ÐåæÜ

Ðïßçóç-Ìýèéá

Ï Dali & Åãþ

ÈÝáôñï-ÄéÜëïãïé

Äïêßìéá

Ó÷üëéá-Áñèñá

ËáïãñáöéêÜ

ÅíäéáöÝñïíôåò

ÊëáóóéêÜ

Áñ÷áßá Åëë Ãñáìì

ÄéáóêÝäáóç

ÐéíáêïèÞêç

ÅéêáóôéêÜ

Ðáãê. ÈÝáôñï

Ðëçñ-Ó÷ïë-Åðéêïéí.

Öáíôáóôéêü

Åñ. Ëïãïôå÷íßá

Ãëõðô./Áñ÷éô.

ÊëáóóéêÜ ÉÉ

 
 

ÊëáóóéêÜ 

Shakespeare William: ÐïéÞìáôá & ÓïííÝôôá



                                            Βιογραφικü

     Ο Ουßλλιαμ Σαßξπηρ (William Shakespeare) Þταν ¢γγλος ποιητÞς, ηθοποιüς και θεατρικüς συγγραφÝας. Θεωρεßται ευρÝως σαν ο σημαντικüτερος συγγραφÝας που Ýγραψε στην αγγλικÞ γλþσσα κι Ýνας απü τους σημαντικüτερους δραματουργοýς παγκοσμßως. ΣυχνÜ αποκαλεßται εθνικüς ποιητÞς της Αγγλßας και «ΒÜρδος του ¸ιβον». Τα σωζüμενα Ýργα του, συμπεριλαμβανομÝνων κι ορισμÝνων συνεργασιþν, αποτελοýνται απü περßπου 38 θεατρικÜ, 154 σονÝτα, 2 μεγÜλα αφηγηματικÜ αλλÜ και πολλÜ Üλλα, ποιÞματα. Τα Ýργα του Ýχουν μεταφραστεß στις περισσüτερες γλþσσες του κüσμου κι ερμηνεýονται πιüτερο συχνÜ απü τα Ýργα οποιουδÞποτε Üλλου θεατρικοý συγγραφÝα.
Δεν Ýχουν σωθεß παρÜ λßγες καταγραφÝς για την ιδιωτικÞ ζωÞ του κι Ýχουνε σημειωθεß σημαντικÝς εικασßες για ζητÞματα üπως η εξωτερικÞ του εμφÜνιση, η σεξουαλικüτητÜ του, οι θρησκευτικÝς του πεποιθÞσεις και κατÜ πüσον τα Ýργα που του αποδßδονται εßναι γραμμÝνα απü Üλλους.
     Ο Σαßξπηρ Ýγραψε τα περισσüτερα απü τα γνωστÜ Ýργα του μεταξý των 1589-1613 και κατÜφερε να χειριστεß με απüλυτη δεξιοτεχνßα τüσο τη κωμωδßα üσο και το δρÜμα και τη τραγωδßα. Τα Ýργα του διαπνÝονται απü βαθειÜ κατανüηση της ανθρþπινης φýσης και παραμÝνουν επßκαιρα. Η επßδρασÞ του, ειδικüτερα στην αγγλικÞ λογοτεχνßα, θεωρεßται τερÜστια. Οι Ρομαντικοß αναγνþρισαν την ιδιοφυÀα του κι οι Βικτωριανοß τονε λÜτρεψαν κατÜ τρüπο που ο Τζορτζ ΜπÝρναρντ Σω αποκÜλεσε «βαρδολατρεßα». Πολλοß ιστορικοß συμφωνοýν πως ο ηθοποιüς, ποιητÞς και θεατρικüς συγγραφÝας Ουßλλιαμ Σαßξπηρ εßναι πρÜγματι Ýνα και το αυτü πρüσωπο, üπως πιστοποιοýνε σημαντικÜ ιστορικÜ ευρÞματα.


         Το σπßτι στο ΣτρÜτφορντ που φÝρεται να γεννÞθηκε,  ανακαινισμÝνο σÞμερα.

     ΓεννÞθηκε στο χωριü ΣτρÜτφορντ-απüν-¸ιβον (Stratford-upon-Avon, Þ απλÜ ΣτρÜτφορντ) 23 Απρßλη του 1564, με Üγνωστη ημερομηνßα γÝννησης αλλÜ γνωρßζουμε την ημερομηνßα βÜπτισης που Ýγινε στις 26 Απρßλη του ßδιου Ýτους, üπως καταγρÜφεται στα μητρþα της εκκλησßας του ΣτρÜτφορντ. Εßναι γνωστü πως την εποχÞν εκεßνη η τελετÞ της βÜφτισης γινüτανε λßγες μüνο μÝρες μετÜ τη γÝννηση. ΠαραδοσιακÜ Ýχει επικρατÞσει να θεωρεßται ως ημερομηνßα γÝννησÞς του η 23η Απρßλη, μÝρα του Αγßου Γεωργßου. Η ημερομηνßα αυτÞ, που προÝρχεται απü μßα λανθασμÝνη εκτßμηση ενüς μελετητÞ του 18ου αι, αποδεßχθηκε ελκυστικÞ για τους βιογρÜφους δεδομÝνου üτι πÝθανε και σε κÜποιες Üλλες 23 Απρßλη, του 1616 (σýμφωνα με το Ιουλιανü ημερολüγιο). (Σημειωση δικÞ μου: Στα βιογραφικÜ που στÞνω εδþ, βÜζω τις λογικÝς ημερομηνßες, Ýτσι, üσοι γεννηθÞκαν Þ πεθÜνανε πριν το Γρηγοριανü, βÜζω του Ιουλιανοý ημερολογßου και στους μετÜ το τωρινü, κι αυτü ισχýει για üλα τα πριν, κι αυτü θα ισχýσει και σε τοýτο δω).
     ¹τανε 3ο απü 8 παιδιÜ κι ο μεγαλýτερος επιζþν γιος του Τζων Σαßξπηρ και της Μαßρης ¢ρντεν. Η Μαßρη Þτανε κüρη εýπορου γαιοκτÞμονα κι ο Τζων Þταν Ýνας απü τους προýχοντες του χωριοý,  ανÞκε επßσης στο σωματεßο των κατασκευαστþν γαντιþν αλλÜ συμμετεßχε και σ' Üλλες επιχειρÞσεις, üπως στο εμπüριο δερμÜτων. Εßχε πολιτικÝς γνωριμßες κι αρκετÝς φορÝς διορßστηκε σε ανþτερες θÝσεις. Για Ýνα διÜστημα μÜλιστα, üταν ο Ουßλλιαμ Þτανε 4 ετþν, υπÞρξε δÞμαρχος του ΣτρÜτφορντ. Σαν μÝλος λοιπüν μßας τüσο εξÝχουσας οικογÝνειας ο Ουßλλιαμ Ýμαθε απü πολý μικρüς να γρÜφει και να διαβÜζει. Αν και δεν Ýχουνε σωθεß παρουσιολüγια κεßνης της περιüδου, οι περισσüτεροι βιογρÜφοι συμφωνοýν üτι πιθανüτατα εκπαιδεýτηκε στο ΝÝο Σχολεßο του ΣτρÜτφορντ, το οποßο ιδρýθηκε το 1553 απü το βασιλιÜ ΕδουÜρδο ΣΤ'. ΚατÜ τη διÜρκεια της ΕλισσαβετιανÞς εποχÞς, τα σχολεßα διÝφεραν μεταξý τους ως προς τη ποιüτητα αλλÜ το πρüγραμμα σπουδþν υπαγορεýτηκε με νüμο σε üλη την Αγγλßα και το σχολεßο παρεßχε κλασσικÞ παιδεßα κι εντατικÞ εκπαßδευση στη ΛατινικÞ γλþσσα. ¸χοντας μελετηρü χαρακτÞρα, ο Σαßξπηρ διÜβαζε πολý στα νεανικÜ του χρüνια, αν και δεν Ýγραφε πολý. Τον περισσüτερο καιρü του τονε περνοýσε μελετþντας ΛατινικÜ απαγγÝλλοντας απ' Ýξω μεγÜλα αποσπÜσματα απü ποιÞματα. Χωρßς να το μαντεýει, ακüνιζε Ýτσι τη μνÞμη του και την ομιλßα του, στοιχεßα απαραßτητα για τη μετÝπειτα σταδιοδρομßα του ως ηθοποιüς.



