἄγνοια, Ýχει επßσης αποδοθεß στον ΚαλλιÜδη / Ἀδελφοß Αἱρησιτεßχης, υπÞρξε 2η Ýκδοση απü τον Καλλßμαχο ως Εὐνοῦχος Þ Στρατιþτης / Ἀλεßπτρια, Ýχει επßσης αποδοθεß στον ΑντιφÜνη και τον ΑλÝξιδα / Ἄμαστρις ἢ Ἀθηναῖος / ἈνÜγυρος / Ἀνασωιζüμενοι / Ἄπληστος / ἈποβÜτης / Ἀπολιποῦσα, Ýχει επßσης αποδοθεß στον Σþσιππο / Βαλανεῖον / Βοιþτιος /  ΓÜμος / Δαναßδες / ΔιαμαρτÜνουσα / Ἐγκαλοῦντες / ἙκÜτη / ἘλαιὼνΦρουροῦντες / Ἔμπορος / Ἐναγßζοντες / Ἐπιδικαζüμενος / Ἐπßκληρος / ἘπιτροπÞ Þ γνωστü κι ως Ἑπιτροπεýς / Ἑλενηφοροῦντες / Ἑλλεβοριζüμενοι / ΖωγρÜφος / Ἡρακλῆς / Ἥρως / Θησαυρüς / Θησεýς / Κιθαρωιδüς / Κληροýμενοι / Λημνßαι / Μαινüμενος / ΜνημÜτιον / Ὄναγρος / Παιδερασταß / ΠαλλακÞ / ΠαρÜσιτος / Πελßαδες / Πιθραýστης / Πλινθοφüρος / ΠολυπρÜγμων / Πýρρα / Σαπφþ / Σικελικüς, πιθανþς Ýργο του ΦιλÞμωνα / ΣυναποθνÞισκοντες / Σýντροφοι / Συνωρßς, εßναι γνωστü πως υπÞρξανε 2 εκδüσεις / Σχεδßα / Τελεσßας / ΦιλÜδελφος Þ γνωστü κι ως ΦιλÜδελφοι / ΦρÝαρ / Χρυσοχüος.


Τα ΠοιÞματα

¢νοιξη και φουντþνουνε οι κυδωνιÝς
απ' τα τρεχοýμενα ποτÜμια νωτισμÝνες,
στο Üβατο του κÞπου, στις παρθÝνες.
Φουντþνουν κι οι κληματαριÝς
με Üνθη θεριεμÝνα απ' τις σκιÝς.

ΑλλÜ για μÝνα δεν υπÜρχουν εποχÝς
που να 'ναι κοιμισμÝνος ο ¸ρως,
μα σα βοριÜς απü της ΘρÜκης τ' Üγριο μÝρος,
φλεγüμενος απü τις αστραπÝς
κι απü την Αφροδßτη, πνÝοντας σκληρüς
ξεδιÜντροπος και ζοφερüς,
μια τρÝλλα. που τα πÜντα μηδενßζει,
με πιÜνει, τη καρδιÜ μου συγκλονßζει
και συγκλαδοκορμüρριζα τη ξεροτηγανßζει.

==============

Επßχαρμος:

   Ο Επßχαρμος (~530/~ 440 π.Χ.), του Τιτýρου Þ ΧιμÜρρου και της Σßκιδος, Þτανε μÝγας κωμικüς ποιητÞς, στο μÝγεθος του ΑριστοφÜνη (Ýζησε πολý πριν απü τον ΑριστοφÜνη, αφοý πριν ακüμα απü τους περσικοýς πολÝμους εßχεν Þδη συγγρÜψει 5 Þ 6 κωμωδßες), ßσως και παραπÜνω και ταυτüχρονα σπουδαßος φιλüσοφος, απü τη Κω. Η συμβολÞ του Επßχαρμου στην κωμωδßα εßναι σημαντικÞ γιατß αυτüς 1ος της Ýδωσε τη δραματικÞ πλοκÞ και 1ος Üντλησε τα θÝματÜ του απü την ελληνικÞ μυθολογßα. Αναδεßχθηκε Ýνας απü τους μεγαλýτερους ποιητÝς της αρχαßας ΕλλÜδας.
Απü μικρÞ ηλικßα μετανÜστευσε στις Συρακοýσες ενþ Ýζησε και στη Σικελßα. ΕλÜχιστα Ýργα του Ýχουνε διασωθεß , üχι ολüκληρα κι αυτÜ απü Üλλους συγγραφεßς üπως ο ΔιογÝνης ΛαÝρτιος, ο ΠλÜτων κ.α. Για τον τüπο γÝννησÞς του ερßζουνε πολλÝς πüλεις, Ο ΔιογÝνης ΛαÝρτιος αναφÝρει üτι γεννÞθηκε στην ΑστυπÜλαια της Κω, το Λεξικü Σουßδα στις Συρακοýσες Þ στη ΣικελικÞ πüλη ΚρÜστος. Ο ΛαÝρτιος μÜλιστα αναφÝρει üτι ο πατÝρας του μετακüμισε με την οικογÝνεια του στα Υβλαßα ΜÝγαρα κι απü εκεß μετÜ στη Σικελßα.
     ¼ταν μεγÜλωσε ο Επßχαρμος εγκαταστÜθηκε στις Συρακοýσες κι εργÜστηκε για τους τυρÜννους ΓÝλωνα κι ΙÝρωνα, üπου φιλüμουσοι και μορφωμÝνοι, υπÝθαλπαν δραματικοýς και μουσικοýς αγþνες, στο μεγαλοπρεπÝς θÝατρο που εßχαν οικοδομÞσει. Αυτü συνετÝλεσε þστε να διαπρÝψει η ποιητικÞ μεγαλοφυÀα του Επßχαρμου. Λüγω του καθεστþτος που επß πλÝον τον εßχε προστατÝψει, δεν αναμßχθηκε στα πολιτικÜ, οýτε διακωμþδησε πολιτικÝς καταστÜσεις, üπως ο ΑριστοφÜνης. Διακωμωδοýσε απλþς ανθρþπινα ελαττþματα και ιδßως τη μωρßα, τα ατοπÞματα, που επισυμβαßνουν σε üλες τις κοινωνικÝς τÜξεις, -1ος ο Επßχαρμος διακωμþδησε απü σκηνÞς τον μÝθυσο. Οι κωμωδßες του Þτανε σýντομες, 300-400 στßχοι, χωρßς χορü και με απλÞ δομÞ. Τις Ýγραφε σε δωρικÞ διÜλεκτο με τροχαúκü 10μετρο κι ιαμβικü 3μετρο, χωρßζονταν δε σε 3 κατηγορßες: Κωμωδßες-παρωδßες μýθων Þ Ýχουσες κýριο θÝμα τον ΟδυσσÝα, κωμωδßες με θÝματα παρμÝνα απü τη σýγχρονÞ του ζωÞ, και τÝλος κωμωδßες αντιθÝσεων μεταξý 2 προσþπων.



    Στο πÝρασμÜ του απü τα Υβλαßα ΜÝγαρα που τα 'χε σα 2η πατρßδα του, επηρεÜστηκε απü το Μεγαρßτικο ΔρÜμα, που üμως δεν Ýχει φτÜσει ως εμÜς οýτε αρÜδα. Απ' αυτü συμπεραßνουμε πως τα μεγαρßτικα Ýργα παßζονταν δßχως να γρÜφονται. Πρωτüγραψε μυθολογικÜ, αλληγορικÜ κι ηθογραφικÜ Ýργα κι Þταν ο πιο ξακουστüς δραματουργüς της εποχÞς του. ΠÞρε τους καθιερωμÝνους τýπους (μεθυσμÝνος-πονηρüς-δοýλος-στρατιþτης και τους γÝρους γκρινιÜρηδες), τα ταßριαξε με τον οργανωμÝνο μýθο και το λογοτεχνικü διÜλογο. ¸σμιξε δηλαδÞ τη δωρικÞ παρÜδοση με την ιωνικÞ μüρφωση. Εßχε μεγÜλη επßδραση στην εποχÞ του, τα χνÜρια του ακολοýθησε κι ο Φüρμις, ο 2ος κωμικüς συγγραφÝας της δωρικÞς αποικßας, πατριþτης και σýγχρονος του Επßχαρμου, αλλÜ κι ο νεþτερüς τους, ο Σþφρων ο Συρακοýσιος.
     Εκτüς απü τη θεατρικÞ του δεινüτητα, επÝδειξε και φιλοσοφικÝς τÜσεις, μορφþθηκε πολý κι
επηρεÜσθηκε απ' τη πυθαγüρεια φιλοσοφßα. Γι' αυτü κι οι κωμωδßες του εßναι γεμÜτες απü φιλοσοφικÝς ιδÝες κι αποφθÝγματα, που δεν στρÝφονταν μüνο σε θÝματα ηθικÞς, αλλÜ και στα μεταφυσικÜ προβλÞματα, üπως τη θεογονßα, τη δημιουργßα του κüσμου, περß ψυχÞς κλπ. Στον Επßχαρμο αποδßδονται 36 Ýως 52 κωμωδßες, το περιεχüμενü του δε, ως λÝγεται, μüνο με το περιεχüμενο των τραγωδιþν του Ευριπßδη μπορεß να συγκριθεß. Ο Ευριπßδης δε, πολý ωφελÞθηκε απü τον Επßχαρμο, ο δε ΠλÜτων τονε θεωρεß κορυφαßο των κωμικþν για τις φιλοσοφικÝς γνþμες που διαπüτισε üλα τα Ýργα του, απü τα οποßα, δυστυχþς, μüνο μερικÜ μικρÜ αποσπÜσματα διασþθηκαν. Απü τον ΙÜμβλιχο μαθαßνουμε πως ο Επßχαρμος, Ýνας ακουσματικüς, μη μÝλος, Πυθαγüρειος, υπÞρξε πολυγραφüτατος συγγραφεýς θεατρικüς (52 Ýργα, κατ' Üλλους 35), που περιλÜμβανε διδασκαλßες ΠυθαγορικÝς μÝσω αστεúσμþν. Φυσιολογοýσε, γνωμολογοýσε, ιατρολογοýσε κι Ýγραφε με ακροστιχßδες στα πλεßστα των ποιημÜτων του! Τις σκÝψεις ζωÞς του Επßχαρμου κατεßχανε σχεδüν üλοι οι Φιλüσοφοι.
    Στα σωζüμενα ρητÜ που παρενÝβαλλε ο Επßχαρμος στα θεατρικÜ του Ýργα Ýχουμε και το θαυμÜσιο "νÜφε και μÝμνασ’ απιστεßν, Üρθρα ταýτα ταν φρενþν", (να 'σαι πÜντα αυτοκυρßαρχα νηφÜλιος και μη ξεχνÜς ν' αμφιβÜλλεις, αυτÜ εßναι τα θεμÝλια του νου), Þτοι να εßσαι δýσπιστος απÝναντι σε κÜθε επιτÞδειο και λαοπλÜνο που προσπαθεß να σου στερÞσει την ελευθερßα της σκÝψης. Εßναι 2 ιδιüτητες που καταξιþνουνε τον ενεργü πολßτη και του επιτρÝπουν ν' ασκÞσει το ρüλο του και να κερδßσει την ευτυχßα. Κι Ýτσι πρÝπει πρÜγματι να θÝλει η εξουσßα τον πολßτη: ενεργü, πνευματικÜ και ψυχικÜ Þρεμο, δýσπιστο κι ει δυνατüν, θιασþτη της πρακτικÞς φιλοσοφßας. Εδþ γεννÜται το μÝγÜ ρþτημα: Üραγε διδÜσκεται η φιλοσοφßα Þ εßναι αυτοδßδακτος καρπüς του αγþνα της ζωÞς και παιδß της ανÜγκης;
     Ο νους δηλαδÞ εßναι η νηφαλιüτητα κι η αμφισβÞτηση -χωρßς αυτÜ εßμαστε φερÝφωνα του κÜθε επιτÞδειου. Δεν πρÝπει, Ýλεγε, να επικρατεß ο θυμüς αλλÜ η φρüνηση (επιπολÜζει ου τι χρη τον θυμüν, αλλÜ τον νüον). Επßσης: κανεßς δεν σκÝφτεται σωστÜ üταν εßναι οργισμÝνος (Ουδεßς εßς ουδÝν μετ’ οργÞς κατÜ τρüπον βουλεýεται). Ελεγε, üμως, και τα ακüλουθα για τα σοφÜ και τα σπουδαßα: "Αν ψÜχνεις κÜτι σοφü, πρÝπει να το φÝρνεις στον νου σου και τη νýχτα, διüτι üλα τα σοβαρÜ τ’ ανακαλýπτει κανεßς καλλßτερα τη νýχτα" (Αß τι κα ζητÞς σοφüν, τας νυκτüς ενθυμητÝον· πÜντα τα σπουδαßα νυκτüς μÜλλον εξευρßσκεται). Ο ΛαÝρτιος δε, καταγρÜφει πως ο ΠλÜτων Ýχει πολý ωφεληθεß απü τα Ýργα του ΕπιχÜρμου, απü τον οποßο Ýχει αντιγρÜψει τα περισσüτερα στοιχεßα (π.χ., για το αισθητüν και το νοητüν).



     Ο Επßχαρμος ξεκÜθαρα μßλησε για τις ολÝθριες επιπτþσεις του πÜθους της οργÞς. ¼ταν μας Ýχει πει üτι τα πÜντα ξεκινÜνε απ' τη καθαρüτητα του νου, εßναι σαφÝς üτι ο νους υπü οργÞς τεθολωμÝνος εßναι αδýνατον να λειτουργεß σωστÜ, δεν Ýχει καθαρüτητα. Η οργÞ λοιπüν μας κüβει τη σýνδεση με το Θεü. Η οξυθυμßα για τα μικρÜ πρÜγματα καταδικÜζεται διüτι, καθþς νομßζουμε, αποτελεß ετÝρα βÜση για την ανÜπτυξη της οργÞς ως πÜθους. Εßναι Ýνας Ýτερος τρüπος για την εμφÜνιση και καλλιÝργεια αυτοý. Ο Ýνας εßναι να Ýχουμε οργÞ για κÜτι μεγÜλο που την επιφÝρει. Ο δεýτερος εßναι να Ýχουμε οργÞ για πολλÜ μικρÜ. Το αποτÝλεσμα εßναι το ßδιο.
     ΤÝλος, κηρýττει üτι δεν πρÝπει να κυριαρχεß ο θυμüς αλλÜ ο νους. Θυμüς δεν εßναι η οργÞ, üπως σÞμερα τα 'χουμε ταυτßσει. Στην αρχαßα ελληνικÞ γλþσσα σα ‘θυμüς’ -τοýτο εßναι απολýτως ξεκÜθαρο στον ¼μηρο, φερ' ειπεßν- εννοεßται η ‘θυμικÞ διÜθεση’ δηλαδÞ η διÜθεση του σþματος, του μÝρους της ψυχÞς που συνδÝεται με τη ζωικÞ μας υπüσταση, ακüμη δε και το σýνολο της ζωικÞς μας ενÝργειας. Εν ολßγοις αυτü που λÝει εßναι üτι δεν πρÝπει να οδηγοýμαστε απü τη χοúκÞ μας φýση αλλÜ να προτÜσσουμε τη θεßα, τον νου, ο οποßος μας συνδÝει με τον Θεü. Ο λüγος τους ανθρþπους κυβερνÜ üπως πρÝπει και τους σþζει πÜντα. Ο Üνθρωπος Ýχει το λογισμü, υπÜρχει üμως κι ο θεßος λüγος. Ο ανθρþπινος λογισμüς προÝρχεται üμως απü το θεßο λüγο κι εξασφαλßζει στον καθÝνα τα μÝσα για να ζÞσει και να τραφεß. Αλλ' ο θεßος λüγος συνδÝεται μ' üλες τις τÝχνες, γιατß διδÜσκει στους ανθρþπους το συμφÝρον τους, τι πρÝπει να κÜνουνε. Γιατß δε βρÞκε ο Üνθρωπος τις τÝχνες αλλÜ πÜντοτε ο θεüς και μüνον.

     ΠÝθανε 90 ετþν Þ κατ' Üλλους 97. Ο ΔιογÝνης ΛαÝρτιος αναφÝρει πως οι Συρακοýσιοι τονε λατρÝψανε κι εßχανε στÞσει μπροýτζινο ανδριÜντα του. ¸ργα του αναφÝρονται τα Κýκλωψ, Προμηθεýς, Αγρωστßνος κ.α.

ΡητÜ

Οι φυσικÝς ικανüτητες δεν εßναι αρκετÝς για να σε κÜνουνε σημαντικü.

 Η σοφßα δεν υπÜρχει μüνο σ' Ýνα αλλÜ σ' üλα τα ζωντανÜ üντα, üλα Ýχουν αντßληψη.


 Πþς μπορεß να 'χει τÝτοια σοφßα, η φýση το ξÝρει μüνο. γιατß αυτÞ μαθαßνει απ' τον εαυτü της.


 Εγþ üμως üλα αυτÜ τα κÜνω απü ανÜγκη. κανεßς δεν εßναι, νομßζω, με τη θÝλησÞ του κακüς Þ Üτυχος.


 Οι θεοß εßναι οι Üνεμοι, το νερü, η γη, ο Þλιος, η φωτιÜ και τ’ αστÝρια.


 ΔημιουργÞθηκε και διαλýθηκε και ξαναγýρισε απ' üπου Þρθε, το χþμα στο χþμα κι η ψυχÞ ψηλÜ. ποιü απ' αυτÜ εßναι φοβερü; κανÝνα.


 Ο νους βλÝπει κι ο νους ακοýει. τ' Üλλα εßναι κουφÜ και τυφλÜ.


 Το μεγαλýτερο εφüδιο των ανθρþπων εßναι ο ευσεβÞς βßος.


 Η μελÝτη δωρßζει περισσüτερα απ' ü,τι Ýνα καλü φυσικü. Να 'χεις καλü φυσικü, εßναι το Üριστο, δεýτερο δε το να μαθαßνεις.


 Ο σοφüς Üντρας δεν πρÝπει να μετανοεß αλλÜ να προνοεß.

 Με πüνους πουλοýν σε μας οι Θεοß üλα τα αγαθÜ.

 Το χωρÜφι, το σπßτι, η μοναρχßα, ο πλοýτος, η δýναμη, η ομορφιÜ, üταν τα 'χει Üνθρωπος Üφρων εßναι για γÝλια. Οι ηδονÝς εßναι για τους θνητοýς πειρατÝς ανüσιοι. γιατß καταποντßζεται ευθýς üποιος στις ηδονÝς αιχμαλωτßζεται.


 ¼ποιος Ýχει καλÞ τýχη και βιüς, δε δßνει üμως στη ψυχÞ του τßποτα το καλü κι ωραßο, αυτüνε διüλου ευτυχÞ δε θα τον πω, αλλÜ μÜλλον πως εßναι ο θησαυροφýλακας για κÜποιον Üλλο.

 Αν εßσαι στο νου ευσεβÞς, δεν θα πÜθεις κανÝνα κακü σαν πεθÜνεις. το πνεýμα σου ψηλÜ θα παραμεßνει στον ουρανü.


 Αν Ýχεις καθαρü το νου σου, θα 'χεις κι üλο το σþμα καθαρü.


 Η ανθρþπινη ζωÞ Ýχει ανÜγκη λογισμοý κι αριθμοý. ζοýμε με τον αριθμü και το λογισμü. αυτÜ σþζουνε τους θνητοýς.


     ΑυτÜ εßναι üλα κι üλα κι απ' αυτüνε το δημιουργü.

==============

Εýβουλος:

    Ο Εýβουλος Þτανε κωμικüς ποιητÞς που Ýζησε την περßοδο 400-330 π.Χ., Üκμασε δε περß το 375. Καταγüταν απü την ΑθÞνα κι ανÞκε στη λεγüμενη ΜÝση Κωμωδßα Ýχοντας γρÜψει περισσüτερα απü 100 Ýργα στα οποßα η γλþσσα του αναδεικνýει Ýν υψηλüν ýφος επιτυγχÜνοντας Ýτσι το κωμικü στοιχεßο. Τα μισÜ απü τα ποιÞματÜ του παρωδοýσαν μýθους και τα λοιπÜ κυρßως Üλλους ποιητÝς. Στη κωμωδßα του Διονýσιος, επιτßθεται στον τýραννο της Σικελßας. ΑσχολÞθηκε κι αυτüς με τον τýπο του στρατιþτη, αλλÜ το Ýργο του διασþθηκε αποσπασματικÜ. Στα Ýργα του Ýχει διασþσει πολλÜ αποσπÜσματα του Ευριπßδη.
   Δεν Ýχω κÜτι Üλλο γι' αυτüν.

==============

Ευριπßδης:

==============

¸φιππος:

     
Αθηναßος (γεννÞθηκε στην ΑθÞνα περß το 370 π.Χ) κωμικüς ποιητÞς της ΜÝσης Κωμωδßας, του 4ου αι. π.Χ. Το 336 π.Χ. παρουσßασε το Ýργο του ¢ρτεμις, ενþ με τους Ομοßους του, επιτßθεται στον τýρρανο της Σικελßας, Διονýσιο. ΑναφÝρεται üτι στη κωμωδßα Ναυαγοß  διακωμωδοýσε τον ΠλÜτωνα και τους φßλους του. Στα σωζüμενα αποσπÜσματα των κωμωδιþν του μνημονεýονται οι ΑλÝξανδρος ο Φεραßος, Διονýσιος ο Πρεσβýτερος (τýραννος των Συρακουσþν), Κüτυς Α' κι Üλλοι. Σημειþνεται üτι Ýνα επßγραμμα που ο ΕυστÜθιος Θεσσαλονßκης αποδßδει στον ¸φιππο δεν εßναι δικü του, αλλÜ κÜποιου Üγνωστου ποιητÞ. ΑναφÝρεται επßσης απü το λεξικü Σουßδα κι απü τον Αντßοχο τον ΑλεξανδρÝα. Σþζωνται μüνο κÜποιοι τßτλοι και λßγα αποσπÜσματα. Σ
ωζþμενοι τßτλοι:

     1. Αρτεμις, 2. Βοýσιρις, 3. Γηρυüνης, 4. ΕμβολÞ (εμπüρευμα), 5. Εφηβοι, 6. Κßρκη, 7. Κýδων, 8. Ναυαγοß, 9. Οβελιαφüροι (Þ ¼μοιοι), 10. ΠελαστÞς, 11. Σαπφþ, 12. Φιλýρα.

     Δεν Ýχω κÜτι Üλλο γι' αυτü τον ποιητÞ.

==============

Ηνßοχος

    Ο Ηνßοχος ο Αθηναßος Þταν αρχαßος κωμικüς ποιητÞς, που Ýζησε στα 350π.Χ. περßπου. ¸γραψε περßπου (Σουßδα) 200 Ýργα απü τα οποßα σþζονται μüνον οι τßτλοι:

   1. Γοργüνες, 2. Δις Εξαπατþμενος, 3. Επßκληρος, 4. Θωρýκιον, 5. Πολýευκτος, 6 .ΠολυπρÜγμων, 7.Τροχßλος, 8. ΦιλÝταιρος.


     Δεν Ýχω κÜτι Üλλο γι' αυτüν.

==============

ΘÝογνις:

==============

Θεüκριτος:

==============

ΘÝσπις:

     Ο ποιητÞς ΘÝσπις απü το δÞμο Ικαρßας (σημερινü Διüνυσο), θεωρεßται ο εφευρÝτης της τραγωδßας και πιθανüτατα κι ο 1ος ηθοποιüς. Στα μÝσα περßπου του 6ου αι. π.Χ., εßχε -κατÜ πÜσα πιθανüτητα πÜλι 1ος- την Ýμπνευση να ξεχωρßσει τον εξÜρχοντα, που Þταν ο πρωτοχορευτÞς του διθυρÜμβου και να παρεμβÜλει απαγγελßα με Üλλο μÝτρο και διαφορετικÞ μελωδßα απü του Χοροý. ¸τσι, επειδÞ ο εξÜρχων του χοροý -που φοροýσε προσωπεßο, δηλαδÞ μÜσκα- Ýκανε διÜλογο με το χορü κι αποκρινüταν (αρχ. ὑπεκρßνετο) στις ερωτÞσεις του, ονομÜστηκε υποκριτÞς, δηλαδÞ ηθοποιüς. ¸τσι εßχαμε την αρχÞ ενüς διαλüγου και τη μετÜβαση απü την αφÞγηση στη δρÜση.
Ο ΘÝσπις παρουσßασε 1η φορÜ τραγωδßα στα ΜεγÜλα Διονýσια κατÜ την 61η ΟλυμπιÜδα (μεταξý 536-532 π.Χ.). Ο ΘÝσπις κατασκεýασε Ýνα Üρμα και μαζß με τους "χορευτÝς" του περιüδευσε σ' üλη την ΑττικÞ παßζοντας τα ΔρÜματα που ßδιος Ýγραφε. Το ¢ρμα ΘÝσπιδος μαζß με τους ηθοποιοýς του Ýγινε γνωστü σ' üλο τον κüσμο σαν τον 1ο θßασο που περιοδεýει και παßζει τα 1α αρχαßα ελληνικÜ δρÜματα. Για τις φÜσεις που προηγÞθηκαν αυτþν των παραστÜσεων τραγωδιþν, δηλαδÞ για το ¢ρμα ΘÝσπιδος, επινüηση του 1ου ηθοποιοý κι εισαγωγÞ του προλüγου και του διαλογικοý στßχου, δεν Ýχουμε ασφαλεßς πληροφορßες. Δεν Ýχουνε διασωθεß παρÜ μüνο μερικοß στßχοι κι οι αμφισβητοýμενοι τßτλοι των Ýργων του: Φüρβας, Ιερεßς, Ημßθεοι, Πενθεýς.



