ÐåæÜ

Ðïßçóç-Ìýèéá

Ï Dali & Åãþ

ÈÝáôñï-ÄéÜëïãïé

Äïêßìéá

Ó÷üëéá-Áñèñá

ËáïãñáöéêÜ

ÅíäéáöÝñïíôåò

ÊëáóóéêÜ

Áñ÷áßá Åëë Ãñáìì

ÄéáóêÝäáóç

ÐéíáêïèÞêç

ÅéêáóôéêÜ

Ðáãê. ÈÝáôñï

Ðëçñ-Ó÷ïë-Åðéêïéí.

Öáíôáóôéêü

Åñ. Ëïãïôå÷íßá

Ãëõðô./Áñ÷éô.

ÊëáóóéêÜ ÉÉ

 
 

Ãëõðô./Áñ÷éô. 

á) ÔÅ×ÍÏÔÑÏÐßÅÓ



                                Πρüλογος

     Εδþ εßπα να φιλοξενÞσω üλες τις Τεχνοτροπßες απü καταβολþν, εκτüς μιας που φιλοξενεßται χþρια κι αυτÞ εßναι η ΒικτωριανÞ ΕποχÞ. Ο λüγος εßναι πως εßναι τερÜστιο Üρθρο κι εßναι κρßμα να το πιÜσει κανεßς απαλÜ. Εκεß λοιπüν εξηγþ κι Üλλα πρÜγματα, οπüτε σας παραπÝμπω εκεß για τα λοιπÜ.

                              Τεχνοτροπßες

  
Μεσαßωνας: Πριν ξεκινÞσω να πω πως ο μεσαßωνας δεν εßναι τεχνοτροπßα, εßναι μια ολÜκερη ιστορικÞ εποχÞ 1000 ετþν περßπου, με κοινωνικοπολιτικÝς κι ανθρωπιστικÝς ανακατατÜξεις, μια πολý δýσκολη εποχÞ, κι αυτü üλο σßγουρα θα συνÝβαλλε στη διαμüρφωση πολλþν και διαφορετικþν ρευμÜτων στη ΤÝχνη. Φιλοξενεßται δε Üρθρο στα Σχüλια-¢ρθρα εδþ στο ΣτÝκι.
   
H χρονικÞ περßοδος της ανθρþπινης ιστορßας που διαδÝχεται την περßοδο της Αρχαιüτητας και τελειþνει με τη περßοδο της ΑναγÝννησης. ΔιÞρκεσε περßπου 1000 χρüνια, απü τη κατÜλυση του Δυτικοý Ρωμαúκοý κρÜτους (476 μ.Χ.) και το θÜνατο του Ιουστινιανοý (565 μ.Χ.), του τελευταßου βυζαντινοý αυτοκρÜτορα που διαπνεüταν απü το üραμα της αναβßωσης της παλαιÜς ΡωμαúκÞς Αυτοκρατορßας και της παγκüσμιας κυριαρχßας της, ως και την εποχÞ της πτþσης της Κωνσταντινοýπολης στους Τοýρκους (1453 μ.Χ.) και την ανακÜλυψη της ΑμερικÞς(1492 μ.Χ.) απü τον Κολüμβο.

     Ο Μεσαßωνας Ýμεινε γνωστüς ως οι Σκοτεινοß Αιþνες (Dark Ages). ¹τανε περßοδος οπισθοδρüμησης, σκοταδισμοý και θρησκευτικοý φανατισμοý, αλλÜ και ζυμþσεων για τη δημιουργßα νÝων εθνþν και νÝων ιδεþν. Τα γεγονüτα που σημÜδεψαν αυτÞν τη περßοδο Þταν η Üνοδος της δýναμης της παπικÞς εκκλησßας στη δυτικÞ Ευρþπη,η Üνοδος κι η κυριαρχßα του ΙσλÜμ στον χþρο της ΜÝσης ΑνατολÞς, η δημιουργßα των προγüνων των σημερινþν κρατþν, καθþς κι οι Σταυροφορßες, η σφοδρÞ πÜλη μεταξý ΑνατολÞς και Δýσης. Στη διÜρκεια λοιπüν αυτþν των περßπου 1.000 ετþν, 3 διαφορετικÝς τÜσεις ξεπηδÞσανε και θα τις αναφÝρω παρακÜτω:
  
  α)Ζωομορφικü στυλ: Ο χαρακτÞρας των βαρβÜρων που κατεβÞκαν απü το ΒορρÜ στο μεσαßωνα, βασßζεται στη πßστη τους στη μοßρα, το αναπüφευκτο και τις προκαταλÞψεις. Οι ÞρωÝς τους πολεμοýν ενÜντια σε τρομερÜ τÝρατα, φανταστικÜ πλÜσματα και κατοικοýνε στα βüρεια σκοτεινÜ δÜση απü τα οποßα αυτοß προÝρχονται. ΦÝρνουν μαζß τους ζωüμορφες και δαιμονικÝς μορφÝς τις οποßες μεταγγßζουνε στη τÝχνη του μεσαßωνα με τη μορφÞ διαβüλων και δαιμüνων της κüλασης. ΦÝρανε λοιπüν στη χριστιανικÞ μεσαιωνικÞ τÝχνη τις φυλετικÝς τους εμπειρßες και τις μνÞμες δασþν γεμÜτων με τÝρατα. ¸τσι η τÝχνη αυτþν των νομαδικþν λαþν που για 2 χιλιετηρßδες κινοýνταν ακατÜπαυστα πÜνω-κÜτω στην Ευρþπη ονομÜζεται ζωομορφικÞ τÝχνη. Αυτοý του εßδους η τÝχνη παρατηρεßται κυρßως σε μικρÜ αντικεßμενα, φορητÜ κι ανταλλÜξιμα. Οι Σκυθικοß λαοß εßναι οι κýριοι κατασκευαστÝς και διανομεßς της ζωομορφικÞς τÝχνης. ΑυτÞ βρÝθηκε στους τÜφους των βασιλιÜδων τους και βασικÜ σε μορφÞ διακüσμησης και κοσμημÜτων.

   β). Ρομανικü στυλ: Η εξÜπλωση ναþν και μοναστηριþν το 10ο αι. οδÞγησε στην ανÜπτυξη λßθινων Ýργων αρχιτεκτονικÞς που τελειοποßησαν κοσμικÝς ρωμαúκÝς φüρμες, απ' üπου και προÝρχεται ο üρος ΡομανικÞ (Romanesque). ¼που Þτανε διαθÝσιμα, υλικÜ παλαιüτερων τοýβλινων και πÝτρινων ρωμαúκþν κτισμÜτων ανακυκλωθÞκανε και  χρησιμοποιηθÞκανε ξανÜ. Το νÝον εßδος Üνθισε κι απλþθηκε κατÜ μÞκος της Ευρþπης με αξιοσημεßωτην ομοιομορφßα. Λßγο πριν το Ýτος 1000 κýμα κατασκευÞς πÝτρινων ναþν απλþθηκε σε ολÜκερη την Þπειρο. Τα κτßρια του ρεýματος αυτοý φÝρουν ογκþδεις πÝτρινους τοßχους, ανοßγματα με ημικυκλικÝς αψßδες στη κορφÞ, μικρÜ παρÜθυρα και, κυρßως στη Γαλλßα, πÝτρινες τοξωτÝς καμÜρες. Η μεγÜλη θýρα με τα χρωματισμÝνα ανÜγλυφα εξελßχθηκε σε κýριο χαρακτηριστικü των προσüψεων, κυρßως στη Γαλλßα, ενþ τα κιονüκρανα Þτανε συχνÜ λαξευμÝνα þστε να αναπαριστοýν αφηγηματικÝς σκηνÝς με φανταστικÜ τÝρατα και ζþα. Σýμφωνα με τον ιστορικü της τÝχνης, Σ.Ρ. Ντüντγουελ, "σχεδüν üλες οι εκκλησßες στη Δýση Þταν διακοσμημÝνες με τοιχογραφßες", ελÜχιστες απü τις οποßες σþζονται. Ταυτüχρονα με την Üνθηση της ναοδομßας Ýγινε κι η ανÜπτυξη της ευρωπαúκÞς μορφÞς του κÜστρου, αποτελþντας στοιχεßο εξÝχουσας σημασßας στη πολιτικÞ και στις πολεμικÝς επιχειρÞσεις.
    Η ΡομανικÞ ΤÝχνη ιδßως σε ü,τι αφορÜ τη μεταλλοτεχνßα, Ýφτασε στο απþγειü της στη κοιλÜδα του ποταμοý Μεýση (διαρρÝει Γαλλßα, ΒÝλγιο κι Ολλανδßα). Εκεß γßνανε διακριτÝς συγκεκριμÝνες καλλιτεχνικÝς προσωπικüτητες üπως ο ΝικολÜ του ΒερντÝν (πεθ. 1205) κι επßσης, εκεß αναπτýχθηκε Ýνα σχεδüν κλασσικü ýφος που διακρßθηκε σε Ýργα üπως η ΚολυμπÞθρα Της ΛιÝγης, που Ýρχεται σε αντιδιαστολÞ με τα σφαδÜζοντα ζþα που αναπαρßστανται στο ακριβþς σýγχρονü της ΚηροπÞγιο Του Γκλüσεστερ. Ογκþδεις εικονογραφημÝνες Βßβλοι και ψαλτÞρια αποτελοýσανε τη τυπικÞ μορφÞ πολυτελþν χειρογρÜφων. Η τÝχνη της Τοιχογραφßας (φρεσκü) Üνθιζε στους ναοýς, ακολουθþντας συνÞθως το μοτßβο της ΔευτÝρας Παρουσßας στο δυτικü τοßχο, του ΠαντοκρÜτορα στο ανατολικü Üκρο κι αφηγηματικÝς βιβλικÝς σκηνÝς κατÜ μÞκος του κεντρικοý κλßτους Þ στη θολωτÞ σε μορφÞ βαρελιοý οροφÞ (με πιο αξιοπρüσεκτο παρÜδειγμα το Ναü του Σαντ-Σαβßν-σιρ-ΓκαρτÝμπ).                             


     γ). 
Γοτθικü Στυλ: Τον üρο -πολý αργüτερα απü τα ßδια τα Ýργα κι üταν πια εßχεν εκλεßψει το στυλ αυτü- τον Ýδωσε πρþτος, ο μαθητÞς του ΜιχαÞλ 'Αγγελου, ο ΒαζÜρι, που γρÜφοντας το 16ο αιþνα για τις καλÝς τÝχνες, ονüμασε περιφρονητικÜ, γοτθικÜ τα δημιουργÞματα του μεσαßωνα. ΔηλαδÞ, της πιο βÜρβαρης κι απολßτιστης γερμανικÞς φυλÞς, που για πολλÜ χρüνια, ερÞμωσεν ολÜκερη την Ευρþπη. Η
 τÜση αυτÞ. περιφρονιüταν απü τους μαθητÝς της ιταλικÞς αναγÝννησης, γιατß Þτανε χωρßς προοπτικÞ, μονοδιÜστατη και βαρυφορτωμÝνη, καταστüλιστη, σ' αντßθεση με τη λιτÞ, απλÞ κι εκλεπτυσμÝνη μορφÞ και γραμμÞ, της αρχαιοελληνικÞς τÝχνης που 'χε σα πρüτυπο της η αναγÝννηση.
    Χαρακτηριστικο του οι θüλοι με νευρþσεις, τα οξυκüρυφα τüξα, οι αντηρßδες και τα μεγÜλα βιτρþ παρÜθυρα. Εφαρμüστηκε κυρßως σε εκκλησßες και καθεδρικοýς ναοýς συνεχßζοντας να κυριαρχεß μÝχρι σε μεγÜλο κομμÜτι της Ευρþπης. ΚλασσικÜ παραδεßγματα αυτοý του  αρχιτεκτονικοý ρεýματος εßναι ο Καθεδρικüς Ναüς της Σαρτρ στη Γαλλßα κι ο Καθεδρικüς Ναüς του Σþλσμπερυ στην Αγγλßα. Τα βιτρþ εξελιχθÞκανε σ' εξÝχουσας σημασßας κομμÜτι του σχεδιασμοý των ναþν, που συνÝχιζαν να διακοσμοýνται μ' εκτεταμÝνες τοιχογραφßες, μα δυστυχþς σχεδüν καμμßα απü τις οποßες δεν επιβιþνει ως σÞμερα.
     Αξßζει να σημειωθεß και ληφθεß σοβαρÜ υπ' üψιν, αν κÜποιος θελÞσει να μελετÞσει απü πλευρÜς ροπþν, τÜσεων κλπ της ΤÝχνης, πως ολüκληρο το μεσαßωνα κυριαρχÞσανε 2 δυνÜμεις, που ωστüσο δεν Ýχουνε σχÝση αυτÞ καθαυτÞ με τη τÝχνη γενικÜ, αλλÜ üσο να πεις επηρεÜσανε κατÜ πολý, πιστεýω -και θα καταλÜβετε τι εννοþ. Η 1η κρÜτησε πÜρα πολý, περßπου μÝχρι τον 11ο αι. και μετÜ σιγÜ-σιγÜ εξασθÝνιζε, αλλÜ μη θαρρεßτε πως Ýπαψε να υφßσταται και μιλþ για το Σχολαστικισμü. Αυτüς επεβλÞθη και καθιερþθηκε απü την εκκλησßα μετÜ το κλεßσμο της "πüρτας" με την αρχαιüτητα και σιγÜ-σιγÜ ισχυροποιÞθηκε. Εßναι η μελÝτη των οιωνδÞποτε εγγρÜφων βιβλßων Þ Ýργων τÝχνης, αλλÜ σε σχÝση με τη θρησκεßα, ü,τι δεν συνÜδει με αυτÞν, απορρßπτεται ως ακατÜλληλο. Επßσης δεν επιτρεπüτανε να δημιουργÞσει κανεßς Ýργο που Þταν αντιθρησκευτικü. ΜετÜ τον 11ο και δειλÜ-δειλÜ, Üρχισε απü κÜποιους λüγιους της εποχÞς, να ξεπηδÜ ο Ουμανισμüς. Εκεßνος αντßθετα πρÝσβευε πως πρÝπει να μελετÜται το κÜθε τι, απü αρχαßα κεßμενα Þ Ýργα τÝχνης, χωρßς καμμιÜ παρÝμβαση Þ εμπλοκη χριστιανικþν θεμÜτων, παρÜ με ανοιχτü πνεýμα. Ο μεν 1ος εξασθÝνησε πολý ειδικÜ μετÜ τη πανοýκλα κι εßχε σαν κορυφαßο εκπρüσωπο τον Τομ Ντ' ΑκÝν κι ο 2ος δυνÜμωσε τüτε πιüτερο κι κορυφαßος αυτοý ο ¸ρασμος ΝτεζιντÝριους. Και τüτε επιτÝλους καλωσορßσαμε την ΑναγÝννηση (Πρþιμη).

     

   ΑναγεννησιακÞ ΤÝχνη: Με τον üρο αυτü, αναφερüμαστε στη καλλιτεχνικÞ παραγωγÞ κατÜ την ιστορικÞ περßοδο της ΑναγÝννησης. ¸να απü τα κýρια χαρακτηριστικÜ της Þταν η ανανÝωση των θεμÜτων και της αισθητικÞς στην Ευρþπη. Η καλλιτεχνικÞ παραγωγÞ τη περßοδο αυτÞ εßναι δýσκολο να οριοθετηθεß χρονικÜ, ωστüσο θεωροýμε πως ξεκßνησε στην Ιταλßα, τον 15ο αιþνα και διαδüθηκε στην υπüλοιπη Ευρþπη, με διαφορετικοýς üμως ρυθμοýς και σε διαφορετικü βαθμü ανÜλογα με τη γεωγραφικÞ περιοχÞ. Τον 16ο αιþνα Ýφθασε σε πολλÝς χþρες στο απüγειü της.

     Δε χαρακτηρßστηκε απü επιστροφÞ στο παρελθüν, αντßθετα, οι νÝες τεχνικÝς σε συνδυασμü με το νÝο πολιτικü, κοινωνικü κι επιστημονικü πλαßσιο που διαμορφþθηκε κεßνη την εποχÞ, επÝτρεψαν στους καλλιτÝχνες να καινοτομÞσουν. ΕπιπλÝον, για πρþτη φορÜ, η τÝχνη Ýγινε ιδιωτικÞ, με την Ýννοια πως δε διαμορφωνüταν απü τη θρησκευτικÞ Þ πολιτικÞ εξουσßα, αλλ' αποτελοýσε προúüν αποκλειστικÜ των ßδιων των καλλιτεχνþν.

     Σ' αντßθεση με τη περßοδο του Μεσαßωνα που η καλλιτεχνικÞ δημιουργßα Þταν πρωτßστως στραμμÝνη σε θρησκευτικÜ θÝματα, η ΑναγÝννηση χρησιμοποßησε ανθρωπιστικÜ και μυθολογικÜ θÝματα. Η ανανÝωση της φιλοσοφικÞς σκÝψης παρÝχει στους καλλιτÝχνες νÝες ιδÝες κι ειδικüτερα ο νεοπλατωνισμüς θÝτει τον Üνθρωπο στο κÝντρο του κüσμου. Η μελÝτη των αρχαßων κειμÝνων κι η αναγÝννηση της φιλολογßας, επÝτρεψε ακüμα στους αρχιτÝκτονες να εγκαταλεßψουν τις γοτθικοý τýπου φüρμες.

     Τα μεγÜλα επιτεýγματα στη τυπογραφßα δημιοýργησαν τις συνθÞκες γι' αναβßωση της αρχαιüτητας μÝσω των ελληνικþν κειμÝνων κι η ΑναγÝννηση χαρακτηρßστηκε απü Ýντονη πολιτισμικÞ συνοχÞ με τον Αρχαßο κüσμο. Στο χþρο της τÝχνης επιχειρÞθηκε η ανÜδειξη των αρχαßων μýθων, οι οποßοι με τη σειρÜ τους εμπλοýτισαν σημαντικÜ τη θεματολογßα της αναγεννησιακÞς τÝχνης. ΠαρÜλληλα, αρχαιολογικÝς ανακαλýψεις ενÝπνευσαν αρχιτÝκτονες και γλýπτες της εποχÞς.

     Η ΑναγεννησιακÞ ΤÝχνη ωφελÞθηκε σημαντικÜ απü την ανÜπτυξη των επιστημþν. Η εμφÜνιση νÝων τεχνικþν, üπως για παρÜδειγμα η χρÞση του λαδιοý στην ζωγραφικÞ, διευρýνει τις δυνατüτητες των καλλιτεχνþν. Η περßφημη Μüνα Λßζα του Ντα Βßντσι εßναι αποτÝλεσμα της τεχνικÞς του sfumato (βλ. ΤΕΧΝΙΚΕΣ). ΕπιπλÝον η τυπογραφßα στα μÝσα του 15ου αι. καθþς επßσης κι οι νÝες τεχνικÝς χÜραξης üπως η ξυλογραφßα (βλ. επßσης ΤΕΧΝΙΚΕΣ) επιτρÝπουνε την αναπαραγωγÞ κι εξÜπλωση των καλλιτεχνικþν Ýργων σ' üλη την Ευρþπη. Οι επιστÞμονες κι οι γιατροß διεýρυναν σημαντικÜ τη γνþση γýρω απü την ανθρþπινη ανατομßα. Η γνþση αυτÞ μεταφÝρθηκε και στο σχÝδιο, τη ζωγραφικÞ και τη γλυπτικÞ, üπως πιστοποιοýν με τον καλýτερο τρüπο ο "'Ανθρωπος Του Βιτροýβιου" του Ντα Βßντσι Þ τα περßφημα χαρακτικÜ του Ντýρερ. Καθορßζεται Ýνα σýστημα ιδανικþν αναλογιþν κι Ýχουμε πιστÝς αναπαραστÜσεις του ανθρþπινου σþματος.

     Η αρχιτεκτονικÞ της ΑναγÝννησης χαρακτηρßζεται απ' αναβßωση Ρωμαúκþν προτýπων με κýρια στοιχεßα τις μαθηματικÝς αναλογßες και την "καθαρüτητα" στις γεωμετρικÝς μορφÝς. Οι σημαντικÝς αλλαγÝς στο αρχιτεκτονικü σχÝδιο σημειþθηκαν αρχικÜ στη Φλωρεντßα και γενικüτερα στη κεντρικÞ Ιταλßα, στις αρχÝς του 15ου αιþνα. ΣημαντικÝς μορφÝς στην αρχιτεκτονικÞ της εποχÞς αποτελοýν οι Leon Battista Alberti, Donato Angelo Bramante, Filippo Brunelleschi, Leonardo Da Vinci κι Andrea Palladio. Αξιοσημεßωτο εßναι το γεγονüς πως οι αρχιτÝκτονες της AναγÝννησης συνδÝονται με τις δημιουργßες τους σ' αντßθεση με τη μεσαιωνικÞ περßοδο, που οι αρχιτÝκτονες εßναι τις περισσüτερες φορÝς Üγνωστοι.

     Η αρχιτεκτονικÞ γοτθικοý ρυθμοý του μεσαßωνα ευνοοýσε περισσüτερο κÜθετες γραμμÝς κι αυστηρÝς κατασκευÝς. Στην ΑναγÝννηση, η αρχιτεκτονικÞ δßνει Ýμφαση στις οριζüντιες γραμμÝς κι επιδιþκει την αρμονßα στη τελικÞ σýνθεση. ΕπιπλÝον υπÜρχει Ýντονο το στοιχεßο της διακüσμησης, με θÝματα δανεισμÝνα απü την αρχαιüτητα, που διανθßζουν τις προσüψεις και το εσωτερικü. ºσως η πιο αξιοπρüσεκτη αρχιτεκτονικÞ πρακτικÞ εßναι οι θüλοι των κτιρßων, εμπνευσμÝνοι πιθανÜ απü το ρωμαúκü ΠÜνθεον. ΣημαντικÜ δεßγματα αρχιτεκτονικÞς - κυρßως θρησκευτικþν ναþν - εντοπßζονται ως επß το πλεßστον στην Ιταλßα (για παρÜδειγμα ο ¢γιος ΠÝτρος στη Ρþμη) και λιγüτερο στο υπüλοιπο της Ευρþπης.

     Η ζωγραφικÞ γνþρισε Ýναν μεγÜλο αριθμü τεχνικþν καινοτομιþν κατÜ τη διÜρκεια της ΑναγÝννησης, üπως η τεχνικÞ του sfumato, η προοπτικÞ στην οπτικÞ γωνßα, η διακüσμηση και ζωγραφικÞ των θüλων των κτιρßων. ΠαρÜλληλα Ýγινε για πρþτη φορÜ εφικτÞ η ζωγραφικÞ με λÜδι, μÝσω της ανÜμιξης του λαδιοý με κÜποια χρωστικÞ ουσßα, που επÝτρεψε μια λαμπρüτητα κι Ýνα μεγαλýτερο βÜθος στην απεικüνιση, ειδικüτερα στη δημιουργßα σκιþν. ΕπιπλÝον, κυρßως χÜρη στις Ýρευνες του Ντα Βßντσι, η ζωγραφικÞ στο ýφασμα αντικατÝστησε τη ζωγραφικÞ στο ξýλο.

     Ενþ κατÜ τη διÜρκεια του Μεσαßωνα, η γλυπτικÞ περιορßστηκε στα θρησκευτικÜ θÝματα, η περßοδος της ΑναγÝννησης παρουσßασεν ανανÝωση των θεμÜτων κι εκεß. Κýριως στüχος εßναι πλÝον ο ρεαλισμüς κι η πιστÞ αναπαρÜσταση της πραγματικüτητας. Τα ανÜγλυφα υúοθετοýν τα θÝματα της ελληνικÞς και ρωμαúκÞς μυθολογßας. Τα αγÜλματα αποδßδονται τις περισσüτερες φορÝς με πραγματικÝς ανθρþπινες αναλογßες Þ και με μεγαλýτερα μεγÝθη, üπως το περßφημο Ýργο "Δαβßδ" του ΜιχαÞλ ¢γγελου. Οι καλλιτÝχνες προσπαθοýν να μιμηθοýν τα αρχαßα πρüτυπα, κυρßως σ' üτι αφορÜ την αναπαρÜσταση της κßνησης. ΕπιπλÝον τα χÜλκινα γλυπτÜ γνωρßζουν Üνθηση. Τα γλυπτÜ Ýργα της εποχÞς δεν εξυπηρετοýν αποκλειστικÜ διακοσμητικοýς σκοποýς αλλ' αποκτοýν τα ßδια, καλλιτεχνικÞ οντüτητα. ΤÝλος, οι αναπαραστÜσεις του γυμνοý ανθρþπινου σþματος δεν αποτελοýν πλÝον ταμποý üπως γινüταν στο Μεσαßωνα*.

 

   Μανιερισμüς: Ο üρος προÝρχεται απü το ιταλικü mano=χÝρι κι εν προκειμÝνω αφορÜ σ' αυλικÞ τÝχνη του 16ου αι.. Χαρακτηρßζεται ως ανÜκλαση της περιüδου απογοÞτευσης που επικρÜτησε σ' üλη την Ευρþπη, απü τις λεηλασßες της Ρþμης, απü Γερμανοýς μισθοφüρους, μÝχρι το τÝλος της Συνüδου του ΤριδÝντο (Trento) το 1563.

     Η τÜση αυτÞ χαρακτηρßζεται απü "χειρισμü" των εκÜστοτε καλλιτεχνþν, των μορφþν της τÝχνης τους, μιας και πλÜθανε με το νου τους εικüνες, παρÜ τις παßρναν απü την Üμεση παρατÞρηση, με φυσικÞ συνÝπεια, αφýσικες αναλογßες και γενικÜ ... τραβηγμÝνες μορφÝς στο Ýπακρο, με απþτερο σκοπü να αποδþσουνε καλýτερα, αυτü που θÝλανε να ποýνε!

     Πρþτος τη διατýπωσε ο ΛουÀτζι ΛÜντσι (1732-1810) απü τη παρÜγωγη λÝξη maniera=τεχνοτροπßα -κυριολεκτικÜ-, προκειμÝνου να χαρακτηρßσει καλλιτεχνικÝς τÜσεις που μετÜ το 1550, ακολουθÞσανε το παρÜδειγμα των μεγÜλων της ΑναγÝννησης.

     Πρþτον üμως χαρακτηρισμü επιχεßρησε ο Τζιüρτζιο ΒαζÜρι (1511-1574) στο 3ο μÝρος του βιβλßου του με τßτλο Οι Βßοι Των ΕπιφανÝστερων Ιταλþν ΖωγρÜφων Απü Τον Τσιμαμποýε Ως & ΣÞμερα. Εκεß λοιπüν υποστÞριξε, πως αυτÞ η τεχνοτροπßα δεν Ýπρεπε να περιορßζεται στην απλÞ αναπαραγωγÞ της φυσικÞς ομορφιÜς, αλλÜ üφειλε ν' αντλεß Ýμπνευση απü τους 3 μεγÜλους της ΑναγÝννησης: Ντα Βßντσι, ΡαφαÞλ και -κυρßως- ΜιχαÞλ ¢γγελο, που αφοý κατακτÞσανε τη τÝλεια απüδοση των φυσικþν λεπτομερειþν, κÜνανε την υπÝρβασÞ τους, αγγßζοντας τη τελειüτητα της ιδανικÞς ομορφιÜς.

     Αυτü λοιπüν το στυλ αναπτýχθηκε γýρω στο 1520 απü τη ΣχολÞ του ΡαφαÞλ στη Ρþμη. Το βιβλßο του ΒαζÜρι εκδüθηκε 1η φορÜ το 1550 κι αργüτερα, αναθεωρημÝνο, επανεκδüθηκε το 1568. Η διÜδοση του μανιερισμοý, επιταχýνθηκε με τη κατÜκτηση της Ρþμης, απü τα στρατεýματα του Καρüλου Ε' το 1527, üταν οι καλλιτÝχνες την εγκαταλεßψαν σταδιακÜ. Η διασπορÜ τοýτη, οδÞγησε σε μεγÜλες αλλαγÝς στις διÜφορες πüλεις που καταφýγανε, γιατß οι φυγÜδες που üμως Þτανε στενÜ συνδεδεμÝνοι με τις παραδüσεις του τüπου τους, αρχßσαν να ενσωματþνουνε το νÝο στυλ, σ' Ýργα διαφορετικÜ, αλλÜ ομοιογενÞ, üσον αφορÜ σε μερικÜ χαρακτηριστικÜ, üπως οι υπερβολικÜ περßπλοκες φüρμες κι Þ Ýντονη πνευματικüτητα.