     Το ΝοÝμβρη του 1582 παντρεýτηκε τη κατÜ 8 χρüνια μεγαλýτερÞ του, Ανν ΧÜθαγουεú. 6 μÞνες αργüτερα απÝκτησαν κüρη, τη ΣουζÜνα, που τη βαπτßσανε στις 26 ΜÜη 1583, ενþ σχεδüν 2 χρüνια μετÜ, στις 2 ΦλεβÜρη 1585, καταγρÜφεται η βÜπτιση των δßδυμων παιδιþν τους, του ΧÜμνετ και της Τζοýντιθ. Ο ΧÜμνετ πÝθανε απü Üγνωστα αßτια σε ηλικßα 11 ετþν και θÜφτηκε στις 11 Αυγοýστου 1596. ΜετÜ τη γÝννηση των διδýμων, ο Σαßξπηρ Üφησε ελÜχιστα ιστορικÜ ßχνη μÝχρι που το 1592 αναφÝρεται ως μÝλος της θεατρικÞς σκηνÞς του Λονδßνου. Οι μελετητÝς αναφÝρονται στα χρüνια μεταξý του 1585-92 ως τα "χαμÝνα χρüνια" του Σαßξπηρ. ΠολλÜ Ýχουνε γραφτεß για τις προσπÜθειες του Σαßξπηρ να επιβληθεß ως ηθοποιüς και συγγραφÝας στο Λονδßνο, αλλÜ ελÜχιστα αποδßδουνε τη πραγματικüτητα. Μßα ιστορßα του 18ου αι. φÝρει τον Σαßξπηρ να ξεκινÜ τη θεατρικÞ του καριÝρα ως ιπποκüμος που κÝρδιζε τα προς το ζην φυλÜγοντας τ' Üλογα των πλοýσιων θεατþν και των αφεντικþν των θεÜτρων. Εντοýτοις δεν υπÜρχει κανÝνα ιστορικü στοιχεßο που να αποδεικνýει üτι βρÝθηκε σ' αυτÞ τη θÝση. ΑντιθÝτως, στα 28 του χρüνια Þτανε πλÝον Ýνας φτασμÝνος ηθοποιüς. Κι ως τα 52, που πÝθανε, Þτανε πÜντα δημοφιλÞς και περιζÞτητος.
     Δεν εßναι γνωστü πüτε ακριβþς Üρχισε να γρÜφει αλλ' αναφορÝς της εποχÞς του κι αρχεßα παραστÜσεων δεßχνουν üτι κÜποια απü τα Ýργα του εßχαν ανÝβει στη λονδρÝζικη σκηνÞ απü το 1592. Οι βιογρÜφοι θεωροýν üτι η καριÝρα του πρÝπει να Üρχισε μετÜ τα μÝσα της 10ετßας του 1580. Αργüτερα αυτüς καθþς κι üλη η θεατρικÞ ομÜδα που ανÞκε, τελοýσε υπü την εýνοια της βασßλισσας ΕλισσÜβετ Α' της Αγγλßας. ΣυχνÜ παßζανε μπρος στη βασßλισσα και την αυλÞ της τις ημÝρες των ΧριστουγÝννων Þ Üλλων εορτþν. Ο Αρχιθαλαμηπüλος της Þταν ο χορηγüς τους γι' αυτü και τους Ýλεγαν "οι ¢νθρωποι του Αρχιθαλαμηπüλου" (The Lord Chamberlain's Men). Τα Ýργα του εκτελοýνταν μüνο πλÝον απ' αυτοýς, που Þτανε πια η κορυφαßα θεατρικÞ ομÜδα του Λονδßνου.
     ΜετÜ το θÜνατο της ΕλισσÜβετ Α' το 1603, βασιλιÜς της Αγγλßας ανÝλαβε ο ΙÜκωβος Α'. ¼ταν ο νÝος βασιλιÜς Þρθε στο Λονδßνο, ο Σαßξπηρ μαζß με Üλλους εκλεκτοýς ηθοποιοýς και συγγραφεßς της χþρας τον υποδÝχτηκε στην εßσοδο της πüλης. Ευτυχþς για τον Σαßξπηρ ο βασιλιÜς ΙÜκωβος αγαποýσε το θÝατρο το ßδιο üπως κι η προκÜτοχüς του. Διανοοýμενος ο ßδιος υποστÞριζε τη φιλολογßα και προστÜτευε τις τÝχνες. 10 μÝρες μετÜ τη στÝψη του ο βασιλιÜς πÞρε επßσημα υπü την προστασßα του τον θßασο του Σαßξπηρ. Απü τüτε η θεατρικÞ ομÜδα μετονομÜστηκε σε "οι ¢νθρωποι του ΒασιλιÜ" (The King's Men). ΑρκετÜ νομικÜ Ýγγραφα της εποχÞς καταγρÜφουν επενδýσεις κι αγορÝς ακινÞτων που Ýκανε ο Σαßξπηρ, γεγονüς που πιστοποιεß πως στη διÜρκεια αυτÞς της περιüδου κÝρδισε αρκετÜ χρÞματα. ΑναφÝρεται χαρακτηριστικÜ üτι το 1597 απÝκτησε το New Place, που Þτανε το 2ο μεγαλýτερο σπßτι στο ΣτρÜτφορντ. Το 1599, ο Σαßξπηρ κι Üλλα μÝλη του θιÜσου χτßσανε το δικü τους θÝατρο στη νüτια üχθη του ποταμοý ΤÜμεση και το ονüμασαν Γκλομπ (Globe). Το 1608 ανÝλαβαν επßσης το θÝατρο ΜπλακφρÜιαρς (Blackfriars).