     Ο αρχαßος δραματικüς ποιητÞς ΘÝσπις του 6ου π.χ απü τον Αττικü δÞμο Ικαρßας (σημερινü Διüνυσο), θεωρεßται σýμφωνα με τη παρÜδοση ο εφευρÝτης της τραγωδßας και πιθανüτατα κι ο 1ος ηθοποιüς. Θεωρεßται δημιουργüς της δραματικÞς τÝχνης. Σýγχρονος του Σüλωνα και του Πεισßστρατου, Þταν ο 1ος που το 536 π.χ. στα ΜεγÜλα Διονýσια Ýβαλε τον 1ο υποκριτÞ (ηθοποιü) στη παρÜσταση της αρχαßας τραγωδßας. Εκεß συνομιλοýσε με το χορü κι υποδυüτανε πολλÜ πρüσωπα. ΥπÜρχει üμως Üποψη üτι δεν υπÞρξε ποτÝ, αλλÜ τ’ üνομÜ του φτιÜχτηκε απ’ το θÝσπιν και αοιδÞν του ΟμÞρου (Οδýσσεια). ¢λλη  Üποψη λÝει πως η Ικαρßα Ýγινε πατρßδα του απü σýγχυση με τ' üνομα του Ικαρßου,καλλιεργητÞ αμπελιþν, που üπως λÝει ο μýθος, πρωτοδÝχτηκε το Διüνυσο στην ΑττικÞ. Μερικοß μÜλιστα ισχυρßζονται πως πßσω του κρυβüτανε κÜποιος με το üνομα Ηρακλεßδης απ' τον Πüντο. Το σßγουρο αυτü στοιχεßο δεßχνει üτι τÝτοιου εßδους παρÜσταση εßχε γßνει με τις προσπÜθειες του ΠεισιστρÜτου σα μÝρος των κρατικþν πνευματικþν εκδηλþσεων στην ΑθÞνα.



     ΠÜντως αν λογαριÜσουμε πληροφορßες που συλλÝγουμε απ' το Διοσκορßδη, τον Πλοýταρχο, τον ΚλÞμη, τον ΕυÜνθιο κι ακüμα απ' τον ΑθÞναιο, το ΔιογÝνη ΛαÝρτιο και το Σουßδα, πρÝπει να θεωρÞσουμε üτι ο ΘÝσπις υπÞρξε ο πατÝρας της τραγωδßας και πιο συγκεκριμÝνα:

  1) ΑνακÜλυψε το τραγικü εßδος και δημιοýργησε το τραγικü Üσμα.

  2) Επινüησε 1ος τους σατýρους.

  3) ΧορογρÜφησε ο ßδιος τα Ýργα του.

  4) ΚαθιÝρωσε τον Πρþτο ΥποκριτÞ.

  5) ¸βαψε το πρüσωπü του με φυσικÝς χρωστικÝς ουσßες και μετÜ Ýφτιαξε προσωπεßα απü πανß.

     Ο Σüλωνας, γÝρος πια, θεωροýσε τις δραματικÝς αυτÝς παραστÜσεις ως επικßνδυνο νεωτερισμü, τονε κατηγüρησε πως η θεατρικÞ του τÝχνη βασßζεται στο ψÝμμα. τις ανÝχθηκε üμως υποκýπτοντας στη προτßμηση του λαοý. ¸τσι τουλÜχιστον μας λÝει ο Πλοýταρχος. Ο ΑριστοτÝλης δεν τον αναφÝρει καθüλου οýτε κι οι παλιüτεροι συγγραφεßς, üμως ο ΑριστοφÜνης στο τελευταßο επεισüδιο στους ΣφÞκες τον αναφÝρει ως εκπρüσωπο της παλιÜς τραγικÞς τÝχνης. Τßτλοι κι αποσπÜσματα απ' τα Ýργα του ΘÝσπι, φτÜσανε σε μας, αλλÜ σßγουρα üχι γνÞσια. ΚατÜ το Σουßδα εßναι: ¢θλα Πελßου Þ ΦορβÜς, Ιερεßς, ¹μßθεοι, Πενθεýς. Τον 4ο π.χ. αι. κυκλοφοροýσαν με τ’ üνομÜ του νüθα Ýργα. Το λεξικü του Σουßδα αναφÝρει üτι ο ΘÝσπις 1ος χρησιμοποßησε μÜσκα, γεγονüς που αμφισβητεßται γιατß το προσωπεßο Þτανε σε χρÞση παλιüτερα.


     Tο μÝγα βÞμα μετÜβασης απü το διθýραμβο στη τραγωδßα Ýγινε στις αμπελüφυτες περιοχÝς της AττικÞς, üταν, στα μÝσα του 6ου αι. π.X., ο ποιητÞς ΘÝσπις απü την Iκαρßα (σημ. Διüνυσο), στÜθηκε απÝναντι απü το Xορü και συνδιαλÝχθηκε με στßχους, δηλαδÞ αντß να τραγουδÞσει μιαν ιστορßα Üρχισε να την αφηγεßται. Στη θÝση του ἐξÜρχοντος εισÞγαγε Üλλο πρüσωπο, εκτüς Xοροý, τον υποκριτÞ (ὑποκρßνομαι = ἀποκρßνομαι) ηθοποιü, που Ýκανε διÜλογο με το Xορü, συνδυÜζοντας το επικü στοιχεßο (λüγος) με το αντßστοιχο λυρικü (μουσικÞ), συνÝπεια της καινοτομßας αυτÞς  Þταν η γÝννηση της τραγωδßας στην AττικÞ.
     Η 1η επßσημη διδασκαλßα (παρÜσταση) τραγωδßας Ýγινε απü το ΘÝσπι το 534 π.Χ., στα ΜεγÜλα Διονýσια. ¹ταν η εποχÞ που την ΑθÞνα κυβερνοýσε ο τýραννος Πεισßστρατος, που ασκþντας φιλολαúκÞ πολιτικÞ ενßσχυσε τη λατρεßα του θεοý Διονýσου, καθιÝρωσε τα "ΜεγÜλα ἤ ἐν ἄστει Διονýσια" κι η τραγωδßα εντÜχθηκε στο επßσημο πλαßσιο της διονυσιακÞς γιορτÞς. Στην αττικÞ γη οι μιμικÝς λατρευτικÝς τελετÝς -απομßμηση σκηνþν καθημερινÞς ζωÞς- οι κλιματολογικÝς συνθÞκες, αλλÜ, κυρßως, οι κοινωνικÝς συνθÞκες (Üμβλυνση συγκροýσεων) κι η πολιτειακÞ οργÜνωση με τους δημοκρατικοýς θεσμοýς οδηγÞσανε στη διαμüρφωση αυτοý του λογοτεχνικοý εßδους. Σε λßγες 10ετßες, με τη γüνιμη επßδραση της επικÞς και της λυρικÞς ποßησης, την ανÜπτυξη της ρητορεßας, την εμφÜνιση του φιλοσοφικοý λüγου καθþς και την ατομικÞ συμβολÞ προικισμÝνων ατüμων, η τραγωδßα εξελßχθηκε ταχýτατα και διαμορφþθηκε σ' εντελþς νÝο εßδος με δικοýς του κανüνες, δικÜ του γνωρßσματα και δικοýς του στüχους.



     Η προÝλευση του εßδους εßναι καθαρÜ θρησκευτικÞ. Στη πορεßα της η τραγωδßα διατÞρησε πολλÜ διονυσιακÜ στοιχεßα (Xορüς, μεταμφßεση, σκευÞ -ενδυμασßα- ηθοποιþν),τα θÝματÜ της üμως δεν εßχανε σχÝση με το Διüνυσο "οὐδὲν πρὸς τὸν Διüνυσον" (καμμιÜ σχÝση με το Διüνυσο) Þτανε Þδη απü την αρχαιüτητα παροιμιακÞ φρÜση]. Ωστüσο, στα εξωτερικÜ της χαρακτηριστικÜ η τραγωδßα ποτÝ δεν απαρνÞθηκε τη διονυσιακÞ της προÝλευση (αποτελοýσε μÝρος της λατρεßας του θεοý, κατÜ τη διÜρκεια των εορτþν του, οι παραστÜσεις γßνονταν στον ιερü χþρο του EλευθερÝως Διονýσου, οι ιερεßς του κατεßχανε τιμητικÞ θÝση στη 1η σειρÜ των επισÞμων, οι νικητÝς των δραματικþν αγþνων στεφανþνονταν με κισσü, ιερü φυτü του Διονýσου). Tη σýνδεση της τραγωδßας με τη λατρεßα του Διονýσου μαρτυρεß και το θÝατρο προς τιμÞν του (Διονυσιακü), στη νüτια πλευρÜ της Ακρüπολης, που σþζεται μÝχρι σÞμερα κι η δομÞ του αποτÝλεσε το πρüτυπο για üλα τα μεταγενÝστερα αρχαßα θÝατρα.
     Δυστυχþς, δεν Ýχω ποιητικÜ του αποσπÜσματα.

==============


ºβυκος:

     Ο ºβυκος ο Ρηγßνος Þταν αρχαßος ¸λληνας λυρικüς ποιητÞς απü το ΡÞγιο της ΜεγÜλης ΕλλÜδας. Η ακμÞ του τοποθετεßται στα μÝσα του 6ου αι. π.Χ., στην εποχÞ του τυρÜννου της ΣÜμου ΠολυκρÜτη, αφοý στην αυλÞ του Ýζησε πολý χρüνο. ΓεννÞθηκε δε, üταν ο Στησßχορος Þτανε πια γÝρος.
Ο πατÝρας του ονομαζüτανε Φýτιος. Παρüτι προερχüταν απü αριστοκρατικÞ γενιÜ, προτßμησε να φýγει απü τη πατρßδα του και να επισκεφθεß διÜφορες πüλεις. Σε κÜποιο απü τα ταξßδια του, üπως αναφÝρει ο επιγραμματοποιüς Αντßπατρος ο Σιδþνιος, σκοτþθηκε απü ληστÝς στην Κüρινθο. ΕπειδÞ κανÝνας μÜρτυρας δεν υπÞρχε εκεß για να καταγγεßλει τον φüνο του, ο ºβυκος επικαλÝσθηκε τους γερανοýς που εκεßνη τη στιγμÞ πετοýσαν απü πÜνω του, να τιμωρÞσουν τους δολοφüνους του. ΜετÜ απü καιρü, Ýνας απü τους ληστÝς εκεßνους, üντας στην Κüρινθο, μüλις εßδε γερανοýς εßπε στους Üλλους: «`Ιδε αι Ιβýκου Ýκδικοι.» ΚÜποιος τον Üκουσε και Ýτρεξε και τον κατÜγγειλε. Οι δολοφüνοι πιÜστηκαν και τιμωρÞθηκαν. Η παρÜδοση αυτÞ αναπτýχθηκε σε παραλλαγÝς και απü μεταγενÝστερους συγγραφεßς και η φρÜση «οι γερανοß του Ιβýκου» Ýμεινε παροιμιþδης στους αρχαßους ¸λληνες για την ανακÜλυψη εγκλημÜτων μετÜ απü θεßα επÝμβαση.
     Στον ºβυκο αποδßδονταν 7 ποιητικÜ βιβλßα, απü τα οποßα üμως σωθÞκανε λßγα μüνο αποσπÜσματα. ΑκÝραιοι βρßσκονται σÞμερα μüλις 40 στßχοι του. Απü τα ποιÞματÜ του σημαντικþτερα θεωροýνται τα ερωτικÜ, για τη πρωτοτυπßα και το θερμü τους συναßσθημα. Το εßδος του θρησκευτικοý ýμνου, που ο Στησßχορος τον εßχε μετασχηματßσει σε ηρωικü, διαφοροποιÞθηκε εκ νÝου απü τον ºβυκο προς το καλλßτερο, þστε απü αυτüν να γεννηθεß το εγκþμιο, δηλαδÞ Ýνας ýμνος καθαρÜ ανθρωποκεντρικüς. Τα ποιÞματÜ του πλησιÜζουνε πιüτερο στη τεχνοτροπßα της λεσβιακÞς-αιολικÞς σχολÞς, χωρßς να απÝχουνε κι απü τη δωρικÞ. Ο ºβυκος μπορεß να χαρακτηρισθεß Ýτσι ως συνδετικüς κρßκος ανÜμεσα στα 2 ποιητικÜ ρεýματα, καθþς μιμÞθηκε τüσο τον Στησßχορο üσο και τη Σαπφþ. Η διÜλεκτüς του περιÝχει ανÜμικτα γλωσσικÜ στοιχεßα και τýπους, πολλοýς τεχνητοýς.
     Σα λυρικüς ποιητÞς κατατÜχθηκε απü τους Αλεξανδρινοýς γραμματικοýς 5ος Þ 6ος στον Κανüνα Των 9 Λυρικþν (μελικþν και χορικþν), αμÝσως μετÜ τη Σαπφþ και τον Στησßχορο. Η ποßησÞ του διακρινüτανε για τη μεγÜλη περιγραφικÞ της δýναμη και την Ýντεχνη κατασκευÞ των στροφþν. Τα σωζüμενα αποσπÜσματα του Ýργου του εκδοθÞκανε 1η φορÜ το 1833 κι ýστερα το 1882 στη Λειψßα. ΤÝλος, αναφÝρεται πως εφηýρε το μουσικü üργανο σαμβýκη, üπως και το ιβýκινο (αναφÝρεται μüνο απü το λεξικü του Σουßδα).



     
ΓÝννημα της ελληνικÞς Δýσης, ακολοýθησε μια δικÞ του, ξεχωριστÞ πορεßα στο πλαßσιο του ελληνικοý χορικοý λυρισμοý. Καταγüταν απü το ΡÞγιο, αποικßα που 'χαν ιδρýσει Χαλκιδαßοι και ΜεσσÞνιοι στη ΚÜτω Ιταλßα. Η επß μακρüν φιλοξενßα του στην αυλÞ του ΠολυκρÜτη, τυρÜννου της ΣÜμου, που δολοφονÞθηκε απü τους ΠÝρσες περß το 522 π.Χ., μας επιτρÝπει να ορßσουμε στο περßπου το χρονικü πλαßσιο μες στο οποßο Ýζησε κι Ýδρασε ο ποιητÞς, γüνος αριστοκρατικÞς γενιÜς, γιος του Φυτßου, σýμφωνα με την επικρατÝστερη εκδοχÞ.
     Εßναι βÝβαιο üτι το 1ο διÜστημα της ζωÞς του παρÝμεινε στη πατρßδα του. Ως εκ τοýτου, εßναι πολý πιθανüν σε αυτÞ τη 1η του δημιουργικÞ περßοδο να επηρεÜστηκε σε μεγÜλο βαθμü απü τη τÝχνη του Στησιχüρου, τις χορικολυρικÝς μυθικÝς διηγÞσεις του. ΠρÜγματι, στο ιδιαßτερα περιορισμÝνο σωζüμενο Ýργο του πολλÜ εßναι τα στοιχεßα εκεßνα που αναφÝρονται στο μýθο: ξεχασμÝνες παραλλαγÝς, τοπικÜ στοιχεßα, αλλÜ και στοιχεßα απü τους γνωστοýς μεγÜλους μυθικοýς κýκλους. ΜÜλιστα το γεγονüς üτι μεταγενÝστεροι συγγραφεßς αποδßδανε πολλÜ θÝματα κι εκφρÜσεις και στους 2, φανερþνει πως ορισμÝνα ποιÞματα του Ýνα μοιÜζανε πÜρα πολý με τα ποιÞματα του Üλλου.
     ΕικÜζεται πως η μεγÜλη στροφÞ στη ζωÞ του Ιβýκου αποτÝλεσε συγχρüνως σημεßο καμπÞς για τη ποιητικÞ δημιουργßα του. ΒρÝθηκε στη ΣÜμο, στην αυλÞ του ΠολυκρÜτη, του τυρÜννου που -ως γνωστüν- εßχε προκαλÝσει τον εκπατρισμü του Πυθαγüρα στη ΚÜτω Ιταλßα. Εκεß ο ºβυκος συνÜντησε τον ΑνακρÝοντα, ευνοοýμενο του ΠολυκρÜτη, δε γνωρßζουμε üμως καθüλου αν δημιουργηθÞκανε σχÝσεις μεταξý τους. Η αυλÞ του ΠολυκρÜτη αποτελοýσε τμÞμα του þριμου ιωνικοý κüσμου, που στεκüταν απÝναντι στον αρχαßο μýθο σε μεγαλýτερη απüσταση απ' ü,τι η ΜεγÜλη ΕλλÜδα. ΜÝσα σε αυτü το περιβÜλλον σημειþθηκε ριζικÞ αλλαγÞ τüσο στη θεματολογßα üσο και στο χαρακτÞρα της ποßησÞς του, που στρÜφηκε προς μια ερωτικÜ χρωματισμÝνη χορικÞ ποßηση κι εκδÞλωσε τη προτßμησÞ του για το ερωτικü στοιχεßο. ΑυτÜ που τραγοýδησεν ο ºβυκος στην αυλÞ του ΠολυκρÜτη κÜνανε τον ΚικÝρωνα και τη Σουßδα να τον ονομÜσουνε ποιητÞ περιπαθοýς Ýρωτα. ΑνÜμεσα στα δεßγματα της τÝχνης του ξεχωρßζουν 2 αποσπÜσματα, που θα τα δοýμε παρακÜτω, στα ποιÞματÜ του.
     Το 1ο κÜνει λüγο για τη σταθερÞ εξÝλιξη κÜθε χρονιÜς, που την Üνοιξη κÜνει τις κυδωνιÝς και τις οινανθßδες (τα πρþτα μπουμποýκια της αμπÝλου) ν' ανθßζουνε στους κÞπους των Νυμφþν. Αντßθετα, σε καμμßα περßοδο της ζωÞς του ποιητÞ ο Ýρωτας δεν ησυχÜζει, αλλÜ τονε καßει Üσπλαχνα σα θρακικüς βοριÜς, που συνοδεýεται απü κεραυνοýς. Στο 2ο πÝφτει θýμα του ¸ρωτα, ο οποßος τονε παρασýρει στα δßχτυα της Αφροδßτης. Ο ποιητÞς τρÝμει μπρος στο θεü που πλησιÜζει, σαν Üλογο κοýρσας που Ýχει κερδßσει αρκετÝς νßκες, τþρα üμως, κουρασμÝνο απü τα γηρατειÜ, θα προτιμοýσε να αποφýγει καινοýριους αγþνες. Και στα 2 ο ¸ρωτας, χωρßς να δεßχνει λýπηση, προσεγγßζει τον ηλικιωμÝνο ποιητÞ σα δýναμη που προκαλεß μεγÜλη ψυχικÞ αναστÜτωση και τονε κÜνει να χÜσει το λογικü του, σαν Ýνα μεγÜλο πÜθος που εξουσιÜζει τον Üνθρωπο και του φÝρνει βÜσανα.



     ΠÝραν του Ιβýκου, για τα βÜσανα του ¸ρωτα τραγοýδησε, üπως γνωρßζουμε, κι η Σαπφþ. Η διαφορÜ ανÜμεσα στους δικοýς της στßχους και τους στßχους του εßναι κατ' ουσßαν η διαφορÜ ανÜμεσα στο λÝσβιο μÝλος με τη δýναμη της αμεσüτητÜς του και το χορικü τραγοýδι με το βαρý πλοýτο και τη μεγαλοπρÝπειÜ του. ΔημιοýργημÜ του εßναι κατÜ πÜσα πιθανüτητα κι Ýνα ποßημα που σþθηκε εν μÝρει σε πÜπυρο üπου εξυμνεßται το κÜλλος, η ομορφιÜ ενüς νÝου που κατεßχε υψηλÞ θÝση. Στο εκτενÝς 1ο μÝρος του εν λüγω αποσπÜσματος, απαριθμεß Þρωες και γεγονüτα του Τρωικοý ΠολÝμου, δηλþνοντας üμως üτι δεν Ýχει τη πρüθεση να μιλÞσει γι' αυτÜ. Η διÞγηση αυτþν των ιστοριþν, η ποßηση αυτοý του εßδους, εßναι -κατÜ την ÜποψÞ του- Ýργο των σεσοφισμÝνων (ευφυþν, επιδÝξιων) Μουσþν του Ελικþνα κι üχι ενüς θνητοý. Στο σημεßο αυτü εßναι εμφανÞς η αποδοκιμασßα της αφηγηματικÞς ηρωικÞς ποßησης, η ρÞξη με την επικÞ παρÜδοση. Ακολοýθως κατονομÜζονται οι ομορφþτεροι απü τους πλÝον ανδρεßους Þρωες: ο γιος της Υλλßδας κι ο Τρωßλος, ο γιος του ΠριÜμου. Στη κατακλεßδα του αποσπÜσματος απευθýνεται σ' Ýνα νÝο που ονομÜζεται ΠολυκρÜτης. Του λÝει üτι θα χαßρεται Üφθαρτη τη δüξα της ομορφιÜς μαζß με τους προαναφερθÝντες, üπως Üφθαρτη εßναι κι η δικÞ του δüξα στο τραγοýδι.
     Ο ΠολυκρÜτης στον οποßον αναφÝρεται ο ºβυκος στο ποßημα, δεν εßναι ο γνωστüς τýραννος της ΣÜμου, αλλÜ ο ομþνυμος γιος του, που Þταν εγκατεστημÝνος στη Ρüδο ως αντιπρüσωπος του πατÝρα. Ο νεþτερος ΠολυκρÜτης, το εγκþμιο του οποßου εικÜζουμε üτι πλÝκει ο ποιητÞς, Þταν μαθητÞς του ΑνακρÝοντα κι εραστÞς της ποßησης και της μουσικÞς. Δε γνωρßζουμε το βßο του μετÜ το θÜνατο του προστÜτη του, ΠολυκρÜτη, περß το 522 π.Χ. Ο θÜνατüς του πÜντως Þτανε τραγικüς, καθþς δολοφονÞθηκε απü ληστÝς:
     
Η δολοφονßα του ºβυκου εßναι απü τις πιο συγκλονιστικÝς ιστορßες της αρχαιüτητας που πλÝον εßναι κλασσικÞ σα μýθος κι Ýχει επικρατÞσει αναφερüμενη στην εξιχνßαση εγκλημÜτων και τη τιμωρßα των δολοφüνων. Ο ºβυκος ταξßδευε στη Κüρινθο για να συμμετÜσχει στο διαγωνισμü μουσικÞς κατÜ τη διÜρκεια των Ολυμπιακþν Αγþνων (Üρα ο θÜνατος του μετÜ το θÜνατο του ΠολυκρÜτη το 522 π.Χ., μπορεß να προσδιοριστεß στις επüμενες ΟλυμπιÜδες, δηλαδÞ εßτε 520 εßτε 516 Þ και 512 π.Χ.). Απü μακρυÜ οι πýργοι της Ακροκορßνθου διακρßνονταν, καθþς Ýμπαινε στο ιερü δÜσος του Ποσειδþνος. ¹τανε πολý ευτυχÞς αυτÝς τις στιγμÝς κι üταν εßδε Ýνα σμÞνος γερανþν να πετÜνε πÜνω απ' το δÜσος, για το ταξßδι τους προς στο νüτο, εßπε:
 -"ΚαλÞ τýχη φßλοι. ΒλÝπω τη παρουσßα σας ως καλü οιωνü, εßμαστε κι οι δýο συνταξιδιþτες που αναζητÜμε φιλοξενßα".
    Βρισκüτανε τþρα στη καρδιÜ του δÜσους και περπατοýσε σε στενü μονοπÜτι, üταν δýο Üνδρες, ληστÝς κατÜ τα φαινüμενα, εμφανιστÞκανε μπρος του. ¹ταν üντως ενÝδρα ληστþν και δεν μποροýσε να κÜνει τßποτα παρÜ να φωνÜξει για βοÞθεια, αλλÜ ματαßως. Αφοý τονε ληστÝψανε και τονε κακοποιÞσανε, τον εγκαταλεßανε στη τýχη του. Καθþς Ýπεφτε αιμüφυρτος στο χþμα θανÜσιμα πληγωμÝνος κατÜφερε να ελλßσει τα τελευταßα του λüγια, στους γερανοýς:

 -"Εσεßς αγαπητÜ μου πουλιÜ γßνετε μÜρτυρες του εγκλÞματος για να τιμωρηθοýν οι φονεßς μου"!
    ¼χι πολý αργüτερα, το παραμορφωμÝνο του σþμα βρÝθηκε κι αναγνωρßσθηκε απü το φßλο του, που θα τονε φιλοξενοýσε.
¼ταν το γεγονüς Ýγινε γνωστü στον συγκεντρωμÝνο απü üλη την ΕλλÜδα κüσμο, προξÝνησε μεγÜλη θλßψη. ¹τανε μεγÜλη βλασφημßα στους Θεοýς και στη φιλοξενßα. Ενþ το πλÞθος των θεατþν περßμενε στο στÜδιο να παρουσιαστεß ο ποιητÞς, με αγανÜκτηση πληροφορηθÞκανε τη δολοφονßα του. Αργüτερα στο θÝατρο οι αναστατωμÝνοι ακüμα απü το γεγονüς θεατÝς, Üκουγαν με νεκρικÞ σιγÞ και μεγÜλο δÝος, τα λüγια των Ερινýων:
-"ΕυτυχισμÝνος εßναι ο Üνθρωπος που 'χει τη ψυχÞ του καθαρÞ απü Ýγκλημα, αυτοýς τους ανθρþπους δεν τους ενοχλοýμε, αλλ' αλßμονο σε κεßνον που κρυφÜ Ýχει διαπρÜξει εγκλÞματα. Εμεßς, οι τρομεροß εκδικητÝς της νýχτας, τονε κατατρÝχουμε ως το τÝλος της δυστυχισμÝνης και Üθλιας ζωÞς του".
     Τη στιγμÞ, üμως εκεßνη σμÞνος γερανþν υπερßπτατο του σταδßου. ΞαφνικÜ, μßα αδýνατη φωνÞ γεμÜτη φüβο, αλλÜ που ακοýστηκε στη σιγÞ του θεÜτρου κι Þταν ο Ýνας απü του 2 δολοφüνους, τους Ýδειξε στο σýντροφο του κι εßπε:

 -"ºδε αι Ιβýκου Ýκδικοι (Να οι μÜρτυρες του Ιβýκου)"! ΠρÜγματι ο ουρανüς εßχε γεμßσει απü γερανοýς που κατευθýνονταν προς το θÝατρο. Δεν πÞρε πολý στους ακüμη θρηνοýντες για τον ºβυκο θεατÝς, να καταλÜβουνε τη σημαντικÞν Ýννοια που 'χανε τα λüγια που ειπþθηκαν και μποροýσες ν' ακοýσεις ανÜμεσα στις φωνÝς του πλÞθους:
 -"ΠαρατηρÞστε τη δýναμη των Ευμενßδων, ο ºβυκος θα πÜρει εκδßκηση".
     ΑμÝσως συνÝλαβαν τον Üνδρα που μßλησε και τον σýντροφο του, που αργüτερα παραδεχτÞκανε το ÝγκλημÜ τους και θανατωθÞκανε.