     Καλλιτεχνικü ρεýμα που αναπτýχθηκε κατÜ την τελευταßα περßοδο της ΑναγÝννησης κι ειδικüτερα το χρονικü διÜστημα 1520-1600. Εßχε ως καταγωγÞ την Ιταλßα, με κÝντρα τη Ρþμη και τη Φλωρεντßα κι αποτÝλεσε κατÜ κÜποιο τρüπο μßαν αντßδραση στην αισθητικÞ της þριμης ΑναγÝννησης, σηματοδοτþντας παρÜλληλα την μετÜβαση στη μπαρüκ εποχÞ. Ο üρος προÝρχεται απü το λατινικü manierus (=τρüπος) κι η χρÞση του επικρÜτησε κατÜ την περßοδο του Α' Παγκ. Πολ. προκειμÝνου να περιγραφεß η τÝχνη του 16ου αιþνα που δεν ανÞκε απüλυτα οýτε στα αναγεννησιακÜ πρüτυπα αλλÜ οýτε και στο μεταγενÝστερο μπαρüκ.

     ΑνÜμεσα στα κυριüτερα χαρακτηριστικÜ γνωρßσματα του στη ζωγραφικÞ εßν' η πολυπλοκüτητα στη σýνθεση, η επιτÞδευση στην απüδοση της ανθρþπινης Ýκφρασης καθþς κι η κατÜργηση των αρμονικþν αναλογιþν της ΑναγÝννησης, πολλÝς φορÝς μÝσω της επιμÞκυνσης των ανθρþπινων χαρακτηριστικþν Þ με τη χρÞση εξεζητημÝνων στÜσεων. Σ' αντßθεση με τα αναγενννησιακÜ ιδεþδη, που αναζητοýσαν τη ρεαλιστικÞ απεικüνιση των φυσικþν αναλογιþν, οι εκφραστÝς του μανιερισμοý απεικονßζουν υπερβολικÜ παραμορφωμÝνες φιγοýρες προκειμÝνου να καλλιεργηθεß συναισθηματικÞ Ýνταση. ΕπιπλÝον, οι "καθαρÝς" φüρμες της ΑναγÝννησης εγκαταλεßπονται, καθþς συχνÜ το κυρßως θÝμα προβÜλλεται σε δεýτερο πλÜνο μετατοπßζοντας τη δρÜση αλλοý και δημιουργþντας την αßσθηση της σýγχυσης. Στην αρχιτεκτονικÞ, επßσης η αισθητικÞ παρεκλßνει απü τα αναγεννησιακÜ πρüτυπα ενσωματþνοντας διαφορετικÞ λιθοδομÞ και συνÞθως βαρεßς αρμοýς ανÜμεσα στις πÝτρες των κτισμÜτων. Χαρακτηριστικü δεßγμα μανιεριστικÞς αρχιτεκτονικÞς αποτελεß η Villa Farnese στην περιοχÞ Carparola, κοντÜ στη πüλη της Ρþμης.

     Κυριüτεροι εκπρüσωποι εßναι οι Ιταλοß ζωγρÜφοι Παρμιτζιανßνο (1503-1540), ΙÜκωβος Ποντüρμο (1494-1557), Τζοýλιο ΡομÜνο (1492-1546) καθþς κι οι γλýπτες Μπενβενοýτο Τσελßνι (1500-1571) και ΤζιοβÜνι Μπολüνια. ΠαρÜλληλα με τη ζωγραφικÞ και τη γλυπτικÞ, αποτυπþνεται και στην αρχιτεκτονικÞ, Ýχοντας ως κυριüτερο εκφραστÞ τον Τζιüρτζιο ΒαζÜρι (1511-1574). Στους καλλιτÝχνες του ρεýματος κατατÜσσεται απü πολλοýς κι ο ΔομÞνικος Θεοτοκüπουλος καθþς στοιχεßα μανιερισμοý εßν' εμφανÞ σ' ορισμÝνα Ýργα του, κυρßως θρησκευτικοý περιεχομÝνου.

 

   Μπαρüκ: ΚαλλιτεχνικÞ τÜση -με 1ο εμπνευστÞ κι εκφραστÞ τον ΜιχαÞλ ¢γγελο- που προσδßδει ποικιλßα και κßνηση. ¸σβησε τον 18ο αιþνα, üπου κι αντικαταστÜθηκε απü το Ροκοκü. Κýρια χαρακτηριστικÜ εßναι, ποικιλßα, η τÜση προς το παρÜδοξο κι ασυνÞθιστο, μακριÜ απü τα καθιερωμÝνα και φαßνονται Þδη τα 1α στοιχεßα του νατουραλισμοý.

     Αναφερüμαστε εßτε στην ιστορικÞ περßοδο 1600-1750 που ακολοýθησε την ΑναγÝννηση (ειδικüτερα τον Μανιερισμü), εßτε στο συγκεκριμÝνο καλλιτεχνικü ýφος που διαμορφþθηκε τη περßοδο αυτÞ. Το ýφος του Μπαρüκ αποτÝλεσε νÝο τρüπο Ýκφρασης που γεννÞθηκε στη Ρþμη της Ιταλßας, απ' üπου εξαπλþθηκε σχεδüν σ' ολüκληρη την Ευρþπη. Χαρακτηρßστηκε απü Ýντονο δραματικü και συναισθηματικü στοιχεßο, ενþ εφαρμüστηκε κυρßως στην αρχιτεκτονικÞ, τη γλυπτικÞ και τη μουσικÞ, αλλÜ συναντÜται παρÜλληλα και στη λογοτεχνßα Þ τη ζωγραφικÞ.

     Ο üρος προÝρχεται πιθανüτατα απü την πορτογαλικÞ λÝξη barocco, που σημαßνει το ακανüνιστο μαργαριτÜρι κι ως επßθετο δηλþνει γενικÜ την Ýννοια του ασυνÞθιστου Þ παρÜδοξου. Η επιτυχßα του οφεßλεται σε μεγÜλο βαθμü και στη στÞριξη της ΚαθολικÞς εκκλησßας, που χρησιμοποßησε τη τεχνοτροπßα και το δραματικü του ýφος για την αναπαρÜσταση πολλþν θρησκευτικþν θεμÜτων που προκαλοýσαν την συναισθηματικÞ συμμετοχÞ του θεατÞ. ΕπιπλÝον, η αριστοκρατßα της εποχÞς κι η βασιλικÞ εξουσßα ευνοÞθηκε απü το επιβλητικü ýφος του για τη κατασκευÞ ανÜλογων κτιρßων Þ παλατιþν που ενßσχυαν το κýρος της. Σε χþρες μ' Ýντονη παρουσßα του προτεσταντικοý κινÞματος, üπως η Ολλανδßα Þ η Αγγλßα, το μπαρüκ δε κατÜφερε να επικρατÞσει.

     Σ' αντßθεση με το αναγεννησιακü ýφος που βασßστηκε κυρßως στη λογικÞ, το ýφος του απευθýνεται περισσüτερο στο συναßσθημα. ΠαρÜλληλα χαρακτηρßζεται σχεδüν σ' üλες τις καλλιτεχνικÝς εκφÜνσεις του απü αßσθημα δÝους και μεγαλεßου καθþς κι υπερβολÞ στη διακüσμηση και τη πολυτÝλεια που αναδεικνýουν επιβλητικü και πομπþδες ýφος. Τα κυριüτερα μÝσα που χρησιμοποßησε στις εικαστικÝς τÝχνες εßναι οι καμπýλες γραμμÝς, οι πολýπλοκοι διαπλεκüμενοι üγκοι, η αυστηρÞ ιερÜρχηση των χþρων, η απüδοση της κßνησης, η εκμετÜλλευση του φωτüς κι η δημιουργßα Ýντονων αντιθÝσεων, εßτε με τη μορφÞ εσοχþν στην αρχιτεκτονικÞ, εßτε μÝσω Ýντονων φωτοσκιÜσεων στη ζωγραφικÞ.

     Σκοπüς του εßναι πρωτßστως να εντυπωσιÜσει καθþς και να εξυψþσει τον Üνθρωπο μÝσα απü τα πÜθη και τα συναισθÞματα του. Σ' αντßθεση με τις ιδεολογικÝς αρχÝς του ρομαντισμοý, ο Üνθρωπος δεν εκλαμβÜνεται ως μονÜδα αλλÜ ως μÝρος ενüς συνüλου. Στο μπαρüκ ýφος, σε συμφωνßα με το φιλοσοφικü ρεýμα της εποχÞς, υπÜρχουν Ýντονα στοιχεßα ορθολογισμοý χωρßς üμως ν' αποκλεßονται κι οι συμβολισμοß.

     Η νÝα μπαρüκ αρχιτεκτονικÞ Ýκανε την εμφÜνιση της στην Ιταλßα κι οι ιστορικοß προσδιορßζουν ως αφετηρßα της το Ýργο του ΚÜρλο ΜαντÝρνο (1556-1603) στη Ρþμη κι ειδικüτερα στους ναοýς Αγßας ΣουζÜνας κι Αγßου ΠÝτρου. Πρüδρομοι της μποροýν να θεωρηθοýν επßσης τα τελευταßα αρχιτεκτονικÜ Ýργα του ΜιχαÞλ 'Αγγελου, üπως για παρÜδειγμα η ΒασιλικÞ του Αγßου ΠÝτρου. Με επßκεντρο την Ιταλßα, εξαπλþθηκε στην υπüλοιπη Ευρþπη καθþς και στη ΛατινικÞ ΑμερικÞ, κυρßως μÝσω των Ιησουιτþν. Οι ναοß, τα δημüσια Þ ιδιωτικÜ κτßρια, οι εσωτερικοß διÜκοσμοι αλλÜ κι οι δημüσιοι χþροι εν γÝνει, αποπνÝουν την αßσθηση του εξωπραγματικοý, πÝρα απü τις ανθρþπινες διαστÜσεις και κατ' επÝκταση την παντοδυναμßα του θεúκοý αλλÜ και της εκκλησιαστικÞς (παπικÞς) εξουσßας.

     Ως τυπικÜ χαρακτηριστικÜ της μπαρüκ αρχιτεκτονικÞς μποροýμε να αναφÝρουμε:

 *δραματικÞ χρÞση του φωτισμοý με Ýντονες αντιθÝσεις

 *υπερβολικÞ χρÞση διακοσμητικþν στοιχεßων συμπεριλαμβανομÝνων και μεμονωμÝνων γλυπτþν στο εξωτερικü

 *μεγÜλης κλßμακας διακοσμητικÝς αναπαραστÜσεις στις οροφÝς των κτιρßων

 *Ýντονη σýνδεση της αρχιτεκτονικÞς με τη ζωγραφικÞ

 *χρÞση τεχνικþν οπτικÞς "απÜτης" (trompe l' oeil)

     Το βασικü αρχιτεκτονικü μπαρüκ σχÞμα προβλÝπει την ýπαρξη ενüς κεντρικοý και κυρßαρχου οικοδομÞματος στο οποßο προστßθενται δýο πλÜγιες πτÝρυγες και παρÜλληλα εμπλουτßζεται απü Ýνα χαμηλüτερο προεξÝχον κτßσμα. Η μπαρüκ αρχιτεκτονικÞ συνδÝεται ουσιαστικÜ με μßα βαθýτερη αλλαγÞ στην αντßληψη γýρω απü το ρüλο των δημüσιων κτιρßων. Για τις πüλεις του 17ου αιþνα, το κτßριο εκλαμβÜνεται ως μÝρος ενüς ευρýτερου συστÞματος και üχι ως Ýνα απλü ανεξÜρτητο οικοδομικü σýνολο. ΚατÜ συνÝπεια, οι δημüσιοι ελεýθεροι χþροι μεταξý των κτισμÜτων οφεßλουν επßσης να σχεδιαστοýν επιμελþς. Διαμορφþθηκαν Ýτσι δýο νÝοι τýποι πλατεßας, η κυκλικÞ και η τετραγωνικÞ. ΕπιπλÝον οι δρüμοι οργανþνονται πιο διεξοδικÜ και συχνÜ αποτελοýν επßσης αντικεßμενα διακüσμησης. Ο Claude Mignot σε κατÜλογο Ýκθεσης για την Μπαρüκ αρχιτεκτονικÞ αναφÝρει χαρακτηριστικÜ:

    «Χþροι δοξαστικοß, χþροι θÝασης και χþροι για τον ελεýθερο χρüνο δημιουργοýν σημεßα απü τα οποßα εξακτινþνονται οι αρτηρßες και τα οποßα αναδομοýν την πüλη η οποßα αποκαλεßται "μπαρüκ". ΑναμνÞσεις των εφÞμερων αψßδων των βασιλικþν εισüδων, οι πýλες της πüλης προσλαμβÜνουν τη μορφÞ μüνιμων αψßδων θριÜμβου (οι πýλες του Σεν Ντενß και του Σεν ΜαρτÝν στο Παρßσι, η πýλη ντι Πεúροý στο ΜονπελιÝ), οι κρÞνες καθßστανται μνημεßα (η φοντÜνα ντι ΤρÝβι στη Ρþμη), οι πλατεßες εξισορροποýν τον χþρο για τη θÝαση των üψεων των μεγÜρων και των ναþν, οι περßπατοι οργανþνονται στη θÝση των οχυρþσεων και οι γÝφυρες προβÜλλονται ως εξþστες στους ποταμοýς· τÝλος, τα θÝατρα, σημεßο συνÜντησης της πολεοδομßας του πρüσκαιρου εξωραúσμοý και της νÝας πολεοδομßας του ελευθÝρου χρüνου, ανεγεßρονται στις δημüσιες πλατεßες (ΝÜπολι)».

     ΣημαντικÜ δεßγματα μπαρüκ αρχιτεκτονικÞς Ýχουμε εκτüς απü την Ιταλßα, σε χþρες üπως, Γαλλßα, Ισπανßα, Αυστρßα, κεντρικÞ Γερμανßα και Ρωσßα. ΑνÜμεσα στους σημαντικοýς αρχιτÝκτονες της εποχÞς μποροýμε ν' αναφÝρουμε τους: Francesco Borromini (1599-1667) Calo Maderno (1556-1629) Gian Lorenzo Bernini (1598-1680)

     Το μπαρüκ ýφος δεν επηρÝασε μüνο τις εικαστικÝς τÝχνες αλλÜ επηρÝασε σε μÝγιστο βαθμü και τη μουσικÞ. Οι μεγαλýτερες κατακτÞσεις της Μπαρüκ μουσικÞς περιλαμβÜνουν την ανÜπτυξη του λυρικοý θεÜτρου, του μουσικοý εßδους της üπερας και του ορατüριου.

     ΒασικÜ χαρακτηριστικÜ της εßναι:

 *οι μεßζονες και ελÜσσονες κλßμακες που αντικαθιστοýν τους εκκλησιαστικοýς τρüπους

 *η σταδιακÞ μετÜβαση απü την πολυφωνßα του μεσαßωνα και της ΑναγÝννησης στην ομοφωνικÞ γραφÞ, η οποßα ολοκληρþνεται την εποχÞ του κλασικισμοý

 *η εμφÜνιση νÝων μουσικþν μορφþν, üπως η üπερα και το ορατüριο, η μπαρüκ σουßτα, η τριο-σονÜτα και τα κοντσÝρτα γκρüσο Þ σüλο (concerto grosso, concerto solo)

 *η εξÝλιξη αρκετþν μουσικþν οργÜνων και η εγκατÜλειψη Üλλων

το basso continuo (συνεχÝς μπÜσο Þ βÜσιμο)

     Η μπαρüκ μουσικÞ εßν' Ýντονα συνδεδεμÝνη και με το χορü. Ειδικüτερα, ως τμÞματα της μπαρüκ σουßτας, εντÜσσονται πολλοß χοροß üπως η γκαβüτ (gavotte) Þ η μπουρÝ (bure). Σημαντικοß συνθÝτες θεωροýνται οι: Γιüχαν ΣεμπÜστιαν Μπαχ (1685-1750) (ο θÜνατος του σηματοδοτεß και το τÝλος της μπαρüκ περιüδου), Γκεüργκ ΦρÞντριχ ΧÝντελ (1685-1759) Archangelo Corelli (1653-1713) Alessandro Scarlatti (1660-1725) Jean Baptiste Lulli (1632-1687) Francois Couperin (1668-1733) Jean Phιlippe Rameau (1683-1764) Henry Purcell (1659-1695).

     Ρωπογραφßα: Με τον üρο αυτü* (<αρχ. ‘ρῶπος = ευτελÝς, ασÞμαντο) περιγρÜφεται στις τÝχνες η αναπαρÜσταση σκηνþν της καθημερινüτητας με ρεαλιστικü τρüπο. Στη διεθνÞ ορολογßα Ýχει επικρατÞσει με τον γαλλικü üρο genre που 1ος χρησιμοποßησε ο Ντενß Ντιντερü τον 18ο αι. Ο üρος χρησιμοποιÞθηκε στη Γαλλßα του 18ου αι. για να περιγρÜψει ζωγρÜφους που ειδικεýονταν σε καθημερινÜ και συνÞθη θÝματα. Η σημερινÞ χρÞση του καθιερþθηκε στα τÝλη του 18ου αι.
     Στοιχεßα της τεχνοτροπßας αυτÞς Þτανε γνωστÜ σε μερικοýς ιταλικοýς πßνακες του 14ου και 15ου αι. και στη συνÝχεια Ýγινε γνωστÞ με τον ΚαραβÜτζο και τους οπαδοýς του. Γνþρισε μεγÜλη Üνθιση στη ΦλÜνδρα και στην Ολλανδßα Þδη κατÜ τον 17o αι., με χαρακτηριστικοýς εκπροσþπους üπως ο ΓιÜν ΣτÝυν, ο ¢ντριεν ΜπρÜουβερ, ο ΝτÜβιντ ΤÝνιερς ο νεüτερος, οι ºσαακ κι ¢ντριεν φαν ΟστÜντε κι ο ΓιοχÜνες ΒερμÝερ. Κυριþτεροι εκπρüσωποι στην Ιταλßα Þταν οι: ΚρÝσπι και Λüνγκι, ενþ στη Γαλλßα οι: Ζαν Σιμεüν ΣαρντÝν και ΓκρÝζ.
     Η ρωπογραφßα θεματολογικÜ διαχωρßζεται απü το πορτρÝτο, τα ιστορικÜ Þ θρησκευτικÜ Ýργα και τη τοπιογραφßα. Χαρακτηρßζεται για τη προτßμηση σε «ευτελÞ» Þ «κατþτερα» θÝματα, (π.χ. η αγροτικÞ ζωÞ, εσωτερικοß χþροι, γÜμοι και γιορτÝς, κ.Ü.) και την Ýμφαση στη λεπτομÝρεια, σε βαθμü που το θÝμα να αποδßδεται ρεαλιστικÜ σε βÜρος της φαντασßας του καλλιτÝχνη. ΣυχνÜ οι ρωπογραφßες περιÝχουν συγχρüνως συμβολισμοýς, μÝσα απü τους οποßους παρÝχονται ηθικÜ πρüτυπα.
     ΚαθημερινÝς σκηνÝς συναντþνται Þδη σε αναπαραστÜσεις κι Ýργα της αρχαιüτητας. Δεßγματα διακοσμÞσεων στην Αρχαßα Αßγυπτο απεικονßζουνε δεξιþσεις, ψυχαγωγßα Þ αγροτικÝς σκηνÝς. Σýμφωνα με τον Πλßνιο, ο Πειραúκüς (4ος αι. π.Χ.) ζωγρÜφιζε επßσης σκηνÝς χειρωνακτικþν επαγγελμÜτων, üπως το μαγαζß του κουρÝα, το εργαστÞρι του τσαγκÜρη και νεκρÝς φýσεις, γι’ αυτü και τον αποκαλοýσανε ρυπαρογρÜφο, λαμβÜνοντας μÜλιστα για τα Ýργα του υψηλÝς αμοιβÝς.
     * Σημ: Το βÜζω εδþ χρονικÜ "λογικÜ" παρüλο που απü αρχαιοτÜτων χρüνων συνηθιζüτανε, για να κÜτσει βολικÜ στη παροýσα Ýλευση των τεχνοτροπιþν... ΠÜτροκλος ΧατζηαλεξÜνδρου 

 

   Ροκοκü: Εßναι συνÝχεια του Μπαρüκ αλλ' αποκτÜ αυτοτÝλεια κι οργανικüτητα. Δεν υπÜρχει σ' Ýργα που 'χουνε χαρακτηριστικü τη σοβαρüτητα Þ την απλüτητα. ΑυτÞ δε η τÜση, χαρακτηρßζεται απü τ' ανοιχτÜ, ζωηρÜ χρþματα και το χαροýμενο, σýνθετο στυλ. Eμφανßστηκε στη Γαλλßα γýρω στα 1715 σ' αντßδραση προς το βαρετü στιλ των διακοσμÞσεων του παλατιοý των Βερσαλλιþν. ΔιÜρκεσε μüνο λßγες 10ετßες. Εßναι στιλ κυρßως εσωτερικÞς διακüσμησης σε τοßχους, ταβÜνια, Ýπιπλα μ' ανÜγλυφα φυτικÜ μοτßβα, κλωνÜρια, φýλλα, Üνθη σε σχηματισμοýς C κι S, ανÜλαφρο, χαριτωμÝνο, εýθυμο, χαροýμενο, ευφÜνταστο, κομψü. Σ' αντßθεση προς το βαρý Μπαρüκ, τα χρþματα του εßναι πολý φωτεινÜ, διÜφανα, δßχως βαθειÝς φωτοσκιÜσεις.

     Στη ζωγραφικÞ παρατηρεßται προτßμηση σε θÝματα με κομψÝς φιγοýρες σ' ειδυλλιακü περιβÜλλον, σε δÜση, κÞπους, να περπατοýν, να διασκεδÜζουν, να παßζουν μουσικÜ üργανα κτλ, üλ' αυτÜ σ' ανÝμελην ατμüσφαιρα που θυμßζει Þ υποβÜλλει θÝατρο, αφοý οι Üνθρωποι στις εικüνες κινοýνται και συμπεριφÝρονται σα μαριονÝτες Þ ηθοποιοß σε σκηνÞ. ΠοτÝ δε κατüρθωσε να δþσει Ýργα μνημειακοý χαρακτÞρα και πνευματικÞς Ýξαρσης Þ βαθειÜς ψυχολογικÞς διεßσδυσης. ΜÝνει μüνο πÜνω στην επιφÜνεια της ζωÞς, στο επßπεδο του συναισθηματισμοý και του εφÞμερου, του πρüσκαιρου, του περιστασιακοý.

     Κýριοι εκπρüσωποι στη ζωγραφικÞ εßναι οι ΓÜλλοι, Βατü, που στα Ýργα του διακρßνουμε μελαγχολικÞ διÜθεση, ΜπουσÝ, που διακρßνεται για τον ερωτισμü του, ο Ζαν ΝατιÝ (1685-1766) για τη κολακεßα του, ο ΦραγκονÜρ για το συναισθηματισμü του. Στη γλυπτικÞ, σημαντικÞ εßν' η εμφÜνιση της πορσελÜνης με συμπλÝγματα συνÞθως δýο φιγοýρων (Üνδρας-γυναßκα) Þ και μßα μüνο φιγοýρα, με κýριους εκπρüσωπους στη Γαλλßα τους, ΛεμουÜ και Βουσαντüν και στη Γερμανßα, τον Γκýντερ. Στην αρχιτεκτονικÞ, βαρýτητα δßνεται στο αστικü σπßτι, μικρü σε διαστÜσεις, διακοσμημÝνο εσωτερικÜ με καθρÝφτες, τζÜκια, ανÜγλυφες διακοσμÞσεις με επιχρυσþσεις και προτßμηση στ' Üσπρα χρþματα, μ' Ýπιπλα σ' αυτü το στιλ. Διαδüθηκε εκτüς απü τη Γαλλßα, σε πολλÝς χþρες της Ευρþπης, κυρßως στη Βαυαρßα. ΕπικρÜτησε μÝχρι το 1770 περßπου.

 

   Νεοκλασσικισμüς: (1760-1840) εμφανßστηκε ως αντßδραση στην αυλικÞ ζωγραφικÞ με τη διακοσμητικÞ κι ελαφρÜ διÜθεση (π.χ. Watteau, Boucher). ¹ταν μια προσπÜθεια να ανυψωθεß η παιδεßα του κοινοý και ν' αναδειχθοýν αρετÝς, üπως της φιλοπατρßας, της ενεργοý συμμετοχÞς στη πολιτικÞ ζωÞ, η αφοσßωση στην οικογÝνεια κλπ. Τα Ýργα χαρακτηρßζονται για τη ισüρροπη και συχνÜ γεωμετρικÞ δομÞ των θεμÜτων τους, για το ευδιÜκριτο και ρωμαλÝο σχÝδιο, για την ευδιÜκριτη τομÞ των κÜθετων και των οριζüντιων αξüνων, για την αποφυγÞ των βßαιων χρωματικþν αντιθÝσεων.

     ΓεννÞθηκε στη Ρþμη, ρßζωσε στη Γαλλßα και διαδüθηκε στην Ευρþπη. Ο πρþτος εκπρüσωπος του νεοκλασικισμοý στη Γαλλßα εßναι ο Vien. ΜαθητÞς του και καλλιτÝχνης που σφραγßζει με το Ýργο του το ρεýμα αυτü εßν' ο David, ζωγρÜφος και βουλευτÞς της Convention, εßν' αυτüς που ανÝλαβε το 1793 να διαλýσει και να επανιδρýσει την Ακαδημßα των Καλþν Τεχνþν της ΓαλλικÞς Δημοκρατßας (ιδρýθηκε απü τον Mazarin το 1648). Στενüς φßλος του Robespierre και Πρþτος ΚαλλιτÝχνης του ΝαπολÝοντα, αναγκÜστηκε να εγκαταλεßψει τη Γαλλßα μετÜ την Παλινüρθωση και την αναρρßχηση του Λουδοβßκου 18ου στο θρüνο, το 1815. ¸ζησε ως το 1825 αυτεξüριστος στις ΒρυξÝλλες. Εκεß συνÝχισε να ζωγραφßζει και να διδÜσκει. ΜαθητÝς του David εßν' οι ζωγρÜφοι Girodet, Gerard, Gros κι Ingres. Απü αυτοýς μüνον ο Ingres Ýμεινε πιστüς στα διδÜγματα και στις αισθητικÝς αρχÝς του νεοκλασικισμοý. Ο Gros, π.χ., ενþ εßχε την ßδια αγÜπη για τα θÝματα της ναπολεüντειας περιüδου με το δÜσκαλü του τον David, εντοýτοις εκφραζüτανε στη ζωγραφικÞ του με τüσο λυρισμü και πÜθος, που φαßνεται να προαναγγÝλλει και να συναντÜ τον Gericault και τον Delacroix.

 

   Ρομαντισμüς: Εßν' η αισθητικÞ αντßληψη, που διÝπεται απü το συναßσθημα. Σýμφωνα μ' αυτÞ τη καλλιτεχνικÞ τÜση, η τÝχνη πρÝπει ν' απομακρýνεται απü τα κλασσικÜ πρüτυπα και ν' ασχολεßται κυρßως με το αßσθημα και τη ποßηση περασμÝνων εποχþν. Κýριο χαρακτηριστικü του ρομαντισμοý αποτελεß η Ýμφαση στη πρüκληση ισχυρÞς συγκßνησης μÝσω της τÝχνης καθþς κι η μεγαλýτερη ελευθερßα στη φüρμα, σε σχÝση με τις περισσüτερο κλασσικÝς αντιλÞψεις (βλ. Κλασσικισμüς). Στον ρομαντισμü, κυρßαρχο στοιχεßο εßναι το συναßσθημα αντß της λογικÞς. Στη ζωγραφικÞ κýριοι εκπρüσωποß του, υπÞρξαν οι Ζερικü και ΝτελακρουÜ.