                      Το ανακατασκευασμÝνο ΘÝατρο Γκλομπ, σÞμερα

     ΚÜποια απü τα Ýργα του Üρχισαν να δημοσιεýονται απü το 1594. Το 1598, και καθþς εßχε γßνει Þδη γνωστüς, το üνομÜ του Üρχισε να εμφανßζεται και στα εξþφυλλα. ΠαρÜ την επιτυχßα του ως δραματουργüς, συνÝχισε να παßζει τüσο στα δικÜ του Ýργα üσο και σε Ýργα Üλλων δραματουργþν. Ο ποιητÞς και θεατρικüς συγγραφÝας Μπεν Τζüνσον τον αναφÝρει στους ηθοποιοýς που παßξανε σε δικÜ του Ýργα γι' αυτü κι η απουσßα του ονüματüς του απü τον κατÜλογο των ηθοποιþν που Ýπαιξαν το 1605 στο Βολπüνε Ýχει εκληφθεß απü ορισμÝνους μελετητÝς ως Ýνδειξη üτι η καριÝρα του σαν ηθοποιοý πλησßαζε στο τÝλος της. Ωστüσο αργüτερα ο εμφανßζεται σαν Ýνας απü τους κυριüτερους ηθοποιοýς σε Ýργα που ανεβÞκανε 1η φορÜ στη σκηνÞ μετÜ το Βολπüνε, αν και δεν μποροýμε να γνωρßζουμε με βεβαιüτητα ποιους ρüλους Ýπαιξε.
     ΚατÜ τη διÜρκεια της καριÝρας του, μοßραζε το χρüνο του μεταξý του Λονδßνου και του ΣτρÜτφορντ. Το 1596, τη χρονιÜ πριν αγορÜσει το New Place στο ΣτρÜτφορντ, ο Σαßξπηρ ζοýσε στην ενορßα της Αγßας ΕλÝνης στο Μπßσοπσγκεúτ του Λονδßνου, βüρεια του ποταμοý ΤÜμεση. Μετακüμισε στην Üλλη μεριÜ του ΤÜμεση, στο ΣÜουθγουορκ του Λονδßνου, το 1599, δηλαδÞ τη χρονιÜ που κατασκευÜστηκε το θÝατρο Γκλομπ. Το 1604 μετακüμισε και πÜλι βüρεια του ποταμοý, σε μßα περιοχÞ με πολλÜ ωραßα σπßτια βüρεια του Καθεδρικοý ναοý του Αγßου Παýλου. Εκεß νοßκιαζε δωμÜτια απü Ýναν ΓÜλλο Ουγενüτο που κατασκεýαζε περοýκες για κυρßες. ΜετÜ το 1606 Ýγραψε λßγα Ýργα και κανÝνα δεν αποδßδεται σ' αυτüν μετÜ το 1613. ΠÝθανε στις 23 Απρßλη 1616, αφÞνοντας πßσω του τη σýζυγü του και 2 κüρες. Στη διαθÞκη του Üφησε το μεγαλýτερο μÝρος της περιουσßας του στη μεγαλýτερη κüρη του, ΣουζÜνα, ενþ αναφÝρεται ελÜχιστα στη σýζυγü του, ¢ννα, η οποßα πιθανüτατα δικαιοýνταν αυτομÜτως το 1/3 της περιουσßας. ΣυγκεκριμÝνα Ýγραψε üτι της αφÞνει "το δεýτερο καλλßτερü μου κρεβÜτι", Ýνα κληροδüτημα που Ýχει οδηγÞσει σε πολλÝς εικασßες. Μερικοß μελετητÝς βλÝπουνε το κληροδüτημα αυτü ως προσβολÞ για την ¢ννα, ενþ Üλλοι πιστεýουν üτι αυτü εßναι το γαμÞλιο κρεβÜτι επομÝνως το κληροδüτημα εßναι πλοýσιο σε σημασßα.
     Ο Σαßξπηρ τÜφηκε δýο ημÝρες μετÜ το θÜνατü του, στο ιερü της εκκλησßας της Αγßας ΤριÜδας στο ΣτρÜτφορντ-απüν-¸ιβον. Στον τÜφο του τοποθετÞθηκε Ýπειτα απü δικÞ του επιθυμßα, επιγραφÞ λαξευμÝνη στη πÝτρινη πλÜκα που καλýπτει τον τÜφο. Η επιγραφÞ περιλαμβÜνει μßα κατÜρα ενÜντια στη μετακßνηση των οστþν του, η οποßα κι αποφεýχθηκε επιμελþς κατÜ τη διÜρκεια της αποκατÜστασης του ναοý το 2008. Η επιγραφÞ γρÜφει:

Good friend for Jesus sake forbeare,

To digg the dust encloased heare.
Bleste be ye man yt spares thes stones,
And curst be he yt moves my bones.

Φßλε καλÝ μου, χÜριν του Θεοý μας συγκρατÞσου,
και μην ανασκαλÝψεις το χþμα τοýτο εδþ.
ΜακÜριος ο, που Þσυχες τοýτες τις πÝτρες θα αφÞσει.
ΚαταραμÝνος ο, που τα οστÜ μου θα κουνÞσει.



     ΣχετικÜ με την επιγραφÞ αυτÞ, καλλιεργÞθηκε Ýνας μýθος, σýμφωνα με τον οποßο αδημοσßευτα Ýργα του Σαßξπηρ πιθανüν να βρßσκονται εντüς του τÜφου. ΜÝχρι σÞμερα δεν Ýχει αποπειραθεß να διαπιστωθεß η αλÞθεια αυτÞς της υπüθεσης. Πριν το 1623, στο βüρειο τοßχο του ναοý της Αγßας ΤριÜδας στÞθηκε Ýνα ταφικü μνημεßο του, που τον απεικονßζει την þρα που γρÜφει. Η επιγραφÞ τονε συγκρßνει με τον ΝÝστορα, τον ΣωκρÜτη και τον Βιργßλιο. Οι περισσüτεροι θεατρικοß συγγραφεßς της περιüδου συνÞθως συνεργÜζονταν με Üλλους κι οι κριτικοß συμφωνοýν üτι ο Σαßξπηρ Ýκανε το ßδιο, ως επß το πλεßστον στις αρχÝς και στο τÝλος της καριÝρας του.