     Ο ºβυκος μπορεß να χαρακτηριστεß συνδετικüς κρßκος ανÜμεσα στο λεσβιακü μÝλος της Σαπφοýς και το χορικολυρικü στρþμα του Στησιχüρου. Η ανÜμιξη διαφüρων στοιχεßων στη γλþσσα του αντανακλÜ μÜλλον τις διαλεκτικÝς συνθÞκες αποικßας που περιελÜμβανε ανÜμικτο πληθυσμü. Στη διÜλεκτü του εßναι σαφÝστατες οι επιδρÜσεις του Ýπους, χωρßς να απουσιÜζουν Ýνα λεπτü δωρικü επßχρισμα και -καμμιÜ φορÜ- αιολικοß τýποι. Κýρια χαρακτηριστικÜ της ποιητικÞς δημιουργßας του, που υπÞρξε κι αξιüλογος μουσικüς, εßναι η μεγÜλη περιγραφικÞ δýναμη, το θερμü συναßσθημα, η αφθονßα των επιθÝτων, η ενÜργεια κι η ορμητικüτητα της Ýκφρασης.

Τα ΠοιÞματα

¢νοιξη και φουντþνουνε οι κυδωνιÝς
απ' τα τρεχοýμενα ποτÜμια νωτισμÝνες,
στο Üβατο του κÞπου, στις παρθÝνες.
Φουντþνουνε και οι κληματαριÝς
με Üνθη θεριεμÝνα απ' τις σκιÝς.

ΑλλÜ για μÝνα δεν υπÜρχουν εποχÝς
που να 'ναι κοιμισμÝνος ο ¸ρως,
μα σα βοριÜς απü της ΘρÜκης τ' Üγριο μÝρος,
φλεγüμενος απü τις αστραπÝς
κι απü την Αφροδßτη, πνÝοντας σκληρüς
ξεδιÜντροπος και ζοφερüς,
μια τρÝλλα που τα πÜντα μηδενßζει
με πιÜνει, τη καρδιÜ μου συγκλονßζει
και συγκλαδοκορμüρριζα τη ξεροτηγανßζει.

Και να που πÜλι ο ¸ρωτας ξανÜ
με σκοýρες βλεφαρßδες με κοιτÜ,
με καßει με τη καυτÞ του τη ματιÜ,
μ' ατÝλειωτες γητειÝς με τυραννÜ,
στης Κýπριδας τα δßχτυα τυλιγμÝνος.
Και βλÝπω τρÝμοντας γοργÜ να καταφτÜνει,
σαν ßππος κοýρσας με βραβεßα τιμημÝνος
και τþρα στα γερÜματα σ' Ýνα ζυγü ζεμÝνος,
στο στßβο μπαßνει νιους αγþνες πια να κÜνει,
κüντρα σε Üλλα Üλογα πιο γρÞγορα, νεαρÜ.
...
  
ΦοβÜμαι σε Θεοýς πως θ' αμαρτÞσω
αν ανθρþπους επιλÝξω να τιμÞσω.

==============

Ιππþναξ:

     Ο Ιππþναξ Þταν αρχαßος ¸λληνας σατιρικüς, ιαμβικüς ποιητÞς απü την ¸φεσο. Θεωρεßται εισηγητÞς του χωλßαμβου (ο οποßος λÝγεται και σκÜζων ßαμβος), του ιαμβικοý 3μετρου με τον τελευταßο πüδα σπονδεßο Þ τροχαßο αντß του συνηθισμÝνου απλοý ιαμβικοý πüδα. Με τον τρüπο αυτü δημιοýργησε αρρυθμßα, που εßναι ευνοúκÞ για τη δημιουργßα σκωπτικÞς διÜθεσης. ΣυνÝθεσε σ' Ýνα εßδος ιωνικÞς διαλÝκτου. ΥπÞρξε ο εισηγητÞς της παρωδßας (Þταν Ýνας απü τους 1ους που τη χρησιμοποßησε για να περιγελÜσει την επικÞ ποßηση) και τα ποιÞματÜ του συντελÝσανε στην ανÜπτυξη της τραγωδßας. Στις σÜτιρÝς του δεν απÝφυγε να περιγελÜσει οýτε τους θεοýς, οýτε τους ßδιους τους γονεßς του. Απü τη φτþχεια και την ασχÞμια του Ιππþνακτα πηγÜζει η ροπÞ του προς υποθÝσεις ταπεινÝς κι η πολý χαμηλÞ φρασεολογßα του. Η ποßησÞ του εßναι ρεαλιστικÞ. Τα θÝματÜ του αντλεß απü τη ζωÞ. Γι' αυτü αγαπÞθηκε απü τα λαúκÜ στρþματα κι εßχε μεγÜλην απÞχηση, ιδιαßτερα κατÜ τα ελληνιστικÜ χρüνια. Ο Ηρþνδας τονε πÞρε ως πρüτυπο για τους μßμους του, ο Καλλßμαχος επαßνεσε τη ποßησÞ του κι ο Θεüκριτος εßπε üτι με χωλοýς στßχους εßπε σωστÜ πρÜγματα.
    ΓεννÞθηκε στην ¸φεσο και, σýμφωνα με τη παρÜδοση, ο πατÝρας του λεγüτανε ΠυθÝας κι η μητÝρα του Πρωτßδα. Ο Πλßνιος τοποθετεß τη ποιητικÞ του δρÜση στο 540-537 π.Χ. και το ΠÜριο Χρονικü επßσης το 540 π.Χ. ΚατÜ συνÝπειαν η ακμÞ του τοποθετεßται στο 2ο μισü του 6ου αι. π.Χ. Εξορßστηκε απü τους τυρÜννους Αθηναγüρα και ΚωμÜ και κατÝφυγε στις ΚλαζομενÝς, üπου και πÝρασε την υπüλοιπη ζωÞ του. ¹τανε πολý φτωχüς και συναναστρεφüταν ανθρþπους των κατþτερων στρωμÜτων κι ιερüδουλες. Το Ýργο του μας μεταφÝρει σε Ýναν κüσμο αντι-ηρωικü και βρüμικο. Οι αρχαßοι συγγραφεßς χαρακτηρßζουνε τους στßχους του «ιÜμβους» (ΑθÞναιος). Στη πραγματικüτητα ο Ιππþναξ εισÞγαγε το χωλßαμβο Þ σκÜζοντα στßχο, üπου ο τελευταßος πüδας (ßαμβος) εßναι σπονδεßος Þ τροχαßος. Με αυτÞ την καινοτομßα Ýδινε στο στßχο ιδιαßτερο ρυθμü, κÜνοντÜς τον να χωλαßνει, να κουτσαßνει (να "σκÜζει"). Τ' αποσπÜσματα που ακολουθοýν εßναι γραμμÝνο σε χωλßαμβους και φανερþνει τη πλÞρη Ýνδεια του ποιητÞ. Ο χαρακτÞρας του εßναι ειρωνικüς και σαρκαστικüς. Ο υπερβολικÜ φιλικüς διÜλογος του ποιητÞ με τον ΕρμÞ κι η ειλικρßνεια μες σ' Ýνα πλαßσιο πικρÞς ειρωνεßας δηλþνουνε 1η φορÜ στην ελληνικÞ λογοτεχνßα Ýνα εßδος υμνητικÞς-επικλητικÞς ποßησης Ýξω απü κÜθε παρÜδοση.



     ΚατÜ το Βυζαντινü Λεξικü του Σουßδα εßναι γιος του ΠυθÝα και της Πρωτßδος. ¼πως μαρτυρÜ ο Πλßνιος ο Πρεσβýτερος (ΦυσικÞ Ιστορßα XXXVI 4 (4, 5)), ο Ιππþναξ, "ο οποßος, üπως εßναι γνωστü, Ýζησε κατÜ την 60η ΟλυμπιÜδα" (δηλ. στο διÜστημα 540 - 536 π. Χ.) Þτανε σýγχρονος των γλυπτþν Βοýπαλου και ΑθÞνιδος. Το 540 π.Χ. εξορßστηκε απü την ¸φεσο απü τους τυρÜννους Αθηναγüρα και ΚωμÜ, κι εγκαταστÜθηκε στις ΚλαζομενÝς üπου Ýζησε φτωχικÜ μÝχρι το τÝλος της ζωÞς του, συναναστρεφüμενος ανθρþπους των κατþτερων στρωμÜτων κι ιερüδουλες.. Εκεß Ýγινε περßγελως απü τους γλýπτες Βοýπαλο (ΟρÜτιος, Epodοι vi. 14) κι ΑθÞνι απü τη Χßο, που τον Ýφτιαξαν μικροκαμωμÝνο, αδýνατο κι Üσχημο (καθþς κατÜ τον Πλßνιο Þταν εμφανισιακÜ Üσχημος) σ' Ýνα (κατÜ τον Πλßνιο πÜντα) Üγαλμα, σαν μια αστεßα γελοιογραφßα (αν και το Λεξικü του Σουßδα μιλÜ για πολλÜ προσβλητικÜ αγÜλματα που αυτοß του εßχανε φτιÜξει) και το εξÝθεσαν δημüσια για να τον περιγελÜσουν. Τüτε αυτüς (üπως μας πληροφορεß πÜλι ο Πλßνιος), γεμÜτος οργÞ, εξαπÝλυσε üλη τη σÜτιρα των ιÜμβων του σε αυτοýς τους γλýπτες, που, "üπως πιστεýουν ορισμÝνοι" (Πλßνιος), τους οδÞγησαν στην αγχüνη. Ωστüσο ο ßδιος ο Πλßνιος μας λÝει, üτι κÜτι τÝτοιο δεν ισχýει, διüτι οι 2 αυτοß γλýπτες συνÝχισαν να δημιουργοýν και μετÜ απ' αυτü το περιστατικü κι αριθμεß τα Ýργα τους που δημιουργÞσανε τüτε σε κοντινÜ νησιÜ. Κι εδþ üπως και στη περßπτωση του Αρχιλüχου, φαßνεται πως οι παραδüσεις υπερβÜλλουνε. ΠÜντως δεßχνουνε τη πειστικÞ δýναμη και των 2 ποιητþν. ¼πως φαßνεται απü τους στßχους του Ιππþνακτα, η αντιπÜθεια που του Ýδειξε ο Βοýπαλος οφειλüτανε στην ερωτικÞ αντιζηλßα του για τη κατÜκτηση της ΑρÞτης.
     Απü τη ποßησÞ του σþζονται λßγα αποσπÜσματα, και τον 19ο αι. εκδüθηκαν απü τον Bergk στο Poetae Lyrici Graeci (1878). Οι ανασκαφÝς στην Οξýρρυγχο αναδεßξανε παπυρικÜ χειρüγραφα με νÝα αποσπÜσματα Ýργων του, σε Üσχημην ωστüσο κατÜσταση. Απü το ποιητικü του Ýργο σþζονται αποσπÜσματα που παρουσιÜζουνε σοβαρÜ ερμηνευτικÜ προβλÞματα. Ο τρüπος που παραδοθÞκανε φανερþνει πως επιλÝχθηκαν για την ερμηνεßα Þ τη τεκμηρßωση μετρικþν φαινομÝνων. Το κýριο χαρακτηριστικü τους εßναι ο βιωματικüς τους χαρακτÞρας. Ο ποιητÞς ξεκινÜ απü προσωπικÜ βιþματα και εμπειρßες που Ýχουν σχÝση με την Ýνδεια, τις Ýχθρες, τις αγÜπες και τα βÜσανα. Σε αντßθεση ωστüσο με τον Αρχßλοχο  που Ýχει μεν ως αφετηρßα τις ατομικÝς καταστÜσεις, αλλÜ διευρýνει τη προσωπικÞ του περßπτωση σε πανανθρþπινη σýλληψη, ο Ιππþνακτας παραμÝνει στο στενü του προσωπικü και ανθρþπινο κýκλο: καβγαδßζει, πßνει με την ΑρÞτη απü την ßδια κοýπα, ζητιανεýει με πικρü χιοýμορ, κÜνει παρÜπονα που ο Πλοýτος εßναι τυφλüς (την ßδια ιδÝα ενστερνßζεται αργüτερα ο ΑριστοφÜνης).
     Ο Ιππþναξ τÝλος, Þτανε για τους αρχαßους -τüτε που ακüμη το Ýργο του σωζüτανε κατÜ το μεγαλýτερο μÝρος προφανþς ακÝραιο- ο ποιητÞς της λοιδορßας και της αισχρολογßας. Οι στßχοι που σþζονται μαρτυροýν επßσης üτι στρεφüτανε κατÜ των προσωπικþν του εχθρþν κι εναντßον της πολυτÝλειας και της χαλαρÞς ηθικÞς που κυριαρχοýσανε στις ιωνικÝς πüλεις. Το Ýργο του μας μεταφÝρει σε Ýναν κüσμο αντι-ηρωικü και βρþμικο. Στους ιÜμβους του, γραμμÝνους πιθανþς για να παρουσιαστοýνε σε λαúκÝς γιορτÝς, παρουσßαζε τον εαυτü του καυγατζÞ, φτωχü, διαρρÞκτη, πüτη, Üνθρωπο, με μια λÝξη, του "περιθωρßου". Λοιδοροýσε συχνÜ τους εχθροýς του, 1ον απ' üλους το γλýπτη Βοýπαλο. Τα ποιÞματÜ του στο παρελθüν ερμηνεýθηκαν ως αυτοβιογραφικÜ, ωστüσο σÞμερα επικρατεß η Üποψη üτι υποδýεται στο πλαßσιο της ιαμβικÞς παρÜδοσης διÜφορους ρüλους για να προσδþσει στη ποßησÞ του δραματικü χαρακτÞρα. Στον ιδιαßτερο χαρακτÞρα της ποßησÞς του αντιστοιχεß Ýνα ιδιαßτερο μÝτρο, ο χωλßαμβος, ενþ η γλþσσα του (ιωνικÞ με πολλÜ στοιχεßα του προφορικοý λüγου και λεξιλογικÜ δÜνεια απü μη ελληνικÝς γλþσσες της Ιωνßας) εßναι γεμÜτη απü σεξουαλικÜ υπονοοýμενα και βρισιÝς.
     Η γλþσσα που χρησιμοποιεß εßναι η ιωνικÞ καθομιλουμÝνη, την οποßα διανθßζει με πολλÝς ξÝνες λÝξεις (π.χ., βÝκος που σημαßνει ψωμß και σýμφωνα με τον Ηρüδοτο εßναι φρυγικÞ, πÜλμυς αντß βασιλιÜς, ως προσφþνηση στο Δßα) κι η οποßα βρßσκεται σε αρμονικÞ αντιστοιχßα με το περιεχüμενο των στßχων. Αφθονοýν επßσης οι λυδικÝς Üσεμνες φρÜσεις. Σþζονται στßχοι του που περιγρÜφουνε την ερωτικÞ απüλαυση με τÝτοιο ρεαλισμü κι Üσεμνες προτÜσεις, που θεωρεßται μÜστορας της πορνογραφικÞς μυθιστορßας. Επßσης το φαγητü κι η κÝνωση Ýχουνε σημαντικü ρüλο στον κüσμο του, ενþ üλοι οι χαρακτÞρες του αποτελοýνε σκαριφÞματα της ταπεινÞς ζωÞς και δε ζοýνε στη πüλη. Αξßζει να σημειωθεß üτι σε αντßθεση με τους υπüλοιπους λυρικοýς ποιητÝς, δεν Ýχει δεχτεß καμμßαν επßδραση απü το Ýπος. Χρησιμοποιεß το 6μετρο (επικüς στßχος) μüνο σ' Ýνα χωρßο üπου σατιρßζει Ýνα λαßμαργο. Πρüκειται για παρωδßα ομηρικοý ýφους.
     Ο ποιητÞς Þταν ευρýτερα γνωστüς στην ΑθÞνα του 5ου αι. ΑναφορÜ σ' αυτüν κÜνει κι ο Αλεξανδρινüς ποιητÞς Καλλßμαχος, ενþ στη ΠΑ σþθηκαν επιτýμβια επιγρÜμματα για τον ποιητÞ. Αργüτερα οι χριστιανοß αναφÝρονταν αποδοκιμαστικÜ σ' αυτüν, καθþς δεν εγκρßνανε τον υβριστικü και παιγνιþδη τüνο του, αλλÜ οýτε και το περιεχüμενο των στßχων του. Η αποσπασματικÞ μορφÞ των Ýργων του δημιουργεß αμφιβολßες σχετικÜ με το αν πρüκειται για αυτοβιογραφßα Þ μυθιστοριογραφßα. Ωστüσο, Ýνα εßναι βÝβαιο: Υπενθυμßζουν με το σαφÝστερο τρüπο τη ποικιλßα και τη ζωτικüτητα που χαρακτηρßζουν την αρχαúκÞ ελληνικÞ λογοτεχνßα.

Τα ΠοιÞματα

ΔÝηση Στον ΕρμÞ

ΕρμÞ της Μαßας γιε ΚυλλÞνιε, Üκου
τη προσευχÞ μου που κρυþνω,
χτυπÜν τα δüντια μου του κÜκου.
Μια χλαßνη, Ýστω ενα χιτþνα μüνο
και γοýνινα σανδÜλια καμμιÜ δεκαριÜ
κι üσο χρυσü χωρÜ κÜθε σανδÜλι,
που κι αν ανÝβω εγþ στη ζυγαριÜ,
αυτÞ να γÝρν' ακüμα απ' την Üλλη.

Γιατß εμÝ που τüση αγÜπη σου 'χω
δε μου 'δωσες ποτÝ ζεστü 'να ροýχο,
του κρýου χειμþνα μüνο γιατρικü,
οýτε τα πüδια μ' τýλιξες με κÜτιτß ζεστü,
Ματþνουν οι χιονßστρες μου στο παγετü.

Eπωδοß

Κι οι Üγριοι ΘρÜκες με κοτσßδες στη κορφÞ
καλþς να τον δεχτοýνε στη Σαλμυδησσü γυμνü
-üπου πολλÜ Ýχει φαρμÜκια για να πιει,
τρþγοντας σκλÜβου το ψωμß ξερü, πικρü-
κι απü το σýγκρυο του καιροý να ξεπαγιÜζει
κι αφροý το κýμα πÜνω του φýκια σωρü ν' αδειÜζει
πεσμÝνος μπροýμυτα να κεßτεται σα το σκυλß
και στο γιαλü το κρýο κýμα να σκÜει να τον σκεπÜζει.
¸τσι θα '᾽θελα να 'βλεπα εκεßνον που μ' αδßκησε,
κι ας Þταν φßλος στην αρχÞ
στον üρκο του απßστησε.
...

Μοýσα, του ΕυρυμÝδοντα ψÜλλε τη καταπιþνα,
που üλα τα τρþει δßχως τÜξη και σειρÜ.
Στη θÜλασσα την αχανÞ, ετοýτο το χειμþνα
τÝλος κακü να τονε βρεß και συμφορÜ.
...

Τη πικραμÝνη μου ψυχÞ στις συφορÝς θα ρßξω,
αν δε μου στεßλεις γλÞγορα Ýνα κιλü κριθÜρι,
να φτιÜζω ζýθο κÜμποσο και να τονε ρουφÞξω,
της πεßνας μου να 'ναι γιατρüς και φυλαχτÜρι.
...

ΠοτÝ δεν Þρθε ο Πλοýτος ο γκαβüς για να με βρει
και να μου πει: "Φßλε μου πÜρε χιλιÜδες τρεις
και φÝρνω κι Üλλες"! Θεüκουτος, και τß να πεις;
...

Ο Ýνας τους ατÜραχος πλοýσια, καθημερνÜ,
βουλιμικÜ χλαπÜκιαζε τüνο και σκορδαλιÜ,
σα να 'τανε Λαμψακηνüς μουνοýχος, και να φÜει
üλο το βιüς, και βρÝθηκε στη ζητιανιÜ,
να σκÜβει στα βουνÜ, πÝτρες να σπÜει,
για λßγα σýκα και -δουλοτροφÞ-, κριθßνη φρυγανιÜ.
Λαγοýς και κüττες δε ξεκοκκαλßζει πια,
δεν ρßχνει το σουσÜμι πια στις πßττες
και δε βουτÜ στο μÝλι τηγανßτες!

==============

ºων:

==============

Καλλßμαχος:

==============

Καλλßνος:

    Ο Καλλßνος Þταν αρχαßος ¸λληνας ποιητÞς που γεννÞθηκε στην ¸φεσσο, Ýζησε κι Ýδρασε τον 8ο αι. π.Χ, λßγο μετÜ τη καθιÝρωση των Ολυμπιακþν αγþνων (~770 π.Χ.). ΕποχÞ κατÜ την οποßα ο μικρασιατικüς ελληνισμüς διατρÝχει σοβαρü κßνδυνο εξαιτßας της εισβολÞς των Κιμμερßων, που Ýλαβε χþρα περß το 675 π.Χ. ΕπομÝνως εßναι σýγχρονος του Αρχιλüχου και μÜλιστα πιο προχωρημÝνης ηλικßας (θυμßζουμε üτι ο 2ος Ýζησε κι Ýδρασε περß τα μÝσα του 7ου αιþνα π.Χ.). Με τα ποιÞματÜ του εμψýχωνε τους συμπολßτες του να αγαπÜνε τη πατρßδα τους και να την υπερασπßζονται ηρωικÜ. ΜερικÜ μüνον αποσπÜσματα απü το Ýργο του διασþθηκαν.



     Σε κεßνα τα δýσκολα χρüνια ο Καλλßνος βιþνει τη κατÜρρευση του φρυγικοý κρÜτους και τη πυρπüληση του Αρτεμισßου της ΕφÝσου. Ο ποιητÞς, ως μÝλος της πολεμικÞς αριστοκρατßας, απευθýνει Ýκκληση προς τους συμπολßτες του για τη μÝγιστη δυνατÞ προσπÜθεια και την Ýσχατη θυσßα. ΕκφρÜζοντας τα ιδεþδη μιας παλαιüτερης γενιÜς πολιτþν, παρουσιÜζεται στους κατÜ τα φαινüμενα αδιÜφορους νÝους και τους ξεσηκþνει για τη μÜχη, τους προτρÝπει να πολεμÞσουνε, για να υπερασπιστοýνε τη πατρßδα τους. Η τεχνικÞ των στßχων, η γλþσσα και το ýφος του επηρεÜζονται σε τÝτοιο βαθμü απü την ομηρικÞ ποßηση, þστε να μποροýμε να θεωρÞσουμε τη πολιτικÞ και συμβουλευτικÞ ελεγεßα του ως παραφυÜδα του Ýπους.
     Ο Καλλßνος εßναι -μαζß με τον Αρχßλοχo- ο 1ος ποιητÞς +πτου το σωζüμενο Ýργο δεν εßναι γραμμÝνο σε δακτυλικοýς 6μÝτρους. Απü πλευρÜς διανοημÜτων, κινεßται στον κüσμο του ΟμÞρου, σε πλÞρη αντßθεση προς τον Αρχßλοχο. Ωστüσο, στο Ýργο του δεν υπÜρχει η ηρωικÞ διÜθεση του Ýπους, καθþς ο πüλεμος δεν εßναι πλÝον η πρÜξη εκεßνη που κατεξοχÞν εξυψþνει την ανθρþπινη ζωÞ, αλλ' απλþς το μÝσο για την αναχαßτιση των εχθρþν που απειλοýνε τη πüλη. Τα ποιÞματÜ του ανÞκουνε στο εßδος της ελεγεßας, της ποßησης δηλαδÞ που εßναι γραμμÝνη σε δßστιχα (1 εξÜμετρος + 1 πεντÜμετρος σε δακτυλικü μÝτρο) και -σε αντßθεση προς το επßγραμμα, που χρησιμοποιοýσε επßσης το δßστιχο- απαγγελλüταν με τη συνοδεßα αυλοý. Η ποιητικÞ δραστηριüτητÜ του συμπßπτει με μια περßοδο κατÜ την οποßα η πατρßδα του, η ¸φεσος, βρισκüταν σε πüλεμο με τη Μαγνησßα κι απειλοýνταν απü το βαρβαρικü φýλο των Κιμμερßων (περ. 652 π.Χ.). Στην ελεγεßα που παρατßθεται εδþ -τη μüνη απü την οποßα μας σþζεται εκτενÝς απüσπασμα- προτρÝπει τους νÝους της πατρßδας του ν' αφÞσουνε τη ξÝγνοιαστη ζωÞ και να πολεμÞσουν μÝχρι την τελευταßα τους πνοÞ για τη πατρßδα. ¼πως μπορεß να υποθÝσει κανεßς απü τον πρþτο στßχο, απαγγÝλθηκε ßσως σε κÜποιο συμπüσιο.



     Ως προς τη δομÞ της η ελεγεßα ακολουθεß το πρüτυπο ανÜλογων αγωνιστικþν προτροπþν που συναντοýμε στην ΙλιÜδα, οι οποßες συνδυÜζουν 2 βασικÜ στοιχεßα: τη "πρüσκληση", με την οποßα επιδιþκεται η συναισθηματικÞ διÝγερση και την "επιχειρηματολογßα", με την οποßα επιδιþκεται η λογικÞ πειθþ.
Ο Καλλßνος, που Ýδωσε νÝα πνοÞ στο ελληνικü πατριωτικü πνεýμα, υπÞρξε το πρüτυπο σýμφωνα με το οποßο διαμορφþσανε το ποιητικü Ýργο τους κι Üλλοι μετÝπειτα ποιητÝς.