     Εμφανßστηκε στους ελληνιστικοýς χρüνους, διατηρÞθηκε -κι ενισχýθηκε μÜλιστα- το μεσαßωνα, εγκαταλÞφθηκε κατÜ την αναγÝννηση, για να επανÝλθει το 18ο αιþνα και ν' ακμÜσει το 19ο. Αναπτýχθηκε αρχικÜ στη Μ. Βρεττανßα και τη Γερμανßα, για να εξαπλωθεß αργüτερα κυρßως στη Γαλλßα και την Ισπανßα. ΚαταρχÞν απετÝλεσε λογοτεχνικü ρεýμα, ωστüσο επεκτÜθηκε τüσο στις εικαστικÝς τÝχνες üσο και στη μουσικÞ. Ακολοýθησε ιστορικÜ την περßοδο του διαφωτισμοý κι αντιτÜχθηκε στην αριστοκρατßα της εποχÞς. ΣυνδÝθηκε μÜλιστα ισχυρÜ, με τις ιδÝες του Ζαν-Ζακ Ρουσσþ, που 1ος χρησιμοποßησε τον üρο να περιγρÜψει αυτÞ τη τÜση. Στο Ýργο: ΟνειρογρÜμματα Ενüς Μοναχικοý ΠεριπατητÞ αναφÝρει πως, "ρομαντικü εßν' Ýνα τοπßο, που δε παρουσιÜζει κÜτι που να μαρτυρÜ Þ να δεßχνει την ýπαρξη ανθρþπου και που η ομορφιÜ του προκαλεß Ýξαρση της λυρικÞς διÜθεσης".

 

   Ρεαλισμüς: ...Þ πραγματισμüς Þ πραγματοκρατßα. Ο üρος δüθηκε απü τον ΑνσÝλμο της Κανταβρυγßας κι απü Üλλους σχολαστικιστÝς του μεσαßωνα, που υποστηρßζανε πως, οι γενικÝς Ýννοιες Ýχουνε πραγματικÞ ýπαρξη και δεν εßν' απλÜ υποκειμενικÜ πλÜσματα Þ ονüματα.

     Στη γνωσιολογßα, ονομÜζεται ΑφελÞς Ρεαλισμüς, Þ θεωρßα πþς ο εξωτερικüς κüσμος εßν' ακριβþς εκεßνος που δýναται να γßνει αντιληπτüς απü τον Üνθρωπο, μüνον απü τα αισθητÞρια üργανÜ του.

     Κριτικüς Ρεαλισμüς εßν' η θεωρßα πως τα αισθÞματÜ μας απü τον εξωτερικü κüσμο, εßν' η συνισταμÝνη των ιδιοτÞτων των αντικειμÝνων, απ' üπου Ýρχεται η εντýπωση, και των ιδιοτÞτων του ατüμου που τη δÝχεται.

     Στα εικαστικÜ και στη λογοτεχνßα, ειδικüτερα, εßναι το αισθητικü δüγμα, πως ο εξωτερικüς κι εσωτερικüς κüσμος, πρÝπει ν' αναπαρßστανται üπως ακριβþς εßναι πραγματικÜ, χωρßς καμμιÜν εξιδανßκευση.

     Ο ρεαλισμüς αποτÝλεσε καλλιτεχνικü ρεýμα της ζωγραφικÞς τη περßοδο 1850-1880. Στα μÝσα του 19ου αιþνα ορισμÝνοι καλλιτÝχνες αρχßζουν ν' απορρßπτουν τον αισθηματισμü του Ρομαντισμοý κι επιδιþκουν ν' απεικονßσουν τη ζωÞ με ρεαλιστικü τρüπο. Στη Γαλλßα ο ζωγρÜφος ΚουρμπÝ εξÝφρασε τη βασικÞ ιδÝα αυτοý του ρεýματος, που Ýγινε γνωστü με τον üρο "Ρεαλισμüς", μ' αυτÜ τα λüγια:

   "Η ζωγραφικÞ ... δεν εßναι τßποτε Üλλο απ' αναπαρÜσταση των πραγματικþν και συγκεκριμÝνων πραγμÜτων". Επßσης, üπως γρÜφει σε μια επιστολÞ του 1854:

  "Ελπßζω να κερδßζω πÜντοτε τη ζωÞ μου ασκþντας τη τÝχνη μου, χωρßς ν' απομακρυνθþ οýτε κατÜ μßα τρßχα απü τις αρχÝς μου, χωρßς να χρειαστεß να πω ψÝμματα στην ßδια τη συνεßδησÞ μου, χωρßς να χρειαστεß να ζωγραφßσω οýτε μια πιθαμÞ μüνο και μüνο για να φανþ ευχÜριστος και ν' αυξÞσω τις πωλÞσεις μου". Οι ζωγρÜφοι κι οι λογοτÝχνες του ρεαλισμοý προσπαθοýσαν ν' απεικονßσουν τη ζωÞ üπως Þταν, δεν επιδßωκαν να ξεφýγουν απ' τη πραγματικüτητα.

 

   Κλασσικισμüς: ΚαλλιτεχνικÞ τÜση με σαφÞ ροπÞ προς το ανυπÝρβλητο, το τÝλειο, το πρωταρχικü κι Üξιο, το Üφθαρτο στη καταλυτικÞ δýναμη του πανδαμÜτορα χρüνου. Υποδηλοß τη τÜση προς το αρχαιοελληνικü Þ λατινικü κι Ýχει σχÝση με την ισορροπßα των αισθÞσεων, τη τελεßωση και τη κανονικüτητα. Η τÜση να δημιουργηθεß κÜτι, με πρüτυπο αριστουργÞματα της αρχαιοελληνικÞς Þ λατινικÞς τÝχνης και φυσικÜ δεν ανÞκει σε μπαρüκ Þ Üλλου εßδους μοντÝρνα τεχνοτροπßα.

     ΜορφÞ της τÝχνης, που θεωρεß ως ιδανικü την ελληνικÞ ρωμαúκÞ αρχαιüτητα. ΘÝλει να ξαναγυρßσουμε στ' αρχαßα πρüτυπα κι ιδανικÜ, τη τελειüτητα. Η λογικÞ κυριαρχεß πÜνω στο συναßσθημα και τη φαντασßα. Η Ýκφραση Ýχει πÜντα τη πληρüτητα την αρτιüτητα, τη κυριολεξßα, το φυσικü και το απÝριττο. Επιδιþκεται το τÝλειο, το αρμονικü, το πλαστικü κι η ισορροπßα. Ο üρος προÝρχεται απü τη λατινικÞ λÝξη classicus που σημαßνει αυτüς που κατατÜσσεται σ' εξÝχουσα τÜξη (class), ο πλοýσιος ρωμαßος, üταν κατÝχει πÜνω απü 120.000 ασσÜρια.

     Κλασικü ονομÜζουμε Ýν' εξÝχον Ýργο, κÜθε τι που διαθÝτει ανεξÜντλητη δýναμη αντßστασης στη πÜροδο και τη καταλυτικÞ επßδραση του χρüνου, που αντÝχει στη κριτικÞ üλων των ανθρþπων κι αναγνωρßζεται ως τÝλειο, Ýξοχο και πρüτυπο, Üξιο μεγÜλης προσοχÞς και βαθýτατου σεβασμοý, üπως π.χ. ο  Παρθενþνας, τα αγÜλματα του Φειδßα, του ΠραξιτÝλη κ.α., αλλÜ κι η μουσικÞ του Μπετüβεν, τα Ýργα του Σαßξπηρ κ.α. Κλασσικοß ΓÜλλοι συγγραφεßς: ΡονσÜρ, Λαφονταßν, ΜολιÝρος, Ρακßνας κ.α.,  Γερμανοß: Γκαßτε, Σßλλερ, ΛÝσιγκ κ.α. ΕλλÜδα: Α. ΚÜλβος.

 

   Νατουραλισμüς: Ξεκßνησε περß τα 1860-1880. Ο üρος προÝρχεται απü τη λατινικÞ λÝξη natura που σημαßνει η φýση, naturalismus = φυσιοκρατßα, φυσικüτητα. Εßναι κÜτι πιο πÜνω απü το ρεαλισμü. Οι νατουραλιστÝς παρατηροýνε και περιγρÜφουν ανθρþπους ψυχρÜ, αμÝτοχα, üπως Ýνα αντικεßμενο, Ýνα ζþο Þ μια μηχανÞ.
     ΕπηρεασμÝνοι απü τη δαρβινικÞ θεωρεßα υποβιβÜζουν τον Üνθρωπο στην κατÜσταση του ζþου. («Ανθρþπινο ΚτÞνος», ΖολÜ). Επιδιþκει την Üμεση και πιστÞ εφαρμογÞ της φýσης και της πραγματικüτητας, Üσχετα αν τα πρÜγματα Ýχουν ατÝλειες κι ασχÞμιες. ¸χει περιγραφικü χαρακτÞρα, δηλαδÞ παρατηρεß και καταγρÜφει τα πρÜγματα üπως ακριβþς εßναι κι üπως βρßσκονται. Απεικονßζει φωτογραφικÜ τα γεγονüτα, μελετÜ την ανθρþπινη ψυχÞ και βρßσκει τα κßνητρα και τους κüσμους της. ΠροσÝχει κυρßως τις κακÝς και παθολογικÝς στιγμÝς της ζωÞς τις οποßες παρακολουθεß και καταγρÜφει. ¸χει üλα τα στοιχεßα του ρεαλισμοý, υπερτονισμÝνα üμως σε σημεßο υπερβολÞς. Η üψη του κüσμου που παρουσιÜζει εßναι ζοφερÞ κι η εικüνα του ανθρþπου θλιβερÞ κι απογοητευτικÞ, καθþς αυτüς περιγρÜφεται σωματικÜ και ψυχικÜ ατελÞς κι αδýναμος, δημιοýργημα της κληρονομικüτητας και του περιβÜλλοντος. ΤÜση που πρεσβεýει πως αρχÞ των πÜντων εßν' η φýση κι επιδρÜ στα πÜντα, ακüμα και στη διαμüρφωση χαρακτÞρα, καθþς και στη συλλογικÞ συμπεριφορÜ των ανθρþπων. ¸τσι, η απüδοσÞ της πρÝπει να δßνεται μ' üλη τη πραγματικüτητα, üσο κι αν αυτÞ εßναι Üσχημη!

     Στο πλαßσιο των μεγÜλων εξελßξεων της τεχνολογßας, των φυσικþν επιστημþν και της ιατρικÞς δημιουργÞθηκε στα τÝλη του 19ου αιþνα στην Ευρþπη το ρεýμα που στüχευε στην ακριβÞ αναπαρÜσταση της πραγματικüτητας της εποχÞς εκεßνης με βÜση την επιστημονικÞ μÝθοδο της παρατÞρησης, της ακρßβειας και της αυστηρÞς αντικειμενικüτητας. Δε προσÝβλεπε στην ωραιοποßηση, αλλÜ στη λεπτομερÞ περιγραφÞ των δυσχερþν καταστÜσεων κυρßως των ανθρþπων των κατþτερων κοινωνικþν τÜξεων. ¸τσι δÝσποζαν θÝματα, που αντιμετþπιζαν οι προλετÜριοι της εποχÞς, üπως η εργασιακÞ εκμετÜλλευση, η φτþχεια, τα εγκλÞματα, ο αλκοολισμüς. Στüχος των καλλιτεχνþν Þταν μÝσω της συμπüνιας ν' ανακινÞσουν συνειδÞσεις, þστε να καλυτερεýσει η ζωÞ των ανθρþπων. 

     ΕπηρεασμÝνος απü το «θετικισμü» του Auguste Comte,  που Ýθετε την εμπειρßα σα βÜση για την ανθρþπινη γνþση,  ο Hippolyte Taine διατýπωσε τη φιλοσοφßα της τÝχνης «Philosophie De L' Art», που ασπÜστηκαν οι νατουραλιστÝς. Σýμφωνα μ' αυτÞν ο Üνθρωπος εξαρτÜται απ' τη κληρονομικüτητα, τον κοινωνικü του περßγυρο και την ιστορικÞ στιγμÞ. Οι εμπειρßες λοιπüν του ατüμου συσχετßζονται Üμεσα μ' αυτοýς τους παρÜγοντες (της φýσης), οπüτε αυτüς εßναι ανελεýθερος, κινεßται σýμφωνα με το Ýνστικτü του και δε φÝρει ευθýνη για τις πρÜξεις του. Κι αφοý δεν υπÜρχει ηθικÞ στη φýση, δε θα πρÝπει να υπÜρχει οýτε στη τÝχνη. Θα πρÝπει να παραμÝνει αντικειμενικÞ και κÜθε Ýργο να 'ναι σαν επιστημονικü πεßραμα βασισμÝνο στη παρατÞρηση της πραγματικüτητας.

     ΑλλÜ κι ο Γερμανüς Arno Holz προσπÜθησε να δημιουργÞσει κανüνα για τη τÝχνη με βÜση την επιστημονικÞ μÝθοδο. Αφοý κÜθε πρÜγμα υπüκειται σε κÜποιο κανüνα, Ýτσι κι η τÝχνη. Για τον Holz: ΤÝχνη=φýση-Χ, üπου Χ εßν' η υποκειμενικüτητα του συγγραφÝα, καθþς και το πþς ο θεατÞς/αναγνþστης αντιλαμβÜνεται κι εκλαμβÜνει τη τÝχνη. Το σημαντικüτερο πρüτυπο νατουραλιστικÞς λογοτεχνßας το συναντÜμε στο Ýργο του Zola. Ο ßδιος στο «Roman Experimental» Ýγραψε για το μεθοδικü τρüπο μÝσω της παρατÞρησης που χρειÜζεται να 'χουν οι συγγραφεßς, þστε να πετýχουν να σκιαγραφÞσουν μ' επιστημονικÞ ακρßβεια την εικüνα της εποχÞς. ¼σο περισσüτερο παρατηρεß τον κοινωνικü περßγυρο και γßνεται ο εκφραστÞς του, τüσο περισσüτερο γßνετ' ο ßδιος επιστημονικüς παρατηρητÞς και το Ýργο του πεßραμα. ΠαρÜδειγμα νατουραλιστικοý μυθιστορÞματος αποτελεß μßα σειρÜ απü 20 πειραματικÜ μυθιστορÞματα του Zola με τßτλο "Les Rougon-Mac-Quart". Πρüκειται για τη κοινωνικÞ ιστορßα μιας οικογÝνειας για τÝσσερις γενεÝς, που προσπÜθησε να εξηγÞσει üλες τις τροπÝς και μεταβολÝς που συνÝβησαν σ' αυτÞ με βÜση τη θεωρßα της επιρροÞς του κοινωνικοý περßγυρου στον Üνθρωπο.

     Ο Guy de Maupassant, που 'δειχνε τον Üνθρωπο ως ενστικτþδες ον, ο  Tolstoi κι ο Hauptmann με το κοινωνικü δρÜμα, ποy πρωταγωνιστεß η κατþτερη κοινωνικÞ τÜξη, ο Dostojewski με τη λογοτεχνßα του προλεταριÜτου, o MπαλζÜκ κι ο ΦλωμπÝρ και κυρßως ο Ibsen με το ρεαλιστικü ψυχολογικü δρÜμα αποτελοýν τους σημαντικüτερους εκφραστÝς του ευρωπαúκοý νατουραλισμοý.

     Η τÝχνη που δεν ωραιοποιεß, δεν ηρωοποιεß, προσπαθεß να 'ναι αντικειμενικÞ στην αναπαραγωγÞ της πραγματικüτητας της ζωÞς θÝτοντας στο επßκεντρο σημαντικÜ κοινωνικÜ προβλÞματα της εποχÞς. Ανοßγει τις πüρτες στα κατþτερα κοινωνικÜ στρþματα χωρßς να δßνει λýσεις στα προβλÞματα, αλλÜ προσπαθþντας με τη προβολÞ τους να ευαισθητοποιÞσει, να κινÞσει αλλαγÝς.

 

   Παρνασσισμüς: εßναι τεχνοτροπßα, που πρωτογεννÞθηκε στη Γαλλßα και σÞμερα εßναι σε παρακμÞ. Παρνασσιακοß ονομÜστηκαν οι νÝοι ποιητÝς που ποιÞματÜ τους δημοσιεýθηκαν σε μια κοινÞ συλλογÞ το 1886 στο Παρßσι με τον τßτλο «Σýγχρονος Παρνασσüς». Η τεχνοτροπßα αυτÞ επανÝφερε στη τÝχνη τη κλασσικÞ ισορροπßα, τη συμπýκνωση των νοημÜτων, τη γαλÞνη και την ακρßβεια, üπως ο κλασικισμüς. ΘÝλει την αυστηρÞ τÞρηση των στιχουργικþν κανüνων κι αποδßδει μεγÜλη σημασßα στην εξωτερικÞ μüρφωση της ποßησης. Κυριüτεροι αντιπρüσωποι  της τεχνοτροπßας αυτÞς υπÞρξαν οι: Λεκüντ Ντελßλ, Θεüφιλος ΓκωτιÝ.

 

   Συμβολισμüς: Πρüκειται περß της τÝχνης που εκφρÜζει üτι θÝλει να δεßξει με σýμβολα Þ συμβολικÝς εικüνες. Οι συμβολισμοß εßναι γνωστοß εκ των προτÝρων κι αποτελοýν Ýνα εßδος "κþδικα". Αποτελεß καλλιτεχνικü ρεýμα που αναπτýχθηκε στα τÝλη του 19ου αιþνα, γαλλικÞς και βελγικÞς προÝλευσης. Ο üρος προÝρχεται απü τη λÝξη "σýμβολο". Αναπτýχθηκε κυρßως στη ποßηση, ωστüσο συναντÜται και στις εικαστικÝς τÝχνες.

     Ο γαλλικüς συμβολισμüς γεννÞθηκε σε μεγÜλο βαθμü ως αντßδραση απÝναντι σε Νατουραλισμü και Ρεαλισμü, ρεýματα που προηγÞθηκαν χρονικÜ και που προσπÜθησαν να συλλÜβουν τη πραγματικüτητα με πιστü τρüπο. Ο συμβολισμüς απü την πλευρÜ του αντιπαρÝβαλε την πνευματικüτητα, τη φαντασßα και τ' üνειρο ως αναπüσπαστο μÝρος καλλιτεχνικÞς δημιουργßας.

     Το κßνημα του συμβολισμοý στη λογοτεχνßα Ýχει τις ρßζες του στα "'Ανθη του Κακοý" του ΚÜρολου Μπωντλαßρ. Τα αισθητικÜ του χαρακτηριστικÜ εξελßχθηκαν κι αποσαφηνßστηκαν κυρßως απü τους ΣτεφÜν ΜαλαρμÝ και Πωλ Βερλαßν κατÜ την δεκαετßα του 1870. Το 1880 μια σειρÜ απü μανιφÝστα των συμβολιστþν εμφανßστηκαν δημüσια κι ενÝπνευσαν πιüτερους καλλιτÝχνες.

     Στις υπüλοιπες μορφÝς της τÝχνης, θα λÝγαμε πως εμφανßζεται μ' ελαφρÜ διαφορετικÞ μορφÞ, κυρßως ως κßνημα που αντιπροσωπεýει τη πιο σκοτεινÞ (μεσαιωνικÞς επßδρασης) πλευρÜ του Ρομαντισμοý. Σ' αντßθεση üμως με τη ρομαντικÞ τÝχνη, Þταν λιγüτερο επαναστατικüς. Τα Ýργα του ¸ντγκαρ 'Αλαν Πüε θεωροýνται μßα απü τις σημαντικüτερες επιρροÝς της συμβολικÞς τÝχνης. Πßστευαν πως σκοπüς της τÝχνης εßναι να συλλÜβει και να εκφρÜσει περισσüτερο απüλυτες αλÞθειες, που μπορεß να προσεγγßσει μ' Ýμμεσους τρüπους. Γι' αυτü το λüγο, Ýγραφαν με μεταφορικü τρüπο, χρησιμοποιþντας εικüνες κι αντικεßμενα με συμβολικÞ Ýννοια. ¸ντονο Þταν το μεταφυσικü Þ μυστικιστικü στοιχεßο. Ο θÜνατος, μυθολογικÜ αλλÜ και δραματικÜ στοιχεßα, Þταν Ýντονα στη θεματολογßα.

     ΣημαντικÞ συνεισφορÜ στον ιδεολογικü καθορισμü του κινÞματος του συμβολισμοý εßχε ο Βερλαßν. Το μανιφÝστο του συμβολισμοý εκδüθηκε το 1886 απü τον ελληνικÞς καταγωγÞς ποιητÞ Ζαν ΜορεÜς. Σýμφωνα με τον ßδιο, ο συμβολισμüς Þταν εχθρικüς απÝναντι στις σαφεßς διακηρýξεις, τις ρητορεßες και τον ψεýτικο συναισθηματισμü, ενþ στüχος του Þταν "να ντýσει το ιδεατü σ' αντιληπτÞ μορφÞ", μÝσω των συμβüλων. Για τους συμβολιστÝς, καθημερινÜ θÝματα Þ φυσικÜ τοπßα αντιμετωπßζονται ως επιφανειακÝς αναπραστÜσεις αρχÝγονων και βαθýτερων ιδανικþν.

     Μποροýμε να ποýμε πως οι φιλοσοφικÝς ιδÝες του ΣοπενÜουερ περιÝχουν κοινÝς ανησυχßες με το κßνημα. Εßναι χαρακτηριστικü üτι κι οι δýο πλευρÝς πßστευαν στο ρüλο της τÝχνης ως Ýνα καταφýγιο απÝναντι στην σκληρüτητα του κüσμου. Με βÜση αυτÞ την επιθυμßα Þταν που οι συμβολιστÝς δανεßστηκαν και θÝματα του μυστικισμοý.

     ΑποτÝλεσε κυρßως καλλιτεχνικü ρεýμα στη ποßηση, üπου Þταν ευκολüτερο να υúοθετηθοýν τα ιδεολογικÜ χαρακτηριστικÜ του. Πρüδρομοι του των συμβολικþν ποιητþν αποτελοýν οι Μπωντλαßρ, Λωτρεαμüν & ΖερÜρ ντε ΝερβÜλ. Βασικüτεροι ποιητÝς, εκπρüσωποι του κινÞματος του συμβολισμοý εßν' οι Βερλαßν, Ρεμπþ, ΑλμπÝρ Ζιρþ και ΜαλλαρμÝ. Στο μυθιστüρημα, ξεχωρßζει το Ýργο του Joris-Karl Huysmans, "A Rebours" (1884), το οποßο θεωρεßται üτι μιμÞθηκε αργüτερα ο ¼σκαρ ΟυÜιλντ στο "ΠορτρÝτο Του Ντüριαν ΓκρÝυ". Σημαντικüς κι αντιπροσωπευτικüς συγγραφÝας εßναι κι ο Πωλ 'Ανταμ, με κυριüτερο ßσως Ýργο του το "Les Demoiselles Goubert", γραμμÝνο σε συνεργασßα με τον ΜορεÜς το 1886.

     Στις εικαστικÝς τÝχνες δε χαρακτηρßζεται απαραßτητα απ' ομοιογενÝς ýφος Þ συγκεκριμÝνες τεχνικÝς. ΥπÞρξαν αρκετÝς ομÜδες συμβολιστικþν ζωγρÜφων και εικαστικþν καλλιτεχνþν, συχνÜ ετερüκλητων, μεταξý των οποßων ο Μορþ, κι ο Μουνχ. Στη ζωγραφικÞ εßχε μεγαλýτερη απÞχηση κι εξÜπλωση σ' Üλλες χþρες της Ευρþπης, σ' αντßθεση με τη ποßηση. ¸τσι, Ýχουμε δεßγματα συμβολισμοý απü Ρþσους καλλιτÝχνες, καθþς επßσης κι απü μορφÝς της αμερικανικÞς τÝχνης, üπως τον Elihu Vedder. Στη γλυπτικÞ, πολλÝς φορÝς ο ΡοντÝν θεωρεßται συμβολιστικüς.

     Εßχε κÜποια επιρροÞ στη μουσικÞ επßσης. Πολλοß συμβολιστικοß συγγραφεßς και κριτικοß Þταν ενθουσιþδεις για τη μουσικÞ του Ρßχαρντ ΒÜγκνερ. Η αισθητικÞ του θεωρεßται πως Üσκησε βαθιÜ επßδραση στα Ýργα του Κλþντ Ντεμπυσý. ¸να απü τα γνωστüτερα Ýργα του (Prelude a l'apres-midi d'un faune) εßναι εμπνευσμÝνο απü το ομþνυμο ποßημα του ΜαλλαρμÝ (L'apres-midi d'un faune). Ακüμα Ýνας συνθÝτης, ο Arnold Schoenberg, δανεßστηκε στοιχεßα απü συμβολικÜ ποιÞματα του Ζιρþ.

     Εßχε σημαντικÞ επιρροÞ σε μεταγενÝστερα καλλιτεχνικÜ κινÞματα και τα ßχνη του εßν' εμφανÞ σε διÜφορους νεωτεριστικοýς καλλιτÝχνες. Στους ποιητÝς Þ λογοτÝχνες που επηρεÜστηκαν, συγκαταλÝγονται συχνÜ οι Πþλ Βαλερý, ΜαρσÝλ Προýστ και Γκιγιþμ Απολλιναßρ (Γαλλßα), Τ. Σ. ¸λιοτ, Ουßλλιαμ ΜπÜτλερ ΓÝητς και ΤζÝημς Τζüυς (αγγλüφωνη λογοτεχνßα).

     Οι ζωγρÜφοι Þταν επßσης σημαντικÞ επιρροÞ για το κßνημα του Εξπρεσιονισμοý αλλÜ και για τον Υπερρεαλισμü. Ακüμα, οι αρλεκßνοι, οι Üποροι κι οι κλüουν της "μπλε περιüδου" του ΠικÜσο παρουσιÜζουν την επιρροÞ του συμβολισμοý. Στον κινηματογρÜφο, αρκετÝς ταινßες της περιüδου του γερμανικοý εξπρεσιονισμοý στηρßχθηκαν σε μεγÜλο βαθμü στην αισθητικÞ αυτÞ.
 
   Κρεπουσκολαρισμüς: (crepusculo = λυκüφως, σοýρουπο). ΙταλικÞ ποιητικÞ σχολÞ των αρχþν του 19ου αι., με κυριüτερους εκπροσþπους τους ποιητÝς Μ. ΜορÝτι, Φ. Μαρτßνι και Γκ. ΓκοτσÜνο. ΟυσιαστικÜ δεν συνιστÜ τεχνοτροπßα αλλÜ Ýκφραση της ψυχικÞς διÜθεσης των οπαδþν του. Πρüκειται δηλαδÞ για ποßηση με ζωηρÝς εικüνες, διαπνεüμενη απü το στοιχεßο του πÜθους. Ποßηση αυτοý του εßδους εντοπßζεται σε πολλÜ ποιÞματα του Ντ’ Ανοýντσιο καθþς και σε στßχους ΓÜλλων και ΒÝλγων ποιητþν. Οι στßχοι των ποιημÜτων τους διακατÝχονται απü μελαγχολßα αλλÜ και μεγαλοστομßα που αγγßζει τα üρια της ρητορικÞς. Τον üρο χρησιμοποßησε πρþτος ο Γκ. ΜποργκÝζε για να χαρακτηρßσει τους Ιταλοýς λυρικοýς ποιητÝς της εποχÞς του. Ο üρος χρησιμοποιεßται και στη ψυχοπαθολογßα για να χαρακτηρßσει την απαρχÞ των υστερικþν κι επιληπτικþν κρßσεων.
   