     Τα πρþτα καταγεγραμμÝνα Ýργα του εßναι ο ΡιχÜρδος Γ' και τα 3 μÝρη του Ερρßκου ΣΤ', που γρÜφτηκανε στις αρχÝς της 10ετßας 1590, σ' εποχÞ που το ιστορικü δρÜμα Þταν της μüδας. Ωστüσο τα Ýργα του εßναι δýσκολο να χρονολογηθοýνε κι οι μελÝτες των κειμÝνων του δεßχνουν üτι ο Τßτος Ανδρüνικος, Η Κωμωδßα των Λαθþν, το ΗμÝρωμα της Στρßγγλας κι Οι Δýο ¢ρχοντες απü τη Βερüνα ανÞκουν επßσης στη 1η περßοδü του. Οι 1ες ιστορßες του που αντλÞθηκαν απü τα ΧρονικÜ της Αγγλßας, Σκωτßας & Ιρλανδßας του ΡαφαÞλ Χüλινσεντ δραματοποιοýνε τα καταστροφικÜ αποτελÝσματα της αδýναμης Þ διεφθαρμÝνης εξουσßας κι Ýχουν ερμηνευθεß ως δικαιολüγηση της προÝλευσης του Οßκου των Τυδþρ. Τα 1α Ýργα Þταν επηρεασμÝνα απü τα Ýργα Üλλων Ελισσαβετιανþν δραματουργþν, απü τις παραδüσεις του μεσαιωνικοý δρÜματος κι απü τα Ýργα του ΣενÝκα. Η Κωμωδßα των Λαθþν βασßστηκε επßσης σε κλασσικÜ μοντÝλα, αλλÜ δε βρÝθηκε καμßα πηγÞ για το ΗμÝρωμα της Στρßγγλας, αν και σχετßζεται μ' Ýνα Üλλο Ýργο με τον ßδιο τßτλο και μπορεß να προÝρχεται απü τη λαúκÞ παρÜδοση. ¼πως Οι Δýο ¢ρχοντες απü τη Βερüνα, üπου 2 φßλοι φαßνεται να εγκρßνουνε το βιασμü, Ýτσι κι η ιστορßα της Στρßγγλας, üπου το ανεξÜρτητο πνεýμα μιας γυναßκας εξημερþνεται απü Ýναν Üντρα, προβληματßζουν μερικÝς φορÝς τους σýγχρονους κριτικοýς και σκηνοθÝτες.
     Στα μÝσα της 10ετßας 1590, οι πρþιμες κλασικÝς κι ιταλικοý τýπου κωμωδßες του Σαßξπηρ παραχωροýνε τη θÝση τους στη ρομαντικÞ ατμüσφαιρα των σημαντικüτερων κωμωδιþν του. Το ¼νειρο ΘερινÞς Νýχτας εßναι πνευματþδες μßγμα ρομαντισμοý, μαγεßας και κωμικþν σκηνþν. Η επüμενη κωμωδßα του, ο εξßσου ρομαντικüς ¸μπορος της Βενετßας, απεικονßζει τον εκδικητικü Εβραßο τοκογλýφο ΣÜιλοκ με τρüπο που αντανακλÜ τις απüψεις εκεßνης της εποχÞς αλλÜ στα σημερινÜ ακροατÞρια μπορεß να φαßνεται υποτιμητικüς. Τα Ýξυπνα λογοπαßγνια στο Πολý κακü για το τßποτα, το μαγευτικü περιβÜλλον του ¼πως ΑγαπÜτε και το ζωντανü γλÝντι της ΔωδÝκατης Νýχτας ολοκληρþνουν τη σειρÜ των μεγÜλων κωμωδιþν του Σαßξπηρ. ΜετÜ το λυρικü ΡιχÜρδο Β', που 'ναι γραμμÝνος σχεδüν εξ ολοκλÞρου σε ομοιοκατÜληκτο στßχο, εισÞγαγε τη κωμωδßα πρüζας στα Ýργα Ερρßκος Δ' (1ο & 2ο μÝρος) κι Ερρßκος Ε', περß τα τÝλη της 10ετßας 1590. Οι χαρακτÞρες του γßνονται üλο και περισσüτερο σýνθετοι κι εναλλÜσσοντας επιδÝξια κωμικÝς και σοβαρÝς σκηνÝς, πρüζα και ποßηση, επιτυγχÜνει την αφηγηματικÞ ποικιλßα του þριμου Ýργου του. Η περßοδος αυτÞ αρχßζει και τελειþνει με 2 τραγωδßες: το Ρωμαßος & ΙουλιÝττα, το διÜσημο ρομαντικü δρÜμα για την εφηβεßα, την αγÜπη και το θÜνατο, και τον Ιοýλιο Καßσαρα -βασισμÝνο σε μετÜφραση που 'κανε το 1579 ο σερ Τüμας Νορθ στο Ýργο του Πλοýταρχου Βßοι ΠαρÜλληλοι- που εισÞγαγε Ýνα νÝο εßδος δρÜματος.



     Στη τελευταßα του περßοδο, ο Σαßξπηρ στρÜφηκε στο ρομαντισμü. ΟρισμÝνοι σχολιαστÝς Ýχουνε δει αυτÞ την αλλαγÞ στη διÜθεση ως απüδειξη μιας πιο γαλÞνιας Üποψης της ζωÞς απü την πλευρÜς του, αλλÜ μπορεß να αντικατοπτρßζει απλþς τη θεατρικÞ μüδα της εποχÞς. Ο Σαßξπηρ συνεργÜστηκε με Üλλο δραματουργü σε δýο επιπλÝον σωζüμενα Ýργα: τον Ερρßκο Η' και το Οι Δýο Συγγενεßς ¢ρχοντες. Δεν εßναι σαφÝς για ποιες θεατρικÝς επιχειρÞσεις Ýγραψε τα 1α Ýργα του. Το εξþφυλλο του Τßτου Ανδρüνικου στην Ýκδοση του 1594 αποκαλýπτει üτι το Ýργο εßχε παιχτεß απü 3 διαφορετικοýς θιÜσους. ΜετÜ απü τις επιδημßες της Μαýρης πανþλης τα Ýτη 1592-1593, τα Ýργα του ερμηνεýτηκαν απü το δικü του θßασο σε θÝατρο βüρεια του ΤÜμεση. ¼ταν ο θßασος βρÝθηκε σε διαμÜχη με τον ιδιοκτÞτη του οικοπÝδου, οι ηθοποιοß κατεδÜφισαν το θÝατρο και χρησιμοποßησαν τα ξýλα για να κατασκευÜσουν στη νüτια üχθη του ΤÜμεση το θÝατρο Γκλομπ, το 1ο θÝατρο που χτßστηκε απü ηθοποιοýς για ηθοποιοýς. Το Γκλομπ Üνοιξε φθινüπωρο του 1599 κι ο Ιοýλιος Καßσαρ Þταν απü τα 1α Ýργα που ανεβÞκανε στη σκηνÞ. Τα περισσüτερα Ýργα που Ýγραψε μετÜ το 1599 γραφτÞκανε για το Γκλομπ, συμπεριλαμβανομÝνων του ¢μλετ, του ΟθÝλου και του ΒασιλιÜ Ληρ.
     ΠαρÜ το γεγονüς üτι οι καταγραφÝς των παραστÜσεων εßναι αποσπασματικÝς, φαßνεται πως ο θßασος του Σαßξπηρ Ýπαιξε 7 φορÝς στην αυλÞ του βασιλιÜ ΙÜκωβου Α' απü την 1η Νοεμβρßου 1604 μÝχρι τις 31 Οκτωβρßου 1605, μεταξý των οποßων αναφÝρονται και 2 παραστÜσεις του ¸μπορου της Βενετßας. ΜετÜ το 1608 παßζανε στο κλειστü θÝατρο ΜπλακφρÜιαρς κατÜ τη διÜρκεια του χειμþνα και στο Γκλομπ κατÜ τη διÜρκεια του καλοκαιριοý. Ο εσωτερικüς χþρος σε συνδυασμü με τη μüδα της εποχÞς, του επÝτρεψε να εισÜγει πιο περßτεχνα σκηνικÜ. Στον Κυμβελßνο, για παρÜδειγμα, ο Δßας κατεβαßνει εν μÝσω βροντþν και κεραυνþν καθισμÝνος πÜνω σ' Ýναν αετü, οπüτε ρßχνει Ýνα κεραυνü και τα φαντÜσματα πÝφτουν στα γüνατÜ τους. ¼τι Ýγραφε τα Ýργα του και τα 'παιζε κιüλας, τον Ýκανε ασυναγþνιστο μεταξý των Üλλων συγγραφÝων. Ο Σαßξπηρ δεν Ýγραφε απλÜ για να γρÜφει, αλλÜ για να ζει. Ζοýσε τα Ýργα του. ¼πως οι θεατÝς παρακολουθοýσαν εκεßνουν, Ýτσι κι εκεßνος παρατηροýσε τους θεατÝς και παρακολουθοýσε τις αντιδρÜσεις τους. Δεν Þταν λßγες οι φορÝς που Üλλαζε στη σκηνÞ τα λüγια του προσπαθþντας ν' αποδþσει üσο μποροýσε καλýτερα το νüημα και να ικανοποιÞσει περισσüτερο τους θεατÝς. Εßχε τÝτοια ικανüτητα ν' ανταποκρßνεται στις απαιτÞσεις του κοινοý, þστε ακüμα και σÞμερα τα Ýργα του εξακολουθοýν να γοητεýουν το θεατÞ με τη ζωντÜνια τους.