Τα ΠοιÞματα

Ως πüτε πια κατÜκοιτοι; ορμÞ πüτε θα βρεßτε;
δεν ντρÝπεσθε τους γεßτονες για την οκνιÜν αυτÞ;
Ε! παλικÜρια, ειρηνικÜ πως κÜθεστε θαρρεßτε
και ωστüσο γýρω ο πüλεμος üλη τη γη κρατεß…

Εßναι τιμÞ κι εßναι χαρÜ στο παλικÜρι η μÜχη
για την πατρßδα, την καλÞ γυναßκα, τα παιδιÜ.
Ο θÜνατος τüτε θα ᾽ρθει, üταν η Μοßρα λÜχει·
μüνο καθεßς ας ορθωθεß μ᾽ ατρüμητη καρδιÜ,

κι ας δρÜξει αμÝσως το σπαθß κι ας ζþσει τ' ÜρματÜ του
κι üσü ᾽ναι του πολÝμου αρχÞ, ας δρÜμει 'κεß μπροστÜ,
γιατß να φýγει αδýνατο τη μοßρα του θανÜτου,
κι αν η γενιÜ του απü θεοýς αθÜνατους βαστÜ·

κÜποτ᾽ αν απ᾽ τον πüλεμο δειλÜ λιποτακτÞσει,
μÝσα στο σπßτι βρßσκει τον η þρα του η στερνÞ.
Μα τοýτον ποιος τον αγαπÜ και ποιος θα τον ποθÞσει;
ενþ τον Üλλο Ýνας λαüς, αν πÜθει, τον πονεß.

Γιατß ο λαüς ολÜκερος θρηνεß το παλικÜρι,
σαν αποθÜνει· κι Ýχουν τον ημßθεο üσο ζει
σαν πýργ᾽ üλοι κατÜματα θωροýν τον με καμÜρι
γιατß μονÜχος κÜμνει αυτüς üσα πολλοß μαζß!
(μτφρ.: Σßμος ΜενÜρδος)


==============

Κüριννα

==============

ΜÝνανδρος

==============

Μßμνερμος:

==============

ΞενοφÜνης:

==============

¼μηρος:

==============

Πεßσανδρος:

    Ο Πεßσανδρος Þταν αρχαßος ¸λληνας επικüς ποιητÞς των μÝσων του 7ου αι. π.Χ. απü τη ΚÜμειρο της Ρüδου. Οι Αλεξανδρινοß γραμματικοß τονε θεωροýσανε κορυφαßο ποιητÞ, ισÜξιο του ΟμÞρου και του Ησιüδου. Το Ýπος του "ΗρÜκλεια" εξυμνοýσε σε 12 ραψωδßες τους ισÜριθμους Üθλους του ΗρακλÞ. ¹ταν ο 1ος που περιÝγραψε τον ΗρακλÞ να φÝρει ρüπαλο. Μολονüτι απü το Ýργο αυτü σþθηκαν μüνο 3 στßχοι, εßναι γνωστü πως εßχε πολý μεγÜλη επßδραση κατÜ την αρχαιüτητα. Αυτüς διεμüρφωσε τον θρýλο του ΗρακλÞ, φτιÜχνοντας απü προγενÝστερες διηγÞσεις μßα συνεκτικÞ αφÞγηση, που Ýγινε απü τüτε αυθεντικÞ για τον ΗρακλÞ και τον κýκλο των Üθλων του. Στον Πεßσανδρο αποδßδεται κι 1 επßγραμμα της ΠΑ (VII 304). Δυστυχþς üμως οýτε απ' αυτüν Ýχω Üλλα στοιχεßα Þ κÜποια αποσπÜσματα, αρχαßα Þ μεταφρασμÝνα.

==============

Πßνδαρος:

==============

Πρατßνας:

     Ο Πρατßνας υπÞρξε απü τους 1ους ποιητÝς της αρχαßας ΕλλÜδας και λßγα εßναι γνωστÜ για τη ζωÞ και το Ýργο του. ΓεννÞθηκε περßπου το 540 π.X. στους Φλειοýς στη βορειοδυτικÞ Αργολßδα και πÝθανε περßπου το 470,. ¸δρασε την εποχÞ γýρω στην 70Þ ΟλυμπιÜδα και θεωρεßται ο εισηγητÞς του σατυρικοý δρÜματος (που üμως υπÞρχεν ασφαλþς και πριν απü αυτüν, αλλÜ üχι σ' Ýντεχνη μορφÞ). ΞανÜδωσε στους χοροýς των σατýρων της πελοποννησιακÞς παρÜδοσης τη κωμικÞ ζωηρüτητα που χÜσανε με τη προοδευτικÞ μεταμüρφωσÞ τους στη τραγωδßα κι εισÞγαγε στην ΑθÞνα το σατυρικü δρÜμα ανακαινισμÝνο, ßσως στη θÝση μιας τραγωδßας. ¾στερα απ' αυτüν üλοι οι τραγικοß ποιητÝς Ýγραψαν σατυρικÜ δρÜματα, που συνÞθιζαν να τα παρουσιÜζουν ως τÝταρτο δρÜμα στη τετραλογßα.
     ¹τανε σýγχρονος του Χοιρßλου, και του Αισχýλου üταν ξεκινοýσε τη καρριÝρα του. Η καλλιτεχνικÞ του δραστηριüτητα υποθÝτουμε üτι Üρχισε το 520 περßπου στην ΑθÞνα. Εßναι αμφßβολο αν Þτανε τραγικüς ποιητÞς. ºσως να Þτανε κωμικüς, αλλÜ σßγουρα Þταν ο 1ος που δημιοýργησε Ýργα που χαρακτηρßζονται ως σατυρικü δρÜμα με χοντρÜ αστεßα κι εξωτικοýς χοροýς των σατýρων. Σýμφωνα με τη μαρτυρßα 2 επιγραμμÜτων περß του ΣοφοκλÞ γνωρßζουμε πως ο Πρατßνας εκτιμοýσε τον σατυρικü χορü. ΦÝρεται να Ýγραψε 18 τραγωδßες και 32 σατυρικÜ δρÜματα, αλλÜ τα Ýργα του Ýχουν χαθεß σχεδüν üλα. Εκτüς των Ýργων του Ýγραψε και διθýραμβους κι ωδÝς, τα λεγüμενα υπορχÞματα. ¸να σημαντικü απüσπασμα διασþθηκε απü τον ΑθÞναιο. Γιος του Þταν ο ΑριστÝας, προς τιμÞ του οποßου οι κÜτοικοι των Φλοιþν του εßχανε στÞσει ανδριÜντα, επειδÞ πατÝρας και γιος θεωροýνταν ως οι μεγαλýτεροι ποιητÝς μετÜ τον Αισχýλο. (Οýτε για τον ΑριστÝα Ýχω στοιχεßα Þ Ýργα του).
 
  ¸γραψεν επßσης και τραγωδßες: του αποδßδονται 18 αλλÜ και 32 σατυρικÜ δρÜματα. ΣωθÞκανε λßγα αποσπÜσματα και 2 τßτλοι απü μια τραγωδßα ΚαρυÜτιδες Þ Δýσμαιναι κι απü το σατυρικü δρÜμα Παλαισταß. Απü τα αποσπÜσματα εßναι γνωστü Ýνα υπüρχημα, που φαßνεται πως αποτελοýσε τη πÜρωδο ενüς σατυρικοý δρÜματος. Στο απüσπασμα που θα βÜλω παρακÜτω, γßνεται σφοδρÞ επßθεση εναντßον της ισχυρüτατης παρουσßας του αυλοý στα διονυσιακÜ χορικÜ Üσματα. Ο αυλüς χαρακτηρßζεται υπηρÝτης, ενþ η πρωτοκαθεδρßα αποδßδεται στο τραγοýδι. Για τον ακριβÞ χαρακτÞρα της μετρικþς αξιοσημεßωτης λυρικÞς αυτÞς σýνθεσης, που δεν διαρθρþνεται σε στροφÝς, οι γνþμες διßστανται. ΚÜποιοι μελετητÝς υποστηρßζουν üτι πρüκειται για χορικü που προÝρχεται απü σατυρικü δρÜμα του τÝλους του 6ου Þ των αρχþν του 5ου αι. π.Χ., δηλαδÞ απü εßδος που διÝπρεψε ο Πρατßνας, ενþ Üλλοι πιστεýουν üτι πρüκειται για απüσπασμα απü μελικü ποßημα, ειδικüτερα απü διθýραμβο. Απ' αυτοýς που αποδßδουνε το απüσπασμα σε διθýραμβο Üλλοι χρονολογοýνε τους στßχους στα τÝλη του 6ου αι., κι Üλλοι πιστεýουνε πως Ýχουμε μπρος μας Ýργο του λεγüμενου νεοαττικοý διθυρÜμβου, ψευδεπßγραφο Þ γραμμÝνο απü κÜποιον Üλλο Πρατßνα στο β᾽ μισü του 5ου αι., üταν στο διθýραμβο η μουσικÞ σταδιακÜ κÝρδιζε το προβÜδισμα Ýναντι του λüγου.

Τα ΠοιÞματα:

Τß θüρυβος εßναι αυτüς και τß εßν᾽ αυτÜ τα πÞδουλα1;
Ποι' ασκÞμια πρüβαλλε στη ΔιονυσιακÞ πολýπαθη θυμÝλη2;
Δικüς μου εßν' ο Διüνυσος, εγþ πρÝπει να τραγουδþ,
δικüς μου εßν' ο Δυüνυσος, πρÝπει εγþ να θορυβþ,
Στα üρη με νýμφες σα κýκνος πηδþντας
κι μ' ωραßα φτερÜ3 ξεκινþ τραγουδþντας.

Στο τραγοýδι η Μοýσα Ýδωσε πρþτη
θÝση, και σουραýλι4 να παßζει κατüπι
.
ΕπειδÞ υπηρÝτης του εßναι κι αν θÝλει,
να 'ν' αρχηγüς σε μεθυσμÝνων αγÝλη
νεαρþν, που με κρüτο θýρες χτυπÜνε
Þ σα παßζουν γροθιÝς πατινÜδες λαλÜνε.

ΣπÜσε το που βαθρÜκου5 φωνÞ Ýχει χÜλια,
στη φωτιÜ το καλÜμι, το γιομÜτο με σÜλια,
το λογÜ φωνακλÜ, του ρυθμοý χαλαστÞ,
το παρÜφωνο αυτü με το τροýπιο κορμß.
Να για δες το χÝρι απλþνω το δεξß
και χορεýω πηδþντας, για δικÞ σου τιμÞ
θριαμβοδιθýραμβε6 κισσοστεφÜνωτε αφÝντη εσý,
Üκου τþρα τη δικÞ μου χορωδßα τη ΔωρικÞ.

  1 Ο χορüς των σατýρων Þταν ιδιαιτÝρως ζωηρüς, θορυβþδης κι εκφραστικüς.
  2 ΘυμÝλη ονομÜζεται ο βωμüς.
  3 Στο πρωτüτυπο το επßθετο ποικιλüπτερον (με πολýχρωμα φτερÜ) προσδιορßζει το ουσιαστικü μÝλος (τραγοýδι).
  4 Ο αυλüς.
  5 Στο πρωτüτυπο: φρυνεüς (εßδος βατρÜχου).
  6 Θρßαμβος και διθýραμβος ονομÜζονται Üσματα για το Διüνυσο αλλÜ κι ο ßδιος.
 

==============

ΣακÜδας:

     Ο ΣακÜδας (6ος αι. π.Χ.) αρχικÜ Þτανε ποιητÞς και βασικÜ αυλωδüς απü το ¢ργος, που, κατÜ τον Παυσανßα, νßκησε 3 φορÝς στους αυλητικοýς αγþνες των Πυθßων. Στα τÝλη του 7ου με αρχÝς του 6ου αι. π.Χ. εμφανßζεται στο ¢ργος Ýνας απü "τοὺς εὑρετὰς τῆς πρþτης μουσικῆς" (κατÜ το Λυσßα), εßναι ο ονομαστüς αυλητÞς ΣακÜδας ο Αργεßος. ΑρχικÜ Þτανε ποιητÞς, συνθÝτης μελοποιημÝνων ελεγεßων κι αυλωδüς, αλλ' αργüτερα στρÜφηκε στη καθαρÜ αυλητικÞ τÝχνη. Ο Ηρüδοτος μας παραδßδει üτι περß το 600 π.Χ. οι Αργεßοι εßχανε φÞμη πως Þσαν οι καλλßτεροι μουσικοß ανÜμεσα στους ¸λληνες. Μολονüτι το σχετικü εδÜφιο του πατÝρα της Ιστορßας αμφισβητεßται, τα στοιχεßα, που διαθÝτουμε σÞμερα για το θÝμα, επιβεβαιþνουν αυτÞ την υπεροχÞ των Αργεßων.
     Ο Αριστüνικος ο Αργεßος Þταν ο 1ος που εισÞγαγε τη ψιλÞ κιθÜρισι, δηλαδÞ την εκτÝλεση μουσικÞς απü μüνο κιθÜρα, solo κιθÜρα, τον 7ο π.Χ. αι., μÝχρι τüτε υπÞρχε μüνο κιθαρωδßα, δηλαδÞ τραγοýδι (ωδÞ) με συνοδεßα κιθÜρας. Καθιερþνοντας τη λοιπüν, αποδÝσμευσε τη κιθÜρα απü τον συνοδευτικü χαρακτÞρα της στο τραγοýδι και την ανÜδειξε σε ανεξÜρτητο μουσικü üργανο. Ο Αριστüνικος κι ο ΣακÜδας καθιερþσανε τη κιθÜρα και τον αυλü αντßστοιχα ως αυτüνομα σολιστικÜ üργανα στους μουσικοýς αγþνες. Ο ΙÝραξ κι ο ΣακÜδας επινοÞσανε και καθιÝρωσαν ιδιαßτερες μορφÝς (φüρμες) αξιüλογων συνθÝσεων και γενικÜ εισαγÜγανε καινοτομßες, που συμβÜλλανε στην εξÝλιξη της μουσικÞς εκεßνων των ετþν πανελλÞνια. Ο ΣακÜδας συμμετεß­χεν επßσης στη διαμüρφωση των εορτþν των Γυμνοπαιδιþν στη ΣπÜρτη, των Αποδεßξεων στην Αρκαδßα και των Ενδυματßων στο ¢ργος.


                            Αρχαßα ΕλληνικÞ 7χορδη ΚιθÜρα

    ΣÞμερα μποροýμε να αντιληφθοýμε καλÜ τη σημασßα αυτÞς της καινοτομßας, αν αναλογισθοýμε τß διαφορÜ Ýχουν η κιθÜρα Þ το πιÜνο, üταν συνοδεýουν τραγοýδι και ποιÝς γνþσεις κι ικανüτητες απαιτοýνται, üταν αυτÜ τα üργανα χρησιμοποιοýνται για σολιστικÞ παρουσßαση αυτοτελþν Ýργων για πιÜνο Þ κιθÜρα. Κι οι αρχαßοι εßχαν Þδη εκτιμÞσει ακριβþς αυτÞ τη διαφορÜ, γι' αυτü κι επß αυλωδßας, νικητÞ στεφÜνωναν μüνο τον αοιδü κι üχι και τον συνοδü αυλητÞ. Τüση Þταν η απÞχηση αυτÞς της ενÝργειας του Αριστüνικου þστε η ψιλÞ κιθÜριση θεωρÞθηκε σπουδαßο επßτευγμα και καθιερþθηκε σαν επßσημο αγþνισμα στις μεγÜλες ΠανελλÞνιες εορτÝς. Γνωρßζουμε üτι το αγþνισμα αυτü, "τῶν κιθαριστῶν τῶν ἐπὶ τῶν κρουμÜτων τῶν ἀφþνων", εισÞχθη 1η φορÜ, λßγα χρüνια μετÜ τον Αριστüνικο, στα Πýθια των Δελφþν στα 558 π.Χ. και 1ος νικητÞς αναδεßχθηκε τüτε ο ΑγÝλαος απü τη ΤεγÝα.
     Η καθιÝρωση του αγωνßσματος της solo κιθÜρας στα Πýθια μας οδηγεß και σε Üλλες σκÝψεις. Η κιθÜρα την εποχÞ εκεßνη, και για χρüνια μετÜ, εßχεν 7 χορδÝς, εßναι üμως ευνüητο πως οι κιθαριστÝς δεν χρησιμοποιοýσαν μüνο τους 7 φθüγγους, τις 7 νüτες που αντιστοιχοýσανε στις ισÜριθμες χορδÝς, αλλÜ με κατÜλληλους δακτυλισμοýς διÝκοπταν τη δüνηση των χορδþν σε διÜφορα σημεßα, Ýτσι þστε να παρÜγονται κι Üλλοι φθüγγοι. Την ßδια αρχÞ εφαρμüζουν μÝχρι και σÞμερα üσοι παßζουνε κιθÜρα Þ μπουζοýκι Þ üργανα της οικογÝνειας του βιολιοý, πιÝζοντας με το αριστερü τους χÝρι τις χορδÝς στη ταστιÝρα των οργÜνων αυτþν.
     ¼πως παλαιüτερα ο συμπατριþτης του Αριστüνικος διαχþρισε τη κιθαρωδßα σε κιθÜριση κι ωδÞ, Ýτσι κι ο ΣακÜδας απελευθÝρωσε τον αυλü απü τη συνοδεßα του τραγουδιοý και τον ανÝδειξε σε αυθýπαρκτο üργανο. ¼ταν το 586 π.Χ. καθιερþθηκε σαν επßσημο αγþνισμα στα Πýθια, στους Δελφοýς, η εκτÝλεση σüλο αυλοý, δηλαδÞ η σκÝτη αýληση, ο ΣακÜδας αγωνßστηκε και νßκησε παρουσιÜζοντας εκεß, στο ΘÝατρο των Δελφþν, για 1η φορÜ τον Πυθικü Νüμο. ΚατÜ τον Παυσανßα τη νßκη του αυτÞ την επανÝλαβε και στις 2 επüμενες πυθιÜδες με νÝους Πυθικοýς νüμους, καθιερþνοντας Ýτσι τη νÝα αυτÞ μορφÞ σýνθεσης.



     Εßχε γßνει πολý γνωστüς με τη σýνθεση του αυτÞ, που περιÝγραφε τη μÜχη του Απüλλωνα με το δρÜκοντα Πýθωνα. ¹
τανε σýνθεση που εßχε σκοπü να περιγρÜψει την πÜλη του Απüλλωνος με τον Πýθωνα, τον φοβερü δρÜκοντα-φßδι, που αρχικÜ Þταν ο κýριος των Δελφþν και να υμνÞσει την τελικÞ νßκη του θεοý. Τον Πυθικü νüμο αποτελοýσανε τα εξÞς πÝντε μÝρη:

 1ον) η πεßρα (εισαγωγÞ δηλαδÞ), üπου ο θεüς εξετÜζει την καταλληλüτητα του χþρου πριν αρχßσει τον αγþνα,

 2ον) ο κατακελευσμüς (δηλαδÞ η πρüκληση,), εδþ ο θεüς προκαλεß σε αγþνα τον Πýθωνα,

 3ον) το ιαμβικüν, ο αυλüς διηγεßται μουσικÜ τον αγþνα. Επιχειρεßται μÜλιστα μßμηση απ' τον αυλü του τριξßματος δοντιþν του πληγωμÝνου
         δρÜκοντα με το λεγüμενο οδοντισμü,

 4ον) το σπονδεßον, üπου δηλþνεται η νßκη του θεοý και τÝλος

 5ον) η καταχüρευσις, ο επινßκειος χορüς, üπου ο θεüς γιορτÜζει χορεýοντας τη νßκη του.

     Και μüνον η απαρßθμηση των μερþν του Πυθικοý νüμου εßναι αρκετÞ για να καταστÞσει σαφÝς üτι τα Ýργα αυτÜ Þτανε συνθÝσεις μεγÜλης Ýκτασης και πολλþν απαιτÞσεων. Η εντýπωση που δημιοýργησε ο Πυθικüς νüμος Þτανε τüσον Ýντονη, þστε, κατÜ τον Παυσανßα, ο ΣακÜδας Ýγινε αιτßα να διαλυθεß η απÝχθεια που Ýτρεφε ο Απüλλων προς τους αυλητÝς, κατÜλοιπο της Ýχθρας του θεοý προς τον αυλητÞ Μαρσýα, μετÜ τον μεταξý τους μουσικü αγþνα. Τα αυστηρÜ καθορισμÝνα πλαßσια του Πυθικοý νüμου διατηρÞθηκαν απü τους μεταγενÝστερους συνθÝτες, που Þτανε συγχρüνως κι εκτελεστÝς τους, αναλλοßωτα για αιþνες, μÝχρι τον 3ο αι. π.Χ., οπüτε και τροποποιÞθηκε απü τον ΤιμοσθÝνη, τον ναýαρχο του φιλüτεχνου βασιλιÜ της Αιγýπτου Πτολεμαßου Β' του ΦιλαδÝλφου (309-247 π.Χ.).
     Τους αυλητÝς που Ýπαιζαν τους Πυθικοýς νüμους τους ονüμαζαν πυθικοýς αυλητÝς Þ πυθαýλες και τους αυλοýς που μεταχειρßζονταν για τη παρουσßασÞ τους, πυθικοýς αυλοýς. ΠÜνω στη φωτογραφßα βλÝπουμε αυλητÞ με επßσημο Ýνδυμα να παßζει τον δßαυλü του σε μουσικü αγþνα. Ο Πυθικüς νüμος εßναι η 1η γνωστÞ σýνθεση προγραμματικÞς μουσικÞς, της οποßας γνωρßζουμε την υπüθεση που διηγεßται η μουσικÞ. Με τον üρο προγραμματικÞ μουσικÞ ονομÜζουμε σÞμερα στη μορφολογßα μια ελεýθερη φüρμα-μορφÞ, που Ýχει σκοπü να εκφρÜσει με Þχους, üσο το δυνατüν πιο παραστατικÜ, μια σκÝψη, μια υπüθεση Þ να διηγηθεß Ýνα ποßημα. Στη νεþτερη εποχÞ αυτüς που καθιÝρωσε τη προγραμματικÞ μουσικÞ Þταν ο ¸κτωρ Μπερλιüζ (Hector Berlioz, 1803-1869), μüλις στα μÝσα του 19ου αι..
     Με τις νßκες του εκεßνες ο ΣακÜδας Ýγινε ο ιδρυτÞς της περßφημης αυλητικÞς παρÜδοσης, της αυλητικÞς σχολÞς του ¢ργους, σχολÞς που για πολλοýς αιþνες ανταγωνιζüτανε την επßσης ονομαστÞ ΘηβαúκÞ αυλητικÞ σχολÞ, που ßδρυσε εκεß ο εξßσου σπουδαßος Θηβαßος αυλητÞς Πρüνομος. ΜÜλιστα μεταξý των 2 αυτþν παραδüσεων αναπτýχθηκε μεγÜλη Üμιλλα, που γνωρßζουμε πως ßσχυε τουλÜχιστον μÝχρι το 369 π.Χ., üταν οι Αργειακοß κι οι Βοιωτικοß αυλοß συναγωνßζονταν παßζοντας αντßστοιχα συνθÝσεις του ΣακÜδα και του Προνüμου, καθþς συνüδευαν το κτßσιμο των τειχþν, των ναþν και των κατοικιþν της ΠελοποννησιακÞς ΜεσσÞνης.



     ΒιογραφικÝς πληροφορßες για τον ΣακÜδα δεν μας Ýχουνε διασωθεß, φαßνεται üμως üτι Þτανε γενικÜ καταξιωμÝνη μουσικÞ προσωπικüτητα με πανελλÞνια προβολÞ. Σýμφωνα με τον Παυσανßα ο Πßνδαρος εßχε αφιερþσει στον ΣακÜδα κÜποιον ýμνο Þ τουλÜχιστον τον ανÝφερε σε κÜποιο προοßμιü του, üπου φαßνεται üτι σχολßαζε το μÝγεθος των αυλþν του Αργεßου αυλητÞ. Με αφορμÞ μÜλιστα εκεßνο το εδÜφιο του ΠινδÜρου, ο Παυσανßας ψÝγει το γλýπτη του αγÜλματος του ΣακÜδα, που ο ßδιος εßδε να υπÜρχει στο ιερü Üλσος των Μουσþν στον Ελικþνα ανÜμεσα στα αγÜλματα των Μουσþν, γιατß στο Üγαλμα εκεßνο, κατÜ τον ΠεριηγητÞ, δεν τηρÞθηκαν οι αναλογßες αυλητÞ-αυλþν που ανÝφερε ο Πßνδαρος.
     Ο Ψευδο-Πλοýταρχος, εκτüς του Πυθικοý νüμου, αποδßδει στο ΣακÜδα κι Üλλες δημιουργßες, üπως τον ΤριμερÞ νüμο. Ο ΤριμερÞς Þ ΤριμελÞς νüμος Þτανε σýνθεση, που περιελÜμβανε Δþριο, Φρýγιο και Λýδιο τρüπο κι ο ΣακÜδας συνÝθεσε τρεις στροφÝς και δßδαξε τη χορωδßα να τραγουδÜ την 1η στροφÞ σε Δþριο, τη 2η σε Φρýγιο και τη 3η σε Λýδιο τρüπο. Η ýπαρξη των 3 διαφορετικþν αρμονιþν-τρüπων Ýδωσε και το χαρακτηρισμü του Τριμεροýς στη σýνθεση αυτÞ. Ο Πλοýταρχος προσθÝτει, βεβαßως, üτι ως εφευρÝτης του νüμου αυτοý αναφÝρεται κÜπου ο ΚλονÜς ο Σικυþνιος.
Ο Ψευδο-Πλοýταρχος συνεχßζει να μας πληροφορεß üτι ο ΣακÜδας μαζß με τον ΘαλÞτα απü τη Γüρτυνα, τον Ξενüδαμο απü τα Κýθηρα, τον Ξενüκριτο απü τους Λοκροýς και τον Πολýμνηστο απü την Κολοφþνα υπÞρξαν οι συνδημιουργοß της δεýτερης ΣπαρτιατικÞς μουσικÞς σχολÞς (παρÜδοσης). Η ομÜδα αυτÞ των μουσικþν θÝσπισε στη ΣπÜρτη τις Γυμνοπαιδßες, üπου εßχαμε τους 3 χοροýς: των γερüντων, των ανδρþν και των παßδων με τα γνωστÜ τους τραγοýδια.
     Οι ßδιοι μουσικοß οργÜνωσαν στην Αρκαδßα τις Αποδεßξεις, για τις οποßες δεν Ýχουμε πληροφορßες, και τÝλος στο ¢ργος τα ΕνδυμÜτια.
Τα ΕνδυμÜτια Þταν εορτÞ που τελοýσανε στο ¢ργος προς τιμÞ της ¹ρας, ανÜλογη προς τα ΠαναθÞναια των Αθηνþν, σε αυτÞν οι ιÝρειες της θεÜς περιβÜλλανε το λατρευτικü ÜγαλμÜ της με το πÜτος, τον ποδÞρη πÝπλο της ¹ρας (το πÜτος, του πÜτους). ΚατÜ την εορτÞ αυτÞ ψÜλλανε τις ειδικÝς συνθÝσεις των Ενδυματßων του ΣακÜδα. ΚατÜ τον Ψευδο-Πλοýταρχο πÜντα, η ομÜδα αυτÞ των 5 μεταρρυθμιστþν, παρÜ τους νεωτερισμοýς που εισÞγαγε, δεν απομακρýνθηκε απü το υψηλü ýφος των παλαιοτÝρων μουσικþν και κυρßως του ΤερπÜνδρου, ο οποßος υπÞρξε ο ιδρυτÞς της 1ης ΣπαρτιατικÞς μουσικÞς σχολÞς∙ ειδικÜ δε ο ΣακÜδας αναφÝρεται üτι, αν και καινοτüμησε ως προς τη ρυθμοποιÀα, διατÞρησε την υψηλÞ μορφÞ στις συνθÝσεις του.
     Ο Παυσανßας δε και πÜλι μας πληροφορεß üτι εßδε τον τÜφο του ΣακÜδα στο ¢ργος, κοντÜ στο γυμναστÞριο του ΚυλÜραβι και στη εκεß πýλη, 8 ολüκληρους αιþνες μετÜ τον θÜνατο του μουσικοý. Απü τον Ησýχιο παραδßδεται κι Ýνα πνευστü üργανο με το üνομα σακÜδιον, που η κατασκευÞ του αποδßδεται στον ΣακÜδα, αυτü üμως μας εßναι Üγνωστον απü Üλλες πηγÝς. Ο ΣακÜδας, εκτüς απü διÜσημος μουσικüς Þτανε και πολý καλüς ποιητÞς, üπως üλοι οι ποιητÝς της αρχαßας ΕλλÜδας. Απü τα μουσικÜ Ýργα του δεν Ýχει διασωθεß κανÝνα δεßγμα, απü τα ποιητικÜ του Ýργα γνωρßζουμε μüνο τον τßτλο ενüς, πρüκειται για Ýνα ποßημÜ του με τßτλο Ἰλßου ΠÝρσις, ΠÜρσιμο του Ιλßου, ¢λωση της Τροßας, üπου, κατÜ τον ΑθÞναιο, κατονüμαζε πÜμπολλους απü κεßνους που 'χανε κρυφτεß στο Δοýρειον ºππο.
      Στις αρχÝς του 5ου αι. εßχε στηθεß ÜγαλμÜ του στον Ελικþνα. Ο ΣακÜδας θÜφτηκε στη πατρßδα του, το ¢ργος. (Δυστυχþς δεν Ýχω μÞτε αυτουνοý ποιÞματÜ του).