Οι 10ετßες (1900-20) χαρακτηρßζονται απü τον κρεπουσκολαρισμü του ΣÝρτζιο Κορατσßνι (1886-1907) απü τη Ρþμη και του Γκουßντο ΓκοτσÜνο (1886-1916) απü το Τορßνο που με τα ποιÞματα τους αντιστÝκονται στον ηρωισμü του Ντ' Ανοýντσιο και την ελεγεßα του ΠÜσκολι. ΜÝσα απü χαμηλοýς τüνους, δεν δßνουν ζωÞ σε μια νÝα ποßηση, ικανÞ να ανταγωνιστεß τις παλιÝς, αλλÜ περνοýν μÝσα απü το καταστροφικü φßλτρο της αυτοειρωνεßας, που εßναι το συνειδητü σημÜδι μιας δυσφορßας δßχως ελπßδα, σε μια αντιρητορικÞ κατεýθυνση που θα εßναι παροýσα σε πολλοýς ποιητÝς του 20ου αι.
     Ο üρος κρεπουσκολÜρε χρησιμοποιÞθηκε για πρþτη φορÜ απü τον κριτικü ΤζουζÝπε Αντüνιο ΜποργκÝζε στις 10 ΣεπτÝμβρη 1910 üταν δημοσßευσε στην εφημερßδα Λα ΣτÜμπα Ýνα Üρθρο, με τον τßτλο Ποßηση κρεπουσκολÜρε, που κÜνει κριτικÞ σε τρεις ποιητικÝς συλλογÝς: Poesie scritte con lapis (1910) του Μαρßνο ΜορÝτι (γνωστüς κυρßως ως ποιητÞς κρεπουσκολÜρε), Poesie provinciali του ΦÜουστο Μαρßα Μαρτßνι (ποιητÞς, δραματουργüς και κριτικüς, ανÞκει στη σχολÞ κρεπουσκολÜρε), Sogno e ironia του ΚÜρλο ΚιÜβες (ποιητÞς, υποστηρικτÞς του κρεπουσκολαρßσμο). Το επßθετο κρεπουσκολαρßσμο υπαινισσüταν μια πιθανÞ ανεπÜρκεια στην ποßηση τους, που Ýκλεινε με Ýναν ξεθωριασμÝνο τüνο τη μεγÜλη εποχÞ της παρÜδοσης του 1800, αυτÞ του Ντ' Ανοýντσιο και του ΠÜσκολι.
     Στη συνÝχεια, αυτüς ο üρος χρησιμοποιÞθηκε για να προσδιορßσει μια ομÜδα ποιητþν που Üκμασε στις αρχÝς του 1900, που χωρßς να δημιουργÞσουν μια πραγματικÞ σχολÞ, δημιοýργησαν μια ιδιαßτερη ποßηση με μουντÜ χρþματα, üμοια με αυτÜ που Ýχει το μισοσκüταδο το σοýρουπο (crepuscolo στα ιταλικÜ), μια ποßηση που τη χαρακτηρßζει Ýνα σκιερü και εξαντλητικü συναßσθημα, μια ταπεινÞ θεματικÞ, Ýνα ýφος ατημÝλητο και σε πεζü λüγο. Με τους κρεπουσκολÜρι, ξεκινÜ η νÝα ποßηση του 1900, αυτοß βρßσκονται (μαζß με τους φουτουριστÝς) σε πλÞρης ρÞξη με την παρÜδοση και περιβαλλüμενοι απü τη σýνθετη πνευματικüτητα του Ντεκαντεντßσμο, δημιοýργησαν στην ποßηση μια βαθειÜ αλλαγÞ περιεχομÝνου και μορφÞς.

     Η ποßηση κρεπουσκολÜρε εßναι μια απü τις εκφρÜσεις στην Ιταλßα του Ντεκα- ντεντßσμο. Η κρßση üλων των μεγÜλων ιδανικþν του 1800 και η ανικανüτητα αντικατÜστασης με Üλλα για τον διαδεδομÝνο σκεπτικισμü, δημιοýργησαν μια αßσθηση Ýλλειψης πνευματικüτητας, δυσπιστßας, κοýρασης κι υπαρξιακοý Üγχους.
     Συνεχßζεται στο Ýπακρο η αγÜπη για την απλüτητα που Ýχουμε Þδη δει στον ΠÜσκολι. Αυτοß οι ποιητÝς, χωρßς να καταφÝρουν να βρουν ποßηση στο σýγχρονο βιομηχανικü κüσμο, βρßσκουν καταφýγιο, απογοητευμÝνοι, στη μελαγχολικÞ ανÜμνηση της παιδικÞς ηλικßας και στα μικρÜ καθημερινÜ πρÜγματα που δεν εßναι σßγουρα καλλιτεχνικÜ και μεγαλοπρεπÞ αλλÜ τουλÜχιστον εßναι απλÜ. 
Οι ποιητÝς κρεπουσκολÜρι προσπαθοýν να ξεπερÜσουν το υπαρξιακü Üγχος με την αφοσßωση στα μικρÜ πρÜγματα, γιατß εßναι τα μοναδικÜ που τους δßνουν την αßσθηση της ουσιαστικüτητας. Ξεχωρßζεται στα εξÞς 4 χαρακτηριστικÜ:

 1). Η ποßηση κρεπουσκολÜρε υποστηρßζει üτι η ζωÞ δεν εßναι Ýνα Ýργο που πρÝπει να διαμορφωθεß με ηρωισμü, εßναι Ýνα διÜστημα περιορισμÝνο, στενü, που πρÝπει να ξεπεραστεß με την τÝχνη, μÝσω της διαμεσολÜβησης της λογοτεχνßας, üπου η ýπαρξη επικοινωνεß τις αποχρþσεις της, τις χαμηλÝς φωνÝς, τις καθημερινÝς χειρονομßες και χαμηλüφωνες ειρωνßες.

 2). Οι κρεπουσκολÜρι αρνοýνται κÜθε κοινωνικü κι αστικü ρüλο στη ποßηση, απορρßπτουν την Ýννοια του ποιητÞ προφÞτη, πρωτεργÜτη της εξÝλιξης της ιστορßας και μελετοýν την παρÜδοση και τον Κλασικισμü, απü τα οποßα εμπνεýστηκαν με διαφορετικü τρüπο ο Καρντοýτσι, ο ΠÜσκολι και ο Ντ' Ανοýντσιο.

 3). Οι ποιητÝς μοιρÜζονται μια μελαγχολικÞ ανησυχßα που γεννιÝται απü την πλÞρη δυσπιστßα σε κÜθε θρησκευτικü, πολιτικü, κοινωνικü ιδανικü.

 4). Η σιωπÞ των κρεπουσκολÜρι Ýχει σημασßα, δεν εßναι περιφρονητικÞ απαξßωση, αλλÜ μια απομÜκρυνση.

     Η ποßηση των κρεπουσκολÜρι εκφρÜζει τον ρομαντικü και θετικιστικü πολιτισμü, που καθüρισε την εγκατÜλειψη της αστικÞς, πατριωτικÞς και ηθικÞς ποßησης. Η ποßηση παýει να Ýχει το στυλ του ΔÜντη, Þ να εßναι Ýνα μÝσο εκπαßδευσης και παρακßνησης üπως Þταν το 1800, και υιοθετεß το στυλ του ΠετρÜρχη, Ýνα μÝσο αναγνþρισης και ανÜλυσης του εσωτερικοý κüσμου. Ο ποιητÞς κρεπουσκολÜρε δεν Ýχει να προτεßνει ιδανικÜ οýτε να εξυμνÞσει μýθους, διüτι δεν Ýχει πια πßστη σε τßποτα. Γι' αυτü παραιτεßται απü κÜθε πολιτισμικÞ, πολιτικÞ και κοινωνικÞ υποχρÝωση. Ο ποιητÞς κρεπουσκολÜρε φτÜνει ακüμη και στο σημεßο να ντρÝπεται που εßναι ποιητÞς. ΑλλÜζει η εικüνα του ποιητÞ που απü ποιητÞς προφÞτης (ΠÜσκολι) Þ Þρωας (Ντ' Ανοýντσιο) γßνεται κýριος της πÝννας του. Γι' αυτü αλλÜζει κι η ποιητικÞ, περνÜ σε μια αντßληψη της ποßησης ως καθρÝφτη της ταπεινÞς καθημερινÞς πραγματικüτητας.
     Οι ρßζες της ποßησης κρεπουσκολÜρε βρßσκονται στην ποιητικÞ του "Fanciullino" του ΠÜσκολι, συγκεκριμÝνα στο περιεχüμενο του, της Ýμφυτης ποιητικüτητας στα πρÜγματα. Η ποßηση εßναι σαν Ýνας αιθÝρας διÜχυτος στα πρÜγματα, ο ποιητÞς δεν επινοεß τßποτα, αλλÜ βρßσκει στα πρÜγματα την ποßηση που υπÞρχε πριν και θα υπÜρχει μετÜ απü αυτüν. Ο ΠÜσκολι υπερφüρτωνε τα πρÜγματα με συμβολικÝς νýξεις, οι ποιητÝς κρεπουσκολÜρι αντßθετα, θαυμÜζουν πρÜγματα, Üτομα και καταστÜσεις στη γυμνÞ και Üθλια πραγματικüτητα τους. Απü üλες τις εκφÜνσεις της καθημερινÞς ζωÞς οι ποιητÝς κρεπουσκολÜρι αγαποýν τις πιο θλιβερÝς κι απλÝς.
     Οι κρεπουσκολÜρι χρησιμοποιοýσαν σε επßπεδο χþρου, μοναχικÜ δρομÜκια, ακαλλιÝργητους κÞπους, Üδειες πλατεßες, φτηνοπρÜγματα σε σοφßτες, μÝρη üπου υμνεßται το τελετουργικü της πλÞξης των Κυριακþν που εßναι πÜντα ßδιες κι η πεζüτητα του καθημερινοý και της θλιβερüτητας.
¢ρρηκτα συνδεδεμÝνη με το περιβÜλλον εßναι η επιλογÞ των θεμÜτων:

 Οι ψυχικÝς καταστÜσεις που χρησιμοποιοýνται πιο συχνÜ εßναι η μελαγχολßα, η κοýραση και η μοναξιÜ.
 Σε üλα τα Ýργα των κρεπουσκολÜρι προβÜλλεται η αßσθηση του θανÜτου.
 Η ποßηση εßναι γεμÜτη απü απλÜ μικρÜ πρÜγματα απü τα οποßα εßναι φτιαγμÝνη η ζωÞ.
 ΒλÝπουμε Ýντονα το στοιχεßο της ματαιüτητας της ποßησης, την αναξιüτητα του ποιητÞ και την ασημαντüτητα της καθημερινÞς ζωÞς,
 Το λεξιλüγιο εßναι συνηθισμÝνο, καθημερινü, ταπεινü.
 Η σýνταξη εßναι απλÞ.

 ¼σον αφορÜ τη στιχουργικÞ, απü τους στßχους λεßπει συχνÜ μια συλλαβÞ, οι τονισμοß δεν εßναι πÜντα ομαλοß, οι ομοιοκαταληξßες εßναι κÜποιες φορÝς ατελεßς καθþς κι εýκολες.

     Οι κýριοι ποιητÝς του κρεπουσκολαρισμοý εßναι ο ΣÝρτζιο Κορατσßνι, ο Μ. ΜορÝτι κι ο Γκουßντο ΓκοτσÜνο. Αν και το ρεýμα αυτü διÞρκησε λιγüτερο απü 20 Ýτη, κατÜφερε να θÝσει τις βÜσεις για μια πραγματικÞ ανανÝωση στο ποιητικü λεξιλüγιο. 

   ΜοντÝρνα ΤÝχνη (Modern Art): Με τον üρον αυτüν αναφερüμαστε κυρßως στη καλλιτεχνικÞ παραγωγÞ που παρατηρÞθηκε απü τα τÝλη του 19ου αιþνα Ýως περßπου το 1970. ΠολλÝς φορÝς χρησιμοποιεßται κι ο üρος σýγχρονη τÝχνη, ωστüσο δηλþνει περισσüτερο τη πλÝον πρüσφατη καλλιτεχνικÞ παραγωγÞ. χαρακτηρßζεται απü μια νÝα προσÝγγιση στις τÝχνες, τÝτοια þστε πλÝον να μην Ýχει πρωτεýουσα σημασßα η ακριβÞς αναπαρÜσταση των αντικειμÝνων (π.χ. στη ζωγραφικÞ Þ γλυπτικÞ) üσο ο πειραματισμüς με νÝους και πρωτüτυπους τρüπους απεικüνισης τους, συχνÜ αποδομþντας το αντικεßμενο Þ προβÜλλοντας το αφαιρετικÜ. Η Ýννοια της μοντÝρνας τÝχνης ταυτßζεται συχνÜ και με τον üρο Μοντερνισμüς.

     19ος αιþνας: Η ΜοντÝρνα ΤÝχνη ξεκßνησε ως Ýνα καλλιτεχνικü κßνημα της Δýσης, ειδικüτερα στο χþρο της ζωγραφικÞς και κατüπιν στη γλυπτικÞ και την αρχιτεκτονικÞ. Στα τÝλη του 19ου αιþνα, αρκετÝς τÜσεις στις τÝχνες Üρχισαν να ξεπροβÜλλουν, üπως ο Ιμπρεσιονισμüς που αναπτýχθηκε στο Παρßσι κι ο Εξπρεσιονισμüς που γεννÞθηκε αργüτερα στη Γερμανßα. Οι επιρροÝς τους Þταν ποικßλες και συχνÜ ετερüκλητες, απü τις ανατολικÝς διακοσμητικÝς τÝχνες μÝχρι τις καινοτομßες του Τζüζεφ ΤÝρνερ και του ΝτελακρουÜ. Την εποχÞ εκεßνη, η επικρατοýσα αντßληψη για τη τÝχνη Þταν πως θα 'πρεπε να 'ναι ακριβÞς στην απεικüνιση των αντικειμÝνων και να στοχεýει στην Ýκφραση του ιδανικοý. Οι τÜσεις της δε στüχευαν απαραßτητα σε κÜποιου εßδους πρωτοπορßα Þ πρüοδο της τÝχνης.

     20ος αιþνας: ΑνÜμεσα στα κινÞματα μοντÝρνας τÝχνης που Üνθισαν στις αρχÝς του 20ου αιþνα Þταν ο Φωβισμüς, ο Κυβισμüς, ο Εξπρεσιονισμüς κι ο Φουτουρισμüς. Ο Α' Παγκ. Πüλ. Ýθεσε τÝλος σ' αυτÜ τα καλλιτεχνικÜ ρεýματα, οδÞγησεν ωστüσο παρÜλληλα στη δημιουργßα αρκετþν νεþτερων κινημÜτων (Þ αντικινημÜτων), üπως ο Ντανταúσμüς κι ο Υπερρεαλισμüς. ¢λλα ρεýματα üπως το ΜπαουχÜους (Bauhaus) Þ το κßνημα του Νεοπλαστικισμοý (κßνημα de Stijl) βοÞθησαν επßσης σημαντικÜ στον ερχομü νÝων ιδεþν στην τÝχνη κι ειδικþτερα σ' üτι αφορÜ τη σýνδεση της με την αρχιτεκτονικÞ και το σχÝδιο.

     Η μοντÝρνα τÝχνη παρουσιÜστηκε και στην ΑμερικÞ κατÜ τη διÜρκεια του Α' παγκ. πολ., üταν Ýνας σημαντικüς αριθμüς καλλιτεχνþν αναγκÜστηκε να βρεß καταφýγιο στις Η.Π.Α. Ο ΦρÜνσις ΠικαμπιÜ εßχεν ιδιαßτερα σημαντικÞ συνεισφορÜ στην εßσοδο της μοντÝρνας τÝχνης στη ΝÝα Υüρκη. ΜετÜ και τον Β' παγκ. πüλ. η ΑμερικÞ Ýγινε το επßκεντρο της μοντÝρνας τÝχνης κι ο τüπος üπου αναπτýχθηκαν πολλÝς νÝες τÜσεις, üπως χαρακτηριστικÜ ο ΑφηρημÝνος Εξπρεσιονισμüς κι η Ποπ Αρτ (Pop Art) στις δεκαετßες 50', 60' αντßστοιχα καθþς κι ο Φωτορεαλισμüς στη δεκαετßα του '70. ΑυτÞ η περßοδος συνδÝεται και με την αποκαλοýμενη μετα-μοντÝρνα τÝχνη.

 

   Φουτουρισμüς: Þταν καλλιτεχνικü κßνημα του 20ου αιþνα. Η ενÜντια στον ακαδημαúσμü, καλλιτεχνικÞ τÜση, που 'χει σαν αρχÞ την Ýκφραση του συγχρονισμοý των αισθÞσεων, με τις ιδÝες που τις προκαλοýνε. (π.χ. ¸ν' Üλογο που τρÝχει, δεν Ýχει πια -οπτικÜ- τÝσσερα πüδια, αλλ' ...εßκοσι)! Θεωρεßται κυρßως ιταλικÞ σχολÞ στο χþρο της τÝχνης που ωστüσο υúοθετÞθηκε κι απü καλλιτÝχνες Üλλων χωρþν, ειδικüτερα της Ρωσßας. Αναπτýχθηκε σχεδüν σ' üλες τις μορφÝς τÝχνης: ζωγραφικÞ, γλυπτικÞ, ποßηση, μουσικÞ & θÝατρο. Τοποθετεßται χρονικÜ την περßοδο 1909-1920.
     ΒασικÞ μορφÞ του φουτουριστικοý κινÞματος αποτÝλεσε ο Ιταλüς ποιητÞς Φßλιππο ΤομÜσο ΜαρινÝτι, που 'ναι κι ο δημιουργüς του περßφημου ιδρυτικοý μανιφÝστο του. ΑρχικÜ δημοσιεýτηκε στο ΜιλÜνο (1909) αλλÜ και στη γαλλικÞ εφημερßδα
Le Figaro. Οι ΦουτουριστÝς εισÞγαγαν κÜθε νÝο μÝσο στη καλλιτεχνικÞ Ýκφραση και χαιρÝτησαν τα νÝα τεχνολογικÜ μÝσα της εποχÞς ως Ýνα θρßαμβο του ανθρþπου απÝναντι στη φýση. ΑντιτÜχθηκαν στο Ρομαντισμü κι ýμνησαν την ταχýτητα και τις βιομηχανικÝς πüλεις. Πρüτειναν ακüμα τη χρÞση ενüς εναλλακτικοý συντακτικοý της γλþσσας στη τÝχνη. ¼πως θα γρÜψει κι ο ßδιος ο ΜαρινÝτι:

   «O Φουτουρισμüς βασßζεται στη πλÞρη ανανÝωση της ανθρþπινης ευαισθησßας, που προκαλεßται απü τις μεγÜλες επιστημονικÝς ανακαλýψεις. Oι Üνθρωποι που χρησιμοποιοýν τον τηλÝγραφο, το τηλÝφωνο, το φωνüγραφο, το ποδÞλατο, τη μοτοσικλÝτα, το αυτοκßνητο, το υπερωκεÜνιο, το πηδαλιοχοýμενο, το αεροπλÜνο, τον κινηματογρÜφο, τη μεγÜλη εφημερßδα δεν Ýχουν ανακαλýψει ακüμη πως αυτÜ τα μÝσα επικοινωνßας, μεταφορÜς και πληροφüρησης ασκοýν αποφασιστικÞ επßδραση στην ψυχÞ τους».

     Ο ΜαρινÝτι κατÜφερε γρÞγορα να εμπνεýσει κι Üλλους καλλιτÝχνες, κυρßως νÝους ζωγρÜφους απü το ΜιλÜνο, üπως οι ΟυμπÝρτο Μποτσιüνι, ΚÜρλο ΚαρÜ και ΤζιÜκομο ΜπÜλα, που βοÞθησαν σημαντικÜ στην επÝκταση του φουτουρισμοý στη ζωγραφικÞ κι εν γÝνει στις εικαστικÝς τÝχνες. Ο Μποτσιüνι Ýγραψε επßσης το μανιφÝστο των φουτουριστþν ζωγρÜφων το 1910.
     Στις μÝρες μας, αναγνωρßζεται ßσως ολοÝνα και περισσüτερο η πολιτικÞ διÜσταση του φουτουρισμοý, πÝρα απü τη κÜλυψη που προσÝφερε, των üποιων αναγκþν καλλιτεχνικÞς Ýκφρασης. Θεωρεßται πως μεταξý των ιδανικþν του ΜαρινÝτι Þταν κι η εßσοδος της υποβαθμισμÝνης κι αρκετÜ οπισθοδρομικÞς την εποχÞ εκεßνη, Ιταλßας, στον 20ο αιþνα. Στα μελανÜ σημεßα του Φουτουρισμοý αναφÝρεται επßσης συχνÜ, η σýνδεση του με τον φασισμü.

     ΕπηρÝασε σημαντικÜ πολλÜ απü τα σýγχρονα καλλιτεχνικÜ ρεýματα κι ειδικüτερα τον ρþσικο Κονστρουκτιβισμü, το Ντανταúσμü και τον Υπερρεαλισμü. Ως οργανωμÝνο κßνημα σταμÜτησε να υφßσταται περßπου το 1920, γεγονüς που συνδÝεται και με τον χαμü πολλþν εκφραστþν του φουτουρισμοý στη διÜρκεια των δýο παγκοσμßων πολÝμων.

 

     Ορφισμüς: αποτελεß καλλιτεχνικü ρεýμα που αναπτýχθηκε στο Παρßσι τη σýντομη περßοδο 1912-1914 στη ζωγραφικÞ. Ο üρος επινοÞθηκε απü τον ΓÜλλο ποιητÞ Γκιγιþμ Απολλιναßρ προκειμÝνου να περιγρÜψει το λυρισμü των Ýργων του ζωγρÜφου Robert Delaunay κι αποτελεß αναφορÜ στον ΟρφÝα της ελληνικÞς μυθολογßας. Ο Delaunay θεωρεßται ο σημαντικüτερος εκπρüσωπος του μαζß με τους Frank Kupka, αδÝλφια ΝτυσÜν και Roger de la Fresnaye. Το ρεýμα του συνδÝθηκε με το κßνημα του Κυβισμοý και μÜλιστα συχνÜ χρησιμοποιεßται κι ο üρος Ορφικüς Κυβισμüς. Το στοιχεßο που διαφοροποιεß τα Ýργα της σχολÞς του ορφισμοý απü τα αντßστοιχα κυβιστικÜ, εßν' η χρÞση Ýντονων χρωμÜτων και χρωματικþν αντιθÝσεων. ΕπιπλÝον ο ορφισμüς δε χαρακτηρßζεται απü την αυστηρüτητα της κυβιστικÞς φüρμας. Κοινü χαρακτηριστικü τους εßναι η αφαιρετικÞ προσÝγγιση των θεμÜτων.

     Το ρεýμα του διακüπηκε περßπου την περßοδο του Α' Παγκ. Πολ. αλλÜ θεωρεßται πως παρÜ τη πολý μικρÞ διÜρκεια, πρüλαβε να επηρεÜσει αρκετοýς καλλιτÝχνες. Αρκετοß απü τους Γερμανοýς εξπρεσιονιστÝς Þρθαν σε επαφÞ με τα Ýργα των ορφιστþν και υιοθÝτησαν στοιχεßα του ýφους τους. Ο ßδιος ο Paul Klee συνÜντησε τον Delaunay στο Παρßσι το 1912.

 

   Suprematism: Αναπτýχθηκε απü τον Kazimir Malevich το 1913 κι εισÞχθη στην ¸κθεση "0.10 The Last Futurist Exhibition", του 1915, στην Αγßα Πετροýπολη. Μεταξý Üλλων εργασιþν, ο Malevich εξÝθεσε το διÜσημο "Μαýρο ΤετρÜπλευρο Σε Λευκü Φüντο", που συνÝλαβε κατÜ τη διÜρκεια της εργασßας του για την üπερα "Νßκη ΠÝρα Απü Τον ¹λιο", 3 Ýτη νωρßτερα. ¸γραψε για τη ζωγραφικÞ και για το Suprematism στη πραγματεßα του "Ο Mη Αντικειμενικüς Κüσμος":

   «¼ταν, στα 1913, στην απελπισμÝνη προσπÜθειÜ μου για την απελευθÝρωση της τÝχνης απü το Ýρμα της αντικειμενικüτητας, κατÝφυγα στη τετραγωνικÞ φüρμα κι εξÝθεσα μιαν εικüνα που απετελεßτο απü Ýνα μαýρο τετρÜγωνο σ' Ýνα λευκü φüντο, κριτικοß και κοινü κραýγασαν: "¼λα üσα αγαπÞσαμε χÜθηκαν! Εßμαστε σε μιαν Ýρημο… Ενþπιον μας δεν εßναι παρÜ Ýνα μαýρο τετρÜγωνο σ' Ýνα λευκü φüντο!" Ακüμη, καταλÞφθηκα απü Ýνα εßδος δειλßας που συνορεýει με τον πανικü üταν Ýνιωσα την απþλεια 'του κüσμου των ΘÝλω και των Ιδεþν' στον οποßον εßχα ζÞσει, εßχα εργαστεß και που στην αληθινÞ του ýπαρξη κι υπüσταση εßχα πιστÝψει. ΑλλÜ μια πανευτυχÞς συναßσθηση της ΑπελευθερωμÝνης μου Αναντικειμενικüτητας, μ' Ýσυρε μπρüς στην 'Ýρημο', που τßποτε δεν εßναι πραγματικü εκτüς απü το Συναßσθημα κι Ýτσι, το να Αισθανüμαι, Ýγιν' η ουσßα της ζωÞς μου. Αυτü που 'χα εκθÝσει, δεν Þταν κανÝνα 'κενü τετρÜγωνο'  αλλÜ μÜλλον η Συνειδητοποßηση της Αναντικειμενικüτητας.

   »Το Suprematism εßναι μια αναψηλÜφηση της καθαρÞς τÝχνης που, με τη πÜροδο του χρüνου, εßχε καλυφθεß απü τη συσσþρευση 'πραγμÜτων'. Το τετρÜγωνο λοιπüν εκεßνο, Þταν η πρþτη μορφÞ, με την οποßα βρÞκε να εκφραστεß η συνειδητοποßηση μου, της αναντικειμενικüτητας. ΤετρÜγωνο=συναßσθημα, λευκü φüντο=το κενü περ' απ' αυτü το συναßσθημα. Ακüμη, το ευρý κοινü εßδε την αναντικειμενικüτητα, σα παρουσßαση μετÜβασης της τÝχνης κι απÝτυχε να συλλÜβει το προφανÝς γεγονüς, üτι το συναßσθημα κατεßχεν εδþ το υποτιθÝμενον εξωτερικü περßβλημα. Το τετρÜγωνο Suprematism κι οι μορφÝς που επιδροýν Ýξω απ' αυτü, μποροýν να παρομοιαστοýν με πρωτüγονα σýμβολα αυτüχθονος ατüμου, που αντιπροσωπεýανε στον σýνολü τους, üχι στüλισμα, αλλÜ την αßσθηση του ρυθμοý.

   »Το Suprematism δεν Ýφερε στην ýπαρξη, Ýνα νÝο κüσμο συναισθημÜτων, αλλÜ μÜλλον, μια συνολικÞ νÝα κι Üμεση μορφÞ παρουσßασης, του κüσμου του ΣυναισθÞματος. Η νÝα τÝχνη που 'χει δημιουργÞσει νÝες φüρμες και μορφÞ σχÝσεων, με προσφορÜ εξωτερικÞς Ýκφρασης στο εικονιζüμενο συναßσθημα, θα γßνει μια νÝα αρχιτεκτονικÞ: θα μεταφÝρει αυτÝς τις μορφÝς απü την επιφÜνεια του καμβÜ, στο ΔιÜστημα. ¸χει ανοßξει νÝες δυνατüτητες στη δημιουργικÞ τÝχνη, δεδομÝνου üτι, δυνÜμει της εγκατÜλειψης της αποκαλοýμενης 'πρακτικÞς εκτßμησης', το εýπλαστο συναßσθημα που δßνεται στον καμβÜ μπορεß να μεταφερθεß στο ΔιÜστημα. Ο καλλιτÝχνης δεν εßναι πλÝον 'δεμÝνος' στον καμβÜ ('üχημα' εικüνων) και μπορεß να μεταφÝρει τις συνθÝσεις του απü τον καμβÜ στο ΔιÜστημα».