     Το 1623 δýο ηθοποιοß, που υπÞρξαν φßλοι του εξÝδωσαν μßα συλλογÞ Ýργων του, αποτελοýμενη απü 36 κεßμενα, εκ των οποßων τα 18 τυπωθÞκανε 1η φορÜ. ΠολλÜ απü τα Ýργα του εßχαν Þδη εμφανιστεß σε διÜφορες εκδüσεις, για τις οποßες δεν υπÜρχουν στοιχεßα üτι ο Σαßξπηρ τις ενÝκρινε. ΥπÜρχουν Ýργα των οποßων τα σωζüμενα αντßτυπα διαφÝρουν απü το Ýνα στο Üλλο. Οι διαφορÝς αυτÝς μπορεß να οφεßλονται σε αντιγραφικÜ Þ τυπογραφικÜ λÜθη, απü σημειþσεις ηθοποιþν Þ του κοινοý Þ ακüμα κι απü τα ßδια τα Ýγγραφα του Σαßξπηρ. Σε ορισμÝνες περιπτþσεις, θα μποροýσε κÜλλιστα να εßχε αναθεωρÞσει τα κεßμενα. Ωστüσο στην περßπτωση του Ληρ υπÜρχουνε σημαντικÝς διαφορÝς ανÜμεσα στη 1η Ýκδοση και σε κεßνη του 1623.
     Τα 1593-4, üταν τα θÝατρα Þτανε κλειστÜ λüγω πανþλης, δημοσßευσε 2 αφηγηματικÜ ποιÞματα μ' ερωτικÜ θÝματα, τα Αφροδßτη & ¢δωνις κι Ο Βιασμüς Της Λουκρητßας. Στο 1ο ο αθþος ¢δωνις απορρßπτει τις ερωτικÝς προκλÞσεις της Αφροδßτης ενþ στο 2ο η ενÜρετη Λουκρητßα βιÜζεται απü το λÜγνο Ταρκýνιο. Μ' επιρροÞ απü τις Μεταμορφþσεις του Οβßδßου, τα ποιÞματα δεßχνουνε την ενοχÞ και την ηθικÞ σýγχυση που προκýπτουν απü μßαν ανεξÝλεγκτη επιθυμßα. Και τα 2 αποδεßχθηκαν ιδιαßτερα δημοφιλÞ κι ανατυπþθηκαν αρκετÝς φορÝς κατÜ τη διÜρκεια της ζωÞς του. ¸να 3ο αφηγηματικü ποßημα, Το ΠαρÜπονο ενüς ΕραστÞ, που μßα νεαρÞ γυναßκα θρηνεß την αποπλÜνησÞ της απü Ýνα πειστικü μνηστÞρα, τυπþθηκε στη 1η Ýκδοση των ΣονÝττων το 1609. Ο Φοßνικας Κι Η Τρυγüνα, που τυπþθηκε το 1601, θρηνεß το θÜνατο του θρυλικοý Φοßνικα και της ερωμÝνης του, της πιστÞς Τρυγüνας. Το 1599, 2 προσχÝδια των σονÝτων 138 κι 144 εμφανιστÞκανε στον ΠεριπαθÞ ΠροσκυνητÞ, ανθολüγιο ποιημÜτων υπü το üνομα του Σαßξπηρ που εκδüθηκε χωρßς την Üδεια του.



     Τα ΣονÝττα δημοσιευτÞκανε το 1609 κι Þτανε τα τελευταßα μη δραματικÜ Ýργα του Σαßξπηρ που εκδüθηκαν. Οι μελετητÝς δεν εßναι βÝβαιοι για το πüτε γρÜφτηκε το καθÝνα απü τα 154 αλλÜ τα στοιχεßα δεßχνουν üτι Ýγραφε σονÝττα σε üλη τη διÜρκεια της καριÝρας του για Ýνα ιδιωτικü αναγνωστικü κοινü. Σýμφωνα με κÜποιους αναλυτÝς σχεδßαζε να εκδþσει 2 αντßθετες σειρÝς: μßα για την ανεξÝλεγκτη επιθυμßα για μßα παντρεμμÝνη γυναßκα και μßα για τη πολýπλοκη αγÜπη για Ýνα νεαρü Üντρα. ΠαραμÝνει ασαφÝς αν τα στοιχεßα αυτÜ αντιπροσωπεýουνε πραγματικÜ Üτομα Þ αν το συγγραφικü "εγþ" με το οποßο απευθýνεται σ' αυτοýς αντιπροσωπεýει τον ßδιο τον Σαßξπηρ. ΠÜντως η Ýκδοση του 1609 αφιερþθηκε σε κÜποιον κýριο "W. H.", ο οποßος πιστþνεται ως "ο μüνος γεννÞτορας" των ποιημÜτων. Δεν εßναι γνωστü αν αυτü γρÜφτηκε απü τον ßδιο Þ απü τον εκδüτη, του οποßου τα αρχικÜ εμφανßζονται στο κÜτω μÝρος της σελßδας üπου γρÜφτηκε η αφιÝρωση. Επßσης δεν εßναι γνωστü οýτε ποιος Þτανε ο κýριος W. H., παρÜ τις πολυÜριθμες θεωρßες, οýτε αν ο Σαßξπηρ εßχε δþσει την Üδεια του για τη δημοσßευση των σονÝττων. Οι κριτικοß τα επαινοýν ως μßα βαθειÜ περισυλλογÞ σχετικÜ με τη φýση του Ýρωτα, το ερωτικü πÜθος, το θÜνατο και το χρüνο.
     Σýντομα Üρχισε να προσαρμüζει το παραδοσιακü ýφος στους δικοýς του σκοποýς. Ο εναρκτÞριος μονüλογος στον ΡιχÜρδο Γ' Ýχει τις ρßζες του στο μεσαιωνικü δρÜμα. Την ßδια στιγμÞ, η ζωηρÞ αυτογνωσßα του ΡιχÜρδου προσβλÝπει στους μονüλογους των þριμων Ýργων του. Δεν υπÜρχει κανÝνα Ýργο που να σηματοδοτεß αλλαγÞ απü το παραδοσιακü στο ελεýθερο ýφος. Ο Σαßξπηρ συνδýαζε και τα 2 σε üλη τη σταδιοδρομßα του, με τον "Ρωμαßο και ΙουλιÝτα" να εßναι ßσως το καλýτερο παρÜδειγμα αυτÞς της ανÜμιξης. Στα μÝσα της 10ετßας του 1590, Üρχισε να γρÜφει πιο φυσικÞ ποßηση. Οι μεταφορÝς και οι εικüνες του βαθμιαßα συντονßζονταν üλο και περισσüτερο με τις ανÜγκες του δρÜματος. Η ποιητικÞ φüρμα που χρησιμοποιοýσε συνÞθως, Þταν ο ανομοιοκατÜληκτος στßχος σε ιαμβικü 5μετρο. Στη πρÜξη αυτü σÞμαινε üτι οι στροφÝς του συνÞθως δεν εßχανε ρßμα και κÜθε στßχος αποτελοýνταν απü 10 συλλαβÝς κατÜ τρüπο που να τονßζεται κÜθε 2η. Οι ανομοιοκατÜληκτοι στßχοι των 1ων Ýργων του εßναι αρκετÜ διαφορετικοß απü κεßνους των τελευταßων. ΣυχνÜ εßναι θαυμÜσιοι αλλÜ οι φρÜσεις του Ýχουνε τη τÜση να ξεκινÜνε και να τελειþνουνε στο τÝλος κÜθε στßχου, με τον κßνδυνο της μονοτονßας. Μüλις κυριÜρχησε στον παραδοσιακü ανομοιοκατÜληκτο στßχο, Üρχισε να διακüπτει και να υπÜρχει διακýμανση στη ροÞ του. ΑυτÞ η τεχνικÞ απελευθερþνει τη νÝα δýναμη και την ευελιξßα της ποßησης σε Ýργα üπως ο Ιοýλιος Καßσαρ κι ο ¢μλετ.