==============

Σαπφþ:

==============

Σημωνßδης (Þ Σιμωνßδης) Ο Αμοργινüς

     Γνωρßζουμεν ελÜχιστα για τη ζωÞ του. ΓεννÞθηκε στη ΣÜμο και κατα μαρτυρßες ελεγχüμενες, πως τοýτο συνÝβη γýρω στο 770 κι Üκμασε περß το 2ο μισü του 7ου π. Χ., αλλÜ επειδÞ υπÞρξεν αρχηγüς σε αποικιστικÞ αποστολÞ  στην Αμοργü, εßναι γνωστüς ως Αμοργßνος. ΜετÜ παρÝμεινε στην Αμοργü, -λÝγεται μÜλιστα πως βοÞθησε και στο ν' απελευτερωθεß- και για τοýτο, πÞρε το προσωνýμιο, για να ξεχωρßζει σαφþς απü τον Κεßο. ¢λλες πÜλι μαρτυρßες λÝνε πως Ýζησε προς το τÝλος του 6ου αι.. Τ' üνομÜ του απαντÜται κι ως Σημωνßδης και τοýτη τη γραφÞ, την υποστÞριξεν ο βυζαντινüς γραμματικüς Χοιροβοσκüς.
    ΒÜσει των üσων αναφÝρει το λεξικü Σουßδα, ο Σημωνßδης Þτανε σýγχρονος του Αρχιλüχου. Εßναι üντως πιθανüν ν' ανÞκει Ýνα μÝρος της ζωÞς του στον 7ο αι., τον αιþνα του Αρχιλüχου. Εντοýτοις, τα ποιÞματα του Σημωνßδη εßναι σαφþς μεταγενÝστερα, üπως φανερþνουνε διÜφορες επιδρÜσεις, η δε απüσταση που τονε χωρßζει ως ποιητÞ απü τον Αρχßλοχο εßναι μεγÜλη. ΣυνÝγραψεν ελεγεßες, ιÜμβους, μα απ' üλα üσα Ýγραψε σþζονται μüνο περßπου 200 στßχοι. Σþζονται, εκτüς απü λßγα αποσπÜσματα, 2 ολüκληρα ποιÞματα, σε ιαμβικοýς στßχους. Το μεγαλýτερο απ’ αυτÜ (118 στßχοι) εßναι η περßφημη σÜτιρα κατÜ των γυναικþν, πλοýσια σε λαúκÜ μυθολογικÜ στοιχεßα, σπÜνιο δεßγμα σε μια εποχÞ που η σÜτιρα Þταν απρüσωπη. Το Üλλο ποßημα χαρακτηρßζεται απü Ýνα πικρü κι απαρηγüρητο πεσιμισμü, üπως και το ελεγειακü απüσπασμα που του αποδßδεται και το οποßο πριν αποδιδüτανε στον Κεßο. ΑναφÝρεται επßσης μια Σαμßων Αρχαιολογßα του σε ελεγειακü μÝτρο. Διακωμþδησε ποιητικÜ σχεδüν τα πÜντα, μα το αριστοýργημÜ του εßν' ο ßαμβος ΚατÜ Γυναικþν.



     Ο Σημωνßδης εßναι αυτüς που μÝσα απü τους στßχους του εκφρÜζει το παρÜπονο για την εφÞμερη φýση των ανθρþπων και προτρÝπει carpe diem! Η ανθρþπινη ελπßδα της αθανασßας εκμηδενßζεται, καθþς η νιüτη αναδεικνýεται ως η πηγÞ üλων των ψευδαισθÞσεων και των πιο παρÜτολμων προθÝσεων γιατß αγνοεß την ομηρικÞ βιοτικÞ σοφßα (απüσπ. 29D). Ο Σημωνßδης απομακρýνεται απü το υψηλüφρων ηρωικü ιδεþδες της υστεροφημßας και επιλÝγει απü την ομηρικÞ παρακαταθÞκη μüνο την ιδÝα της βραχεßας ζωÞς την οποßα συμπληρþνει üχι με τον τραγικü ηρωισμü αλλÜ με την ηδονιστικÞ Üφεση. Στους στßχους του προβÜλλεται, üπως και στο Ýργο του Αρχιλüχου, η ανημποριÜ των ανθρþπων, ο απατηλüς κι αβÝβαιος χαρακτÞρας της ζωÞς, η ματαιüτητα των ανθρþπινων προσδοκιþν. ¼μως, σε αντßθεση με τον παριανü ποιητÞ, που αντιμετωπßζει τις αντιξοüτητες της ζωÞς με τλημοσýνη κι αδÜμαστο θÜρρος, ο Σημωνßδης θρηνεß, καθþς βλÝπει ολüγυρÜ του τη θλßψη να κυριαρχεß, τους ανθρþπους να ζουν μÝρα με τη μÝρα, σαν τα καημÝνα τα ζþα.
     Το ευμετÜβλητο της ανθρþπινης κατÜστασης αντιμετωπßζεται με την ßδια απαισιοδοξßα που δßδαξε 1ος ο Ησßοδος. Σ' αντßθεση προς τον Αρχßλοχο ο οποßος, üπως σημειþνει ο Lesky, "με αδÜμαστο θÜρρος στÝκει μες στις καταιγßδες" στη περßπτωση του Σημωνßδη αναγνωρßζουμε "τον πιεσμÝνο και πιεστικü θρÞνο ενüς ανθρþπου, που βλÝπει στον κüσμο ολüγυρÜ του θλßψη". Απαισιοδοξßα και μελαγχολßα διατρÝχει üλη τη ποßησÞ του ακüμη και στο λεγüμενο ßαμβο ΚατÜ Γυναικþν, ποßημα που με ιδιαßτερο χιοýμορ κι ευτρÜπελη διÜθεση παραβÜλλει το Þθος των γυναικþν με διαφüρων ζþων.

Τα ΠοιÞματα
                           (κατÜ γυναικþν)

ΚÜθε γυναßκα κι Üλλος χαρακτÞρας!
¸τσι εξ αρχÞς τις Ýπλασεν ο Θεüς.

Απ' τη γουροýνα που 'χει τρßχες μακριÝς, τη μια,
üλα στο σπßτι της με τα πηλÜ πασαλειμÝνα,
ανÜστατα, παραριγμÝνα σÝρνονται καταγÞς.
Η ßδια Üλουστη με ποτισμÝνα στη λßγδα, ροýχα,
κÜθεται και χοντραßνει μες στις κοπριÝς.

Την Üλλην Ýπλασε ο Θεüς απ' τη παμπüνηρη αλεποý.
¼λα τα ξÝρει η γυναßκα τοýτη: τ' εßναι κακü,
τ' εßναι καλýτερο; -τßποτε, μα τßποτε δε της ξεφεýγει.
Κακü εßπε το καλü πολλÜκις και το καλü το 'πε κακü.
Οι διαθÝσεις της αλλÜζουνε συχνÜ.

Την Üλλη απü τη σκýλα, τη κακüβουλη, -η μÜνα της φτυστÞ-,
üλα κεßνη να τ' ακοýει κι üλα θÝλει να τα δει.
Παντοý γυρßζει και κοιτÜ με προσοχεß να βλÝπει
γαυγßζοντας κι üταν ακüμα Üνθρωπο δε βλÝπει.
Και να την απειλÞσει ο Üντρας δε θα σþπαινε
ποτÝ, ακüμα κι αν της Ýσπαγε τα δüντια με πÝτρα
οργισμÝνος, ακüμα κι αν της Ýλεγε λüγο γλυκü,
οýτε κι αν η ßδια τýχαινε να κÜθεται με ξÝνους.
ΠεισματικÜ γαυγßζει, δε βγÜζει τον σκασμü.

Την Üλλη πÜλι οι Ολýμπιοι Θεοß, πλÜθοντας απ' τη γη
τη δþσανε στον Üντρα να τονε βλÜπτει. Τι το κακü;
Τ' εßναι καλü; ΑυτÞ η γυναßκα τ' αγνοεß.
Μüνη δουλεια που ξÝρει εßναι να τρωει.
Κι üταν βαρυχειμωνιÜ στεßλει ο Θεüς, νιþθει το ρßγος
και το σκαμνß της το τραβÜ προς τη φωτιÜ.

Την Üλλη, απ' τη θÜλασσα τη δßβουλη, την Ýπλασε.
ΓελÜ τη μιαν ημÝρα και λÜμπει απü χαρÜ.
Ο επισκÝπτης του σπιτιοý θα τη παινÝσει:
"Καλýτερη γυναßκα απü τοýτη 'δω δεν εßναι καμμιÜ,
στον κüσμο ολÜκερο δεν υπÜρχει Üλλη ωραιüτερη!
"

Στα μÜτια της την Üλλη μÝρα δε θÝλει να τον δεß,
οýτε και να τον πλησιÜσει. Μαßνεται τüτε
απλησßαστη σα σκýλα που φυλÜσσει τα μικρÜ.
Αμεßλικτη σε üλους, με μοýτρα ξινισμÝνα
συμπεριφÝρεται το ßδιο σε φßλους κι οχτροýς.
¼πως κι η θÜλασσα, πολλÜκις στÝκεται ακßνητη,
κακü δε κÜνει, χαρÜ μεγÜλη για τους ναυτικοýς,
το καλοκαßρι. ΠολλÝς φορÝς λυσσομανÜ,
τα βουερÜ κýματα τη παρασýρουν.
Σ' αυτÞ τη θÜλασσα μοιÜζουν τÝτοιας γυναßκας
τα αισθÞματα. Το φυσικü του πüντου; - Η αλλαγÞ!

Την Üλλη απο σταχτιÜ γαúδÜρα, π' üλοι τηνε δÝρνουν.
Σε ζüρι και μεγÜλες απειλÝς, μüλις και μετÜ βßας Ýστερξε
στο τÝλος, üμως τÝλειωσεν üλες τις δουλειÝς καλÜ.
Στο μεταξý μÝσα στο βÜθος του σπιτιοý, üλο και μασουλÜ
μÝρα και νýχτα, τρþει κι üταν ζεσταßνεται στη παραστιÜ.
Ακüρεστη το ßδιο και στην απüλαψη του Ýρωτα,
καλüδεχτος üποιος θα πÜ' να τη ...κοιμßσει.

Την Üλλη απ' της γÜτας τη μαυροσýφορη γενιÜ.
ΠÜνω της τßποτε ωραßο και θελκτικü δε θα 'βρεις,
οýτε και κÜτι να σε τÝρπει Þ να 'ναι ποθητü.
¼μως κι αυτÞ στου Ýρωτα τη κλßνη παλαβþνει,
κι αναγουλιÜζει απ' το χüρτασμα, üποιος τηνε περνÜ.
ΚλÝβει και προξενεß στους γεßτονες ζημιÝς
και σφÜγια που δε κÜηκαν στο βωμü, καταβροχθßζει.

Την Üλλη γÝννησε φορÜδα παχουλÞ με μακριÜ χαßτη,
βαριÝς δουλειÝς κι Üλλα συγυρßσματα αποφεýγει.
Χειρüμυλο; μÞτε να το πιÜσει. Κüσκινο; μÞτε θα το σÞκωνε ποτÝ.
Απü το σπßτι üξω δε θα βγαζε τη βρþμα.
Στο μαγεριü δε θα καθüταν: αποφεýγει τη καπνιÜ.
Ανüρεχτα, με το στανιü κÜθεται του αντροýς της.
ΠλÝνει το σþμα της καθημερνÜ δις κι Üλλοτε τρις,
αλεßφεται με μýρα και τη μακρÜ χαßτη καλüχτενη κρατÜ,
στεφανωμÝνη μ' Üνθη. ¼μορφο να τη θωρεß ο ξÝνος
γυναßκα σαν κι αυτÞ, μα σ' αυτüν που την Ýχει: συφορÜ,
εξüν κι αν εßναι τýραννος Þ μεγιστÜνας
που μýχια, τÝτοια αποκτÞματα τα καμαρþνει.

Την Üλλη απ' τη μαúμοý. ΞÝχωρο τοýτο το κακü
στους Üντρες δþρισεν ο Δßας, το χεßριστ' üλων.
Στο πρüσωπο; ΤÝρας ασχÞμιας. Γυναßκα τÝτοια
περνÜ μες απ' τη πολÞ κι üλοι χασκογελÜνε.
Λαιμüς κοντüς, βÞμα ασταθÝς, χωρßς καθüλου πισινü,
ολÜκερη Üκρα τÝσσαρα. Κι αλßμονü του που κρατÜ
στην αγκαλιÜ του τÝτοια μεγÜλη συμφορÜ.
¼μως κολπÜκια και ζαβολιÝς, πολý καλÜ γνωρßζει,
γνÞσια μαúμοý. Τι κι αν γελοýν, μÞτε που την αγγßζει.
ΠοτÝ δε θα 'κανε καλü και μüνο μελετÜ μες στο μυαλü
üλη τη μÝρα, το πως να κÜνει το βαρýτερο κακü.

Απü τη μÝλισσα την Üλλη. Τη παßρνεις κι ευτυχÜς.
Μüνο σε κεßνη το ψεγÜδι δε σκαλþνει.
Τρανþνει και θρονιÜζεται, χÜρη σ' αυτÞ, το βιüς.
ΓερνÜ τ' αντρüγυνο και μÝνει η αγÜπη αμοιβαßα.
¸χει γεννÞσει üμορφα παιδιÜ και μ' üνομα καλü.
ΑνÜμεσα σε üλες τις γυναßκες ξεχωρßζει,
τη περιβÜλλει ολÜκερη μια χÜρη θεúκÞ,
δε χαßρεται τη συντροφιÜ των γυναικþν
που τεμπελιÜζουν λÝγοντας σωρü τις προστυχιÝς.
¼,τι καλýτερο κι ü,τι πιο γνωστικü στους Üντρες,
Ýχει χαρßσει ο Δßας, εßναι γυναßκες σα κι αυτÝς.

Εκτüς της μÝλισσας, Ýτσ' οι γυναßκες. ¼λες
υπÜρχουνε χÜρη στο τÝχνασμα του Δßα
και με τους Üντρες τους μαζß διÜγουνε τον βßο.
Αυτü το μÝγιστο κακü που 'πλασ' ο Δßας
-γυναßκες. ΤÜχα πως τον Üντρα τους 'φελÜν.
Μ' αυτüς πρþτος απ' üλους υποφÝρει.
ΠοτÝ, μια μÝρα ολÜκερη ξÝγνοιαστος δε περνÜ,
üποιος κι αν δÝσει τη ζωÞ του με γυναßκα.
Για δε θα διþξει εýκολα, οßκοθε, τον Λιμü,
τον μισητü συγκÜτοικο, τον δυσμÝνη θεü.
Κι αν Üντρας Ýχει κατÜ νου στο σπιτικü του
δþρο Θεοý Þ χÜρισμα ανθρþπου να γιορτÜσει,
αυτÞ θα βρει κÜτι στραβü κι οπλßζεται να συγκρουστεß.
Γιατß üπου γυνÞ υπÜρχει τÝτοια, δε θα στÝρξει,
οýτε στο σπßτι, ξÝνο, καλüγνωμα, κατþφλι να περÜσει.
Κι üποια φαντÜζει μετρημÝνη και πως εßναι συνετÞ,
κυρßως αυτÞ τη πιο μεγÜλη βλÜβη προξενεß.
Ο Üντρας μÝνει με το στüμα ανοιχτü κι üλοι γελÜνε
οι γεßτονες που βλÝπουν -κι αυτüς ξεγελασμÝνος!
¼ταν το φÝρει ο λüγος, καθÝνας τη γυναßκα του
θε να 'παινÝσει και τ' αλλουνοý θα κατηγορÞσει.
Πως εßμαστε στην ßδια μοßρα δε νογÜμε.

Του Δßα το χειρüτερον Ýργον εßν' οι γυναßκες,
πανßσχυρη στα πüδια μας κι Üθραυστη αλυσßδα,
αφ' üτου ο Πλοýτωνας δÝχτηκε κÜτου, εκεßνους,
που σφÜζονται για το χατßρι μιας γυναßκας...
...

Για κÜθε πρÜγμα ο Δßας κρατÜ ο βαρýβροντος,
παιδß, το τÝρμα, και üλα τα ρυθμßζει αυτüς
Ýτσι üπως θÝλει· οι Üνθρωποι δε νιþθουνε·
περνοýμε σαν τα ζþα τις μÝρες μας, χωρßς
να ξÝρουμε ο θεüς ποý πÜει το καθετß.
¼λους η ελπßδα θρÝφει κι η πεποßθηση,
μα οι κüποι μÜταιοι· σÞμερα Üλλοι καρτεροýν
την αλλαγÞ, στο γýρισμα Üλλοι της χρονιÜς.
Κανεßς δεν εßναι που να μη θαρρεß πως πια
του χρüνου θ᾽ αποχτÞσει πλοýτη κι αγαθÜ.
Μα βρßσκουν Üλλον, πριν πετýχει, τ᾽ Üχαρα
τα γερατειÜ· θερßζουν Üλλον οι κακÝς
αρρþστιες· κι Üλλους, που Ýπεσαν στον πüλεμο,
τους στÝλνει ο ¢δης κÜτω εκεß στη μαýρη γη·
πνßγονται αυτοß, δαρμÝνοι απü τα κýματα
και τις φουρτοýνες του πελÜου του πορφυροý,
που εκεß η ανÜγκη της ζωÞς τοýς Ýριξε·
κρεμιοýνται εκεßνοι μüνοι τους —τÝλος φριχτü!—
κι του Þλιου αφÞνουν αυτοθÝλητα το φως.
Παντοý μαυρßλα· μýριες ζþνουν τους θνητοýς
καταστροφÝς και συμφορÝς αφÜνταστες
και βÜσανα. Μα, αν μ᾽ Üκουαν, δε θα τρÝχαμε
ζητþντας το κακü, και δε θα ρßχναμε
στους πüνους την καρδιÜ, να τυραννιüμαστε...
...

Τον πεθαμÝνο, αν Ýχουμε σωστÜ τα λογικÜ μας,

δε θα τονε θυμοýμαστε πιüτερο απü μια μÝρα.
...

Για να πεθÜνουμε Ýχουμε καιρüν üσον κι αν θÝμε,
μα ζοýμε χρüνια λιγοστÜ και συφορÝς γεμÜτα.
...

ΚανÝνα πρÜγμα πιο καλü απ' τη καλÞ γυναßκα
κι απ᾽ την κακÞ χειρüτερο δεν εßναι για τον Üντρα.
...

Μες στα βουνÜ τα δασωμÝνα
κανεßς δε θα φοβüτανε λιοντÜρι
κι ουδÝ καπλÜνι, αν το συναντοýσε
μονÜχος στο στενü στο μονοπÜτι.

==============

Σιμωνßδης ο Κεßος:

==============

Σüλων:

==============

ΣοφοκλÞς:

==============

Στησßχορος:

     Ο Στησßχορος Þταν αρχαßος λυρικüς και χορικüς  ποιητÞς απü την ΙμÝρα της Σικελßας. ΓεννÞθηκε κατÜ το Σουßδα, ~632-1 π.Χ. στη 37η ΟλυμπιÜδα και πÝθανε ~555 π.Χ. Το αρχικü του üνομα Þτανε Τεισßας. ΠÞρε το üνομα Στησßχορος επειδÞ εßχε μοναδικÞ ικανüτητα να διοργανþνει (στÞνει) χοροýς με συνοδεßα λýρας Þ κιθÜρας. ΣυμπεριλαμβÜνεται στους 9 λυρικοýς ποιητÝς που θαυμÜζονταν απü τους λüγιους της ΑλεξÜνδρειας της ΕλληνιστικÞς περιüδου. Το μεγαλýτερο μÝρος απü τα Ýργα του Ýχει χαθεß και σÞμερα δε μας σþζονται παρÜ μüνο μερικÜ αποσπÜσματα Þ περιγραφÝς κι αναφορÝς απü πηγÝς μεταγενÝστερες. Ο ποιητÞς ακολουθεß πιστÜ το δρüμο των αοιδþν-ραψωδþν, üπως του ΤÝρπανδρου απü τη ΛÝσβο.
     ΕξοικειωμÝνος με την απαγγελßα και τη σýνθεση του δακτυλικοý 6μÝτρου του ΟμÞρου και των Üλλων ποιητþν του επικοý κýκλου, προσεγγßζει το ομηρικü κεßμενο καινοτομικÜ, δεν αρκοýνταν μüνο στη μελοποßησÞ του αλλÜ δομοýσε νÝες συνθÝσεις σε λυρικÜ μÝτρα αξιοποιþντας τα πλοýσια κοιτÜσματα της α' ýλης που Ýκρυβε ο ηρωικüς μýθος. Δικαßως ο Κοúντιλιανüς ανÝφερε γι' αυτüν: epici carminis onera lyra sustinens (με τη λýρα του κρÜτησε το βÜρος του επικοý τραγουδιοý). Ως εκ τοýτου, η συνεισφορÜ του Στησßχορου συνοψßζεται στον μετασχηματισμü της επικÞς αφÞγησης σε Ýνα νÝο, μακρü και αφηγηματικü λυρικü εßδος.



     ΕλÜχιστα ψÞγματα σþζονται απü τα 26 βιβλßα που κατελÜμβαναν οι 13 μαρτυρημÝνοι τßτλοι του Στησßχορου. Στην ιστορßα της αρχαßας ελληνικÞς γραμματεßας θαυμÜστηκε για το μεγαλεßο των θεμÜτων του, ενþ αποτÝλεσε πρüτυπο για Πßνδαρο και Βακχυλßδη. Τα Ýργα του τιτλοφοροýνταν με ονüματα μυθικþν ηρþων, κÜτι που απηχεß τον αφηγηματικü χαρακτÞρα τους: Κýκνος, ΚÝρβερος, Γηρυονßς, Συοθῆραι, Εὐρþπεια, Ἐριφýλα εßναι μερικÜ απü τα ποιÞματÜ του. Παντοý, οι επικÝς απηχÞσεις σε μýθο, γλþσσα και τεχνικÞ εßναι αδιαμφισβÞτητες. Η γλþσσα, επιφανειακÜ δωρικÞ, εßναι εμπλουτισμÝνη με δÜνεια απü το Ýπος, ενþ κι οι λυρικοß δÜκτυλοι που επιλÝγονται ως μετρικÞ μορφÞ αναδεικνýουνε στενÞ επαφÞ με το δακτυλικü εξÜμετρο.
     Εξαßρετο δεßγμα αρχαúκÞς καταλογικÞς ποßησης, πολýτιμο μüσχευμα απü το Ýπος, συνιστÜ το απüσπασμα απü τους Συοθῆραι που προσφÝρει Ýνα κατÜλογο ονομÜτων ηρþων που πÞραν μÝρος στη θÞρα του Καλυδþνιου κÜπρου. ΑνÜλογους επικοýς καταλüγους θα συναντÞσουμε εφεξÞς σ' ολÜκερη τη λυρικÞ ποßηση, απü τον ΑλκμÜνα και τον ºβυκο ως τον Πßνδαρο. ¼ταν σε τÝτοιους καταλüγους τα παρατιθÝμενα στοιχεßα δεν μÝνουνε στα καθαρþς ονοματικÜ στοιχεßα, το üλο μπορεß να μεταμορφωθεß σε γνÞσια λυρικÞ περιγραφÞ· στη μεταμüρφωση συμβÜλλει η πληθωρικÞ χρÞση επιθÝτων και τεχνικÝς üπως του φραστικοý παραλληλισμοý Þ της αναφορÜς και της παραλλαγμÝνης επανÜληψης, που υπογραμμßζουνε τη ποιητικÞ Ýντεχνη δομÞ. Επßσης ο Στησßχορος θεωρεßται πως Þταν ο 1ος που καθιÝρωσε τη τριαδικÞ Üρθρωση των χορικþν ασμÜτων (στροφÞ, αντιστροφÞ, επωδüς), ßχνη της οποßας διασþζονται στα λιγοστÜ αποσπÜσματα της Γηρυονßδας (πρβλ. την αρχαßα ρÞση τρßα Στησιχüρου).