     ¼πως μποροýμε να δοýμε, ο Malevich τονßζει σχεδüν ασταμÜτητα πως τ' üνομα του νÝου ýφους αναφÝρεται στην υπεροχÞ του καθαροý συναισθÞματος στη τÝχνη, πÝρα απü την αντικειμενικüτητα της τÝχνης. Οι απλοýστερες γεωμετρικÝς μορφÝς -Ýνα τετρÜγωνο, Ýνα τρßγωνο, Ýνας κýκλος και τεμνüμενες γραμμÝς- συντιθÝμενες σε δυναμικÝς διατÜξεις, στην επßπεδην επιφÜνεια του καμβÜ Þ στις χωρικÝς δομÝς ("αρχιτεκτονικÞ"), εßναι για να εκφρÜσουνε την αßσθηση της ταχýτητας, της πτÞσης και του ρυθμοý. Στη σýνθεση του, το 1918, "'Aσπρο Σε Λευκü Φüντο", -κÜνοντας βÞμα προς τα μπρος απü το "Κßτρινο ΤετρÜγωνο Σε Λευκü Φüντο" που 'χε ζωγραφßσει Ýνα Ýτος νωρßτερα-, ο Malevich προσπÜθησε ν' αποβÜλει üλα τα περιττÜ στοιχεßα, συμπεριλαμβανομÝνου και του χρþματος, δεδομÝνου πως ουσιαστικÜ το 1918 σταμÜτησε. ºσως αυτÜ τα πειρÜματα τον πεßσανε πως εßχε πετýχει το στüχο του και δε θα μποροýσε ν' αναπτýξει παραπÝρα τις Suprematism ιδÝες του.

     Εντοýτοις, οι ιδÝες του Malevich Þτανε τüσο τολμηρÝς και καινοτüμες, που παρÜ τον αρχικü κλονισμü και το φüβο, το Suprematism Ýγινε γρÞγορα κυρßαρχον ýφος, που υιοθετÞθηκε απü το κοινü κι απü Üλλους καλλιτÝχνες, τους: Olga Rozanova, Aleksandr Rodchenko, Ivan Kliun, Ivan Puni, El Lissitzky, Liubov Popova, Nikolai Suetin, Ilya Chashnik και Nadezhda Udaltsova. Ακüμα κι üταν το 1919, ο "πατÝρας" του Suprematism, ανÞγγειλε το ξεπÝρασμα του κινÞματος, -το ξεπÝρασμα της πραγματικüτητας και της μη αντικειμενικÞς φýσης του Suprematism- εßχαν ασκÞσει μεγÜλην επßδραση στη πορεßα της μοντÝρνας τÝχνης.

     Το ýφος Suprematism στüχευε να εξαλεßψει üλες τις φυσικÝς μορφÝς κι ευνüησε τα επßπεδα γεωμετρικÜ σχÝδια που αντιπροσþπευαν τις συγκινÞσεις πιüτερο, παρÜ τ' αντικεßμενα κι υποστÞριξαν τη καθαρÞν αισθητικÞ δημιουργικüτητα. Η τÝχνη του Malevich παρÞχθη με τις καθαρÝς γεωμετρικÝς μορφÝς που τοποθετÞθηκαν για να "τσιγκλßσουν" μüνο το αισθητικü συναßσθημα και δεν Üφηνε καμßα νýξη σε κοινωνικü, πολιτικü Þ Üλλο τι. Αν και το κßνημα περιορßστηκε πλÝρια στη ζωγραφικÞ, οι Suprematists χρησιμοποßησαν τη θεωρßα για να δημιουργÞσουν κλωστοûφαντουργικÜ, τυπογραφικÜ προúüντα κι αρχιτεκτονικÝς δομÝς, εκτüς απü ζωγραφικÞ και γλυπτικÞ. Το 1918, το Suprematism αντικαταστÜθηκε απü τον κονστρουκτιβισμü.

   Ντανταúσμüς: Þ ΝταντÜ (Dada) εßν' Ýνα καλλιτεχνικü κßνημα που αναπτýχθηκε μετÜ τον Α' Παγκ. Πüλ. στις εικαστικÝς τÝχνες καθþς και στη λογοτεχνßα (κυρßως στη ποßηση), το θÝατρο, τη τÝχνη και τη γραφιστικÞ. Μεταξý Üλλων, το κßνημα Þταν και διαμαρτυρßα ενÜντια στη βαρβαρüτητα του Α' Παγκ. Πολ. κι αυτοý που οι ΝτανταúστÝς πßστευαν üτι Þταν καταπιεστικÞ διανοητικÞ αγκýλωση, τüσο στη τÝχνη üσο και στην καθημερινüτητα. Χαρακτηρßζεται απü εσκεμμÝνο παραλογισμü κι απüρριψη των κυρßαρχων ιδανικþν της τÝχνης. ΕπηρÝασε μεταγενÝστερα κινÞματα, συμπεριλαμβανομÝνου του σουρρεαλισμοý.

     Στη πραγματικüτητα εßναι πολý δýσκολο να προσδιορßσει κανεßς επακριβþς που και πüτε ξεκßνησε το κßνημα. ΧαρακτηριστικÜ, ο Ραοýλ ΧÜουσμαν, αρχηγüς του κινÞματος στο Βερολßνο, επισημαßνει πως εßναι τüσο δýσκολο, üσο ο προσδιορισμüς της γενÝτειρας του ΟμÞρου. Ο ßδιος ο ΧÜουσμαν θεωρεß τον εαυτü του ιδρυτÞ του, στα 1915. Αντßθετα, ο Κλþντ ΡιβιÝρ, σ' Üρθρο του στο περιοδικü τÝχνης Arts υποστηρßζει πως ο γεννÞτορας εßν' ο ΦρÜνσις ΠικαμπιÜ περß τα 1913. Σýμφωνα με τον 'Αλφρεντ ΜπÜρ, πρþην διευθυντÞ του Μουσεßου ΜοντÝρνας ΤÝχνης της ΝÝας Υüρκης, ξεκßνησε το 1916 στη ΝÝα Υüρκη και στη Ζυρßχη.

     Η αλÞθεια εßναι πως ντανταúστικÜ Ýργα Þδη απü το 1915 εμφανßζονται στη Ρωσßα. ΦυσικÜ, ακüμα και τα μανιφÝστα των Ιταλþν φουτουριστþν που εκδßδονται το 1909 μοιÜζουν υπερβολικÜ με τα αντßστοιχα του ΝταντÜ. Δεν εßν' επßσης τυχαßο πως και ο ΑντρÝ Ζßντ χαρακτηρßζεται απü αρκετοýς ως ο πρþτος ντανταúστÞς. ΑλλÜ και πþς μπορεß να χαρακτηρßσει κανεßς τον Γκιγιþμ Απολλιναßρ Þ τον ΑλφρÝντ Ζαρý και τον ΜπρισÝ. Ακüμα κι ο Ηρüστρατος της αρχαιüτητας που 'βαλε φωτιÜ στο ναü της ΑρτÝμιδος στην ¸φεσσο απλþς για να ξεσηκþσει τους συμπολßτες του ενδεχομÝνως να μην εßχε τßποτα να διδαχτεß απü τους ΝτανταúστÝς της Ζυρßχης Þ του Παρισιοý. ΝτανταúστικÝς τÜσεις κι εκδηλþσεις (ατομικÝς ως επß το πλεßστον) μποροýν εýκολα ν' ανακαλυφθοýν σ' αρκετÝς περιüδους του μακρινοý ακüμα παρελθüντος. Το θÝμα Ýγκειται λοιπüν στο ποý μποροýμε να χαρÜξουμε τη διαχωριστικÞ γραμμÞ.

     Εßναι γεγονüς πως μεταξý στην περßοδο 1915-1916, εκδηλþνονται παρεμφερÞ καλλιτεχνικÜ γεγονüτα, σε διαφορετικÜ σημεßα ανÜ τον κüσμο, τα οποßα μποροýν να χαρακτηριστοýν με την γενικÞ ονομασßα ΝταντÜ. Ωστüσο, η ουδÝτερη τη περßοδο του Α' Παγκ. Πολ., Ελβετßα, φαßνεται να προσφÝρει το κατÜλληλο υπüβαθρο για την κυοφορßα του Ντανταúστικοý πνεýματος. Το ελβετικü ΝταντÜ ξεκßνησε στη Ζυρßχη κι ειδικüτερα καλλιεργÞθηκε στο ιστορικü ΚαμπαρÝ Βολταßρ (Cabaret Voltaire) στις αρχÝς του 1916. Εκεß θα σχηματιστεß μια ομÜδα απü εντελþς διαφορετικÝς προσωπικüτητες που αργüτερα θα εξελιχθεß στο κßνημα του Ντανταúσμοý.

     ΜÝχρι σÞμερα δεν υπÜρχει βεβαιüτητα, ποιος ανακÜλυψε τη λÝξη νταντÜ οýτε σχετικÜ με την ακριβÞ προÝλευση του üρου. Πολλοß θεωροýν üτι προÝρχεται απü τη διπλÞ ρουμανικÞ κατÜφαση (da da) που χρησιμοποιοýσαν πολý συχνÜ οι ΤριστÜν ΤζαρÜ και ΜαρσÝλ Γιανκü (ρουμανικÞς καταγωγÞς και σημαντικÜ στελÝχη του Ντανταúσμοý) στις συνομιλßες τους. Ο ντανταúστÞς ΧÜνς Ρßχτερ αναφÝρει üτι κι ο ßδιος δε γνþριζε τη προÝλευση της λÝξης Þ τον εμπνευστÞ της. Σýμφωνα με μια δεýτερη εκδοχÞ, η λÝξη ανακαλýφθηκε ανοßγοντας Ýνα λεξικü στη τýχη (ο Ρßχαρντ Χýλζενμπεκ αναφÝρει σε γρÜμμα, πως ο ßδιος μαζß με τον Οýγκο ΜπÜλ την ανακÜλυψαν ψÜχνωντας σε Ýνα Γερμανο-Γαλλικü λεξικü, καλλιτεχνικü ψευδþνυμο για τη τραγουδßστρια του ΚαμπαρÝ Βολταßρ, ΜαντÜμ Λε ΡουÜ). Στα γαλλικÜ dada σημαßνει, "ξýλινο παιδικü αλογÜκι" ενþ η Ýκφραση "c'est mon dada" (μφ. αυτü εßναι το νταντÜ μου) σημαßνει αυτü εßναι το χüμπυ μου. Στα ελληνικÜ, νταντÜ εßν' η παραμÜνα. Στα αφρικανικÜ Κροý νταντÜ λÝγετ' η ουρÜ της ιερÞς αγελÜδας.

     Ο ΤριστÜν ΤζαρÜ Ýδωσε τη δικÞ του εκδοχÞ λÝγοντας: "Μßα λÝξη γεννÞθηκε, κανεßς δεν ξÝρει πως". Το μοναδικü γεγονüς γýρω απü τον üρο Dada εßναι πως πρωτοεμφανßστηκε τυπωμÝνος στο ΚαμπαρÝ Βολταßρ στις 15 Ιουνßου 1916. 

    Εξπρεσσιονισμüς: Εßν' ο üρος που χρησιμοποιεßται για να περιγρÜψει Ýργα τÝχνης, στα οποßα η πραγματικüτητα παραμορφþνεται με σκοπü να εκφρÜσει τα συναισθÞματα Þ την ιδιαßτερη εσωτερικÞ οπτικÞ του καλλιτÝχνη. Στη ζωγραφικÞ ειδικÜ, χρησιμοποιοýνται Ýντονα χρþματα και παραμüρφωση των μορφþν. Ο üρος χρησιμοποιεßται τα τελευταßα εκατü περßπου χρüνια.

     Αποτελεß καλλιτεχνικü κßνημα της μοντÝρνας τÝχνης που αναπτýχθηκε στις αρχÝς του 20ου αιþνα, περßπου την περßοδο 1905-1940 και κυρßως στο χþρο της ζωγραφικÞς. Βασικü χαρακτηριστικü των εξπρεσιονιστþν καλλιτεχνþν Þταν η τÜση να παραμορφþνουν τη πραγματικüτητα στα Ýργα τους, αδιαφορþντας απÝναντι σε μια πιστÞ κι αντικειμενικÞ αναπαρÜσταση της. ΣυχνÜ διακρßνεται και απü μια Ýντονη συναισθηματικÞ αγωνßα, χαρακτηριστικÜ μÜλιστα μποροýμε να ποýμε πως ελÜχιστα εξπρεσιονιστικÜ Ýργα Ýχουν χαροýμενη διÜθεση. Ο üρος Εξπρεσιονισμüς (expressionism, απü το αγγλικü -expression δηλαδÞ -Ýκφραση) αποδßδεται στον ΤσÝχο ιστορικü τÝχνης Antonin Matějček το 1910, που χρησιμοποßησε τον üρο αυτü περισσüτερο για να δηλþσει τÜση αντßθετη στον Ιμπρεσιονισμü. ΧαρακτηριστικÜ αναφÝρει:

  "...Ýνας ΕξπρεσιονιστÞς επιθυμεß πÜνω απ' üλα να εκφρÜσει τον εαυτü του".

     ΑυτÞ η στÜση του εξπρεσιονισμοý Þταν ασφαλþς αντßθεση στις αξßες των Ιμπρεσιονιστþν, που επεδßωκαν μιαν αντικειμενικÞ αναπαρÜσταση της πραγματικüτητας.

     Το ρεýμα αναπτýχθηκε κυρßως στη Γερμανßα. Στη πραγματικüτητα δεν υπÞρξε ποτÝ κÜποια ενιαßα οργανωμÝνη ομÜδα καλλιτεχνþν που να αυτοαποκαλοýνταν ΕξπρεσιονιστÝς αλλÜ περισσüτερο μικρÝς ομÜδες με κοινÜ χαρακτηριστικÜ και κυρßως οι ομÜδες Blaue Reiter και Die Brucke μ' Ýδρα το Μüναχο και τη ΔρÝσδη αντßστοιχα. Οι εξπρεσιονιστÝς ζωγρÜφοι επηρεÜστηκαν απü διÜφορους προγενÝστερους ζωγρÜφους, μεταξý των οποßων ο Βαν Γκüγκ κι ο Μουνχ αλλÜ επßσης κι απü Ýργα της αφρικανικÞς τÝχνης. Θεωρεßται πως οι ΕξπρεσιονιστÝς Þρθαν σ' επαφÞ με το Ýργο των Φωβιστþν στο Παρßσι.

     Τα δυο κινÞματα διακρßνονται κι απü Ýνα κοινü χαρακτηριστικü στη τεχνικÞ τους, συγκεκριμÝνα τη χρÞση Ýντονων χρωμÜτων κι αντιθÝσεων. Ωστüσο ενþ οι φωβιστÝς επεδßωκαν μ' αυτü το τρüπο να δημιουργÞσουν üμορφες εικüνες, οι ΕξπρεσιονιστÝς στüχευαν στη πρüκληση βαθýτερων συναισθημÜτων. Για τους ΕξπρεσιονιστÝς, το χρþμα αποτελοýσε Ýνα σημαντικü μÝσο Ýκφρασης απü μüνο του, χωρßς απαραßτητα την ανÜγκη ενüς αντικειμÝνου. Ο Καντßνσκυ Þταν απü τις ηγετικÝς μορφÝς που στÞριξαν αυτÞ τη θÝση κι οδÞγησαν σταδιακÜ στη διαμüρφωση της σýγχρονης αφηρημÝνης τÝχνης.

 

    Ιμπρεσσιονισμüς: καλλιτεχνικü ρεýμα που αναπτýχθηκε στο δεýτερο μισü του 18ου αιþνα. Αν και αρχικÜ καλλιεργÞθηκε στο χþρο της ζωγραφικÞς, επηρÝασε τüσο τη λογοτεχνßα üσο και τη μουσικÞ. Κýριο χαρακτηριστικü του ιμπρεσιονισμοý στη ζωγραφικÞ εßναι τα ζωντανÜ χρþματα (κυρßως με χρÞση των βασικþν χρωμÜτων), οι συνθÝσεις σε εξωτερικοýς χþρους, συχνÜ υπü ασυνÞθιστες οπτικÝς γωνßες και η Ýμφαση στην αναπαρÜσταση του φωτüς. Οι ΙμπρεσιονιστÝς θÝλησαν ν' αποτυπþσουν την Üμεση εντýπωση (impression) που προκαλεß Ýνα αντικεßμενο Þ μια καθημερινÞ εικüνα.

     Αναπτýχθηκε στη Γαλλßα κι ειδικüτερα στην περßοδο της αυτοκρατορßας του ΝαπολÝοντα Γ', σε μια εποχÞ που η Ακαδημßα Καλþν Τεχνþν καθüριζε με τρüπο απüλυτο τα üρια της τÝχνης. ΣυγκεκριμÝνα η Ακαδημßα υπαγüρευε üχι μüνο τη θεματολογßα (στη ζωγραφικÞ κυρßως ιστορικÜ, θρησκευτικÜ θÝματα και πορτραßτα) αλλÜ και τις τεχνικÝς που üφειλαν να ακολουθοýν οι ζωγρÜφοι της εποχÞς (συντηρητικÜ χρþματα, αφανεßς πινελιÝς), με απþτερο στüχο την απομüνωση του θÝματος απü την ιδιαßτερη προσωπικüτητα και ιδιοσυγκρασßα του δημιουργοý. Θεωρεßται πως ξεκßνησε ουσιαστικÜ απü τρεις μαθητÝς του ζωγρÜφου Μαρκ Γκλαßρ (Mark Gleyre), τους Κλωντ ΜονÝ, ΠιÝρ Ογκýστ ΡενουÜρ και 'Αλφρεντ Σßσλευ, που συνδÝονταν μεταξý τους φιλικÜ. Η μικρÞ αυτÞ αρχικÞ ομÜδα, επεκτÜθηκε σταδιακÜ με την προσθÞκη και Üλλων ζωγρÜφων üπως του ΕντουÜρ ΜανÝ και του ¸ντγκαρ ΝτεγκÜ. Ο Πωλ ΣεζÜν εßχε επßσης επιδρÜσεις απü τους ΙμπρεσιονιστÝς κι αργüτερα ο ßδιος αποτÝλεσε τον κορυφαßο ßσως εκπρüσωπο της αποκαλοýμενης και μετα-ιμπρεσιονιστικÞς περιüδου.

     Η ομÜδα αρνεßτο τους περιορισμοýς της Ακαδημßας αλλÜ ταυτüχρονα απÝρριπτε και τον ρομαντισμü, που εστßαζε υπερβολικÜ στο συναßσθημα. Η πρþτη δημüσια Ýκθεση ιμπρεσιονιστικοý Ýργου πρÝπει ν' αποτÝλεσε ετÞσια Ýκθεση της Ακαδημßας Καλþν Τεχνþν. Η Ακαδημßα διοργÜνωνε Ýκθεση Ýργων με απονομÞ βραβεßων, στην οποßα συμμετεßχαν μüνο Ýργα που εßχαν γßνει αποδεκτÜ απü ειδικÞ επιτροπÞ και τα οποßα προφανþς ακολουθοýσαν την επιβαλüμενη τεχνοτροπßα. Το 1863 η επιτροπÞ αυτÞ απÝριψε τον πßνακα "Le Dejeuner Sur L' Herbe" (Γεýμα Στη Χλüη) του ΜανÝ, με την αιτιολογßα üτι περιεßχε γυμνü γυναικεßο σþμα, κÜτι που 'ταν αποδεκτü μüνο σ' αλληγορßες, üχι üμως σε θÝματα απü τη καθημερινüτητα. Την ßδια χρονιÜ ωστüσο καθιερþθηκε παρÜλληλη Ýκθεση που περιεßχε üλα τα Ýργα που εßχαν αποριφθεß απü την επιτροπÞ, μ' αποτÝλεσμα να εκτεθεß δημüσια και το Ýργο του ΜανÝ. Το γεγονüς αυτü συνÝβη Ýπειτα απü παρÝμβαση του ßδιου του ΝαπολÝοντα. Τα αποριφθÝντα Ýργα μποροýσαν Ýτσι να τεθοýν στη κρßση του κοινοý, χωρßς ωστüσο να μποροýν να τιμηθοýν με κÜποιο Ýπαθλο. Την επüμενη χρονιÜ, το 1874 η ομÜδα, διοργÜνωσε δικÞ της Ýκθεση, που αντιμετþπισε την αυστηρÞ και σκωπτικÞ κριτικÞ. Ο ζωγρÜφος και κριτικüς Λουß ΛερουÜ ονüμασε την Ýκθεση αυτÞ "Η ¸κθεση Των Ιμπρεσιονιστþν", γεγονüς που πιθανüν καθιÝρωσε και τον üρο. ΠαρÜ την αρνητικÞ κριτικÞ οι νÝες τεχνικÝς των ιμπρεσιονιστþν εßχαν θετικü αντßκτυπο σ' Üλλους καλλιτÝχνες της εποχÞς, που ακολοýθησαν το κßνημα.

     Το 1879 ο ΜονÝ, εξÝθεσε Ýν' Ýργο που δημιοýργησε μεγÜλη αναστÜτωση στη μÝχρι τüτε καθεστηκυßα νοοτροπßα. ¸νας κριτικüς, ο ΛουÀ ΒοξÝλ, για να ειρωνευτεß την ομÜδα των ζωγρÜφων που ανÞκε, τους ονüμασε "ΙμπρεσσιονιστÝς" απü τον τßτλο του πßνακα (υπÜρχει στο ΣτÝκι κι εßναι το "Εντýπωση: Δειλινü" -Impression: Sunrise) κι Ýκτοτε ο üρος Ýμεινε.

     Με τον üρο τοýτο, τα στερεÜ αντικεßμενα της φυσικÞς πραγματικüτητας, διαλýονται και βυθßζονται μÝσα στο φως. Ολüκληρος ο κüσμος διαλýεται σε κομμÜτια χρþματος. Απü κοντÜ, οι πßνακες της ομÜδας, δε σημαßνανε τßποτε, για το Γαλλικü κοινü. ¼ταν üμως ο θεατÞς στεκüταν κι Ýβλεπε απü απüσταση μερικþν μÝτρων, ο πßνακας Ýπαιρνε φωτιÜ και φαινüτανε να σκιρτÜ και να πÜλλεται, üπως το νερü, üπου καθρεφτßζεται ο Þλιος. Παρατηρþντας τις μεταλλαγÝς του φωτüς απü στιγμÞ σε στιγμÞ, οι ΙμπρεσσιονιστÝς, διαλýουνε το περßγραμμα των αντικειμÝνων, μÝχρι το σημεßο, να τους αφαιροýνε κÜθε βÜρος και κÜθε φυσικÞν υπüσταση. ΠρÝσβευαν για παρÜδειγμα πως οι Üνθρωποι στη πραγματικüτητα δε παρατηροýν τα υλικÜ αντικεßμενα αλλÜ το φþς που ανακλÜται σ' αυτÜ. Γι' αυτü το λüγο ζωγρÜφιζαν και σ' ανοιχτοýς χþρους προσπαθþντας ν' αποτυπþσουν üσο το δυνατü καλýτερα τα ιδαßτερα χαρακτηριστικÜ του φωτüς.

 

    Μετα-Ιμπρεσιονισμüς: αποτελεß καλλιτεχνικü ρεýμα που αναπτýχθηκε περß τα τÝλη του 19ου αιþνα, αμÝσως μετÜ το κßνημα του Ιμπρεσιονισμοý, του οποßου αποτÝλεσε κατÜ κÜποιο τρüπο προÝκταση. Οι μετα-ιμπρεσιονιστÝς ζωγρÜφοι εξακολουθοýν να διατηροýν τις τεχνικÝς του Ιμπρεσιονισμοý, ωστüσο επιδιþκουν να πρoσδþσουν μεγαλýτερο συναισθηματισμü στα Ýργα τους. Αν και πραγματοποιοýσαν συλλογικÝς εκθÝσεις, ουδÝποτε αποτÝλεσαν μια συμπαγÞ ομÜδα με κοινü τüπο. Οι εξεζητημÝνες φüρμες που υúοθÝτησαν επηρÝασαν σημαντικÜ τα μεταγÝνεστερα ρεýματα της τÝχνης του 20ου αιþνα, üπως το Φωβισμü και τον Κυβισμü. Ο üρος χρησιμοποιÞθηκε για πρþτη φορÜ απü τον κριτικü τÝχνης Roger Fry.

   Σουρρεαλισμüς (Υπερρεαλισμüς): Καλλιτεχνικü κßνημα που αναπτýχθηκε κυρßως στη Γαλλßα στις αρχÝς του 20ου αιþνα κι ειδικüτερα στη περßοδο μεταξý του Α' και Β' Παγκ. Πολ. ΦιλολογικÞ, ποιητικÞ και καλλιτεχνικÞ κßνηση, που ενθαρρýνει τον αυτοματισμü -καταγüμενη απü τον Ντανταúσμü-, την υπαγüρευση δηλαδÞ του υποσυνειδÞτου, γιατß πιστεýει πως μüνον Ýτσι εßναι δυνατÞ η ανανÝωση των αξιþν ηθικÞς, φιλοσοφßας κι επιστÞμης. Διακηρýσσει τη παντοδυναμßα του ονεßρου, του ενστßκτου και στρÝφεται ενÜντια σε κÜθε λογικÞ, ηθικÞ και κοινωνικÞ τÜξη. Πολλοß απü τους πρþιμους υπερρεαλιστÝς προÞλθαν απü το προγενÝστερο κßνημα του Ντανταúσμοý. Στη φýση του επαναστατικü κßνημα, επιδßωξε πολλÝς ριζοσπαστικÝς αλλαγÝς στο χþρο της τÝχνης αλλÜ και της σκÝψης γενικüτερα. Θεωρεßται πως Üσκησε (κι ασκεß ακüμη) επßδραση σε μεταγενÝστερα καλλιτεχνικÜ ρεýματα.

     Ο üρος εμφανßζεται για πρþτη φορÜ στα 1917 κι ανÞκει στον περßφημο ΓÜλλο ποιητÞ Γκιγιþμ Απολλιναßρ. Με τον üρο αυτü χαρακτηρßζει το παρÜδοξο θεατρικü Ýργο του "Οι Μαστοß Του Τειρεσßα" (Les Mamelles De Tiresias), ως "υπερρεαλιστικü δρÜμα" ("drame surrealiste"). Σýμφωνα με τον Απολλιναßρ, ο üρος αυτüς δηλþνει τον αναλογικü τρüπο που μπορεß ν' αποδοθεß η πραγματικüτητα. ¼ταν λ. χ. ο Üνθρωπος θÝλησε να μιμηθεß το βÜδισμα δεν εφηýρε μηχανικÜ πüδια αλλÜ τροχü. ¼μοια συμπεριφÝρεται κι ο ποιητÞς: üταν θÝλει να μεταδþσει κÜποιες ιδÝες, πρÝπει να το κÜνει üχι αντιγρÜφοντας τον κüσμο και τις καταστÜσεις του στατικÜ και νατουραλιστικÜ, αλλÜ δυναμικÜ, με τρüπο αναλογικü και δημιουργικÞ φαντασßα.
     ΦυσικÜ ο Απολλιναßρ δε χρησιμοποßησε τüτε τον üρο Ýχοντας στο μυαλü του μια ολüκληρη καλλιτεχνικÞ σχολÞ Þ θεωρßα και πραγματικÜ ο σουρρεαλισμüς θα 'χε παραμεßνει πολý ειδικüς κι ακαδημαúκüς üρος (üπως π.χ ο Γκονγκορισμüς Þ ο Ευφυúσμüς) αν ο ΑντρÝ Μπρετüν δεν εßχε ενσωματþσει μετÝπειτα στον υπερρεαλισμü üλα κεßνα τα χαρακτηριστικÜ που θεμελßωσαν το υπερρεαλιστικü κßνημα (οι θεωρßες του Φρüυντ για τα üνειρα, το ασυνεßδητο, ο αυτοματισμüς κ.ο.κ).