     ΜετÜ τον ¢μλετ, διαφοροποßησε ακüμα πιüτερο το ποιητικü του ýφος, ιδιαßτερα στα πιο συναισθηματικÜ μÝρη των τελευταßων τραγωδιþν του. Στη τελευταßα φÜση της καριÝρας του, υιοθÝτησε πολλÝς τεχνικÝς για να πετýχει το αποτÝλεσμα που επιθυμοýσε. ΑυτÝς περιλαμβÜνανε τη μεταπÞδηση στον επüμενο στßχο χωρßς παýση, ακανüνιστες διακοπÝς κι ακραßες διαφορÝς στη δομÞ και το μÞκος των προτÜσεων. Στον ΜÜκβεθ π.χ., η γλþσσα πηγαßνει απü μßα Üσχετη μεταφορÜ Þ παρομοßωση σε Üλλη: "Κι η Ελπßς που φüρεσες μην Þτο μεθυσμÝνη;" (ΠρÜξη Α', ΣκηνÞ Ζ' 35-38) και "σα βρÝφος νεογÝννητον κι ολüγυμνον, ο Οßκτος,/ Þ με μορφÞν των Χερουβεßμ, που σχßζουν τον αιθÝραστους αορÜτους τ' ουρανοý επÜνω ταχυδρüμους..." (ΠρÜξη Α', ΣκηνÞ Ζ' 21-25) κι ο ακροατÞς καλεßται να ολοκληρþσει την Ýννοια. Τα τελευταßα του ρομαντικÜ Ýργα, με τις εναλλαγÝς τους στο χρüνο και τις ανατροπÝς στη πλοκÞ, ενÝπνευσαν το τελευταßο ποιητικü ýφος που μακριÝς και σýντομες προτÜσεις εναλλÜσσονται, υποκεßμενο κι αντικεßμενο αντιστρÝφονται, και λÝξεις παραλεßπονται, δημιουργþντας εντýπωσην αυθορμητισμοý.
     Ο Σαßξπηρ συνδýασε τη ποιητικÞ ιδιοφυßα με τη πρακτικÞν Ýννοια του θεÜτρου. ¼πως üλοι οι θεατρικοß συγγραφεßς της εποχÞς του, δραματοποßησε ιστορßες χρησιμοποιþντας πηγÝς üπως ο Πλοýταρχος κι ο ΡαφαÞλ Χüλινσεντ. Αναδιαμüρφωσε κÜθε πλοκÞ για να δημιουργÞσει περισσüτερα κÝντρα ενδιαφÝροντος και να δεßξει στο κοινü üσο το δυνατüν περισσüτερες πλευρÝς της αφÞγησης. ΑυτÞ η δýναμη του σχεδιασμοý εξασφαλßζει üτι το Ýργο του μπορεß να επιβιþσει της μετÜφρασης, του κοψßματος και της ευρεßας ερμηνεßας χωρßς απþλειες στον πυρÞνα του δρÜματος. Καθþς μεγÜλωνε η μαεστρßα του, Ýδωσε στους χαρακτÞρες του σαφÝστερα και πιο ποικßλα κßνητρα καθþς και διακριτοýς τρüπους ομιλßας. Ωστüσο, στα τελευταßα Ýργα του διατÞρησε και πτυχÝς του πρüτερου ýφους του. Ιδιαßτερα στα τελευταßα του ρομαντικÜ Ýργα σκüπιμα επÝστρεψε σ' Ýνα περισσüτερο καλλιτεχνικü ýφος, το οποßο Ýδινε Ýμφαση στη ψευδαßσθηση του θεÜτρου.


                           1η απü 3 σελßδες της ΔιαθÞκης του Σαßξπηρ

     Το Ýργο του επηρÝασε σημαντικÜ το θÝατρο και τη λογοτεχνßα. ΣυγκεκριμÝνα, επÝκτεινε τις δραματικÝς δυνατüτητες των χαρακτÞρων, της πλοκÞς, της γλþσσας και του ýφους. Π.χ., μÝχρι το Ρωμαßος & ΙουλιÝττα τα ρομαντικÜ Ýργα δεν θεωροýνταν αξιüλογα θÝματα για τραγωδßες. Οι μονüλογοι χρησιμοποιοýνταν κυρßως για τη μεταφορÜ πληροφοριþν σχετικÜ με τους χαρακτÞρες Þ τα γεγονüτα, αλλÜ ο Σαßξπηρ τους χρησιμοποßησε για να εξερευνÞσει τις σκÝψεις των χαρακτÞρων. Το Ýργο του επηρÝασε σε μεγÜλο βαθμü και τη ποßηση. Οι Ρομαντικοß ποιητÝς προσπÜθησαν να αναβιþσουν το δρÜμα στο ýφος του αλλÜ με μικρÞ επιτυχßα. ΕπηρÝασε συγγραφεßς üπως ο Τüμας ΧÜρντι, ο Γουßλιαμ Φþκνερ κι ο ΚÜρολος Ντßκενς. Οι μονüλογοι του Αμερικανοý μυθιστοριογρÜφου ΧÝρμαν ΜÝλβιλ οφεßλουνε πολλÜ σ' αυτüν. Ο καπετÜνιος ¢χαμπ στο Μüμπυ Ντικ εßναι Ýνας κλασσικüς τραγικüς Þρωας, εμπνευσμÝνος απü το ΒασιλιÜ Ληρ. Οι μελετητÝς Ýχουν εντοπßσει 20.000 μουσικÜ κομμÜτια που συνδÝονται με τα Ýργα του. Μεταξý αυτþν συγκαταλÝγονται 2 üπερες του ΒÝρντι: ΟθÝλλος και ΦÜλσταφ, των οποßων η κριτικÞ αποδοχÞ συγκρßνεται με αυτÞ των πρωτüτυπων θεατρικþν Ýργων.
     ΕνÝπνευσεν επßσης πολλοýς ζωγρÜφους, συμπεριλαμβανομÝνων των Ρομαντικþν και των Προρραφαηλιτþν. Ο Ελβετüς Ρομαντικüς καλλιτÝχνης ΧÜινριχ Φýσλι, φßλος του Ουßλλιαμ ΜπλÝηκ, μετÝφρασε τον ΜÜκβεθ στα γερμανικÜ. Ο ψυχαναλυτÞς Σßγκμουντ Φρüυντ μελÝτησε Ýργα του, κι ιδιαßτερα τον ¢μλετ, για ν' αναπτýξει τις θεωρßες του γýρω απü την ανθρþπινη φýση. Την εποχÞ του, η αγγλικÞ γραμματικÞ, η ορθογραφßα κι η προφορÜ Þτανε λιγüτερο τυποποιημÝνες απ' ü,τι εßναι τþρα κι η χρÞση της γλþσσας του βοÞθησε στο σχηματισμü της σýγχρονης αγγλικÞς γλþσσας. ΕκφρÜσεις üπως "with bated breath" ("με κομμÝνη την ανÜσα", απü τον ¸μπορο της Βενετßας) κι "it was a foregone conclusion" ("Þταν αναπüφευκτο", απü τον ΟθÝλλο) χρησιμοποιοýνται πλÝον στη καθομιλουμÝνη.