     Στον κüσμο της αρχαúκÞς ποßησης, ο Στησßχορος εκπροσωπεß το Δυτικü ελληνισμü, τις ελληνικÝς αποικßες της Δýσης, που καταφÝρανε, στο πλαßσιο του 2ου ελληνικοý αποικισμοý (8ος-6ος αι. π.Χ.), να γνωρßσουνε περßοδο μεγÜλης οικονομικÞς Üνθησης. ¸λληνας της Δýσης λοιπüν, γεννÞθηκε στο ΜÜταυρο, μια λοκρικÞ αποικßα στη ΚÜτω Ιταλßα, αλλÜ πÝρασε το μεγαλýτερο διÜστημα της ζωÞς του στην ΙμÝρα, στη βüρεια ακτογραμμÞ της Σικελßας, γι' αυτü κι Ýφερε τη προσωνυμßα Ιμεραßος. Σýμφωνα με το Θουκυδßδη, στην ΙμÝρα, απü την Üποψη του πληθυσμοý και της γλþσσας, εßχαν αναμιχθεß δωρικÜ και χαλκιδικÜ στοιχεßα. Το λεξικü Σουßδα αναφÝρει üτι ο 1ος ποιητÞς της ΜεγÜλης ΕλλÜδας ονομαζüταν αρχικÜ Τεισßας, απÝκτησε δε το üνομα Στησßχορος λüγω του üτι πρþτος -üπως θρυλεßται- Ýστησε χορü. Σ' ü,τι αφορÜ στην εποχÞ που Ýζησε, τοποθετεßται μετÜ βεβαιüτητας στα τÝλη του 7ου και στο α' μισü του 6ου αι. π.Χ.
     ΚατÜ τα φαινüμενα, αναμßχθηκε στη πολιτικÞ, ενþ κατÜ τον ΑριστοτÝλη αντιτÜχθηκε στη κατÜληψη της εξουσßας απü τον τýραννο ΦÜλαρη στον ΑκρÜγαντα της Σικελßας. Το ποιητικü Ýργο του γειτνιÜζει με το Ýπος, το επικü τραγοýδι, καθþς κυρßαρχο ρüλο σε αυτü διαδραματßζει ο μýθος. Οι αρχαßοι εßχανε καταχωρßσει τα σωζüμενÜ του σε 26 βιβλßα. ΕμπνευσμÝνα απü τον Τρωικü κýκλο Þτανε τα Ýργα του Ιλßου ΠÝρσις (¢λωση Τροßας) και Νüστοι, διηγÞσεις του γυρισμοý στην πατρßδα. 2 σκηνÝς απü τους Νüστους του συγγενεýουνε σε μεγÜλο βαθμü με την Οδýσσεια: η ερμηνεßα ενüς οιωνοý απü την ΕλÝνη, που μιλÜ στον ΤηλÝμαχο, ανακαλεß στη μνÞμη τη σκηνÞ του αποχαιρετισμοý στο στßχο της Ο 171, ενþ η μνεßα ενüς πολýτιμου αντικειμÝνου θυμßζει τον ωραßο κρατÞρα που ο ΜενÝλαος χαρßζει στο γιο του ΟδυσσÝα. Επßσης, 2 Üλλα ποιÞματÜ του,  ΕλÝνη και Παλινωδßα, ασχολοýνταν με μια κεντρικÞ μορφÞ του Τρωικοý μýθου, την ωραßα ΕλÝνη. Στην ΟρÝστειÜ του, που στÝκει ανÜμεσα στο Ýπος και τη τραγωδßα, οι Ερινýες κυνηγοýνε τον μητροκτüνο ΟρÝστη, αυτüς üμως μπορεß να τις αποκροýσει μ' Ýνα τüξο που του Ýχει χαρßσει ο Απüλλωνας. Στο θηβαúκü κýκλο ανÞκουν η Εριφýλη -η ιστορßα της Üπιστης που πρüδωσε τον Üντρα της και την εκδικÞθηκε ο γιος της- κι η Ευρþπεια, που αναφÝρεται στην ßδρυση της πüλης, ενþ οι ΣυοθÞραι σχετßζονται με το κυνÞγι του καλυδþνιου κÜπρου (συς/συüς: χοßρος, κÜπρος).
     Η μεγÜλη σημασßα που 'χεν η λατρεßα του ΗρακλÞ για τους ¸λληνες της Δýσης δικαιολογεß την ýπαρξη ποιημÜτων που περιγρÜφανε τα κατορθþματα του Þρωα αυτοý, üπως η Γηρυονηßς, ο ΚÝρβερος, ο Κýκνος κι ενδεχομÝνως η Σκýλλα. Το ποßημα ¢θλα επß Πελßα πραγματευüταν Ýνα απü τα αγαπημÝνα θÝματα της αρχαßας επικÞς ποßησης, τους αθλητικοýς αγþνες προς τιμÞν του Πελßα, βασιλιÜ της Ιωλκοý και θεßου του ΙÜσονα.
ΕξÜλλου, ο Στησßχορος ασχολÞθηκε περιστασιακÜ και με λαúκÜ θÝματα της πατρßδας του, üπως φανερþνουν η Καλýκη κι ο ΔÜφνις, ποιÞματα που πραγματεýονταν Ýρωτες με ατυχÞ κατÜληξη. Η αποσπασματικÞ γνþση του ποιητικοý Ýργου του Στησιχüρου εßναι αρκετÞ για να διαπιστωθεß η θεματικÞ συγγÝνεια κι η ισχυρÞ επßδρασÞ του στις εικαστικÝς τÝχνες της ΑρχαúκÞς ΕποχÞς. ¸γινε διÜσημος χÜρη στη μεταποßηση επικþν θεμÜτων σε μÝτρα λυρικÜ. Εßναι ο κατεξοχÞν εκπρüσωπος του χορικολυρικοý στρþματος που βρßσκεται ανÜμεσα στο Ýπος και τη λυρικÞ ποßηση, συνδυÜζοντας το επικü ýφος με τη χορικολυρικÞ μεγαλοπρÝπεια. Ο λυρικüς ¼μηρος, üπως αποκλÞθηκε λüγω της εξÜρτησÞς του απü το μεγÜλο επικü ποιητÞ, κατÜφερε, σýμφωνα με την εýστοχη διατýπωση του Κοúντιλιανοý, "να υποβαστÜζει με τη λýρα του τα βÜρη του επικοý τραγουδιοý".



     Ο Στησßχορος εßναι γνωστüς για τη περßφημη Παλινωδßα του. Εßχε γρÜψει Ýνα ποßημα υβριστικü για την ωραßα ΕλÝνη και τον Τρωικü Πüλεμο, αλλÜ αμÝσως μετÜ λÝγεται πως τυφλþθηκε.
Ιδιαßτερης μνεßας χρÞζει το ποιητικü ανÝκδοτο περß τýφλωσης του ποιητÞ ως τιμωρßα του για τη σýνθεση της ΕλÝνης ενüς αρχικοý ποιÞματος με θÝμα του την ηθικÜ επιλÞψιμη ομþνυμη ηρωßδα. Θρυλοýνταν δε πως üταν ο ποιητÞς κατÜλαβε πως η αιτßα της τýφλωσÞς του Þταν η δυσαρÝσκεια της αφηρωισμÝνης ΕλÝνης, υποχρεþθηκε να αναμορφþσει την ηρωßδα του και να τη παρουσιÜσει στην ἙλÝνης Παλινῳδßα, üπου η ηρωßδα εßχε μεßνει στο σπßτι της· στην Τροßα Þ στην Αßγυπτο ταξßδεψε μüνον Ýν απεßκασμÜ της (εἴδωλον). Η πραγματικüτητα, ωστüσο, εßναι πολý διαφορετικÞ. Η διüρθωση κρßθηκε επιβεβλημÝνη προκειμÝνου να ικανοποιÞσει το δημüσιο αßσθημα της ΣπÜρτης, μιας απü τις 2 μεγαλýτερες ιστορικÝς δυνÜμεις του αρχαßου κüσμου. ¢λλωστε το ταξßδι κι η παραμονÞ του Στησßχορου στη ΣπÜρτη μαρτυροýνται κι επιβεβαιþνονται απü μια τοπικÞ πληροφορßα. Στο Φαßδρο του ΠλÜτωνα, μας παραδßδεται η παλινωδßα του. Η ΕλÝνη Þταν στην Αßγυπτο, ενþ μια οπτασßα της βρισκüτανε στην Τροßα:

οὐκ ἔστ᾽ ἔτυμος λüγος οὗτος,
οὐδ᾽ ἔβας ἐν νηυσὶν εὐσÝλμοις,
οὐδ᾽ ἵκεο ΠÝργαμα Τροßας·

Δεν εßν' αληθινüς αυτüς ο λüγος.
Δεν μπÞκες στα καλοφτιαγμÝνα πλοßα
με τα γερÜ κουπιÜ κι οýτε ποτÝ σου
επÜτησες στα τεßχη 'κεß στη Τροßα.

     Στην εκδοχÞ αυτÞ φαßνεται να βασßζεται ο Ευριπßδης στην τραγωδßα ΕλÝνη. Με τη σειρÜ του, ο ΣεφÝρης δανεßζεται Ýνα διÜλογο απü την τραγωδßα του Ευριπßδη στο ποßημα του ΕλÝνη. Στη Γηρυονßδα αφηγεßται το ταξßδι του ΗρακλÞ στη Δýση. Ο Þρωας Ýπρεπε να βρει Ýνα δρüμο για 'κεß κι ο Στησßχορος τα κατÜφερε εκμεταλλευüμενος τη παρÜδοση πως ο ¹λιος Ýπλεε σε μια κοýπα απü το βασßλεμα ως το χÜραμÜ του, κατευθυνüμενος απü τη Δýση προς την ΑνατολÞ. Εδþ o Στησßχορος εστιÜζει στον χωρισμü του θεοý ¹λιου, που φτÜνει πια στη δýση του, απü τον ΗρακλÞ, που συνεχßζει το ταξßδι του ως τις εσχατιÝς της Δýσης. Τη πορεßα του πολýμοχθου ¹λιου να ταξιδεýει πÜνω απü τη θÜλασσα πριν απü τον Στησßχορο Ýχει αφηγηθεß ο Μßμνερμος. Εκεß ο θεüς, μÝσα σε μια φτερωτÞ χρυσÞ φιÜλη, Ýργο του Ηφαßστου, ταξιδεýει απü τη χþρα των Εσπερßδων στους Αιθßοπες, üπου τον ανÝμεναν τα Üλογα και το Üρμα του.
     ΝÝοι τüνοι του συναισθηματικοý και του οικεßου διακρßνονται στη περιγραφÞ της νυχτερινÞς επιστροφÞς του ¹λιου στην οικογÝνειÜ του· μαζß τους θα περÜσει το μεγαλýτερο μÝρος της νýχτας· ενþ ο εξßσου πολýμοχθος Þρωας της μυθολογßας τελειþνει το δια θαλÜσσης ταξßδι του και μπαßνει στο κατασκüτεινο δÜσος συνεχßζοντας πεζÞ την αναζÞτηση των βοδιþν του Γηρυüνη. Την ßδια αßσθηση του οικεßου, χαρακτηριστικÞ για το λυρικü ýφος σε αντßθεση προς το υψηλü και επιβλητικü επικü ýφος, αποκομßζει ο αναγνþστης κι απü τους Νüστους σε απüσπασμα που περιγρÜφει τη προφητεßα της ΕλÝνης προς τον ΤηλÝμαχο (μια σκηνÞ δανεισμÝνη απü την Οδýσσεια, μÝσα σε συμφραζüμενα τρυφερÞς φιλßας και συμπαθητικÞς κατανüησης της ΕλÝνης προς τη μÜνα Πηνελüπη.

Τα ΠοιÞματα

ΠολλÜ κυδþνια ρßχνανε στ' Üρμα του βασιλιÜ,

πολλÜ μυρτιÜς κλαδιÜ,
ρüδα και γιοýλια κατσαρÜ
πλεγμÝνα σε στεφÜνια.

(Το τÜσι του ¹λιου με το οποßο ο ΗρακλÞς μετÝφερε τα βüδια του Γηρυüνη απü την Ερýθεια).

Ο ¹λιος εκατÝβαινε μες στο χρυσü του τÜσι,
δια μÝσου του ωκεανοý, να 'ρθει και να περÜσει
της Üγιας νýχτας τα κατÜμαυρα σκοτÜδια,
στη μÜνα του, στη σýζυγο, στα τÝκνα του να φτÜσει,
και μπÞκε μÝσα στων δαφνþν το δÜσο περιπατητüς
ο γιος του Διüς, ο ξακουστüς...
...

Μοýσα, παρÜτα τους πολÝμους πια.
¸λα να ψÜλλου,ε μαζß
γÜμους θεþν, δεßπνα θνητþν
και μακαρßων γιορτÜσια.

ΤÝτοια πρÝπει να λÝω τραγοýδια πια
για ΧÜρες με τα üμορφα μαλλιÜ,
αφοý βρω μßα μελωδßα ΦρυγικιÜ,
üταν η Üνοιξη εδþ ξαναγυρνÜ.
...

(αποσπ. ΘηβαÀς)

"...ΠÜνω στον πüνο μου μη βÜζεις κι Üλλες
Ýγνοιες σκληρÝς κι αλλüκοτες, μεγÜλες
μη προμηνÜς στο μÝλλον μου αβÜσταχτη αγωνßα.

Γιατß κι οι αθÜνατοι θεοß
δεν τÜξανε για τους θνητοýς πÜνω στη γη
οýτ' Ýχθραν ακατÜπαυστη, παντοτινÞ,
οýτε κι αγÜπη βÝβαια δηλαδÞ.

Οι θεοß το στοχασμü χαρßζουν στους θνητοýς
που διαρκεß μια μÝρα για αυτοýς.
¼σο για τις δικÝς σου μαντεψιÝς,
να δþσει ο μÝγας ο Απüλλων Εκηβüλος,
να μη βγουν üλες τους αληθινÝς.

Αν üμως μÝλλει μου τα παλληκÜρια μου τα δυο,
αν üρισαν οι Μοßρες μου πικρü
και τÝτοιο να προφτÜσω στεναγμü,
και τ' ανελÝητο του πüνου του το δÜκρυ,
ας δþσει ο χÜρος Ýνα τÝλος στυγερü,
μη δω ν' αλληλοσφÜζονται στου παλατιοý μιαν Üκρη
κι η πüλη να διασπÜται.

¼μως ελÜτε τþρα γιοι μου αγαπημÝνοι,
τα λüγια που σας λÝω τοýτα πÜρτε
και δεßτε ποιÜν εγþ προτεßνω λýση:
Ο εις στα πατρικÜ τα δþματα να μÝνει
-πλÜι στα νÜματα της Δßρκης- τ' Üδεια
κι ο Ýτερος παßρνοντας üλα τα κοπÜδια
και του πατÝρα το χρυσü, μοιρÜδα ßση,
να φýγει μακρυÜ. ΚλÞρος ας κρßνει,
Ýτσι ως η Μοßρα θα ορßσει.

¸τσι θαρρþ απ' το κακü σας ριζικü
ξεφεýγετε, που ο μÜντης σας προκρßνει,
αν στ' αλÞθεια θÝλει ο μÝγας Δßας
να σþσει πια τη ΘÞβα απ' το κακü,
και τη γενιÜ σας, που εßναι γραφτü,
κι üλο το γÝνος, διþχνωντÜς το για καιρü".

¸τσι γλυκÜ τους μßλησε η θεßα γυναßκα
μαζß της πρüσθετε κι ο μÜντης Τειρεσßας
λÝγοντας λüγια τους μειλßχια δÝκα,
θÝλοντας ν' αποτρÝψουνε αλληλοσπαραγμü
μες στο παλÜτι και το διχασμü
στους δýο γιους, κι επεßστηκαν εκεßνοι.

==============

Σþφρων:

    Σþφρων ο Συρακοýσιος του ΑγαθοκλÝους και της Δαμνασυλλßδος Ýζησε την εποχÞ του ΞÝρξη και του Ευριπßδη, Ýγραψε μßμους ανδρεßας και γυναικεßους σε διÜλεκτο δωρικÞ κι Ýκανε παρÝα με τον ΠλÜτωνα. Κορυφαßος εκπρüσωπος της μιμογραφßας. ¢κμασε στα μÝσα του 5ου αι. π.Χ. ως εμπνευστÞς και τελειοποιÞσας τους μßμους, αλλÜ Ýγραψε και μιμßαμβους. ¸χουνε σωθεß μüνον αποσπÜσματα απü το Ýργο του και τßτλοι Ýργων. ΕνδεικτικÜ αναφÝρονται: ΑκκÝστριαι (Μοδßστρες), ΘυννοθÞρας (Ο ψαρÜς των τüνων), ΠενθερÜ, Νυμφοπüνος (Η προξενÞτρα).
    Ο μῖμος εßναι Ýνα θεατρικü εßδος λαúκÞς προÝλευσης κι αυτοσχεδιαστικοý χαρακτÞρα που γεννÞθηκε στη Σικελßα τον 5ο αι. παρÜλληλα με τη σικελικÞ κωμωδßα. Κι αν πρüδρομος του εßδους θεωρεßται ο κωμικüς ποιητÞς Επßχαρμος απü τα σικελικÜ ΜÝγαρα, η παγßωση του μßμου συνδÝεται με το Σþφρονα απü τις Συρακοýσες. Παρουσßαζε χαρακτÞρες και καταστÜσεις του καθημερινοý βßου σε διαλογικÞ-θεατρικÞ μορφÞ και σ' Ýνα εßδος ρυθμικÞς πρüζας. ΛÝγεται μÜλιστα üτι ο ΠλÜτωνας θαýμαζε σε τÝτοιο βαθμü τους κομψοýς, καλογραμμÝνους μßμους του Σþφρονα με τη γλαφυρÞ σκιαγρÜφηση των ανθρωπßνων ηθþν þστε τους χρησιμοποßησε ως πρüτυπο για τους διαλüγους του.
    ΥπÞρχανε πολλÝς μορφÝς μßμων: απαγγελλüμενοι Þ τραγουδιστοß, πεζοß και ποιητικοß, απαγγελλüμενοι Þ εκτελοýμενοι σκηνικÜ. Βασικü στοιχεßο του εßναι üτι σκιαγραφεß την εικüνα της πραγματικÞς ζωÞς, χωρßς καμßα εξιδανßκευση και τα πρüσωπα που παρουσιÜζει δεν εßναι ιστορικÜ και
σπουδαßα, αλλÜ ανþνυμα, και στοιχειοθετοýν αντιπροσωπευτικοýς τýπους, (επιδρÜσεις του ανιχνεýονται στη ΚομÝντια ντελ ¢ρτε). Ως σýντομος θεατρικüς διÜλογος παρουσιÜζει απροκÜλυπτα σκηνÝς που η ηθικÞ της εποχÞς δε δßσταζε να δεßξει στους θεατÝς του μιμοθεÜτρου, απομυθοποιþντας μÜλιστα κοινωνικÜ ταμποý που δεσμεýανε τον Üνθρωπο.
     ΑριστουργηματικÜ δεßγματα ελληνιστικοý μßμου αποτελοýνε τα διαλογικÜ ειδýλλια του Θεοκρßτου απü τις Συρακοýσες που απαθανατßζουνε σκηνÝς απ' τη καθημερινÞ ζωÞ και τους ταπεινοýς της εκπροσþπους. ΠαρÜ το γεγονüς üτι υπÜρχουνε και βουκολικοß μßμοι, οι αστικοß μßμοι του Θεοκρßτου με τη ζωηρÞ αναπαρÜσταση των ηθþν αποτελοýνε τα γνησιþτερα παραδεßγματα της ρεαλιστικÞς αυτÞς τÝχνης. ΑνÜμεσα σ' αυτÜ ξεχωρßζει το Ειδýλλιο 15, ΣυρακüσιαιἈδωνιÜζουσαι üπου 2 λαúκÝς γυναßκες της ΑλεξÜνδρειας, η Γοργþ κι η Πραξινüη, πηγαßνουν να συμμετÜσχουνε σε γιορτÞ προς τιμÞ του ¢δωνι, απαθανατßζοντας ταυτüχρονα τη ζωÞ της ελληνιστικÞς μεγαλοýπολης στα χρüνια των Πτολεμαßων (Θεüκριτος).
     Ο μιμßαμβος εßναι Ýνα υβριδικü λογοτεχνικü εßδος ελληνιστικÞς επινüησης, που συνδυÜζει τα χαρακτηριστικÜ του ιÜμβου (ιππωνÜκτειο ýφος και μÝτρο, Üσεμνο περιεχüμενο, σκωπτικÞ διÜθεση) με αυτÜ του μßμου (διαλογικü ποßημα μεταξý 2 προσþπων μ' Ýντονη ηθογρÜφηση και θÝματα αντλημÝνα απü τη καθημερινÞ ζωÞ). Ο ΗρþνδαςΗρþδας) που Üκμασε στα μÝσα του 3ου αι. π.Χ. Ýγραψε μια συλλογÞ 8 μιμιÜμβων σε θεατρικÞ μορφÞ. Οι μιμßαμβοι αναπαριστοýνε σκηνÝς απü τη καθημερινüτητα των φαυλοτÝρων, η σκιαγρÜφηση χαρακτÞρων και καταστÜσεων εßναι ακραßα ρεαλιστικÞ, η γλþσσα τολμηρÞ, ο τüνος Üσεμνος. ΟρισμÝνοι τýποι που εμφÜνιζε, üπως ο δοýλος, η μαστρωπüς που προσπαθεß να ωθÞσει μßα παντρεμÝνη σε εξωσυγυζικÞ σχÝση, ο προαγωγüς που κατηγορεß Ýναν πελÜτη, η ερωμÝνη, η λαúκÞ μητÝρα που ζητÜ απü το δÜσκαλο να τιμωρÞσει τον Üτακτο γιο της κλπ, συγγενεýουν με το εßδος της ΝÝας Κωμωδßας κι εμπνÝονται απü τους ΧαρακτÞρες του ΘεοφρÜστου. Ερþτημα παραμÝνει αν οι μιμßαμβοι του Ηρþνδα προορßζονταν για κÜποιο εßδος λαúκÞς παρÜστασης Þ απλþς για ανÜγνωση, αλλÜ υπÜρχουνε σοβαρÝς ενδεßξεις üτι δεν προορßζονταν για σκηνικÞ αναπαρÜσταση.. Η γοητεßα τους δε, Üγγιξε ακüμη και τον ΚαβÜφη που τους αφιÝρωσε το ανÝκδοτο ποßημÜ του Οι Μιμßαμβοι Του Ηρþνδα.
    Τüσο ο μßμος üσο κι ο μιμßαμβος επιβιþσανε στη ρωμαúκÞ εποχÞ. Στη Ρþμη ο μιμßαμβος σατßριζε τüσο την επικαιρüτητα, üσο και τις ανθρþπινες αδυναμßες. Σημαντικοß Ρωμαßοι εκπρüσωποι του εßδους εßναι ο ΛοβÝριος (περ. 105-43 π.Χ.) κι ο Πουβßλιος (περ. 85- περ. 40 π.Χ.). Ο ΛοβÝριος, üπως αναφÝρει ο Nicholas Horsfall, διασκÝδαζε με νεολογισμοýς και χυδαιüτητες κι ο Πουβßλιος Ýγραφε δηκτικÜ αλλÜ απλÜ. Σε κÜθε περßπτωση η παρωδßα της θρησκεßας και του μýθου, η þριμη χυδαιüτητα και τα διπλÜ νοÞματα εßναι üλα παρüντα (Horsfall).

Τα ΠοιÞματα

Μη  πειρÜξετε τßποτα, στο τραπÝζι ακουμπÞστε,
βÜλτε δÜφνη στ' αυτιÜ κι αλÜτι στα χÝρια σβωλß.
Στην εστßα τþρα τραβÜτε, καθÞστε,
συ δþσμου το ξßφος, φÝρε δω το σκυλß.


==============

ΤελÝσιλλα: (Σαν τελευταßα της ομÜδας, ωφεßλω να προσθÝσω, πως στο λινκ της υπÜρχουν üλες οι γνωστÝς αρχαßες ποιÞτριες κι εν ευθÝτω, θα προστεθεß και μια ακüμα Λατßνα. Οπüτε εκεß καλýπτεται üλο το φÜσμα... Π. Χ.)

==============

ΤÝρπανδρος:

     Ο ΤÝρπανδρος Þτανε σημαντικüς ποιητÞς και μουσικüς της αρχαßας ΕλλÜδας. ΟνομÜστηκε πατÝρας της ελληνικÞς μουσικÞς, διüτι 1ος αυτüς εργÜστηκε για τη διαμüρφωση κι ανÜπτυξη της μουσικÞς.
ΓεννÞθηκε στην ¢ντισσα της ΛÝσβου κι ο πατÝρας του λεγüτανε ΔÝρδενις, γι' αυτü κι επονομÜζεται ΔερδÝνεος (στο ΠÜριο Χρονικü στ. 34) Þ γενικÜ Αντισσαßος. ¸ζησε το α' μισü του 7ου αι. π.Χ.. Μετοßκησε στη ΣπÜρτη τον καιρü του Β' Μεσσηνιακοý ΠολÝμου, üπως τονε συμβοýλεψε το Μαντεßο των Δελφþν, για να εξυμνÞσει τη διαμÜχη που 'χε ξεσπÜσει στους κατοßκους.