     Με τον ßδιον üρο, περιγρÜφεται επßσης και κÜθε καλλιτεχνικÞ προσπÜθεια που τεßνει στην ανατροπÞ κι οριστικÞ απαλλαγÞ, απü κÜθε αναγνωρισμÝνη αξßα, εßτε με το επαναστατικü της περιεχüμενο, εßτε με τον υποσυνεßδητο αυτοματισμü. Ο ΑντρÝ Μπρετüν, -ουσιαστικÜ, τυπικÜ κι οριστικÜ δημιουργüς του- Ýγραψε:

     "Σουρρεαλισμüς = καθαρüς ψυχικüς αυτοματισμüς που εκφρÜζει προφορικÜ, γραπτÜ Þ με κÜθε Üλλο τρüπο, τις πραγματικÝς παραστÜσεις της ψυχÞς. Πρüκειται για υπαγüρευση της σκÝψης, χωρßς Ýλεγχο Þ μÝριμνα λογικÞς και χωρßς καμμιÜν αισθητικÞ κι ηθικÞ κρßση".

 

     ΣυχνÜ ο üρος χρησιμοποιεßται με διαφορετικοýς τρüπους για να υποδηλþσει κÜτι φανταστικü, αλλüκοτο, παρÜλογο Þ τρελü. Η απλοúκÞ αυτÞ χρÞση του üρου εßναι σαφþς ανεπαρκÞς στο χþρο της τÝχνης -Ýχει παρüλα αυτÜ ενσωματωθεß στη καθομιλουμÝνη: (π.χ. "...Þταν μια εντελþς σουρρεαλιστικÞ σκηνÞ!")

     ΓεννÞθηκε στο Παρßσι κι αναπτýχθηκε ως επß το πλεßστον απü νεαροýς ποιητÝς της εποχÞς, κυρßως την ομÜδα που διηýθυνε το λογοτεχνικü περιοδικü "Litterature" στο διÜστημα 1919-1924 -Ýτσι ξεκßνησε η τÜση που αργüτερα οδÞγησε στη δημοσßευση του ΜανιφÝστου και τη δημιουργßα ενüς κινÞματος. ΒασικÝς επιρροÝς στη πρþιμη αυτÞ υπερρεαλιστικÞ ομÜδα αποτÝλεσαν οι Ρεμπþ, Λωτρεαμüν και ΜαλλαρμÝ, αλλÜ κι οι σýχρονοι της εποχÞς, Απολλιναßρ και ΠιÝρ Ρεβερντý. 'Αλλες σαφεßς επιρροÝς προÞλθαν απü τον γερμανικü Ρομαντισμü αλλÜ και το αγγλικü γοτθικü μυθιστüρημα. Το περιοδικü "Litterature" Þταν αρχικÜ υπü την διεýθυνση των Λουß Αραγκüν, ΑντρÝ Μπρετüν και Φιλßπ Σουπþ (üλοι τους Þταν τüτε ηλικßας μεταξý 23-25 ετþν) και συνεργÜστηκε με πρωτοποριακοýς αλλÜ και περισσüτερο παραδοσιακοýς καλλιτÝχνες. Ωστüσο σε σýντομο χρονικü διÜστημα, και με τον ερχομü στο Παρßσι του ΤριστÜν ΤζαρÜ (απü τους πρωτεργÜτες του κινÞματος του ντανταúσμοý, το περιοδικü θ' ακολουθÞσει Ýνα δρüμο περισσüτερο επαναστατικü, αντßθετα σ' üλα τα ρεýματα της τÝχνης που προηγÞθηκαν και κυρßως αντßθετα στο κατεστημÝνο της εποχÞς και την αδρανÞ αστικÞ τÜξη.

     ΓεννÞθηκε μÝσα απü τις στÜχτες του ντανταúσμοý, ωστüσο οι υπερρεαλιστÝς, σε αντßθεση με τους ντανταúστÝς, δεν Þταν τüσον ισοπεδωτικοß αλλ' αναζητοýσαν κοινωνικü üραμα και κατεýθυνση Ýκφρασης απαλλαγμÝνη απü κÜθε εßδους λογικÜ τεχνÜσματα. Θα μποροýσε να πει κανεßς üτι η δυσπιστßα απÝναντι στον ορθολογισμü και τις τυπικÝς συμβÜσεις (καλλιτεχνικÝς αξßες 'ιερÝς' για την εποχÞ αλλÜ και γι' αρκετοýς απü τους τüτε καλλιτÝχνες της πρωτοπορßας) αποτÝλεσε τη βÜση του κινÞματος, μαζß με την εξερεýνηση του χþρου του ασυνεßδητου και του ονεßρου. ΚÜτω απ' αυτÝς τις επιρροÝς γεννÞθηκε κι η μÝθοδος της αυτüματης γραφÞς, που Ýδωσε το πρþτο γνÞσια υπερρεαλιστικü Ýργο, "Τα ΜαγνητικÜ Πεδßα" (Les Champs Magnetiques) των ΑντρÝ Μπρετüν και Φιλßπ Σουπþ (1920).

     Τον ΜÜρτη του 1922, ο ΑντρÝ Μπρετüν μÝσω της νÝας σειρÜς του Litterature (που αποτελοýσε πλÝον üχημα του υπερρεαλισμοý), Ýρχεται σ' οριστικÞ ρÞξη με τη πρωτοπορßα της εποχÞς üπως επßσης και με τον ντανταúσμü που αποκηρýσσει δημüσια. ΚατÜ τη περßοδο αυτÞ, η ομÜδα των υπερρεαλιστþν εμπλουτßζεται με τη συμμετοχÞ καλλιτεχνþν üπως ο φωτογρÜφος Μαν Ραßη απü τη ΝÝα Υüρκη, ο ζωγρÜφος ΦρÜνσις ΠικαμπιÜ (που επιμελεßται κι üλα τα εξþφυλλα της Litterature), ο ποιητÞς Πωλ ΕλυÜρ, ο ΜαρσÝλ ΝτυσÜν, ο ΜÜξ Ερνστ απü τη Κολωνßα κι Üλλοι, που θ' αποτελÝσουν τον πρþτο πολý ισχυρü πυρÞνα του. Η "Litterature" αποτυπþνει τα ιδεþδη του, δημοσιεýοντας ποικßλα κεßμενα (κυρßως ποιÞματα) που αποτελοýν ως επß το πλεßστον προúüντα αυτüματης γραφÞς. Η ομÜδα αρχßζει παρÜλληλα να κÜνει τακτικÝς συγκεντρþσεις σε σπßτια μελþν αλλÜ και να εμφανßζεται σε ομαδικÝς εκδηλþσεις.

     Τον Ιοýνιο του 1924 το κßνημα περιλαμβÜνει στους κüλπους του, εκτüς απü την αρχικÞ τριανδρßα, τους λογοτÝχνες Πωλ ΕλυÜρ, ΜπεντζαμÝν ΠερÝ, ΡομπÝρ Ντεσνüς, ΡοζÝ ΒιτρÜκ, ΜÜξ Μορßζ, Ζωρζ Λεμποýρ, ΖοζÝφ ΝτελτÝιγ, ΖÜκ Μπαρüν, ΡενÝ ΚρεβÝλ και τους ζωγρÜφους ΦρÜνσις ΠικαμπιÜ, ΜÜν Ραßη, ΜαρσÝλ ΝτυσÜν και ΜÜξ Ερνστ. Στη πορεßα του χρüνου θα συμβοýν κι Üλλες ανακατατÜξεις στα πρüσωπα. ΚεντρικÞ φυσιογνωμßα του κινÞματος αποτελεß πÜντα ο ΑντρÝ Μπρετüν, ο μεγαλýτερος θεωρητικüς, που δημοσιεýει πλÞθος Ýργων αναλýοντας τις τεχνικÝς του. ΕπιπλÝον üμως, εßναι κι ηγετικÞ φυσιογνωμßα του λεγüμενου 'ορθüδοξου υπερρεαλισμοý', συγκεντρþνοντας πολλÝς εξουσßες -δε διστÜζει π. χ., να διþξει απü το κßνημα Üλλους συγγραφεßς και καλλιτÝχνες που, κατ' εκτßμησÞ του, αποκλßνουν απü τα υπερρεαλιστικÜ ιδανικÜ.

     Η Üνοδος του ναζισμοý και τα γεγονüτα της περιüδου 1939-1945 επισκßασαν κÜθ' Üλλη δραστηριüτητα. Το 1941 ο Μπρετüν επισκÝπτεται την ΑμερικÞ üπου δημιουργεß το περιοδικü VVV και προωθεß τον υπερρεαλισμü, κυρßως χÜρη στη βοÞθεια του Αμερικανοý ποιητÞ ΤσÜρλς ΧÝνρι Φüρντ που κεßνο τον καιρü εκδßδει το περιοδικü View -σ' αυτü θα δημοσιευθοýν κι εκτεταμÝνες αναφορÝς σ' Ýργα υπερρεαλιστþν. Πολλοß ιστορικοß θεωροýν πÜντως αυτÞ τη περßοδο ως την αρχÞ της πτþσης του. Με τη λÞξη του πολÝμου, ο Μπρετüν επιστρÝφει στο Παρßσι, που ξεκινÜ νÝος κýκλος δραστηριοτÞτων. Κýριος στüχος εßναι, ν' αποσυνδεθεß απü τον χαρακτÞρα ενüς απλþς αισθητικοý κινÞματος και να προβÜλλει περισσüτερο, ιδεολογικü περιεχüμενο. ΣυχνÜ επισημαßνει την ανÜγκη, να ζεß κανεßς τον υπερρεαλισμü.

     Αν κι εßναι δýσκολο να μιλÞσει κανεßς για τερματισμü του, καθþς η επßδραση σε μεταγενÝστερες σχολÝς και κινÞματα εßναι συνεχÞς, πολλοß ιστορικοß θεωροýν την περßοδο του Β' Παγκ. Πολ. ως την αρχÞ του τÝλους για τον υπερρεαλισμü. Ως οργανωμÝνο κßνημα εγκαταλεßπεται οριστικÜ με το θÜνατο του ΑντρÝ Μπρετüν το 1966.

     Ο υπερρεαλιστικüς αυτοματισμüς αποτελεß τη διαδικασßα γραφÞς Þ σχεδßασης που ο δημιουργüς λειτουργεß αυθüρμητα, προβÜλλοντας μ' αυτü τον τρüπο το ασυνεßδητο, χωρßς κανÝνα στοιχεßο αυτολογοκρισßας Þ Þθικοý κι αισθητικοý περιορισμοý. Στην ΕλλÜδα, η "ΥψικÜμινος" του ΑνδρÝα Εμπειρßκου αποτελεß ßσως το μοναδικü κεßμενο αυτüματης γραφÞς. Στο σχÝδιο, η αυτüματη μÝθοδος συνßσταται σ' Ýνα εßδος τυχαßας μετακßνησης του πινÝλου πÜνω στο χαρτß. Ο ΑντρÝ Μασüν φαßνεται πως Þταν απü τους πρþτους χρÞστες της μεθüδου, που επεκτÜθηκε και στη ζωγραφικÞ με κýριους εκφραστÝς τους ΧουÜν Μιρü και Ζαν Αρπ.

     Ο αυτοματισμüς αναπτýχθηκε κυρßως στη γραφÞ και τη ζωγραφικÞ. Η αυτüματη γραφÞ προÝρχεται απü τον μυστικιστικü αυτοματισμü και ειδικüτερα την πρακτικÞ των μελλοντολüγων κατÜ την οποßα, üπως ισχυρßζονται, καταγρÜφουν τα μηνýματα που λαμβÜνουν απü πνεýματα. Στη περßπτωση του υπερρεαλισμοý ωστüσο, αποτελεß απλÜ μÝσο Ýκφρασης του ασυνειδÞτου, μÝσω της χρÞσης λÝξεων με τυχαßο κι αυθüρμητο τρüπο, επιτυγχÜνοντας Ýτσι τη δημιουργßα παρÜλογων και φανταστικþν εικüνων, χωρßς απαραßτητα λογικÞ σýνδεση μεταξý τους.

 

    Muralism Realism: Στο μετα-επαναστατικü Μεξικü της 10ετßας του '20 στÜθηκε σα κατþφλι μιας νÝας εποχÞς με σχετικÞ πολιτικÞ σταθερüτητας. Υπü τη προεδρßα του Alvaro Obregon (1920-24), η κυβÝρνηση αποφÜσισε πως η υπαßθρια δημüσια τÝχνη ως οπτικü μÝσο ιδιαßτερα προσιτü στο κοινü, θα μποροýσε να διαδραματßσει σημαντικü ρüλο στην εθνüτητα που ξεπÞδησε απü τον εμφýλιο. ΑνÜθεσε στους Diego Rivera, Jose Clemente Orozco και David Alfaro Siqueiros, να φιλοτεχνÞσουν σειρÜ τοιχογραφιþν στα δημüσια κτÞρια. Οι εργασßες τους επικýρωσαν το γηγενÞ πολιτισμü, προ της κατÜκτησης, ως επαναστατικü συμβολισμü κι εισÞγαγαν νÝα οπτικÞ γλþσσα που αντιπροσþπευσε τα κοινωνικÜ κι εθνικÜ θÝματα, τα θρησκευτικÜ μοτßβα και μιαν υπÝρ-ισπανικÞ παγκüσμια Üποψη.

     ΓενικÜ, λειτουργοýν απεικονισμÝνα κυβερνητικÜ εθνικιστικÜ συναισθÞματα στο μονολιθικü καλλιτεχνικü ρεýμα, που 'γινε γνωστü ως μεξικÜνικη mural αναγÝννηση, που κατÞγγειλε την ευρωπαúκÞν επιρροÞ και γιüρτασε, αντ' αυτÞς, τη μεξικÜνικη κληρονομιÜ απü την πρωτογενÞ αμερικÜνικη επιρροÞ, μÝσω της επανÜστασης. Αντßστοιχα, οι μεξικÜνικοι καλλιτÝχνες ωθÞθηκαν στο προσκÞνιο, ζωγραφßζοντας για να εκφρÜσουν τις ιδÝες τους σε μνημειακÝς μορφÝς τοιχογραφιþν, προσιτÝς στις μÜζες.

     Eßναι μια ψευδο-θρησκεßα που διαμορφþνεται απü μια ομÜδα φßλων, ßσως και μüνο ως αστεßο. Εßναι κι Ýνας τρüπος σýνδεσης του ενüς με τον Üλλο, δεδομÝνου πως δεν αντικαθßσταται κανÝνα Üλλο υπÜρχον ρεýμα κι η μιμητικÞ που αποτελεß το ρεýμα τοýτο, φαßνεται κατÜλληλη, ως χαρακτηρισμüς. Μια ελαφρþς πιü σýνθετη προσÝγγιση εßναι, πως καθορßζει το φιλοσοφικü υπüβαθρο και τις πεποιθÞσεις, δεδομÝνου üτι τις βλÝπει κανεßς πιο συγκεκριμÝνα και μÝσα απü κÜποιο θρησκευτικü πρßσμα. Δε λÝμε πως μπαßνει και καλÜ, κÜποιος, κÜτω απü οιαδÞποτε θρησκευτικÞ τεχνοτροπßα, αλλÜ πÜντως Ýτσι δημιουργεß τον muralism του. Αυτü δε σημαßνει üτι λατρεýεται το "εγþ", αλλÜ μÜλλον το σýνολο των θρησκευτικþν πεποιθÞσεων που το αποτελεß. Μια ακüμα πιο σýνθετη προσÝγγιση εßναι κεßνη που περιγρÜφει τον muralism, ως τη νÝα παγκüσμια τÜξη, σχÝδιο Þ πολιτικü κüμμα, που Ýχει σαν βασικÞ του πρüθεση να ενþσει üλο τον κüσμο ειρηνικÜ.

 

   ΑφηρημÝνη ΤÝχνη (Abstract Figurative Art): ΚαλλιτεχνικÞ σχολÞ που πιστεýει πως τα σχÞματα, τα χρþματα κι η διÜταξÞ τους, Ýχουνε μεγαλýτερη σπουδαιüτητα κι üτι τα στοιχεßα αυτÜ εßν' ανεξÜρτητα απü το θÝμα του Ýργου τÝχνης, αν δηλαδÞ δεχτοýμε πως υπÜρχει καν θÝμα. Αποκαλεßται και μη αντικειμενικÞ τÝχνη, γιατß Ýχει δημιουργÞσει Ýργα Üσχετα απü τις φυσικÝς μορφÝς. Πολý συχνÜ διαστρεβλþνει τις μορφÝς Þ τις υπεραπλουστεýει αλλÜ και τις αποβÜλλει. Κυριαρχεß απü το 1910 κι εντεýθεν, αυτοýσια Þ σε παρακλÜδια üπως π.χ. ο κυβισμüς. Σýγχρονο κßνημα στις εικαστικÝς τÝχνες σýμφωνα με το οποßο αποκλεßεται οποιαδÞποτε αναφορÜ στην εξωτερικÞ φυσικÞ πραγματικüτητα. ΕναλλακτικÜ, μποροýμε να ορßσουμε ως αφηρημÝνη την μη παραστατικÞ και μη αντικειμενικÞ τÝχνη.

     Στις αρχÝς του 20ου αιþνα ο üρος χρησιμοποιÞθηκε κατÜ κýριο λüγο ως αναφορÜ σε Ýργα του κυβισμοý και του φουτουρισμοý, που προσπÜθησαν να περιγρÜψουν τη πραγματικüτητα, üχι üμως μÝσω της μßμησης Þ της πιστÞς αναπαρÜστασης των εξωτερικþν χαρακτηριστικþν της αλλÜ μ' αντισυμβατικü κι αφηρημÝνο τρüπο μÝσω των αμετÜβλητων εγγενþν ιδιοτÞτων της. ΙστορικÜ, σημαντικü ρüλο στη διαμüρφωση μιας αφηρημÝνης αντßληψης γýρω απü το καλλιτεχνικü Ýργο, θεωρεßται πως διαδραμÜτισε η ανÜπτυξη της φωτογραφßας, καθþς κατÝστησε σ' Ýνα βαθμü περιττÞ τη πιστÞ αντιγραφÞ των αντικειμÝνων στις υπüλοιπες εικαστικÝς τÝχνες.

     Σýγχρονοι καλλιτÝχνες, üπως ο Βασßλι Καντßνσκυ υποστÞριξαν πως σ' αντßθεση με τη σýγχρονη επιστÞμη, που αποκαλýπτει τον υλικü κüσμο και τη δομÞ του, ο ρüλος της τÝχνης θα Ýπρεπε να εßναι η ανÜδειξη του πνευματικοý χαρακτÞρα της. Ο Καντßνσκυ θεωρεßται Ýνας απü τους πατÝρες της αφηρημÝνης τÝχνης ενþ επηρÝασε σημαντικÜ και το μεταγενÝστερο κßνημα του ΑφηρημÝνου Εξπρεσιονισμοý κατÜ τη δεκαετßα του 1950.

 

    Αρ Νουβü (Art Nouveau) Με τον üρο αυτü αναφερüμαστε στο διεθνÝς καλλιτεχνικü κßνημα που αναπτýχθηκε στα τÝλη του 19ου αιþνα μÝχρι τις αρχÝς του 20ου αιþνα. ΑνÜλογα με τον γεωγραφικο τüπο στον οποßο εξελßχθηκε, Ýλαβε διÜφορες ονομασßες, üπως Stile Liberty στην Ιταλßα, ΜοντÝρνο Στυλ στην ΑμερικÞ Þ Μοντερνισμüς στην Ισπανßα, ενþ στη Γερμανßα εμφανßστηκε με τον üρο Jugendstil. Ο γαλλικüς üρος Αrt Νouveau χρησιμοποιÞθηκε στη Γαλλßα και το ΒÝλγιο κι αποδßδεται ως ΝÝα ΤÝχνη. Ως κßνημα δε διÝθετε μεγÜλη ομοιογÝνεια, εκδηλþθηκε κυρßως στο χþρο της διακüσμησης και της αρχιτεκτονικÞς, αγγßζοντας üμως κι üλους τους τομεßς της καλλιτεχνικÞς Ýκφρασης κι επηρÝασε μεταγενÝστερες τÜσεις στη ΜοντÝρνα ΤÝχνη.

     Το ýφος της θεωρεßται πως Üρχισε να διαμορφþνεται στη δεκαετßα του 1880 αλλÜ η περßοδος σημαντικÞς ακμÞς του τοποθετεßται χρονικÜ στο διÜστημα 1892-1902. ΜετÜ το 1905 συναντοýμε περιορισμÝνες και μεμονωμÝνες εκφρÜσεις του. ΑποτÝλεσε κßνημα με διεθνÞ χαρακτηριστικÜ, καθþς αναπτýχθηκε σε πολλÝς διαφορετικÝς χþρες μεταξý των οποßων η ΑμερικÞ, η Αγγλßα, η Ολλανδßα κι η Σκανδιναβßα.

     Η ονομασßα χρησιμοποιÞθηκε για πρþτη φορÜ απü σýγχρονους κριτικοýς τÝχνης στο ΒÝλγιο και αργüτερα αποτÝλεσε την ονομασßα της γκαλερß του Παρισιοý Maison de l' Art Nouveau, υπü τη διεýθυνση του Samuel Bing και που ειδικευüταν σε σýγχρονα Ýργα Αρ Νουβü καλλιτεχνþν. Εκεß εκτßθενται Ýργα καλλιτεχνþν, που θεωροýνται σÞμερα ως πατÝρες του κινÞματος, üπως ο Edvard Munch, Þ o γλýπτης ΡοντÝν. ΠαρÜ τη καλλιτεχνικÞ δραστηριüτητα της πüλης του Παρισιοý, φαßνεται πως εξελßχθηκε ακüμα περισσüτερο στη Nancy, τüσο þστε να δημιουργηθεß κι η αντßστοιχη ΣχολÞ της. Καταλυτικü üμως ρüλο στην εξÝλιξη της θεωρεßται πως διαδραμÜτισε η ΔιεθνÞς ¸κθεση του 1900 στο Παρßσι, üπου το πρωτοποριακü νÝο ýφος κυριÜρχησε.

     ΒασικÜ χαρακτηριστικÜ γνωρßσματα του κινÞματος εßναι η επιτÞδευση της μορφÞς, κυρßως για στοιχεßα που αντλοýνται απü τη φýση καθþς κι η στενÞ συσχÝτιση του με το κßνημα του συμβολισμοý. ΣυνδÝθηκε ακüμα με την ιαπωνικÞ και τη γοτθικÞ τÝχνη. ΜÝχρι τα τÝλη του 19ου αιþνα οι ιαπωνικÝς επιρροÝς εντεßνονται διαρκþς, üπως το μαρτυρÜ δημοσßευση του περιοδικοý ΚαλλιτεχνικÞ Ιαπωνßα (1881-1991) απü τον Samuel Bing, καθþς κι οι εκθÝσεις ιαπωνικÞς τÝχνης που οργανþνονται απü τη ΚεντρικÞ ¸νωση Διακοσμητικþν Τεχνþν (1893) και ΣχολÞ Καλþν Τεχνþν (1890). Η ιαπωνικÞ τÝχνη προσÝφερε στην Αρ Νουβü μßμηση των φυσικþν μορφþν αλλÜ και την αναζÞτηση περßπλοκων διακοσμητικþν θεμÜτων.

     ¸να Üλλο χαρακτηριστικü της, εßν' η διÜθεση των καλλιτεχνþν να καταργÞσουν τις αποστÜσεις μεταξý των διαφορετικþν μορφþν της τÝχνης, τις οποßες και προσπαθοýν να ενοποιÞσουν. Για το λüγο αυτü θεωρεßται και συνολικü ýφος που συνδÝθηκε με κÜθε εßδους σχÝδιο, στην αρχιτεκτονικÞ, στην εσωτερικÞ διακüσμηση, στη γλυπτικÞ, στην επιπλοποιÀα, στα κοσμÞματα, στη βιοτεχνßα και αλλοý. Τα νÝα καλλιτεχνικÜ χαρακτηριστικÜ της θεωρεßται πως προετοßμασαν τα μεταγενÝστερα πρωτοποριακÜ κινÞματα του 20ου αιþνα, üπως, εξπρεσιονισμüς, κυβισμüς κι υπερρεαλισμüς.

     'Αλλοι εκφραστÝς της εßναι κι οι Henri de Toulouse-Lautrec, Pierre Bonnard, Gustav Klimt κ. Ü.