     ΜετÜ τη παλιννüρθωση της μοναρχßας το 1660 και πριν το τÝλος του 17ου αι., οι κλασσικÝς ιδÝες Þτανε στη μüδα. Το αποτÝλεσμα Þταν οι κριτικοß εκεßνης της εποχÞς να τοποθετÞσουνε τον Σαßξπηρ χαμηλüτερα απü Üλλους δραματουργοýς της εποχÞς του. ¼μως κατÜ τη διÜρκεια του 18ου αι. Üρχισαν ν' ανταποκρßνονται στο Ýργο του και ν' αναγνωρßζουνε τη φυσικÞ μεγαλοφυßα του. Μßα σειρÜ επιστημονικþν εκδüσεων των Ýργων του βοÞθησε στην αυξανüμενη φÞμη του και μÝχρι το 1800 εßχε καθιερωθεß ως εθνικüς ποιητÞς. Τους 18ο-19ο αι. η φÞμη του εξαπλþθηκε και στο εξωτερικü. ΑνÜμεσα σ' αυτοýς που τον υπερασπßστηκαν Þταν ο Βολταßρος, ο Γιüχαν Βüλφγκανγκ Γκαßτε κι ο Βικτüρ Ουγκþ. Οι Βικτωριανοß ανεβÜζανε συχνÜ Ýργα του υπü μορφÞ πλοýσιου θεÜματος. Ο θεατρικüς συγγραφÝας και κριτικüς Τζορτζ ΜπÝρναρντ Σω χλεýασε τη λατρεßα που υπÞρχε για τα Ýργα του, ονομÜζοντÜς τη "βαρδολατρεßα", ενþ υποστÞριζε üτι τα Ýργα του Ερρßκου ºψεν τονε κÜνανε παρωχημÝνο.


                     2η απü 3 σελ. // και φυλÜσσεται στα ΕθνικÜ Αρχεßα

     Η μοντερνιστικÞ επανÜσταση στις τÝχνες κατÜ τα 1α χρüνια του 20ου αι. üχι μüνο δεν απÝρριψε τον Σαßξπηρ αλλÜ προσÜρμοσε το Ýργο του στις ανÜγκες της αβÜν-γκαρντ. Οι ΕξπρεσιονιστÝς στη Γερμανßα κι οι ΦουτουριστÝς στη Μüσχα αναπαρÞγαγαν τα Ýργα του. Υπü την επιρροÞ του, ο μαρξιστÞς θεατρικüς συγγραφÝας και σκηνοθÝτης ΜπÝρτολτ Μπρεχτ επινüησε Ýνα επικü θÝατρο. Ο δε ποιητÞς και κριτικüς Τüμας Στερνς ¸λιοτ τοποθετÞθηκε κατÜ του Σω υποστηρßζοντας üτι ο "πρωτογονισμüς" του Σαßξπηρ στη πραγματικüτητα τον Ýκανε σýγχρονο. Ο ¸λιοτ μαζß με τους υποστηρικτÝς της ΝÝας ΚριτικÞς δημιουργÞσανε κßνημα για τη πιο προσεκτικÞ ανÜγνωση των Ýργων του. Τη 10ετßα του 1950, Ýνα κýμα νÝων κριτικþν προσεγγßσεων αντικατÝστησε το μοντερνισμü κι Üνοιξε δρüμο για τις μεταμοντÝρνες μελÝτες του Σαßξπηρ.
     Το 1964 εορτÜστηκαν με μεγαλοπρÝπεια στην Αγγλßα τα 400 χρüνια απü τη γÝννηση της "μεγαλýτερης βρετανικÞς συμβολÞς στο παγκüσμιο θÝατρο", του Σαßξπηρ, üπως Ýγραψε ο σερ Λüρενς ΟλιβιÝ. 7 πρωτοποριακοß θßασοι απü την Ευρþπη κληθÞκανε στο Λονδßνο για σειρÜ παραστÜσεων. ΑνÜμεσα στη Κομεντß ΦρανσÝζ, το ιστορικü ¢μπι Θßατερ και το ΘÝατρο ΤÝχνης της Μüσχας, πρüσκληση δÝχθηκε κι ο ΚÜρολος Κουν με το δικü του σχÞμα, το ΘÝατρο ΤÝχνης, για να παρουσιÜσει τους ¼ρνιθες του ΑριστοφÜνη σε σκηνικÜ-κοστοýμια του ΓιÜννη Τσαροýχη και μουσικÞ του ΜÜνου ΧατζιδÜκι. ΚατÜ τη διÜρκεια του εορτασμοý της 400ετηρßδας, ο Λüρενς ΟλιβιÝ ερμÞνευσε το θρυλικü ΟθÝλλο του στο ΝÜσιοναλ Θßατερ και το ΦεστιβÜλ Σαßξπηρ εξÝδωσε νÝα σειρÜ γραμματοσÞμων.