     ¸λαβε μÝρος και βραβεýτηκε σε πολλοýς μουσικοýς διαγωνισμοýς της εποχÞς του. ΠÞρε το βραβεßο στη κατηγορßα λýρας στη 1η διεξαγωγÞ των Καρνεßων το 675 π.Χ., ενþ βραβεýτηκε 4 φορÝς στα Πýθια, που τüτε διεξÜγονταν κÜθε 9 χρüνια. Διασþζεται, επßσης, üτι πρüσθεσε 2 χορδÝς στη λýρα και την Ýκανε 7χορδη, ενþ επινüησε τη βÜρβιτο. ΣχημÜτισε απü τα γρÜμματα Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ την 7χορδη κλßμακα, την οποßα ονüμασε συνημμÝνη, διüτι αποτελεßται απü 2 4χορδα αχþριστα. Δημιοýργησε επßσης μουσικÞ γραφÞ, για την ομοιüμορφη εκτÝλεση των διαφüρων μουσικþν κομματιþν. ΣυνÝθεσε τον ΤερπÜνδριο Νüμον προς τιμÞν του Απüλλωνα.
     Εßναι γεγονüς üτι η μουσικÞ φÞμη της ΛÝσβου, του νησιοý που συνδÝθηκε με τη μυθικÞ μορφÞ του ΟρφÝα, οφεßλεται κατÜ κýριο λüγο στον Αλκαßο και τη Σαπφþ. Εντοýτοις, αρκετü χρüνο πριν απü αυτÝς τις 2 μεγÜλες προσωπικüτητες, ο ΤÝρπανδρος που καταγüταν απü την ¢ντισσα της ΛÝσβου, Ýκανε ευρÝως γνωστü το üνομα του νησιοý. Σκüτος üμως καλýπτει το μεγαλýτερο μÝρος της ζωÞς και της δραστηριüτητÜς του, που γεννÞθηκε περß το 710 π.Χ. κι Ýγινε πανελληνßως γνωστüς στο β’ 4ο του 7ου αι. π.Χ. Σýμφωνα με τις πληροφορßες που Ýχουμε στη διÜθεσÞ μας, αναγκÜστηκε να εγκαταλεßψει την πατρßδα του, περιπλανÞθηκε σε διÜφορους τüπους της ΕλλÜδας και της ελληνικÞς ΑνατολÞς. Αυτü που μπορεß να θεωρηθεß ως ιστορικü γεγονüς εßναι η νßκη του σε μουσικüν αγþνα προς τιμÞ του Καρνεßου Απüλλωνα στη ΣπÜρτη, ανÜμεσα στο 676 και το 673 π.Χ.



     Σýμφωνα με μαρτυρßες των αρχαßων, ο ΤÝρπανδρος Üνοιξε νÝους δρüμους, καθþς επινüησε την 7χορδη λýρα, αýξησε δηλαδÞ τον αριθμü των χορδþν της λýρας απü 4 σ' 7. ΠÜντως, εμεßς γνωρßζουμε üτι το 7χορδο αυτü üργανο μαρτυρεßται Þδη απü τους Μινωικοýς (σαρκοφÜγος Αγßας ΤριÜδας) και τους Μυκηναúκοýς Χρüνους. Η παρÜδοση αποδßδει στον ΤÝρπανδρο και την εýρεση της βαρβßτου, Ýγχορδου μουσικοý οργÜνου, απλοποιημÝνης μορφÞς της λυδικÞς πηκτßδας. Θεωρεßται επßσης ιδρυτÞς της 1ης απü τις 2 μουσικÝς σχολÝς (καταστÜσεις) στη ΣπÜρτη του 7ου αιþνα π.Χ. Σýμφωνα με τη διατριβÞ Περß ΜουσικÞς που αποδßδεται στον Πλοýταρχο, συνÝθεσε κιθαρωδικÜ προοßμια σε επικü μÝτρο και μελοποßησε ομηρικÜ κεßμενα. ΤÝλος, τ' üνομÜ του εßναι σταθερÜ συνδεδεμÝνο με τη διαμüρφωση του Νüμου, ενüς αρχαßου εßδους τραγουδιοý που σχετιζüταν με τη λατρεßα του Απüλλωνα.


     Ο μεγÜλος αυτüς Αντισσαßος, που μετÜ τη φυγÞ του στη ΣπÜρτη üπου Ýκτοτε Ýζησε, αφοý με τη σοφßα του, τα λüγια και κυρßως τη μουσικÞ του συμφιλßωσε τους σε εμφýλιο ευρισκομÝνους ΣπαρτιÜτες, αγαπÞθηκε και τιμÞθηκε ιδιαßτερα απ' αυτοýς. ΤιμÜται δε και σÞμερα απü τους σýγχρονους ΣπαρτιÜτες, που του Ýχουνε στÞσει προτομÞ.
     Δυστυχþς κι εδþ, μüνον αυτÜ τα ολßγα και τßποτε Üλλο δεν Ýχω.

==============

Τυρταßος:

    Ο Τυρταßος Þταν αρχαßος ¸λληνας ελεγειακüς ποιητÞς, γιος του Αρχεμβρüτου, καταγüμενος απü τις ΑφιδνÝς της Λακεδαßμονος (σημερινü Δαφνß Λακωνßας) κι Ýζησε τον 7ο αι. π.Χ., ως σýγχρονος Þ λßγο παλαιüτερος των 7 σοφþν της αρχαιüτητας. Εγραψε πολεμικÜ ποιÞματα με στßχους που βοηθοýσανε στην εξýψωση του μαχητικοý πνεýματος των στρατιωτþν στο πεδßο της μÜχης. Με τις ελεγεßες και τους παιÜνες του τüνιζε τη στρατιωτικÞ τιμÞ και την αγÜπη προς την πατρßδα, φιλοδοξþντας να στηρßξει το σπαρτιατικü στρατü κατÜ το Β' Μεσσηνιακü πüλεμο (περßπου 670 π.Χ.). 
     Ο Καλλßνος, που Ýδωσε νÝα πνοÞ στο ελληνικü πατριωτικü πνεýμα, υπÞρξε το πρüτυπο σýμφωνα με το οποßο διαμüρφωσε το ποιητικü Ýργο του ο Τυρταßος. Και στις ελεγεßες του ο θεματικüς πυρÞνας δεν εßναι Üλλος απü την αποφασιστικüτητα της πüλης, üταν κρßνεται η Ýκβαση του πολÝμου.
Ο ßδιος ο ποιητÞς ορßζει επακριβþς τη θÝση του Ýργου του στο διÜβα των αιþνων. Οι πρüγονοß του, ýστερα απü 20 χρüνια σκληρþν πολεμικþν συγκροýσεων (Α' Μεσσηνιακüς Πüλεμος, 743-724 π.Χ.), κατÝλαβαν την εýφορη μεσσηνιακÞ γη και φορτþσανε τους υποταγμÝνους κατοßκους της με δυσβÜστακτα βÜρη.


                ΓκυστÜβ Μορþ: Τυρταßος

     Ο ΑθÞναιος στους ΔειπνοσοφιστÝς του αναφÝρει απλþς üτι υπü τη στρατηγßα του οι Λακεδαιμüνιοι επιβλÞθηκαν των Μεσσηνßων. Σýμφωνα με τον ΠλÜτωνα του αποδüθηκε η ιδιüτητα του ΣπαρτιÜτη πολßτη, αν κι ο Ηρüδοτος δεν τον αναφÝρει ανÜμεσα στους τιμþμενους ξÝνους της ΣπÜρτης. ΣτηριγμÝνος στην αναφορÜ του ßδιου του Τυρταßου για τη σπαρτιατικÞ ιδιüτητα του πολßτη (Απüσπασμα 2), ο ΣτρÜβων (Η 362) τεßνει να απορρßψει την ιδÝα της αθηναúκÞς καταγωγÞς. Ο Arthur Woollgar Verrall (Classical Review, Ιοýλιος 1896, ΜÜιος 1897) τοποθετεß τον ποιητÞ στα μÝσα του 5ου π.Χ. αιþνα, ενþ ο Eduard Schwartz (Hermes, 1899, XXXIV) αμφισβητεß παντελþς την ýπαρξÞ του. ΑσαφÝς δηλαδÞ παραμÝνει το ζÞτημα της καταγωγÞς του, αν Þτανε γÝννημα-θρÝμμα ΣπαρτιÜτης Þ εßχε Ýλθει απü Üλλον τüπο, καθþς η ΣπÜρτη του 7ου αιþνα π.Χ. Þταν ακüμη ανοιχτÞ στους ξÝνους. Σýμφωνα με το λεξικü Σουßδα, Þτανε ΛÜκων Þ ΜιλÞσιος. Σýμφωνα πÜντως με üσα φανερþνουν τα λιγοστÜ αλλÜ Üκρως ενδεικτικÜ στοιχεßα της δωρικÞς διαλÝκτου στη γλþσσα του, Þτανε ΣπαρτιÜτης που στις κρßσιμες για τη πüλη του στιγμÝς Ýδωσε το παρþν, ßσως κι ως πολεμιστÞς.
     ΟλοφÜνερες εßναι οι επιδρÜσεις που Ýχει δεχτεß, τüσο στη γλþσσα üσο και στα θÝματα, απü τον Καλλßνο και την ιωνικÞ ελεγεßα, αλλÜ κι απü τον ¼μηρο. Πρωταρχικü αßτημα της ποßησÞς του εßναι το να ριψοκινδυνεýσει κανεßς τη ζωÞ του για τη νßκη πολεμþντας στη 1η γραμμÞ. Στα σωζüμενα αποσπÜσματÜ του, επαναλαμβÜνοντας ξανÜ και ξανÜ τις εκκλÞσεις του, προτρÝπει τους συμπατριþτες του να διακριθοýν, να αναδειχθοýνε την þρα της καθοριστικÞς μÜχης. Τους ζητÜ να προχωρÜνε σταθερÜ, να σφßγγουνε τα δüντια, να πολεμοýν με γενναιüτητα στις μÜχες εκ του συστÜδην και να επιμÝνουν μÝχρι τÝλους, ως το θÜνατο, που αποτελεß την ýψιστη τιμÞ για πολεμιστÞ. Μüνον η θαρραλÝα στÜση του πολεμιστÞ μπρος στον εχθρü, στο πεδßο της μÜχης, προσφÝρει πραγματικÞ αξßα σε αυτüν, τον καθιστÜ Üνδρα αγαθü, που τιμÜται στο μÝγιστο βαθμü, εßτε ζωντανüς εßτε νεκρüς. ¼μως, στη ποßησÞ του δεν προτÜσσεται, üπως στην ΙλιÜδα, ο μεμονωμÝνος πολεμιστÞς, που με τα λαμπρÜ κατορθþματÜ του αφÞνει üλους τους Üλλους στη σκιÜ και στην αφÜνεια, αλλÜ η παντοτινÞ φÞμη που εξασφαλßζει η φροντßδα για το σýνολο, η θυσßα για τη κοινÞ υπüθεση.
     Σþζονται μερικÜ αποσπÜσματα μüνο των ποιημÜτων του, που εξυμνοýνε παλιÝς νßκες και διαβεβαιþνουνε για μελλοντικÝς επιτυχßες, Ýχοντας ως σκοπü την ανýψωση του ηθικοý. Στο ΣουÀδα αναφÝρεται üτι Ýγραψε για τη σπαρτιατικÞ πολιτεßα και τον βασιλÝα Θεüπομπο ελεγεßες και παιÜνες. Τα σωζüμενα αποσπÜσματα εßναι üλα ελεγειακÜ, γραμμÝνα στη δωρικÞ διÜλεκτο κι αναφÝρονται στο σπαρτιατικü σýνταγμα και τη πολεμικÞ αρετÞ. Η απαγγελßα της ελεγειακÞς ποßησης μÜλλον συνοδευüταν με τον Þχο αυλοý. 12 αποσπÜσματα (3 ολοκληρωμÝνα ποιÞματα) σþζονται στο ΣτρÜβωνα, τον Λυκοýργο και τον Στοβαßο.



     Στις ελεγεßες του Τυρταßου η πολεμικÞ αρετÞ αναπτýσσεται ως το υπÝρτατο εßδος αρετÞς, ενþ ταυτüχρονα υποβαθμßζονται Üλλα εßδη αρετÞς, üπως, λüγου χÜρη, η αθλητικÞ. Στη ποιητικÞ στüχευση δεν βρßσκεται πια ο μεμονωμÝνος μαχητÞς της ΙλιÜδας αλλÜ οι οπλßτες της σýγχρονης φÜλαγγας κι επιδιþκει τη τüνωση της μεταξý τους στρατιωτικÞς αλληλεγγýης. Με τη προβολÞ του πολεμικοý-ηρωικοý περιεχομÝνου της αρετÞς υπερασπßζεται τον κüσμο της παλιÜς αριστοκρατßας και τη προÝκτασÞ του στη σýγχρονη σπαρτιατικÞ κοινωνßα. Σýντομα, η ανÜπτυξη του θεσμοý της πüλης-κρÜτους θα οδηγÞσει στη θεοποßηση της αρετÞς ως κοινωνικÞς δικαιοσýνης στην οποßα üλοι οι πολßτες οφεßλουν να παιδεýονται. Το καθολικü αßτημα της δικαιοσýνης βρßσκει τþρα απτü περιεχüμενο στον νüμο που αργüτερα θα μεταμορφωθεß σε ηθικÞ Ýννοια. ΕφεξÞς, το νüημα της αρετÞς συνÜδει με την απüλυτη συμμüρφωση των πολιτþν προς τον νüμο, üπως με την Ýλευση του χριστιανισμοý το περιεχüμενο της αρετÞς επαναπροσδιορßζεται ως συμμüρφωση και Üνευ üρων υπακοÞ στις εντολÝς του Θεοý.
     H παρÜδοση λÝει üτι οι Λακεδαιμüνιοι κατÜ το Β’ Μεσσηνιακü πüλεμο (640-620 π.Χ.) κατÝφυγαν στο μαντεßο των Δελφþν, για να μÜθουν τον τρüπο με τον οποßο θα σταματοýσαν οι αποτυχßες των επιχειρÞσεþν τους. Ο χρησμüς που πÞραν τους συμβοýλευε να ζητÞσουν στρατηγü απü τους Αθηναßους. Οι Αθηναßοι Ýστειλαν τον χειρüτερο, κατÜ τη γνþμη τους, τον ανÜπηρο Τυρταßο, που καταγüταν απü τις Αφßδνες της ΑττικÞς. Αυτüς κατÜφερε να εμψυχþσει τους ΣπαρτιÜτες, να αναπτερþσει το ηθικü τους και να τους οδηγÞσει στη νßκη. Μια Üλλη εκδοχÞ θÝλει τον Τυρταßο να κατÜγεται απü τη λακωνικÞ πüλη Αφßδνες κι üλα τα παραπÜνω να επινοÞθηκαν απü τους Αθηναßους. Προς την εκδοχÞ αυτÞ συγκλßνουν και οι σýγχρονες απüψεις. Ο χαρακτÞρας της ποßησÞς του, αλλÜ και το γεγονüς üτι οι ΣπαρτιÜτες δε θα δÝχονταν εýκολα προτροπÝς απü Ýναν ξÝνο, ενισχýουν οπωσδÞποτε την Üποψη üτι ο Τυρταßος Þταν Λακεδαιμüνιος. Εßναι δε, ο μοναδικüς ΣπαρτιÜτης που Ýγραψε κÜτι για τη ΣπÜρτη. Διαμüρφωσε το ηρωικü λακωνικü φρüνημα που διεßπε τη ΣπÜρτη κι εßναι αυτüς που προσδιüρισε το περιεχüμενο της ΣπαρτιατικÞς αγωγÞς, "ομαδικÞ πειθαρχßα εν πνευματι δικαιοσýνης και ατομικÞ θυσßα δια την ευημερßα και την δüξα της Πüλεως".
     Στο ελεγειακü ποιητικü Ýργο του συγκαταλÝγονται:

  ΥποθÞκαι, δηλαδÞ συμβουλευτικÜ ποιÞματα, -το μεγαλýτερο ποßημα που διασþθηκε- ο ποιητÞς κÜνει συνεχÞ Ýκκληση για πολεμικÞ αρετÞ κι αναφÝρεται στη τýχη που επιφυλÜσσεται στους γενναßους αλλÜ και στους δειλοýς.

  Ευνομßα Þ Πολιτεßα Λακεδαιμονßοις, κατÜ το Σουßδα, ποßημα που üπως αποδεικνýει ο τßτλος του, αποτελεß εγκþμιο προς την πειθαρχßα, την τÜξη και την υπακοÞ στους νüμους της ΣπÜρτης, που κλονßστηκαν εξαιτßας του πολÝμου. Με αυτü  κατüρθωσε να μονιÜσει τους ΣπαρτιÜτες

     Εßχε συνθÝσει και:

  ΜÝλη ΠολεμιστÞρια, δηλαδÞ πολεμικÜ τραγοýδια, σε δωρικÞ διÜλεκτο κι αναπαιστικü μÝτρο, που τραγουδοýσαν οι ΣπαρτιÜτες üταν βÜδιζαν κατÜ του εχθροý. Στην αρχαιüτητα Þταν τα πλÝον γνωστÜ ποιÞματα του Τυρταßου.

     ΤÝλος συνÝγραψεν επßσης την Ιστορßα του Α' Μεσσηνιακοý ΠολÝμου.

Τα ΠοιÞματα

ΕμβατÞριο

Εμπρüς της ΣπÜρτης τα παιδιÜ
της λεβεντογεννÞτρας,
με τις ασπßδες στα ζερβÜ,
μ' ατρüμητα κοντÜρια,
μη τη λυπÜστε τη ζωÞ
της ΣπÜρτης Üξια βλαστÜρια.

ΥποθÞκαι

Δε λογαριÜζω οýδε ψηφþ κανÝνα των ανθρþπων
εγþ για τÜχος των ποδιþν Þ δυναμοχεριÜ,
κι αν Ýχει την κορμοστασιÜ και τη γροθιÜ Κυκλþπων
μα κι αν νικÜει στο τρÝξιμο της ΘρÜκης το ΒοριÜ,
κι αν Ýχει απü τον Τιθωνü πιüτερα τοýτος κÜλλη,
κι απü τον Μßδα τον πολý πιο πλοýσιος αν γενεß,
και αν ξεπερνÜει τον ΠÝλοπα στην αρχοντιÜ την Üλλη
και αν Ýχει την γλυκüλαλη τ’ ΑδρÜστου τη φωνÞ,
και αν Ýχει πÜσα χÜρη του, χωρßς λεβεντιÜ να’χει!
γιατ’ Üνδρας τοýτος δεν εßναι -του κÜκου- αν δεν μπορεß
τους ματωμÝνους σκοτωμοýς να βλÝπει μες στη μÜχη
και στον εχθρü üλο πιο κοντÜ να πÜει και να βαρεß.
ΝÜ, τοýτη εßν’ παληκαριÜ, τ’ ατßμητο στεφÜνι,
π’ αξßζει πρþτα να φορεß στον κüσμο κÜθε νιüς
γιατß και της πατρßδας του και üλων καλü θα κÜνει
σαν προσπερνÜ απο τες γραμμÝς και μπαßνει ομπρüς ομπρüς
και ντροπιασμÝνο τι θα πεß φευγιü μηδÝ το ξÝρει
και üλη του βÜλει την ψυχÞν εκεß και το θυμü
και δßνει του συντρüφου του θÜρρος πολý και χÝρι
αυτüς εßναι στον πüλεμον ο Üνδρας που τιμþ!
Των αντιμÜχων γρÞγορα τους λüχους θα σκορπßσει,
αυτüς της μÜχης σταματÜ το κýμα, την ορμÞ.
Και πÜλι üποιος ανÜμεσα στους πρþτους ξεψυχÞσει,
καμÜρι της πατρßδας του και των γονιþν τιμÞ,
με κÜμποσες λαβωματιÝς στα στÞθη τα πανþρια
Þ με πληγÝς στη μÝση του μπροστÜ – μüνο μπροστÜ!
τοýτον μαζß μοιρολογοýν και γÝροντες κι αγüρια
και το χωριü του αλÜκερο τη θλßψη του βαστÜ
και ο τÜφος του πασßγνωστος, καθþς και τα παιδιÜ του
και των παιδιþν του τα παιδιÜ και üλη η γενιÜ μαζß
κι η δüξα δεν ξεγρÜφεται ποτÝς Þ τ’ üνομÜ του
και μες στο χþμα γßνεται αθÜνατος και ζεß
εκεßνος που σαν πολεμÜ και μÜχεται και στÝκει,
για την πατρßδα, τα παιδιÜ σαν Üνδρας σκοτωθεß!
Εß δε γλιτþσει το βαρý του χÜρου το πελÝκι
και πÜρει νßκης ζηλευτÞς τιμÞ με το σπαθß,
χαρÜ του! ¼λοι τον ‘παινοýν, ßδια και νιοß και γÝροι
και με πολλÜ φθÜνει καλÜ την þρα της θανÞς.
¼σο γερνÜει και πιο πολý ο κüσμος τüνε ξÝρει
κανÝνας δεν τον αδικεß, δεν τον φθονÜει κανεßς,
καθÝνας προσηκþνεται να του παραχωρÞσει
την πρþτη θÝση, ως κι οι πιο παλαιοß και διαλεχτοß.
Το λοιπüν τοýτη την τιμÞ ν’ αξιωθεß ας πασχßσει
καθ' Üνδρας, κι απü πüλεμο ποτÝ μην τραβηχτεß.

(Μτφρ.: Σßμος ΜενÜρδος)

Τß τιμÞ στο παλληκÜρι, üταν πρþτο στη φωτιÜ
σκοτωθεß για την πατρßδα με τη σπÜθα στη δεξιÜ.
Πüσο λυπηρü ν’ αφÞσει την πατρßδα τη γλυκιÜ,
τα καλÜ του τα χωρÜφια και να ζεß με διακονιÜ.
Με γονιü να παραδÝρνει, με γυναßκα ομορφονιÜ,
με γερüντισσα μητÝρα και μ’ ανÞλικα παιδιÜ.
Κι απ’ τη στÝρηση και φτþχεια üπου πÜει, üπου σταθεß,
να γνωρßζει üτι εßναι σ’ üλους η ζωÞ του μισητÞ!
Να ντροπιÜζει τη γωνιÜ του, να ντροπιÜζεται κι αυτüς,
και ποτÝ να μην του λεßπει απ' τα χεßλη ο στεναγμüς.

(Μτφρ.: Σπ. Τρικοýπης)

==============

ΦιλÞμων:



     Ο ΦιλÞμων απü τις Συρακοýσες Þ απü τους Σüλους της Κιλικßας (361-263 π.Χ.), Þταν αρχαßος ¸λληνας ποιητÞς, εκπρüσωπος της ΝÝας Κωμωδßας. Η αμφιβολßα για τη καταγωγÞ του ßσως πηγÜζει απü το γεγονüς πως Ýγραψε Ýνα Ýργο με τßτλο: Σικελικüς, αλλÜ αυτü δεν αποτελεß Ýγκυρη απüδειξη, καθþς Þτανε συνÞθεια των δημιουργþν τüτε, να τιτλοφοροýνε τα Ýργα τους με ονüματα ξÝνων πüλεων.



     ΥπÞρξεν ο σημαντικþτερος ποιητÞς της νÝας κωμωδßας και πÝρασε το μεγαλýτερο μÝρος της ζωÞς του στην ΑθÞνα, üπου και τιμÞθηκε ιδιαßτερα.
ΠÝθανε σχεδüν στα 100 κι Ýγραψε περß τις 100 κωμωδßες και νßκησε 3 φορÝς τον ΜÝνανδρο σε ποιητικοýς διαγωνισμοýς. Ο Αλκßφρονας αναφÝρει πως ο ΦιλÞμων Ýμεινε για Ýνα χρονικü διÜστημα στην αυλÞ των Πτολεμαßων. ΥπÜρχει κι Ýνα ανÝκδοτο πως Ýπεσε κÜποτε στα χÝρια του ΜÜγαντος, σατρÜπη της ΚυρÞνης, που τον εßχε ειρωνευτεß απü σκηνÞς.



     Ο πατÝρας του λεγüτανε ΔÜμων, üνομα που κατÜ τους μελετητÝς θεωρεßται δωρικÞς προÝλευσης, üμως το συναντÜμε και σε περιοχÝς μη δωρικÝς, üπως π.χ.σε ΑθÞνα, Μακεδονßα, ¹πειρο κλπ/, αλλÜ και πÜλι δεν εßναι ισχυρÞ απüδειξη καθþς κι οι Σüλοι, αλλÜ κι οι Συρακοýσες Þταν αποικßες δωρικÝς. ¸τσι το μüνο σßγουρο εßναι πως Þταν üντως δωρικÞς καταγωγÞς ο ßδιος.



     Ο ΦιλÞμων εßχε γρÜψει 94 Ýργα, απü τα οποßα εßναι γνωστοß 64 τßτλοι, üχι üλοι αυθεντικοß. ΠÜντως, η κωμωδßα του ΠανÞγυρις παßχτηκε στην ΑλεξÜνδρεια. Οι Μυρμιδüνες, ο ΠαλαμÞδης κι η Νυξ φαßνεται πως εßχαν μυθολογικÜ θÝματα. Στο Ýργο του «Φιλüσοφοι» γινüταν λüγος για τον ΖÞνωνα και τον ΚρÜτητα. ΚατÜ το Χρονικü της ΠÜρου νßκησε για πρþτη φορÜ σε δραματικü αγþνα το 327 π.Χ. Επßσης, μας πληροφορεß για τρεις ακüμα νßκες του στα ΛÞναια.




     Ο Λουκιανüς αναφÝρει πως πÝθανε απü τα γÝλια. ¹τανε λÝει ξαπλωμÝνος στον ßσκιο Ýξω απü το σπßτι του κι εßδε Ýνα γÜιδαρο να τρþει τα σýκα που φυλαγε για τον εαυτü του. ¸βαλε τα γÝλια κι εßπε στον υπηρÝτη του να του προσφÝρει και κρασß και τüτε ξÝσπασε ακüμα πιο δυνατÜ στα γÝλια και πνßγηκε. ¢λλες üμως μαρτυρßες αναφÝρουνε πως πÝθανε κατÜ τη διÜρκεια μιας βρÜβευσÞς του, üπως ο ΣοφοκλÞς που πÝθανε απü συγκßνηση üταν κÝρδισε με την Αντιγüνη. ΠÜντως εκεßνο που 'ναι σßγουρο εßναι πως πÝθανε Ýχοντας πλÞρη υγεßα και σþας τας φρÝνας ως το τÝλος.