   Αρ Ντεκü (Art Déco): σημαßνει ΔιακοσμητικÞ ΤÝχνη, αναφÝρεται σε Ýνα διεθνÝς καλλιτεχνικü κßνημα, που επικρÜτησε απü το 1925 μÝχρι τη 10ετßα του 1940. Η νÝα αυτÞ τεχνοτροπßα προβλÞθηκε για πρþτη φορÜ στη ΔιεθνÞ ¸κθεση Σýγχρονων Διακοσμητικþν και Βιομηχανικþν Τεχνþν (Exposition Internationale des arts decoratifs et industriels modernes) του Παρισιοý το 1925, που την επισκÝφτηκαν δεκαÝξι εκατομμýρια πολßτες απü üλη την Ευρþπη.
     Η τεχνοτροπßα της αρ ντεκü Ýσπασε κÜθε δεσμü με την επικρατοýσα τüτε Αρ Νουβü κι αναζÞτησε μßα νÝα Ýκφραση στην αρχιτεκτονικÞ, τη ζωγραφικÞ, τις γραφικÝς τÝχνες και πρþτος ο ΤσÝχος αρχιτÝκτων-σχεδιαστÞς Γιüζεφ Χüφμαν (Josef Hoffmann, 1870 – 1956). Το αρχιτεκτονικü αριστοýργημα του Χüφμαν εßναι το Παλαß Στüκλετ (Palais Stoclet), κτισμÝνο στα 1905-11 στις ΒρυξÝλλες, που απομακρýνεται απü τη διακοσμητικÞ Ýμφαση της Αρ Νουβü προς Ýνα γεωμετρικÜ εμπνευσμÝνο αρχιτεκτονικü ýφος. Στο πλαßσιο αυτü, το Παλαß Στüκλετ στÝκει ανÜμεσα στο Αρ Νουβü και στο νεοεμφανιζüμενο στυλ της Αρ Ντεκü αισθητικÞς.
     Αξιüλογα δεßγματα του ýφους της αρχιτεκτονικÞς Αρ Ντεκü, πÝραν του Ατλαντικοý, εßναι οι ουρανοξýστες της ΝÝας Υüρκης: το ΜÝγαρο ΚρÜισλερ (Chrysler Building), που σχεδßασε στα 1927 – 1930 ο Ουßλιαμ βαν ¢λεν (William van Alen, 1883 – 1954), το ΕμπÜúαρ ΣτÝιτ Μπßλντινγκ (Empire State Building, 1931) σε σχÝδια του ΓκρÝγκορι Τζüνσον και της αρχιτεκτονικÞς εταιρεßας "Shreve, Lamb & Harmon" και το ΡοκφÝλερ ΣÝντερ (Rockefeller Center, 1932 – 1940) με αρχιτÝκτονα τον ΡÝιμοντ Χουντ (Raymond Hood, 1881 – 1934).
     ΧαρακτηριστικÜ δεßγματα Αρ Ντεκü αρχιτεκτονικÞς στο Λονδßνο αποτελοýν το κτÞριο του Βρετανικοý Ιδρýματος Ραδιοφωνßας Μπι Μπι Σι ( BBC), που υλοποιÞθηκε το 1931, και το πρþην ΣινεμÜ Γκρüβενορ (Grosvenor Cinema, Rayners Lane, 1936) του αρχιτÝκτονα F. E. Bromige.
Βασικοß εκπρüσωποι της Αρ Ντεκü στον τομÝα της ζωγραφικÞς εßναι η ΠολωνÝζα ΤαμÜρα ντε ΛÝμπιτσκα (Tamara De Lempicka, 1898 – 1980) και η Αμερικανßδα Τζüρτζια Ο' Κιφ (Georgia O' Keeffe, 1887 – 1986).
     Στα χρüνια του ΜεσοπολÝμου, κυρßως μετÜ τη δεκαετßα του 1930, η αρχιτεκτονικÞ υφολογßα της ΑθÞνας απομακρýνεται απü τα καθιερωμÝνα πρüτυπα του νεοκλασικισμοý και στρÝφεται, Ýστω και κÜπως δειλÜ, σε νεωτεριστικÝς φüρμες, υιοθετþντας ευρωπαúκÝς τÜσεις της εποχÞς.
Οι αρχιτÝκτονες του ΜοντÝρνου ΚινÞματος (γαλλικÜ: modernisme) εμπνÝονται απü μοντερνιστικÝς εκφρÜσεις της Αρ Ντεκü (Art Deco) αισθητικÞς, που κυριαρχοýν στα μεσοπολεμικÜ χρüνια στις πρωτεýουσες της Ευρþπης. Ο αθηναúκüς μοντερνισμüς, που εκδηλþνεται στην αστικÞ αρχιτεκτονικÞ του νÝου ρυθμοý της Αρ Ντεκü, χαρακτηρßζεται απü νεοτερικüτητα και τολμηροýς πειραματισμοýς, αν και στις περισσüτερες περιπτþσεις συνευρßσκεται αρμονικÜ με νεοκλασικÜ στοιχεßα Þ ακüμη με αρχιτεκτονικü υλικü της κεντροευρωπαúκÞς αισθητικÞς.
     Το κτÞριο της οδοý Διονυσßου Αρεοπαγßτου αριθ. 17 στου ΜακρυγιÜννη ( που κινδýνευσε να κατεδαφιστεß με σκοπü την απρüσκοπτη οπτικÞ επαφÞ του νÝου Μουσεßου της Ακρüπολης με τον Παρθενþνα), Ýργο του βορειοηπειρþτη αρχιτÝκτονα Βασιλεßου ΚουρεμÝνου (1875 - 1957), διαθÝτει μια μνημειακÞ Αρ Ντεκü εßσοδο, απü τα ελÜχιστα δεßγματα αρ ντεκü αισθητικÞς. Η πολυκατοικßα αυτÞ, η οποßα κτßστηκε το 1930, "εßναι αναμφισβÞτητα Ýνα απü τα πιο αξιüλογα δεßγματα art deco στην ελληνικÞ πρωτεýουσα, που Ýτσι κι αλλιþς δεν διαθÝτει πλοýσιο αρχιτεκτονικü υλικü του ρυθμοý αυτοý", σημειþνει η ΜÜρω Καρδαμßτση-ΑδÜμη, καθηγÞτρια της αρχιτεκτονικÞς του ΕΜΠ.
     Το επιβλητικü κτÞριο της οδοý Βασιλßσσης Σοφßας 55, απÝναντι απü το Χßλτον, Ýργο του αρχιτÝκτονα Κþστα Κιτσßκη (1892 - 1969), αποτελεß δεßγμα αστικÞς κατοικßας του ΜεσοπολÝμου (περ. 1928), με Ýντονα εκλεκτικιστικÜ στοιχεßα, που δεν μποροýν να το κατατÜξουν μορφολογικÜ στις αμιγεßς αρ ντεκü δημιουργßες. Εντοýτοις, οι ραβδοφüροι Ηρακλεßδες της επιβλητικÞς πýλης της πολυκατοικßας εßναι, üπως αναφÝρει ο Νßκος Βατüπουλος, "απü τα ελÜχιστα σωζüμενα δεßγματα της κεντροευρωπαúκÞς αισθητικÞς στο κÝντρο της ΑθÞνας, με αναφορÝς στη στυλιζαρισμÝνη αρ-ντεκü".
     ΥπÜρχει πλÞθος κτηρßων αστικÞς αρχιτεκτονικÞς στην ΑθÞνα, με επιρροÝς - λßγο-πολý -Αρ Ντεκü αισθητικÞς. Για παρÜδειγμα, η πολυκατοικßα στη γωνßα των οδþν Σπευσßππου 1 και Γλýκωνος στην πλατεßα ΔεξαμενÞς του Κολωνακßου, Ýργο του αρχιτÝκτονα Κþστα Κιτσßκη (1932), η οποßα εμφανßζει πολλÜ στοιχεßα αρ ντεκü Ýκφρασης, ιδßως οι σιδεριÝς στα μπαλκüνια της. Μßα Üλλη πολυκατοικßα με την ονομασßα "ΜÝγαρον Σεúλüν" της οδοý Λευκωσßας 9 στην πλατεßα ΑμερικÞς, που σχεδßασε ο αρχιτÝκτων Αχιλ. Σιμüπουλος το 1935, διαθÝτει μιαν εßσοδο που αποτελεß, κατÜ τον Νßκο Βατüπουλο, μßα απü τις πλÝον εμβληματικÝς εξþθυρες της αθηναúκÞς αρ ντεκü αισθητικÞς του ΜεσοπολÝμου.

 

   Κυβισμüς: ΤÜση που αναπτýχθηκε απü τους Μπρακ & ΠικÜσο, μετÜ το 1906 κι υπÞρξεν η βÜση üλης της μετÝπειτα λεγüμενης αφηρημÝνης τÝχνης. Τον üρον επινüησεν ο ΓÜλλος κριτικüς τÝχνης, ΛουÀ ΒοξÝλ, του Gil Blas ενþ πιστεýεται πως ο ΣεζÜν Þταν ο πατÝρας-εμπνευστÞς του, μιας κι απ' αυτüν αντλÞσανε την ιδÝα της ενüτητας της επιφÜνειας της εικüνας και την ανÜλυση των διαφüρων μορφþν, σε σχÝση της μιας με την Üλλη, με τελικü σκοπü, να μπορÝσουνε να συλλÜβουν νοητικÜ τη μορφÞ. ΒοÞθησε κι Ýπαιξε ρüλο επßσης κι η νÝγρικη τÝχνη, στις θεληματικÝς παραμορφþσεις και στο ενδιαφÝρον, για τα πλÜνα του κυβισμοý.

     Καλλιτεχνικü ρεýμα της ζωγραφικÞς και της γλυπτικÞς, στην Ευρþπη του 20ου αιþνα. Στα Ýργα τÝχνης κυβιστþν, τα αντικεßμενα χωρßζονται, αναλýονται, και συνθÝτονται ξανÜ σε μια αφηρημÝνη μορφÞ -αντß οι καλλιτÝχνες ν' αποδßδουν τ' αντικεßμενα απü συγκεκριμÝνη γωνßα, τα διαιροýν σε πολλαπλÝς απüψεις, βλÝποντας Ýτσι ταυτüχρονα πολλÝς διαφορετικÝς διαστÜσεις Þ üψεις των αντικειμÝνων. ΣυχνÜ οι επιφÜνειες των üψεων, Þ τα πλÜνα, τÝμνονται σε γωνßες που δεν Ýχουν κÜποιο αναγνωρßσιμο βÜθος.

     'Αρχισε στα μÝσα του 1906 με τους Ζωρζ Μπρακ (Georges Braque) και ΠÜμπλο ΠικÜσο, που ζοýσαν στη ΜονμÜρτη του Παρισιοý. Γνωρßστηκαν το 1907 και δοýλεψαν μαζß στενÜ μÝχρι την Ýναρξη του Α' Παγκ. Πολ. το 1914. Το ρεýμα αναπτýχθηκε πολý γρÞγορα αφενüς χÜρη στη συγκÝντρωση πολλþν καλλιτεχνþν στη ΜονμÜρτη κι αφετÝρου απü τη προσπÜθεια προþθησης του, απü τον Ýμπορο τÝχνης ΧÝνρυ ΚÜνβαιλερ (Henry Kahnweiler). ¹δη το 1910 υπÜρχουν αναφορÝς για σχολÞ. Ωστüσο θα πρÝπει να σημειωθεß πως πολλοß αυτοαποκαλοýμενοι κυβιστÝς καλλιτÝχνες, κινÞθηκαν σε διαφορετικÝς κατευθýνσεις απü τους εισηγητÝς, Μπρακ και ΠικÜσο. ΕπηρÝασε βαθειÜ τον καλλιτεχνικü κüσμο, κυρßως στις αρχÝς του 20ου αιþνα και αποτÝλεσε τον πρüδρομο μελλοντικþν τÜσεων üπως Φουτουρισμüς, Κονστρουκτιβισμüς κι Εξπρεσιονισμüς.

     Οι üγκοι, ανÜγονται σ' απλοποιημÝνα περιγρÜμματα και πολý αδρÜ, παριστÜνουνε το ßδιο αντικεßμενο, Üλλοτε προφßλ κι Üλλοτε κατÜ μÝτωπο. Οι μορφÝς εßν' ολοÝνα και πιο δυσδιÜκριτες κι ο πßνακας καταλÞγει να γßνει, Ýνας συνδυασμüς γραμμþν κι επιπÝδων. Το χρþμα γßνεται κι αυτü ολοÝνα και πιο λιτü -παρüλο που αρκετοß κυβιστÝς, κρατÞσανε ζωηρÜ χρþματα και μερικÝς φορÝς την Ýκφραση κßνησης των μορφþν τους- και περιορßζεται σ' Ýνα συνδυασμü γκρßζου και καφÝ τüνων. Το στυλ αυτü επßσης, δßνει Ýμφαση στη δισδιÜστατη επιφÜνεια του πßνακα, εγκαταλεßπει τις παραδοσιακÝς τεχνικÝς της προοπτικÞς και της φωτοσκßασης, απορρßπτοντας την επικρατοýσα Üποψη πως η τÝχνη üφειλε ν' αναπαρÜγει τη πραγματικüτητα και παρουσßασε, üχι τη χρηστικÞ, ολοκληρωμÝνη üψη των αντικειμÝνων με τα οποßα καταπιÜστηκε, μα τα θραýσματÜ τους απο διαφορετικÝς οπτικÝς γωνßες.

     Ο πßνακας-μανιφÝστο που Ýβαλε τις γερÝς βÜσεις του κυβισμοý, θεωρεßται ο "Οι Δεσποινßδες Της Αβινιüν" του ΠÜμπλο ΠικÜσο!

 

   Βορτισισμüς Þ Βορτικισμüς (Vorticism) αποτÝλεσε καλλιτεχνικü κßνημα στις αρχÝς του 20ου αιþνα. Αν και διÞρκησε για Ýνα σýντομο χρονικü διÜστημα, περßπου τη 3ετßα 1912-1915, θεωρεßται Ýνα απü τα σημαντικüτερα οργανωμÝνα ρεýματα αφηρημÝνης τÝχνης που αναπτýχθηκαν στην Αγγλßα και συγγενεýει με τα κινÞματα κυβισμοý και φουτουρισμοý. Ο üρος αποδßδεται στον ποιητÞ ¸ζρα ΠÜουντ, που τον χρησιμοποßησε το 1913. Κυρßαρχη φυσιογνωμßα του κινÞματος αποτÝλεσε ο ζωγρÜφος και λογοτÝχνης Wyndham Lewis. ΑνÜμεσα στους υπüλοιπους εκπροσþπους ανÞκουν οι ζωγρÜφοι William Roberts, Edward Wadsworth, David Bomberg, Jessica Dismorr, Frederick Etchells, Cuthbert Hamilton, Lawrence Atkinson, CRW Nevinson, οι γλýπτες Jacob Epstein και Henri Gaudier-Brzeska καθþς κι οι συγγραφεßς ¸ζρα ΠÜουντ και T. E. Hume.

     Το 1914, τα μÝλη του δημοσßευσαν το πρþτο τεýχος του περιοδικοý BLAST, που αποτυπþνονται δεßγματα αισθητικÞς του βορτισισμοý ενþ ακολοýθησε και μια τελευταßα δεýτερη κυκλοφορßα το 1915. Το κßνημα αναπτýχθηκε κατÜ κýριο λüγο στο χþρο της ζωγραφικÞς και της γλυπτικÞς -μ' Ýντονες επιρροÝς και δÜνεια απü τα κινÞματα κυβισμοý και φουτουρισμοý- καθþς επßσης και στη λογοτεχνßα κυρßως λüγω της σημαντικÞς παρουσßας τoυ ΠÜουντ. Αξιοσημεßωτη εßναι κι η επßδρασÞ του στη φωτογραφßα, καθþς ο βορτισιστÞς Alvin Langdon Coburn επινüησε τη πρþτη αμιγþς αφηρημÝνη φωτογραφßα το 1917, που ονομÜστηκε Vortograph. Οι φωτογραφßες αυτοý του εßδους απεικüνιζαν Ýν' αντικεßμενο με τη βοÞθεια καθρεφτþν -τριγωνικÞς συνÞθως διÜταξης- κι εßχαν τη μορφÞ καλειδοσκοπßου.

     Στην ιστορßα του κινÞματος καταγρÜφεται μüνο μßα Ýκθεση, το 1915 στη Γκαλερß Doré. Το επüμενο διÜστημα, κυρßως λüγω της Ýναρξης του Α' Παγκ. Πολ. το κßνημα διαλýθηκε. Τη περßοδο του 1920 προσπÜθειες για την αναβßωσÞ του μÝσω της καλλιτεχνικÞς ομÜδας Group X απÝτυχαν. Το 1956, η Tate Gallery φιλοξÝνησεν επßσης Ýκθεση για τον βορτισισμü. Αν κι ως καλλιτεχνικü ρεýμα δε κατατÜσσεται στις κυρßαρχες τÜσεις της μοντÝρνας τÝχνης, θεωρεßται πως συνÝβαλε γενικÜ στην διαμüρφωση μεταγενÝστερων κινημÜτων αφηρημÝνης τÝχνης.

 

   Φωβισμüς (Fauvismus):  ΠÜλι ο ΛουÀ ΒοξÝλ ονομÜτισε πρþτος τη τÜση που, αντßθετα με το κυβισμü, τελικÜ θεωρÞθηκε οργανωμÝνο κßνημα με σαφþς περιορισμÝνους και καθορισμÝνους στüχους, τοýτη γεννÞθηκε κι Üνθισε μ' αυτοσχεδιαστικü, παρορμητικü τρüπο και κÜπως συγκυριακÜ. Σε μιαν Ýκθεση üπου συμμετεßχανε πολλοß ..."νÝοι" υποστηρικτÝς της νÝας ζωγραφικÞς, λοιπüν, υπÞρχεν ανÜμεσÜ τους κι Ýνας πßνακας του Donatelo. Ο ΒοξÝλ, περνþντας και βλÝποντας τοýτο, αναφþνησε: -"Τι δουλειÜ Ýχει ο Donatelo, μεταξý τοýτων των ...αγριμιþν"; (Fauve=αγρßμι). ¸τσι οι νÝοι αυτοß δημιουργοß καθþς κι ζωγραφικÞ τους, απÝκτησαν üνομα.

     Αντιπροσωπεýει τη ζωηρÞ και χαροýμενη Ýκρηξη μιας τÝχνης συνþνυμης με τη νεüτητα, απü καλλιτÝχνες παθιασμÝνους για τον κüσμο και πρüθυμους να μεταφÝρουνε στο μουσαμÜ, Ýνα ισχυρü φορτßο αισθÞσεων, που υλοποιοýνται με το χρþμα. ΜÝσα στη φρεσκÜδα, στη τολμηρÞ σιγουριÜ που φαßνεται να θÝλει ν' αποβÜλλει üλες τις προηγοýμενες εμπειρßες, εδρεýει η δýναμη της ξÝφρενης ρÞξης για την ανανÝωση της παρüρμησης. Χρþματα, χρþματα και πÜλι χρþματα μÝσα σε χρþματα, Ýτσι που η μορφÞ πια να μην εßναι το ζητοýμενο αλλÜ τοýτη η χρωματιστÞ φüρμα, σαν πανδαισßα!

     Αποτελεß καλλιτεχνικü ρεýμα της μοντÝρνας τÝχνης, στη ζωγραφικÞ. Τοποθετεßται χρονικÜ την περßοδο 1905-1908. Το κßνημα του φωβισμοý αναπτýχθηκε στη Γαλλßα κι ενþ εßχε πολý μικρÞ διÜρκεια ζωÞς, θεωρεßται Ýν' απü τα πρþτα επαναστατικÜ κινÞματα στη ζωγραφικÞ και με σημαντικü αντßκτυπο στην εξÝλιξη της τÝχνης του 20ου αιþνα.

     Οι φωβιστÝς, αποτÝλεσαν ουσιαστικÜ μια ομÜδα ΓÜλλων ζωγρÜφων, μαθητþν του ΓκουστÜβ Μορþ στη ΣχολÞ Καλþν Τεχνþν του Παρισιοý, ανÜμεσα στους οποßους ο Ανρß Ματßς (ο οποßος αναφÝρεται συχνÜ ως ο ηγÝτης του φωβισμοý), ο ΑντρÝ Ντεραßν και ο Ζωρζ Μπρακ, ο οποßος λßγο νωρßτερα αποτÝλεσε κεντρικÞ φυσιογνωμßα του κινÞματος του κυβισμοý. Ο φωβισμüς ως καλλιτεχνικÞ τÜση, βασßστηκε σε μßα χαρακτηριστικÞ ρÞση του Πωλ ΓκωγκÝν σýμφωνα με την οποßα θα 'πρεπε, αν Ýνας καλλιτÝχνης φαντÜζεται τα φýλλα των δÝντρων να 'ναι κßτρινα, να τα ζωγραφßζει κατ' αυτü τον τρüπο. Τα Ýργα που ανÞκουν στο ρεýμα, χαρακτηρßζονται απü Ýντονα χρþματα, συχνÜ σκοτεινÜ και μ' Ýντονες αντιθÝσεις, μ' Ýμφαση στο κüκκινο χρþμα και απλÝς γραμμÝς, πολλÝς φορÝς ελαφρÜ παραμορφωμÝνες. ΣημαντικÞ επßδραση στην τεχνοτροπßα των φοβιστþν εßχε εκτüς απü τον ΓκωγκÝν και ο Βαν Γκüγκ.

     ΠαρουσιÜστηκαν συνολικÜ μüλις τρεις εκθÝσεις απü την ομÜδα. Ο κýριος εμπνευστÞς της, Ματßς, μα και μετÝπειτα üλοι οι Üλλοι που ...ακολουθÞσανε, μÝσα στη διÜσπαρτη ποικιλομορφßα, στο τÝλος του 19ου αιþνα, καταφÝρανε να δημιουργÞσουν Ýν ιδιþμα ουσιαστικþς αυτüνομο και νÝο, για να πετýχουν τους στüχους του. Με τον Ματßς λοιπüν και τους Üλλους -που θεωροýν Þδη ξεπερασμÝνο τον Ιμπρεσσιονισμü (!!!), παρüλο που αυτüς ακüμα αντιμετωπßζεται με δυσπιστßα, αμηχανßα, φιλυποψßα και σκεπτικισμü, απο κοινü και κριτικοýς- γεννιÝται μια καθαρÞ ζωγραφικÞ που αποτελεß αυτοσκοπü. Μια ζωγραφικÞ παρÜφορη, μες στην ευτυχßα της ακαταπßεστης ýπαρξÞς της κι υποκειμενικÞ μüνο, üχι στους επιστημονικοýς αλλÜ στους ενστικτþδεις νüμους της αρμονßας των χρωμÜτων, μÝσα στον πßνακα! Δεν εßναι τυχαßο που τελικÜ κι ο ßδιος ο Μπρακ, γρÞγορα εντÜχτηκε σ' αυτÞ τη τÜση, εγκαταλεßποντας τον Κυβισμü!

 

    ΝαÀφ: Η λεπτομερÞς περιγραφÞ ρεαλιστικþν στοιχεßων, δßχως ιδιαßτερη Ýμφαση στη προοπτικÞ, κινεßται σε δισδιÜστατους, που μαζß με τις φανταστικÝς συζυγεßς αποχρþσεις, προσδßδει συμβολικü χαρακτÞρα, στα θÝματα που καταπιÜνεται. ΠαρÜ την üποια ανακολουθßα, η περßπου παραμυθÝνια ατμüσφαιρα των Ýργων αυτþν, αποπνÝει Ýνα ποιητικü μυστÞριο, που προετοßμασε το Ýδαφος στον Σουρρεαλισμü.

     ΣτιλιζÜρισμα, λιτüτητα σýνθεσης, σχεδüν απüλυτη απουσßα üγκου, πολλÜκις διαρθρωμÝνη προοπτικÞ σε κοντινÜ μεταξý τους αντιστικτικÜ επßπεδα, αρμονßα χρωμÜτων, αποχρþσεων και νοημÜτων, ποικιλßα τüνων, μαγικÞ ατμüσφαιρα παρüλη την επßπεδη σýνθεση, αναδεικνýουνε τüσο τα χρþματα, τα νοÞματα αλλÜ και τους συμβολισμοýς των συχνÜκις ποικιλüμορφων στοιχεßων, που περικλεßονται σε μια τÝτοια σýνθεση.

     ΕκλεπτυσμÝνη στιλιστικÞ ανÜκτηση, που üμως εßναι συχνÜ αποτÝλεσμα μακρÜς επεξεργασßας, καθþς οι λεπτομÝρειες που μεταφÝρονται, επιτυγχÜνονται και περιγρÜφονται, σε συνδυασμü με την επιλογÞ της χρωματικÞς γκÜμας, μαρτυροýνε τη καθüλου επιτηδευμÝνη προοπτικÞ.

     Κýριος εμπνευστÞς κι εξαιρετικüς στο εßδος του, θεωρεßται ο "Απüλυτος ΖωγρÜφος" Ρουσþ.

 

    Κονστρουκτιβισμüς: (Constructivism) αποτελεß καλλιτεχνικü ρεýμα, κυρßως στη ζωγραφικÞ και τη γλυπτικÞ, που αναπτýχθηκε τη περßοδο 1913-1930 στη Ρωσßα. ΘεμελιωτÞς του κινÞματος θεωρεßται ο Ρþσος καλλιτÝχνης Βλαντιμßρ ΤÜτλιν (Vladimir Tatlin). Ως πρüδρομοι του Ρωσικοý κονστρουκτιβισμοý αναφÝρονται πολλÝς φορÝς τα κινÞματα, Φουτουρισμοý και Κυβισμοý, που εßναι γεγονüς πως Þρθε σ' επαφÞ ο ΤÜτλιν στο Παρßσι. Το κßνημα συνδÝθηκε üμως επßσης με τη σχολÞ του ΜπαουχÜους στη Γερμανßα καθþς και με τον Νεοπλαστικισμü. Η καλλιτεχνικÞ πρωτοπορßα του ΤÜτλιν Ýνωσε και Üλλους Ρþσους καλλιτÝχνες, μεταξý των οποßων και οι γλýπτες Antoine Pevsner και Naum Gabo. Η πρþτη αυτÞ ομÜδα δημοσßευσε και το ΜανιφÝστο της το 1920 (Þ 1921). Θεωρεßται üτι μÝσα απü αυτü το μανιφÝστο γεννÞθηκε κι ο üρος -κονστρουκτιβισμüς (construct=κατασκευÜζω) καθþς μßα απü τις διακηρýξεις του κινÞματος Þταν πως η τÝχνη "κατασκευÜζεται". ¸να απü τα συνθÞματα του Þταν επßσης το "Η ΤÝχνη Στη ΖωÞ".

     Κýριο χαρακτηριστικü αποτελοýν οι απολýτως αφηρημÝνες κατασκευÝς. ΑπουσιÜζουν οι συμβατικÝς αναπαραστÜσεις αντικειμÝνων ενþ δßνετ' Ýμφαση στην απεικüνιση γεωμετρικþν μορφþν. Η απüδοση των θεμÜτων εßναι τις περισσüτερες φορÝς ακραιφνþς μινιμαλιστικÞ και συχνÜ με διÜθεση πειραματισμοý. Οι κονστρουκτιβιστÝς θαýμαζαν τις μηχανÝς και τη τεχνολογßα της εποχÞς σε βαθμü που χρησιμοποιοýσαν πολλÜ βιομηχανικÜ υλικÜ (πλαστικü, γυαλß Þ σßδερο) στη κατασκευÞ των Ýργων τους. ΣυνδÝθηκε στενÜ και με την αρχιτεκτονικÞ.

     ΑρχικÜ το σοβιετικü καθεστþς εßχε θετικÞ στÜση απÝναντι στο κßνημα, ωστüσο μετÜ τη δημοσßευση του μανιφÝστου εναντιþθηκε σ' αυτü μ' αποτÝλεσμα τη σταδιακÞ φθορÜ του. Πολλοß εκπρüσωποι του αναγκÜστηκαν για αυτü το λüγο να εγκαταλεßψουν τη Ρωσßα. Το κßνημα θεωρεßται διεθνÝς, καθþς πÝρα απü τη Ρωσßα εξαπλþθηκε και σε χþρες üπως Γερμανßα κι Ολλανδßα.

 

    ΜπαουχÜους: (Bauhaus Þ "κτιστü κτßριο") Με τον üρο αυτü γßνεται αναφορÜ στη καλλιτεχνικÞ κι αρχιτεκτονικÞ σχολÞ που αναπτýχθηκε την περßοδο 1919-1933 στη Γερμανßα. Το ýφος της σχολÞς ΜπαουχÜους επÝδρασε καταλυτικÜ στην εξÝλιξη της σýγχρονης τÝχνης.