     Σþζονται μüνον αποσπÜσματα (περßπου 180) των Ýργων του, γνωρßζουμε üμως 64 τßτλους. Απü τα αποσπÜσματα ελÜχιστες γνþσεις μποροýν να συναχθοýν. ΥπÜρχουν üμως 3 κωμωδßες του Πλαýτου, που εßναι διασκευÝς του ΦιλÞμονος. Πρüκειται για τις κωμωδßες, Mercator (¸μπορος), Trinummus (Θησαυρüς), Mostellaria (ΦÜσμα).



     Kυρßως ο ΦιλÞμονας, διÝπρεψε στις κωμωδßες καταστÜσεων. ΧαρακτηριστικÞ εßναι η τÜση του προς στην ηθικολογßα.



ΡητÜ

 Το πρþτο που ζητþ εßναι υγεßα, Ýπειτα να περνÜω καλÜ, τρßτο να χαßρομαι και τελευταßο να μη χρωστþ σε κανÝνα.

 Εýκολα διατÜζεις, αλλÜ να πρÜττεις ο ßδιος, δýσκολο.

 Δßκαιος δεν εßναι αυτüς που απλÜ δεν αδικεß, αλλÜ εκεßνος που ενþ μπορεß δεν το κÜνει ποτÝ.

     Δυστυχþς αυτÜ εßναι üλα κι üλα üσα Ýχω γι' αυτüν.

==============

ΦιλÞτας:  (¼ντας ο τελευταßος απιγραμματοποιüς -μεταξý Üλλων- πρÝπει να σας θυμÞσω πως στο σýνδεσμü του υπÜρχουνε πολλοß επßσης ποιητÝς-δημιουργοß, που δεν υπÜρχουν εδþ).

==============

Φüρμις:

    Ο Φüρμις Þ Φüρμος ο Συρακοýσιος Þτανε κωμικüς επß εποχÞς ΕπιχÜρμου και με τýραννο τον ΓÝλωνα. ¸γραψε 6 δρÜματα: ¢δμητος, Αλκßνους, Αλκυüνες, Ιλßου Πüρθησις, ºππος, Κηφεýς Þ ΚεφÜλαια, Περσεýς, ενþ μνημονεýεται απü τον Αθηναßο και για το δρÜμα ΑταλÜντη.
     Κι αυτÜ εßναι üλα üσα βρÞκα γι' αυτüν.

==============

Φρýνις:

    Ο Φρýνις Þταν αρχαßος ποιητÞς, κωμικüς, μουσικüς και μουσουργüς απü τη ΜυτιλÞνη (5αι. π.χ.). ΛÝνε πως στις 7 χορδÝς της κιθÜρας πρüσθεσε Üλλες 2. Ο ΑριστοφÜνης τον ειρωνεýτηκε για τις καινοτομßες του. Δυστυχþς δεν Ýχω Üλλα στοιχεßα μÞτε και ποιÞματÜ του.

==============

Φρýνιχος:

     Ο Φρýνιχος υπÞρξε τραγικüς ποιητÞς της αρχαιüτητας, Ýνας απü τους αρχαιüτερους μÜλιστα. ¸μεινε στην ιστορßα για το πρüστιμο ýψους χιλßων δραχμþν που του επÝβαλαν οι Αθηναßοι ως τιμωρßα εξαιτßας της παρÜστασης ΜιλÞτου ¢λωσις. Τα θÝματα των τραγωδιþν του τα ξανασυναντοýμε στη μετÝπειτα τραγωδßα, üπως συμβαßνει με τους τßτλους Αιγýπτιοι & Δαναúδες, που εßναι üμοιοι με τα δýο χαμÝνα Ýργα της τριλογßας εκÝινης του Αισχýλου απ' üπου σþζωνται οι ΙκÝτιδες. ¹ταν εκεßνος που προσπÜθησε να εισαγÜγει στα θÝματα των Ýργων του την σýγχρονη ιστορßα. Αυτü του κüστισε Ýνα πρüστιμο χιλßων δραχμþν.
     Ο Φρýνιχος Þτανε γιος του ΠολυφρÜδμονα και μαθητÞς του ΘÝσπη. ¹τανε σýγχρονος του Αισχýλου αλλÜ γηραιüτερος απü αυτüν. ΓεννÞθηκε στην ΑθÞνα κι εßναι Ýνας απü τους αρχαßους τραγικοýς ποιητÝς που θεμελßωσαν το αρχαßο ελληνικü θÝατρο. Σε αντßθεση με τους Üλλους πρþιμους τραγικοýς ποιητÝς που ασχολοýνται μüνο με μυθολογικÜ θÝματα, καταπιÜνεται και με σýγχρονα θÝματα του καιροý του. Δυστυχþς δεν Ýχουν σωθεß τα Ýργα του για να ξÝρουμε ακριβþς το περιεχüμενο τους, ξÝρουμε üμως üτι εßναι ο 1ος που παρουσßασε γυναßκες ηρωßδες στις τραγωδßες του.
     Το πιο γνωστü Ýργο που παρουσßασε στο Αθηναικü κοινü Þταν το ΜιλÞτου ¢λωσις, στο οποßο παρουσßασε τις καταστροφÝς που Ýπαθε η Μßλητος κι üσα τρÜβηξαν οι κÜτοικοι της απü τους ΠÝρσες, επειδÞ η Μßλητος εßχε υπÜρξει το κÝντρο της εξÝγερσης των πüλεων της Ιωνßας εναντßων των. Σýμφωνα με την αρχαßα παρÜδοση η συναισθηματικÞ φüρτιση των θεατþν Þταν τüσο μεγÜλη (Üλλωστε οι Αθηναßοι εßχανε λερωμÝνη τη φωλιÜ τους γιατß εßχαν αποσýρει τη βοÞθεια που εßχανε στεßλει στις πüλεις της Ιωνßας αφÞνοντας τους συμπατριþτες τους στο Ýλεος των Περσþν), που σταμÜτησανε τη παρÜσταση και τιμþρησανε τον ποιητÞ με βαρý πρüστιμο 1000 δραχμþν, επειδÞ τους θýμισε "οικεßα κακÜ". Το πιθανþτερο βÝβαια εßναι üτι σε μια περßοδο που εßχαν επικρατÞσει προσωρινÜ οι ολιγαρχικοß στην ΑθÞνα που δεν Þθελαν συνÝχιση του πολÝμου, τιμωρÞθηκε για το πατριωτικü του κÞρυγμα και για τα αντιπερσικÜ αισθÞματα που υποδαýλιζε.



    Μια μαρτυρßα απü το Βßο του ΘεμιστοκλÞ, του ΠλουτÜρχου, αναφÝρει μια νßκη του το 476 π.Χ., üπου χορηγüς Þταν ο ΘεμιστοκλÞς κι η τραγωδßα, πιθανüτατα ,οι Φοßνισσες, Ýργο που παρουσßασε μετÜ τις νßκες των ΕλλÞνων στο Μαραθþνα και τη Σαλαμßνα. Αργüτερα ο Αισχýλος θα χρησιμοποιÞσει το ßδιο θÝμα στους ΠÝρσες. Σýμφωνα με το Σουßδα, πρþτος ο Φρýνιχος εισÞγαγε τους γυναικεßους χαρακτÞρες και το τετρÜμετρο. Εκτüς απü την νßκη του 476, μιλÜ για ακüμη μια νßκη του, πßθανüτατα η 1η του, στην 67η ΟλυμπιÜδα (511-508).  Η ρευστÞ πολιτικÞ κατÜσταση της ΑθÞνας τον Ýκανε να προτιμÞσει τη τιμητικÞ αυτοεξορßα στην αυλÞ του τýραννου των Συρακουσþν ΙÝρωνα üπου εßχε προσκληθεß κι εκεß τελεßωσε Þσυχα η ζωÞ του.
     Ο Φρýνιχος κι ο Αισχýλος Þταν οι προπÜτορες του ελληνικοý τραγικοý θεÜτρου, εγκαταλεßποντας τη κωμωδßα. Το Ýργο του ΜιλÞτου ¢λωσις απαγορεýτηκε ακριβþς γιατß θεωρÞθηκε üτι προξενοýσε λýπη και προσÝβαλλε την ευαισθησßα των Αθηναßων υπενθυμßζοντÜς τους τα δεινÜ που υπÝφερε η Μßλητος üταν την κατÝκτησαν. Η πρüθεσÞ του προφανþς δεν Þταν απλþς και μüνο να σοκÜρει το κοινü του, που σýμφωνα με τον Ηρüδοτο στη διÜρκεια της παρÜστασης ξÝσπασε σε γοεροýς θρÞνους. Ο Φρýνιχος καταδικÜστηκε σε πρüστιμο και το Ýργο του απαγορεýτηκε, ενþ απαγορεýτηκε κι η οποιαδÞποτε μελλοντικÞ θεατρικÞ διασκευÞ του ιδßου θÝματος. Πιστεýεται üτι ο χορüς στο Ýργο αυτü αποτελεßτο απü γυναßκες που εßχαν αιχμαλωτιστεß στην Üλωση. Το ßδιο δραματικü στοιχεßο εßχε χρησιμοποιÞσει μÜλλον και το Ýργο του Φοßνισαι, Ýχει θÝμα τη ναυμαχßα της Σαλαμßνας κι üπου ο χορüς πιθανüν να αποτελεßτο απü τις συζýγους των Φοινßκων πολεμιστþν που αιχμαλωτßστηκαν απü τον ΞÝρξη μετÜ την μÜχη της Σαλαμßνας κι εν συνεχεßα απαγχονßστηκαν. Ως Ýργα του αναφÝρονται:

Αιγýπτιοι
Ακταßων

¢λκηστις
Ανταßος
ΔαναÀδαι Þ Λßβυες
ΜιλÞτου ¢λωσις

Πλευρþνιαι
Φοßνισαι
ΠÝρσαι Þ Δßκαιοι Þ Σýνθωκοι

     Το περιστατικü της τιμωρßας του με πρüστιμο, εßναι πολý σημαντικü, επειδÞ δεßχνει με 3πλü τρüπο το πþς η τραγωδßα απü πολý νωρßς μποροýσε ν' αγγßζει θÝματα επßκαιρου πολιτικοý χαρακτÞρα: 1) το Ýργο ασχολοýνταν με πολý πρüσφατο ιστορικü γεγονüς, που σχετιζüταν με την απüφαση της πüλης να εμπλακεß στην εξωτερικÞ της πολιτικÞ σε αγþνα κατÜ των Περσþν. 2) Συνδεüταν με ιδεολογικÝς συνιστþσες της αθηναúκÞς συλλογικÞς ταυτüτητας και με τη μετÝπειτα κρατικÞ προπαγÜνδα σχετικÜ με την αθηναúκÞ καταγωγÞ των Ιþνων. 3) Φανερþνει πως το αθηναúκü κοινü αντιλαμβανüταν με ευκολßα τη πολιτικÞ διÜσταση της τραγωδßας.
     Η περßπτωση των τραγωδιþν με ιστορικü περιεχüμενο (ΜιλÞτου, Φοßνισσαι, ΠÝρσαι), που σπανßζουν αργüτερα κι οι οποßες ασχολοýνται με επßκαιρα θÝματα, αποτελεß σοβαρü πρüκριμα υπÝρ της Üποψης üτι κι οι τραγωδßες με μυθικü περιεχüμενο σχετßζονται συχνÜ με τρÝχοντα ζητÞματα πολιτικÞς του 5ου αι.: ü,τι εßναι ολοφÜνερο στις ιστορικÝς τραγωδßες υποκρýπτεται συμβολικÜ Þ υπαινικτικÜ στις Üλλες. Σ’ αυτü το πλαßσιο ερμηνεßας εßναι σχετικÜ εýκολο να εξηγηθεß το γεγονüς üτι μετÜ τους ΠÝρσες του Αισχýλου δεν υπÜρχει καταγραφÞ για το ανÝβασμα Üλλης ιστορικÞς τραγωδßας: κρßθηκε προφανþς απü τους ποιητÝς üτι Þταν ευκολþτερο κι ασφαλÝστερο για την επιτυχßα τους να μεταμφιÝσουνε το πολιτικü περιεχüμενο με το μανδýα της μυθικÞς ιστορßας.
     Η εξÝγερση των Ιωνικþν πüλεων (499-494 π.Χ) Þταν αποτÝλεσμα των ενεργειþν του τυρÜννου της ΜιλÞτου, Αρισταγüρα. ο Αρισταγüρας ξεκßνησε την επανÜσταση στις δυσαρεστημÝνες ΙωνικÝς πüλεις, ενÜντια στους ΠÝρσες. ΠÞγε στην ΑθÞνα και τους Ýπεισε να βοηθÞσουνε την εξÝγερση. Οι Αθηναßοι κι οι Ερετριεßς εστεßλανε στüλο (20 τριÞρεις οι Αθηναßοι και 5 οι Ερετριεßς*) κι ενþνοντας τις δυνÜμεις τους με τις ΙωνικÝς, βαδßσανε κι επιτεθÞκανε στη πüλη των ΣÜρδεων, η οποßα κÜηκε, (498 π.Χ.). Οι ¸λληνες üμως απÝτυχαν να καταλÜβουνε την Ακρüπολη και στην επιστροφÞ τους προς τα παρÜλια, ο Περσικüς στρατüς τους επιτÝθηκε πλησßον της ΕφÝσου και τους κατεδßωξε. ΜετÜ απü αυτü το συμβÜν, οι Αθηναßοι εγκαταλεßψανε τους Μιλησßους, γυρßσανε πßσω και δεν αναμιχθÞκανε ξανÜ στις ΙωνικÝς υποθÝσεις.
    ΜετÜ την εκστρατεßα εναντßον των ΣÜρδεων, πολλÝς Üλλες πüλεις επαναστατÞσανε στην Μ.Ασßα, ΘρÜκη και Κýπρο. Το 494 π.Χ., ο Περσικüς κι ο Ιωνικüς στüλος δþσαν μÜχη Ýξω απü τη νÞσο ΛÜδη, πλησßον του λιμανιοý της ΜιλÞτου. Ο Περσικüς στüλος αποτελεßτο απü 600 ΦοινικικÜ πλοßα, ο δε Ελληνικüς απü 353 πλοßα. Τα πλοßα της Χßου κατατροπþσανε τον εχθρü κι η ναυμαχßα θα εßχε κερδισθεß απü τους κατÜ πολý ανþτερους ναυτικοýς των Ιωνικþν πüλεων, αλλÜ üταν 50 πλοßα απü τη ΣÜμο κι Üλλα 70 απü τη ΛÝσβο απεχþρησαν με δüλο, η μÜχη χÜθηκε. Ο Φοινικικüς στüλος, ο οποßος εßχε μεγÜλη υπεροχÞ σε αριθμü πλοßων, κÝρδισε τη μÜχη. Η Μßλητος που πολιορκÞθηκε τþρα απü στεριÜ και θÜλασσα, κατελÞφθη και κατεστρÜφη ολοσχερþς. Οι περισσüτεροι απü τους κατοßκους σφαγιαστÞκανε κι οι υπüλοιποι μεταφÝρθηκαν στην ¢μπη, μια πüλη κοντÜ στη κοßτη του ποταμοý Τßγρη. Η Μßλητος Ýπεσε τον 6ο χρüνο, μετÜ την εξÝγερση της (494 π.Χ.). Ο ναüς του Απüλλωνα στα Δßδυμα, Ýνα απü τα πιο σπουδαßα μαντεßα της ΕλλÜδος κÜηκε, üπως εßχανε προφητεýσει οι ιερεßς του, οι Βραγχßδες.
     ΜετÜ τον Μαραθþνα, ο ΘεμιστοκλÞς προσπÜθησε να εφαρμüσει το σχÝδιο του για τη ναυπÞγηση του στüλου. Θα συναντÞσει, üμως, εμπüδια απü τους πολιτικοýς αντιπÜλους του, τον ºππαρχο, τον ΜεγακλÞ, αρχηγοýς των ολιγαρχικþν -οπαδþν του ΠεισιστρÜτη- και του Αριστεßδη, αρχηγοý των συντηρητικþν. Οι αντßπαλοι του ΘεμιστοκλÞ δεν πιστεýουνε στον περσικü κßνδυνο. ¼λοι διαβλÝπουν μüνο τον κßνδυνο που σημαßνει γι' αυτοýς η ισχυροποßηση του ΘεμιστικλÞ, αν πραγματοποιηθεß το ναυτικü πρüγραμμα του. ¸τσι üλοι αντιτßθενται με διÜφορες προφÜσεις, üπως το υψηλü κüστος κι η σπατÜλη του δημüσιου χρÞματος για Üχρηστες δαπÜνες. Οι προτÜσεις του απορρßπτονται απü την Εκκλησßα του ΔÞμου. Αυτüς δεν παραδÝχεται üτι Ýχει νικηθεß. Καταλαβαßνει πως δεν θα 'χει την υποστÞριξη των Üλλων κομμÜτων και πολιτικþν αρχηγþν. ¸τσι, αλλÜζει τακτικÞ: αφοý δεν μπορεß να συνεργασθεß μαζß τους, θα πετýχει παρÜ τη θÝληση τους.
     Ο ΘεμιστοκλÞς χρησιμοποßησε τüτε (εßναι η 1η φορÜ που γινüταν αυτü), τα μαζικÜ μÝσα ενημÝρωσης της εποχÞς, για να ενισχýσει τη θÝση του. Για να αναγκÜσει τους Αθηναßους να συναισθανθοýνε τον περσικü κßνδυνο, γßνεται χρηματοδüτης (χορηγüς) ενüς θεατρικοý Ýργου το ΜιλÞτου Αλωσις που Ýγραψε ο τραγικüς ποιητÞς Φρýνιχος ,ο γιüς του ΠολυφρÜδμονα, με το οποßο προειδοποιεß τι θα συμβεß üταν οι ΠÝρσες θα φτÜσουνε στην ΕλλÜδα και τους βρουν απροετοßμαστους: ΚαταστροφÞ κι υποδοýλωση üπως συνÝβη με τη Μßλητο το 494 π.Χ . Εßναι μßα προειδοποßηση προς τους Αθηναßους. ΠρÝπει να ξÝρουν ποια θα εßναι η τýχη τους . Ολüκληρο το θÝατρο Ýκλαιγε με λυγμοýς κι οι Αθηναßοι πÜθανε τÝτοια κατÜθλιψη, þστε υποχρÝωσαν τον Φρýνιχο να πληρþσει πρüστιμο χιλßων δραχμþν, γιατß τους Ýκανε να θυμηθοýν δικÝς τους συμφορÝς, την δε τραγωδßα του την απαγüρευσαν να ξαναπαιχθεß, καθüτι τους θýμισε οικεßα κακÜ. Ο δε ΘεμιστοκλÞς με τη παρÜσταση του Φρυνßχου που τüσο ενüχλησε τους Αθηναßους, πÝρασε με επιτυχßα το πρüγραμμα ναυπÞγησης του μεγÜλου στüλου των 200 Αθηναúκþν τριÞρεων, þστε üταν Þλθαν οι ΠÝρσες τους καταναυμÜχησε, στη Σαλαμßνα και σþθηκε ο ελληνισμüς.

 * Απü την εκστρατεßα αυτÞ υπÞρξανε κι αιχμÜλωτοι Ερετριεßς, πρÜγμα που ενÝπνευσε Ýναν Ανþνυμο επιγραμματοποιü της εποχÞς να καταθÝσει το παρακÜτω υπÝροχο επßγραμμα:

Οßδε πüτ' Αιγαßοιο βαθýρροον
οßδμα πλÝοντες
ΕκβατÜνων
πεδßω κεßμεθ' ενß μεσÜτω.

Χαßρε, κλυτÞ ποτÝ πατρßς, ΕρÝτρια,
χαßρετ' ΑθÞναι, γεßτονες Ευβοßης,
χαßρε θÜλασσα φßλη.

Αυτοß που κÜποτε περÜσανε
Αιγαßου το βαθýρροο κýμα, εßναι

στων ΕκβατÜνων, που πλαγιÜσανε,
μες στη πεδιÜδα των, θαμμÝνοι.
Χαßρ' ΕρÝτρια, κÜποτε ξακουστÞ πατρßς,
χαßρε γεßτονες της Εýβοιας, ΑθÞναι,
χαßρε και θÜλασσα αγαπημÝνη.


     ΑυτÜ εßναι üλα και γι' αυτüν τον ποιητÞ, δεν Ýχω κÜτι Üλλο.

==============

Χοιρßλος (3):

     Ο Χοιρßλος Αθηναßος, υπÞρξε δραματικüς ποιητÞς που γεννÞθηκε στην ΑθÞνα κατÜ τον 6ο αι. π.Χ.. ΥπÞρξε πρüδρομος του Αισχýλου και σ' αυτüν αποδßδεται η εισαγωγÞ των προσωπεßων και των θεατρικþν αμφιÝσεων στις τραγωδßες. ¢κμασε στα μÝσα του 6ου αι. π.Χ. ΠÞρε μÝρος σε δραματικü αγþνα το 524 π.Χ., κι αργüτερα διαγωνßστηκε με τον Αισχýλο, τον Πρατßνα και το Φρýνιχο. ΥπÜρχουνε μαρτυρßες üτι Ýγραψε 160 τραγωδßες και κÝρδισε 13 φορÝς στα ΜεγÜλα Διονýσια. ΕλÜχιστες εßναι οι πληροφορßες που Ýχουμε στη διÜθεσÞ μας γι' αυτüν. Αρχαßοι λεξικογρÜφοι τοποθετοýνε τη 1η παρÜστασÞ του στην 64η ΟλυμπιÜδα, που αντιστοιχεß στα Διονýσια των ετþν 523-520 π.Χ. Απü τις εκατοντÜδες τραγωδßες που αναφÝρεται πως Ýγραψε ξÝρουμε μüνο μßα, την Αλüπη, στην οποßα δραματοποιοýσε Ýναν αττικü τοπικü θρýλο. 

     Ο Χοιρßλος ΣÜμιος, Þταν επικüς ποιητÞς απü τη ΣÜμο, που το 420 π.Χ. βρισκüτανε στην þριμη ηλικßα. ¸μεινε πολý καιρü στην ΑθÞνα και μετÜ ακολοýθησε το Λýσανδρο, για να υμνÞσει τις πρÜξεις του. ΤÝλος, πÞγε στο βασιλιÜ της Μακεδονßας ΑρχÝλαο, üπου και πÝθανε γýρω στα 400 π.Χ. Ο περιπατητικüς ΠραξιφÜνης γρÜφει στο Περß Ιστορßας του πως Þτανε σýγχρονος του τραγικοý ΑγÜθωνα. Απü τα Ýργα του αναφÝρονται τα ΒαρβαρικÜ, τα ΜηδικÜ, τα ΠερσικÜ και τα ΛαμιακÜ. Τα ΠερσικÜ Þταν εξιστüρηση των περσικþν πολÝμων.

  Μια επßμονη σταγüνα νεροý τρυπÜ και πÝτρα.

     Ο Χοιρßλος Νεþτερος, Þταν επικüς ποιητÞς απü την Ιασü της Καρßας. Ακολοýθησε τον Μ. ΑλÝξανδρο κι ýμνησε σ' επικοýς στßχους τα κατορθþματÜ του.

     (Δυστυχþς δεν Ýχω Üλλα στοιχεßα, οýτε ποιÞματÜ τους).

=============

Οι Μιμßαμβοι Του Ηρþνδα

Επß αιþνας μÝνοντες κρυμμÝνοι
εντüς του σκüτους Αιγυπτßας γης
μÝσω τοιαýτης απελπιστικÞς σιγÞς
Ýπληττον οι μιμßαμβοι οι χαριτωμÝνοι·

αλλÜ επÝρασαν εκεßνοι οι χρüνοι,
Ýφθασαν απü τον ΒορρÜ σοφοß
Üνδρες, και των ιÜμβων Ýπαυσε η ταφÞ
κι η λÞθη. Οι ευτρÜπελοß των τüνοι

μας επανÝφεραν τας ευθυμßας
ελληνικþν οδþν και αγορþν·
κ' εμβαßνομεν μαζý των εις τον ζωηρüν
βßον μιας περιÝργου κοινωνßας.

Μας απαντÜ ευθýς πονηροτÜτη
μεσÞτρια που σýζηγον πιστÞν
ζητεß να διαφθεßρη! Πλην την αρετÞν
γνωρßζει η Μητρßχη να φυλÜττη.

¢λλον κατüπιν βλÝπωμεν αχρεßον
üστις κατÜστημÜ τι συντηρεß
και Üνδρα Φρýγα εμμανþς κατηγορεß
ως βλÜψαντα το παρθεναγωγεßον.

Δýο πολýλογοι, κομψαß κυρßαι
επßσκεψιν εις τον Ασκληπιüν
κÜμνουν· φαιδρýνουν δε μεγÜλως τον ναüν
αι νοστιμþταταß των ομιλßαι.

Εις μÝγα εργοστÜσιον σκυττÝως
εμβαßνομεν με την καλÞν Μητρþ.
Ωραßα πρÜγματα εδþ κεßντ' εν σωρþ
εδþ ευρßσκεται ο συρμüς ο τελευταßος.

Πλην πüσα Ýλλειψαν εκ των παπýρων·
πüσον συχνÜ των μιαρþν σηρþν βορÜ
Ýγινεν ßαμβος λεπτüς και εßρων!
Ο ατυχÞς Ηρþνδας, καμωμÝνος
δια τα σκþμματα και δια τα φαιδρÜ,
τι σοβαρÜ μας Þλθε πληγωμÝνος!

Κ. ΚαβÜφης: "ΑποκηρυγμÝνα"

     ΕπÝλεξα να κλεßσω αυτü το τιτÜνιο Üρθρο,üπως Üρχισα κι συνÝχισα ενδιαμÝσως, με ακüμα 1 ποßημα απü το μεγÜλο μας ποιητÞ, που τüσον ýμνησε την αρχαßα ελληνικÞ γρσμμστεßα, με σπουδÞ και σεβασμü. Κλεßνει εδþ το Üρθρο των δημιουργþν, με τα παρακλÜδια που σημειþνονται μÝσα και τις παραπομπÝς τους. Ελπßζω να το απολαýσατε κι εσεßς üσο κι εγþ -αν και ταλαπωρημÝνος- üταν το Ýστηνα. Π. Χ.


                                    Τ   Ε   Λ   Ο   Σ

 

 

 

Web Design: Granma - Web Hosting: Greek Servers