     Η σχολÞ λειτοýργησε σε τρεις διαφορετικÝς γερμανικÝς πüλεις (Weimar απü το 1919 ως το 1925, Dessau απü το 1925 ως το 1932 και Βερολßνο απü το 1932 ως το 1933) και κÜτω απü την διεýθυνση τριþν διαφορετικþν αρχιτεκτüνων (του Walter Gropius απü το 1919 ως το 1928, του Hannes Meyer απü το 1928 ως το 1930 και του Mies van der Rohe απü το 1930 ως το 1933). Οι αλλαγÝς της Ýδρας της σχολÞς αλλÜ και της ηγεσßας της, συνδÝονταν παρÜλληλα μ' αλλαγÞ και στη πολιτικÞ, τη τεχνικÞ και το ýφος του. ΧαρακτηριστικÜ μποροýμε ν' αναφÝρουμε πως κατÜ τη τελευταßα περßοδο του, ο Mies van der Rohe το μετÝτρεψε σ' ιδιωτικÞ σχολÞ που απαγüρευε σε υποστηρικτÝς του Meyer να εγγραφοýν.
    Οι ρßζες της μοντÝρνας αρχιτεκτονικÞς αναζητοýνται στα μÝσα του 18ου αιþνα, αν κι οι μοντερνιστικÝς θεωρßες αναπτýχθηκαν κυρßως στο πρþτο τÝταρτο του 20οý. Στην Ευρþπη απü τα τÝλη του 19ου, φαßνεται πως αρχßζει να κυριαρχεß Ýνα πρωτοπüρο και ριζικÜ νÝο κßνημα στη τ
Ýχνη, στην πολιτικÞ, τη φιλοσοφßα που επηρεÜζει και την αρχιτεκτονικÞ. Η εκβιομηχÜνιση, οι γρÞγοροι ρυθμοß ανÜπτυξης των μεγαλουπüλεων, οι τεχνολογικÝς καινοτομßες, οι εξελßξεις στη φυσικÞ, τη μηχανικÞ, την αρχιτεκτονικÞ τεχνολογßα κι η εμφÜνιση νÝων οικοδομικþν υλικþν üπως το ατσÜλι, το γυαλß και το σßδηρο,δημιοýργησαν νÝες προσεγγßσεις και νÝες τεχνικÝς λýσεις επηρεÜζοντας την αρχιτεκτονικÞ θεωρßα της εποχÞς, η οποßα Üρχισε να απορρßπτει τα διÜφορα στυλ και τις παραδοσιακÝς γραμμÝς και να αναζητÜ μια νÝα αισθητικÞ μÝσα απü μορφολογικοýς πειραματισμοýς και διÜφορα κινÞματα. Με το ξÝσπασμα του Α' Παγκüσμιου ΠολÝμου τα ερεßπια που Üφησε πßσω του κι οι ανÜγκες που δημιοýργησε η σοσιαλιστικÞ επανÜσταση, η αναζÞτηση για κÜτι νÝο στην αρχιτεκτονικÞ, με στüχο τον κοινωνικü της χαρακτÞρα και κεντρικü Üξονα τον Üνθρωπο και τη λειτουργικüτητα, οδÞγησαν στον μοντερνισμü.
     ¢ρχισαν να χρησιμοποιοýνται απλÝς, καθαρÝς κι ακριβεßς αρχιτεκτονικÝς γραμμÝς, οι οποßες παρÜγουν Ýνα λιτü αποτÝλεσμα. ¸νας οργανισμüς που προþθησε σημαντικÜ την ιδÝα του αρχιτεκτονικοý Μοντερνισμοý Þταν η Ýνωση γερμανþν αρχιτεκτüνων, σχεδιαστþν, καλλιτεχνþν και βιομηχÜνων, η Deutscher Werkbund, η οποßα ιδρýθηκε το 1907 στο Μüναχο με στüχο την προþθηση της προσπÜθειας για ενοποßηση της τÝχνης με τη μαζικÞ βιομηχανικÞ παραγωγÞ. ¼σο αφορÜ στην αρχιτεκτονικÞ, το μοντÝρνο αποτÝλεσε τομÞ στην ιστορßα της, Ýβαλε τις βÜσεις για το σÞμερα και σßγουρα δεν μπορεß να αγνοηθεß η προσφορÜ του.
     Σημαντικü ρüλο στην εξÝλιξη της αρχιτεκτονικÞς και στην αναζÞτηση του νÝου τρüπου Ýκφρασης του μοντÝρνου κινÞματος εßχε ο Peter Behrens (1868-1940), που στο γραφεßο του εργÜστηκαν οι μεγαλýτεροι εκφραστÝς του μοντερνισμοý, ο Le Corbusier, ο Ludwig Mies Van Der Rohe κι ο Walter Gropius. Ο τελευταßος εκτüς απü κορυφαßος Γερμανüς αρχιτÝκτονας, θεωρητικüς και διδÜσκαλος της σýγχρονης αρχιτεκτονικÞς, Þτανε κι ο κýριος δημιουργüς του περßφημου αισθητικοý κινÞματος Bauhaus, που το ýφος του επÝδρασε καταλυτικÜ στην εξÝλιξη της σýγχρονης τÝχνης, ειδικÜ στους τομεßς της αρχιτεκτονικÞς και του βιομηχανικοý σχεδιασμοý. ΒασικÜ χαρακτηριστικÜ του, Þταν η απλüτητα, η λειτουργικüτητα κι η χρηστικüτητα, με ιδιαßτερη Ýμφαση σε γεωμετρικÝς φüρμες και στο χρþμα, απορρßπτοντας κÜθε περιττü διακοσμητικü στοιχεßο, θεωρþντας πως η ßδια η πρþτη ýλη περιÝχει Ýνα εßδος φυσικÞς κι εγγενοýς διακοσμητικÞς ικανüτητας. Στüχος της σχολÞς Þταν η αναβÜθμιση των προúüντων μαζικÞς παραγωγÞς, üπως τα Ýπιπλα, αλλÜ κι ολüκληρης της Ýννοιας της κατοικßας, αν και τÜχθηκε αντßθετη στην τÜση πλÞρους εμπορευματοποßησης. Η βαθýτερη θεωρßα της σχολÞς Þταν πως ο τελικüς στüχος εßναι Ýνα ολοκληρωμÝνο κι ενιαßο κτßσμα. ¸τσι το κßνημα Bauhaus προσπÜθησε να ενοποιÞσει την τÝχνη με τη διαδικασßα της παραγωγÞς, υποτÜσσοντας παρÜλληλα τα τεχνικÜ μηχανικÜ μες στην ανθρþπινη δημιουργικüτητα, αξιοποιþντας την ανθρþπινη ατομικÞ προσπÜθεια στα πλαßσια μιας βιομηχανικÞς παραγωγÞς που στο παρελθüν Þταν απüλυτα τυποποιημÝνη.
     H σχολÞ ιδρýθηκε το 1919 στη ΒαúμÜρη. Λειτοýργησε σε τρεις διαφορετικÝς πüλεις της Γερμανßας και χωρßζεται σε τρεις φÜσεις, συνυφασμÝνες με τις ιδεολογικÝς και πολιτικοοικονομικÝς εξελßξεις της εποχÞς. ΑποτÝλεσε συγχþνευση της Ακαδημßας Καλþν Τεχνþν της ΒαúμÜρης (Grossherzogliche Sächsische Hochschule für Bildende Kunst) με την ΣχολÞ ΕφαρμοσμÝνων Τεχνþν της ΒαúμÜρης (Kunstgewerbeschule). Πρþτος διευθυντÞς της σχολÞς Þταν ο Walter Gropius (1919-1928). Στα χρüνια του υπÞρξε üσμωση σ' üλες τις τÝχνες αλλÜ δüθηκε ελÜχιστη Ýμφαση στην αρχιτεκτονικÞ. ΧÜρη στην ευφυÀα και το επιχειρηματικü του πνεýμα, μÜζεψε στη σχολÞ καλλιτÝχνες που αργüτερα διαδþσανε τις ιδÝες του. Στη δεýτερη φÜση, στο ΝτεσÜου (1925-1932) η σχολÞ λειτοýργησε υπü τη διεýθυνση του Hannes Mayer (1928-1930) που εισÞγαγε το τμÞμα αρχιτεκτονικÞς. Η τελικÞ φÜση της σχολÞς συντελÝστηκε στο Βερολßνο (1932-1933), υπü την διεýθυνση του Mies van der Rohe (1930-1933). Κι οι τρεις τους παßξανε σημαντικü ρüλο στη διÜδοση του Bauhaus.
     ΠρÝπει να σημειωθεß üτι το Bauhaus στην ουσßα Þταν μια αρκετÜ πρωτοποριακÞ σχολÞ üπου üλες οι τÝχνες συμβßωναν και συνÝπρατταν. Αν κι η διÜρκεια της δεν ξεπÝρασε τα 14 χρüνια, οι αρχÝς και το πνεýμα τουσυνÝχισαν να επηρεÜζουν τους πρωτοπüρους αρχιτÝκτονες παντοý στον κüσμο. Τα κτÞρια που κατασκευÜστηκαν με επιρροÝς απü τη σχολÞ, αλλÜ με παραλλαγÝς σýμφωνες με τις συνθÞκες κÜθε χþρας, πÜντα εξυπηρετοýσαν το σκοπü για τον οποßο κατασκευÜστηκαν. Δýσκολα θα μποροýσε να περιγραφεß το στυλ γιατß δεν Þταν αρχιτεκτονικü αλλÜ περισσüτερο μια εξελιγμÝνη σχολÞ διακοσμητικþν τεχνþν που αναφÝρεται στον οικιακü χþρο κι αφορÜ αντικεßμενα. Η αρχιτεκτονικÞ ερχüταν τελευταßα, αν κι οι δÜσκαλοι (Gropius, Mies van der Rohe) Þταν αρχιτÝκτονες. ΑνÜμεσα στους βασικοýς εκπροσþπους του Bauhaus εκτüς των προαναφερθÝντων μποροýμε να αναφÝρουμε τους Marianne Brandt, Marcel Breuer και τον ΙωÜννη Δεσποτüπουλο (Jan Despo).

     Η σχολÞ ιδρýθηκε απü τον Walter Gropius στη συντηρητικÞ πüλη της ΒαúμÜρης το 1919 κι αρχικÜ αποτÝλεσε Ýνα εßδος συγχþνευση της σχολÞς Grand Ducal στις πλαστικÝς τÝχνες με την Kunstgewerbeschule. Ο απþτερος σκοπüς του Þταν ν' αποτελÝσει ενιαßα σχολÞ τüσο στην αρχιτεκτονικÞ üσο και στις καλÝς τÝχνες. ΒασικÞ αρχÞ της σχολÞς Þταν το ανοιχτü πνεýμα μπροστÜ στις νÝες προκλÞσεις της εποχÞς αλλÜ κι ειδικüτερα η προσÝγγισÞ τους περισσüτερο απü πρακτικÞ Üποψη και λιγüτερο θεωρητικÜ. Ο Gropius ανÝθεσε σε ζωγρÜφους τον ρüλο των καθηγητþν καθþς πßστευε üτι η ζωγραφικÞ οριοθετεß την αισθητικÞ του κÜθε αιþνα.

     Στη σχολÞ λειτουργοýσαν συνολικÜ τρßα εργαστÞρια, μÝσα στα οποßα οι σπουδαστÝς διδÜσκονταν απü ελεýθερο σχÝδιο κι ιστορßα της τÝχνης μÝχρι μεταλλοτεχνßα, υφαντουργικÞ και καλλιγραφßα. ΚÜθε σπουδαστÞς εßχε την υποχρÝωση να ολοκληρþσει μια σειρÜ μαθημÜτων και μετÜ μποροýσε να επιλÝξει Ýναν απü τρεις κýκλους σπουδþν, για σπουδαστÝς, βοηθοýς κι αρχιτÝκτονες αντßστοιχα. ¼σοι αποφοιτοýσαν δικαιοýνταν εßτε να μεßνουν στη σχολÞ και να πειραματιστοýν περαιτÝρω με τα μÝσα που προσÝφερε η σχολÞ, εßτε να μαθητεýσουν ακüμα περισσüτερο δßπλα στους καθηγÞτες. Στη σχολÞ δßδαξαν σημαντικÜ ονüματα της τÝχνης και της αρχιτεκτονικÞς, μεταξý των οποßων ο ¼σκαρ ΣλÝμερ, ο Βασßλι Καντßνσκυ, ο Πωλ ΚλÝε κι ο Marcel Breuer.

     Η θÝση του Gropius Þταν πως μια νÝα ιστορικÞ περßοδος ξεκινοýσε με το τÝλος του πολÝμου και πßστευε πως Ýνα νÝο αρχιτεκτονικü ýφος θα 'πρεπε ν' απεικονßσει και να συμβολßσει αυτÞ την νÝα εποχÞ. Το ýφος αυτü θα 'πρεπε να 'ναι λειτουργικü, φτηνü αλλÜ ταυτüχρονα και με καλλιτεχνικÝς αξιþσεις. Εκεßνη την περßοδο, το Bauhaus εξÝδιδε περιοδικü υπü τον τßτλο "Bauhaus" καθþς και σειρÜ βιβλßων αποκαλοýμενων "Bauhausbucher". ΕπικεφαλÞς για την εκτýπωση και σχεδßαση του Þταν ο Herbert Bayer. ΕπιχορηγÞθηκε κατÜ Ýνα μεγÜλο μÝρος απü τη Α' Δημοκρατßα ΒαúμÜρης. Ωστüσο μετÜ απ' αλλαγÞ στη τοπικÞ κυβÝρνηση, η σχολÞ μεταφÝρθηκε στο Dessau το 1925, που η ατμüσφαιρα Þταν περισσüτερο προοδευτικÞ και βιομηχανικÞ. Το 1927, το ýφος του κι οι διασημüτεροι αρχιτÝκτονÝς του επηρÝασαν σημαντικÜ την Ýκθεση "Die Wohnung" ("Η Κατοικßα") που οργανþθηκε απü την Deutscher Werkbund στη ΣτουτγκÜρδη. ¸να σημαντικü συστατικü της Ýκθεσης αποτÝλεσε το πρüγραμμα "Weissenhof Siedlung", Ýνα σχÝδιο ανÝγερσης κατοικιþν.

     ΜÝσα στα επüμενα χρüνια ο Meyer διαδÝχτηκε τον Gropius για ν' αφÞσει με τη σειρÜ του τη θÝση του στον Mies van der Rohe. ΚÜτω απü Ýντονες πολιτικÝς πιÝσεις, η σχολÞ οριστικÜ Ýπαψε να λειτουργεß μετÜ απü εντολÞ του ναζιστικοý καθεστþτος το 1933. Το ναζιστικü κüμμα εßχε αντιταχθεß στο Bauhaus σ' üλη τη διÜρκεια της δεκαετßας του '20. ΘεωρÞθηκε μÝτωπο κομμουνιστþν, ειδικÜ επειδÞ πολλοß Ρþσοι καλλιτÝχνες αναμßχθηκαν με αυτü. Συγγραφεßς üπως ο Wilhelm Frick και ο Alfred Rosenberg χαρακτÞριζαν το Bauhaus "μη-γερμανικü" κι επÝκριναν τις νεωτεριστικÝς τÜσεις του.

 

   Νεοπλαστικισμüς: Þ de Stijl (το ýφος, το στυλ) εßναι καλλιτεχνικü ρεýμα που εμφανßστηκε περßπου τη περßοδο 1917-1920 στην Ολλανδßα. ΠολλÝς φορÝς αναφÝρεται κι ως κßνημα de Stijl. Οι νεοπλαστικιστÝς επιδßωξαν να εκφρÜσουν Ýνα νÝο ουτοπικü ιδανικü, πνευματικÞς αρμονßας και τÜξης. Βασικü χαρακτηριστικü του, εßν' η αφαßρεση, σε βαθμü που χρησιμοποιοýνται θεμελιþδεις φüρμες και σχÞματα, κÜθετες κι οριζüντες γραμμÝς ταυτüχρονα με τη χρÞση σχεδüν αποκλειστικÜ βασικþν χρωμÜτων (κüκκινο, μπλε, κßτρινο, λευκü και μαýρο).

     Το κßνημα θεωρεßται πως επηρεÜστηκε σημαντικÜ απü τη νεοπλατωνικÞ φιλοσοφßα του μαθηματικοý M. H. J. Schoenmaekers, που μÜλιστα επινüησε και τον üρο. Το 1920 ο ΠιÝρ ΜοντριÜν, ηγετικÞ φυσιογνωμßα του κινÞματος, δημοσßευσε το μανιφÝστο της ομÜδας υπü τον τßτλο "Νεο-πλαστικισμüς". ¹δη üμως απü το 1917 κι εως το 1928, ο ζωγρÜφος Theo Van Doesburg εξÝδιδε το περιοδικü τÝχνης de Stijl διαδßδωντας τη φιλοσοφßα και τις τεχνικÝς των νεοπλαστικιστþν.

     Θεωρεßται πως επηρÝασε σημαντικÜ το αρχιτεκτονικü σχÝδιο, το σýγχρονο design καθþς και το ýφος του μεταγενÝστερου κινÞματος ΜπαουχÜους. ΣυχνÜ, ανÜμεσα στους καλλιτÝχνες που υπηρÝτησαν το κßνημα αναφÝρονται κι οι αρχιτÝκτονες J. J. P. Oud και Gerrit Rietveld.

     ΠÝρα απü την επßδραση του κινÞματος στις εικαστικÝς τÝχνες και το σχÝδιο, καταγρÜφεται κι η (ασθενÞς) επιρροÞ του στη μουσικÞ. Ο Δανüς συνθÝτης Jakob van Domselaer (1890-1960) συνδεüταν φιλικÜ με τον ΜοντριÜν και δημιοýργησε σειρÜ μουσικþν Ýργων βασισμÝνων στις αρχÝς του νεοπλαστικισμοý.

     Θεωρεßται πως Ýπαψε να υφßσταται περßπου το 1931.

 

   ΑφηρημÝνος Εξπρεσιονισμüς: αποτελεß καλλιτεχνικü ρεýμα στη ζωγραφικÞ που αναπτýχθηκε με κÝντρο τη ΝÝα Υüρκη μεταπολεμικÜ κι ειδικüτερα στα μÝσα της δεκαετßας του '40. ΣυχνÜ αναφÝρεται κι ως ΣχολÞ της ΝÝας Υüρκης. ¹ταν ßσως το πρþτο σημαντικü κßνημα στην τÝχνη που γεννÞθηκε στην ΑμερικÞ, δηλþνοντας παρÜλληλα την ανεξαρτησßα του απü τα υπüλοιπα ευρωπαúκÜ ρεýματα στη μοντÝρνα τÝχνη.

     Ο üρος xρησιμοποιÞθηκε για πρþτη φορÜ το 1946 απü τον κριτικü τÝχνης Robert Coates. Η συγκεκριμÝνη ονομασßα εμπεριÝχει τα κýρια τεχνικÜ κι αισθητικÜ χαρακτηριστικÜ του κινÞματος, καθþς συνδýαζε σε μεγÜλο βαθμü τον γερμανικü εξπρεσιονισμü με τις καθαρÜ αφηρημÝνες τÜσεις Üλλων σýγχρονων κινημÜτων üπως του φουτουρισμοý Þ του κυβισμοý. Απü πολλοýς θεωρεßται πως ο κýριος προκÜτοχüς του εßναι ο υπερρεαλισμüς, λüγω της ÝμφασÞς του στην αυθüρμητη, αυτüματη Þ υποσυνεßδητη Ýκφραση. Θα πρÝπει να σημειωθεß πως ο üρος του αφηρημÝνου εξπρεσιονισμοý χρησιμοποιÞθηκε συχνÜ και για καλλιτÝχνες αντιδιαμετρικÜ αντßθετων τεχνοτροπιþν που απλÜ Ýτυχε να αποτελοýν μÝρος της καλλιτεχνικÞς παραγωγÞς στη ΝÝα Υüρκη την ßδια χρονικÞ περßοδο.

     ΧαρακτηριστικÜ, παρÜ το γεγονüς üτι ο ΤζÜκσον Πüλοκ, ο Βßλεμ ντε Κοýνινγκ κι ο Μαρκ Ρüθκο θεωροýνται σημαντικÝς προσωπικüτητες του αφηρημÝνου εξπρεσιονισμοý, τα Ýργα τους δε σχετßζονται Üμεσα μεταξý τους σ' üτι αφορÜ τη τεχνικÞ Þ ακüμα και την αισθητικÞ τους. Ενþ οι πßνακες του Ρüθκο διακρßνονται για την απλüτητα τους, τα Ýργα του ντε Κοýνινγκ χαρακτηρßζονται απü Ýντονη δρÜση κι εκφραστικüτητα. Απü την Üλλη πλευρÜ, ο Πüλοκ ανÝπτυξε μια πολý ιδιαßτερη τεχνικÞ στη ζωγραφικÞ th μÝθοδος dripping (βλ. παρακÜτω στις ΤΕΧΝΙΚΕΣ). Οι εκπρüσωποι του αφηρημÝνου εξπρεσιονισμοý εßχαν ασφαλþς και κοινÜ γνωρßσματα, üπως τον αυτοσχεδιασμü και την χρÞση ελεýθερης φüρμας. Η τεχνικÞ τους πολλÝς φορÝς περιγρÜφεται και με τον üρο action painting, που θα μποροýσε να μεταφραστεß ως ζωγραφικÞ της δρÜσης.

     Ο Καναδüς καλλιτÝχνης, Jean-Paul Riopelle (1923-2002), εισÞγαγε τον αφηρημÝνο εξπρεσιονισμü και στο Παρßσι τη δεκαετßα του '50. Τη περßοδο του '60, το κßνημα Üρχισε να χÜνει σε μεγÜλο βαθμü την ακτινοβολßα του κι Ýπαψε να επηρεÜζει σημαντικÜ Üλλους καλλιτÝχνες.

     Το κßνημα που κατÜ κÜποιο τρüπο τον διαδÝχτηκε Þταν η Ποπ Αρτ. 

    Ποπ Αρτ: (δημοφιλÞς τÝχνη) Ο üρος αναφÝρεται στο καλλιτεχνικü κßνημα που αναπτýχθηκε αρχικÜ στην Αγγλßα κι αργüτερα στην ΑμερικÞ περß τα τÝλη της δεκαετßας του '50. ΓεννÞθηκε ως μια αντßδραση στη σοβαρüτητα του κινÞματος του αφηρημÝνου εξπρεσιονισμοý, προβÜλλοντας κατÜ κýριο λüγο σýμβολα του καταναλωτισμοý, απλÜ αντικεßμενα που ανÜγονταν σ' Ýργα τÝχνης αλλÜ και θÝματα δανεισμÝνα απü τη κουλτοýρα των κüμιξ. Μια απü τις σημαντικüτερες ßσως επιδρÜσεις της, Þταν το γεγονüς πως περιüρισε τη διÜκριση ανÜμεσα στις Ýννοιες της εμπορικÞς κι υψηλÞς τÝχνης.

     ΓεννÞθηκε στο Λονδßνο τη δεκετßα του '50, κυρßως χÜρη στις προσπÜθειες του Richard Hamilton. Η ονομασßα αποδßδεται στον Βρετανü κριτικü τÝχνης Lawrence Alloway, που χρησιμοποßησε τον üρο για πρþτη φορÜ το 1958, αλλÜ καθιερþθηκε μερικÜ χρüνια αργüτερα και συγκεκριμÝνα στη δεκαετßα του '60, περßοδος που η Ποπ Αρτ γνþρισε και τη μεγαλýτερη απÞχηση. ΜÝχρι τüτε, συχνÜ οι Ποπ Αρτ καλλιτÝχνες αποκαλοýνταν και Νεο-ΝταντÜ μ' αναφορÜ στο κßνημα του Ντανταúσμοý. Απü αρκετοýς, θεωρεßται πρüδρομος της και σßγουρα αποτÝλεσε ισχυρÞ επιρροÞ. Τα δýο κινÞματα συνδÝονται μεταξý τους, κυρßως μÝσω της κοινÞς διÜθεσης να προκαλÝσουν και να ανυψþσουν το καθημερινü και συνηθισμÝνο στη θÝση του αντικειμÝνου της τÝχνης.

     Στις αρχÝς της δεκαετßας του '60, Üρχισε ν' αναπτýσσεται κυρßως στην ΑμερικÞ. Ως πρþτοι Ποπ Αρτ Αμερικανοß καλλιτÝχνες αναγνωρßζονται οι Jasper Johns και Robert Rauschenberg, ωστüσο η προσωπικüτητα του 'Αντυ Γουüρχωλ και του Ρüι Λßχτενσταúν εßναι που θα δþσουν τη μεγαλýτερη þθηση. Αν κι η Βρετανßα αποτελεß τον τüπο γÝννησης της, στην ΑμερικÞ γνωρßζει πραγματικÞ Ýξαρση, γεγονüς που ευνοεßται κι απü την οικονομικÞ ευρωστßα της.

     Κýρια χαρακτηριστικÜ της αισθητικÞς της αποτÝλεσαν ο αυθορμητισμüς, η δημιουργικÞ υπερβολÞ, η ανÜλαφρη διÜθεση, η σÜτιρα, οι Ýντονες χρωματικÝς αντιθÝσεις κι εν γÝνει η απüρριψη του παραδοσιακοý. ΥπηρÝτησε την αποκαλοýμενη μαζικÞ κουλτοýρα και συνδÝθηκε μ' Ýνα εßδος εμπορικÞς τÝχνης που απευθýνεται σ' ευρý κοινü. Δεν εßναι τυχαßο üτι την ßδια περßοδο γνωρßζει μεγÜλη Ýξαρση στη ΜεγÜλη Βρετανßα η Ποπ μουσικÞ, που θεωρεßται συχνÜ αισθητικÜ συγγενÞς. Σ' αντßθεση με πολλÜ προγενÝστερα κινÞματα της μοντÝρνας τÝχνης, η Ποπ Αρτ επÝδειξε αδιαφορßα σε δýσκολα, δυσνüητα Þ περισσüτερο εγκεφαλικÜ θÝματα, που για τους καλλιτÝχνες του κινÞματος θεωροýνταν προúüντα μιας διÜθεσης ελιτισμοý. Πßνακες με αναπαραστÜσεις τενεκεδÝνιων κουτιþν γνωστοý αναψυκτικοý, του ¸λβις Πρßσλευ και της ΜÝριλυν Μονρüε Þ ακüμα θÝματα δανεισμÝνα απü τα αμερικανικÜ κüμιξ και τη διαφÞμιση αποτελοýν χαρακτηριστικü δεßγμα της. 

    Οπ Αρτ: (Op Art) εßναι μια μορφÞ αφηρημÝνης, γεωμετρικÞς τÝχνης που αναπτýχθηκε στη δεκαετßα του 1960. Σκοπüς της εßναι κυρßως η πρüκληση του θεατÞ μÝσω φαινομÝνων οπτικÞς απÜτης κι οπτικþν ψευδαισθÞσεων, συχνÜ σε ασπρüμαυρες συνθÝσεις. Ως καλλιτεχνικü ρεýμα, θεωρεßται σ' Ýνα βαθμü συγγενÝς των κινημÜτων κονστρουκτιβισμοý και νεοπλαστικισμοý.

     Ο üρος (απü το Optical Art) χρησιμοποιÞθηκε για πρþτη φορÜ τον Οκτþβρη του 1964, στο περιδικü Time, ωστüσο Ýργα που ανÞκουν σÞμερα στο καλλιτεχνικü ýφος της, εßχαν αρχßσει να δημιουργοýνται μερικÜ χρüνια νωρßτερα. Ως πρþτα πρþιμα δεßγματα του ρεýματος, θεωροýνται οι πßνακες του Victor Vasarely, κατÜ τη δεκαετßα του 1930 και συγκεκριμÝνα Ýργα üπως η "ΖÝβρα" (1938), μßα ασπρüμαυρη σýνθεση που δßνει την αßσθηση μιας τρισδιÜστατης εικüνας.

     Το 1965, μßα Ýκθεση, υπü τον γενικü τßτλο The Responsive Eye, αποτελοýμενη αποκλειστικÜ απü Ýργα της Οπ Αρτ διοργανþθηκε στη πüλη της ΝÝας Υüρκης, γεγονüς που ενßσχυσε σημαντικÜ τη θÝση της και τη κατÝστησε αρκετÜ δημοφιλÞ. Η Bridget Riley αποτελεß ßσως την σημαντικüτερη εκπρüσωπο της, μαζß με τους Jesus-Rafael Soto, Cruz Diez, Youri Messen-Jaschin, Julio Leparque και Richard Anuszkiewicz.

 

    Φλοýξους: (Fluxus) Με τον üρο αυτü εννοεßται το διεθνÝς καλλιτεχνικü ρεýμα που αναπτýχθηκε κατÜ τη 10ετßα του '60, που χαρακτηρßστηκε απü την ανÜμιξη πολλþν διαφορετικþν μορφþν της τÝχνης, απü τις εικαστικÝς τÝχνες μÝχρι τη μουσικÞ και τη λογοτεχνßα. Το κßνημα γεννÞθηκε στη Γερμανßα μ' επßκεντρο τον Λιθουανü καλλιτÝχνη Georges Maciunas, που το ΣεπτÝμβρη του 1962 οργÜνωσε μßα συναυλßα σýγχρονης μουσικÞς υπü τον γενικü τßτλο Fluxus Internationale Festspiele neuester Musik. Το γεγονüς αυτü αποτÝλεσε την αρχÞ ενüς ευρýτερου πρωτοποριακοý καλλιτεχνικοý ρεýματος, που αναδεßχθηκε μ' üλα τα διαθÝσιμα εκφραστικÜ μÝσα. Οι καλλιτÝχνες της ομÜδας δεν παρουσιÜζουν κÜποια κοινÜ υφολογικÜ στοιχεßα αν και συνολικÜ το κßνημα θεωρεßται πως συγγενεýει με τον ντανταúσμü, κυρßως γιατß τα Ýργα του στοχεýουν κατÜ βÜση στην πρüκληση του θεατÞ. ΣημαντικÞ επßδραση στους εκπροσþπους του, Üσκησεν επßσης ο ΜαρσÝλ ΝτυσÜν.

     Οι περισσüτερο ενεργÝς περßοδοι δρÜσης του κινÞματος θεωροýνται οι δεκαετßες '60 & '70. Σ' αυτü το διÜστημα, οι καλλιτÝχνες του Φλοýξους παρÜγουν πλÞθος καινοτüμων Ýργων αλλÜ κι οργανþνουν δημüσιες εκδηλþσεις (Fluxus Events), σκοπüς των οποßων εßν' η κατÜργηση της απüστασης μεταξý κοινοý κι ßδιων. ΣυχνÜ, ο αντισυμβατικüς χαρακτÞρας του κινÞματος αποτελÝσε αντικεßμενο αρνητικÞς κριτικÞς. ΑνÜμεσα στους εκπροσþπους συγκαταλÝγονται ο Γιüζεφ Μπüυς καθþς κι οι μουσικοß Τζον ΚÝιτζ και Γιüκο ¼νο.

 

 

Web Design: Granma - Web Hosting: Greek Servers