                            3η απü 3 σελ. // του ΗνωμÝνου Βασιλεßου

     Περßπου 150 χρüνια μετÜ το θÜνατü του, Üρχισαν να εκφρÜζονται αμφιβολßες σχετικÜ με τη ταυτüτητÜ του και τη πατρüτητα των Ýργων που του Ýχουν αποδοθεß. Συγγραφεßς üπως ο Ουþλτ Ουßτμαν, ο Μαρκ ΤουÝην κι ο ΧÝνρι ΤζÝιμς, αλλÜ και προσωπικüτητες üπως ο Σßγκμουντ Φρüυντ, εξÝφρασαν τη δυσπιστßα τους σχετικÜ με την υπüθεση πως ο Σαßξπηρ του ΣτρÜτφορντ ταυτßζεται με το συγγραφÝα που Ýδωσε τα σαιξπηρικÜ Ýργα. Ο σκεπτικισμüς αυτüς στηρßζεται σε διÜφορες ενδεßξεις μεταξý των οποßων η απουσßα κÜποιου βιβλßου Þ χειρüγραφου Ýργου στη -κατÜ τ' Üλλα λεπτομερÞ- διαθÞκη του. Πολλοß αποδßδουν αυτÞ τη διαφωνßα στη γενικÞ Ýλλειψη κι ασÜφεια γýρω απü πολλÜ ιστορικÜ στοιχεßα της περιüδου που Ýζησε. Ακüμη και το πορτραßτο του στην ΕθνικÞ ΠινακοθÞκη ΠορτρÝτων Λονδßνου αμφισβητεßται Ýντονα πως τον απεικονßζει πρÜγματι, ενþ και 2ο διÜσημο πορτραßτο του αποδεßχθηκε με τη βοÞθεια χημικÞς ανÜλυσης üτι στη πραγματικüτητα φτιÜχτηκε το 19ο αι. ΟρισμÝνοι μελετητÝς του Ýργου που αποδßδεται στον Σαßξπηρ, θεωροýνε πως Ýνα μÝρος του πιθανÜ ανÞκει σε Üλλους συγγραφεßς, μεταξý των οποßων συγκαταλÝγονται συχνÜ ο ΦρÜνσις ΜπÝηκον, ο Κρßστοφερ ΜÜρλοου, καθþς κι ο 6ος κüμης του ΝτÝρμπυ, Ουßλλιαμ ΣτÜνλεú. Ο Edward de Vere, 17ος κüμης της Οξφüρδης, θεωρεßται επßσης απü τους πιθανοýς συγγραφεßς κÜποιων Ýργων που αποδßδονται στον Σαßξπηρ. ΙστορικÜ στοιχεßα γýρω απü την ýπαρξη του κüμη de Vere γßνανε γνωστÜ περßπου το 1920 κι αρκετοß πιστεýουν πως τα γεγονüτα της ζωÞς του εμφανßζουν ομοιüτητες με καταστÜσεις που αποτυπþνονται και στο Ýργο του Σαßξπηρ. Ωστüσο, μüνο μικρÞ μειοψηφßα ακαδημαúκþν πιστεýει üτι υπÜρχει λüγος αμφισβÞτησης της παραδοσιακÞς απüδοσης των Ýργων του. Η πλειοψηφßα των ακαδημαúκþν μελετητþν δε δÝχεται τις παραπÜνω εκτιμÞσεις, ωστüσο θεωρεß πιθανü το ενδεχüμενο ο Σαßξπηρ να μην αποτελεß και το μοναδικü συγγραφÝα των Ýργων του, δεδομÝνου üτι την εποχÞ εκεßνη πολλοß δραματουργοß και θεατρικοß συγγραφεßς συνεργÜζονταν στενÜ μεταξý τους.
     Μερικοß μελετητÝς υποστηρßζουν üτι τα μÝλη της οικογÝνειας του Þτανε Καθολικοß, σε μßα εποχÞ που η ΚαθολικÞ πρακτικÞ Þταν αντßθετη με το νüμο. Η μητÝρα του Σαßξπηρ, Μαßρη ¢ρντεν, σßγουρα προερχüταν απü μßα ευσεβÞ καθολικÞ οικογÝνεια. Το ισχυρüτερο στοιχεßο θα μποροýσε να Þταν μßα ΚαθολικÞ δÞλωση πßστης υπογεγραμμÝνη απü τον Τζων Σαßξπηρ, που βρÝθηκε το 1757 στις δοκοýς ενüς σπιτιοý του. Ωστüσο το Ýγγραφο Ýχει χαθεß κι οι επιστÞμονες διαφωνοýν ως προς τη γνησιüτητÜ του. Το 1606 το üνομα της μεγÜλης κüρης του Ουßλλιαμ Σαßξπηρ, ΣουζÜνας, εμφανßζεται σε μßα λßστα μ' αυτοýς που δεν παρευρÝθηκαν στη ΠασχαλινÞ Θεßα Ευχαριστßα στο ΣτρÜτφορντ. Οι μελετητÝς βρßσκουνε στα Ýργα του στοιχεßα τüσον υπÝρ üσο και κατÜ του Καθολικισμοý, με αποτÝλεσμα να καθßσταται αδýνατο να αποδειχθεß η αλÞθεια.

===================

ΠΟΙΗΜΑΤΑ:

     Αφροδßτη & ¢δωνις (αρχικοß 5 στßχοι)

Μüλις ο Þλιος με θωριÜ κüκκινη κι αναμμÝνη
το ýστερο εßπε "χαßρε" του στη δακρυσμÝνη αυγÞ,
ο ροδοπÜρειος ¢δωνις με βιÜ κυνÞγι βγαßνει,
να κυνηγÜει αγαπÜ κι αγÜπη τη περιφρονεß.
ΒαλαντωμÝνη απü κοντÜ, η Αφροδßτη πÜει,
σαν εραστÞς απüκοτος, γι' αγÜπη του μιλÜει:

"Τρις απü μÝνα πι' üμορφε" αρχßζει, "ανθþν ανθÝ,
γüη ασýγκριτα γλυκÝ, στον κüσμο δßχως ταßρι,
συ ντρüπιασμα νυφþν, συ πιο κι απ' Üντρα ποθητÝ,
μ' üψη πιο λευκορρüδινη, απü ρüδο Þ περιστÝρι,
φýση που με τα üλα της πÜσκισε να σε κÜνει,
κι εßπε, πως σα πεθÜνεις συ κι ο κüσμος θα πεθÜνει.

"¸λα, ξαλÜφρωσ' τ' Üτι σου, ω συ πλÜσιμο θεßο,

δεσ' του τ' αγÝρωχο κεφÜλι απ' το καλτß, στη σÝλλα,
ευδüκησε στη χÜρη αυτÞ και θα 'χεις για βραβεßο
χßλια μελÝνια μυστικÜ να μÜθεις, Ýλα μ', Ýλα
να κÜτσεις χÜμω, οποý ποτÝ δε σφýριξεν οχιÜ,
στη χλüη ξαπλωμÝνο θα σε πνßξω στα φιλιÜ.
..."
ΛÝει και πιÜνει το ιδρωμÝνο χÝρι, δεßγμα αντρειÜς
και γεροσýνης κι απü τη λαχτÜρα παθιασμÝνη
του λÝει πως εßναι μπÜλσαμο και για καημü θεÜς,
η ανþτατη θεραπεßα του, π' απ´της γης το χþμα βγαßνει.
Και τη δανεßζει δýναμη μ' αποκοτιÜ περßσσα,
να τον τραβÞξει απ' τ' Üλογο του πüθου της η λýσσα...

   Ο Βιασμüς Της Λουκρητßας (αρχικοß 5 στßχοι)

Απü τη πολιορκημÝνη ΑρδÝα παρατÜει
ο αψýς Ταρκýνιος το Ρωμαúκü στρατü
και μ' Üπιστα φτερÜ πüθ' Üνομου πετÜει
για το ΚολλÜτιο, με πÜθος φλογερü,
φωτιÜ κατ' απ' τη στÜχτη και φÝγγος σκοτεινü,
για να σφιχταγκαλιÜσει εκεß τη Λουκρητßα,
του Κολλατßνου την ωραßα κι αγνÞ συμβßα.

Μπορεß το παρανüμι "αγνÞ" να του 'βαλ' Üτυχα,
τ´αψý τ' αγκÜθι στη σφοδρÞ του πεθυμßα,
üταν ο Κολλατßνος απ' αυτÜ üσο και Üφρονα
παßνευε την ασýγκριτη, ροδüλευκη αρμονßα,
θρßαμβο πÜνω στην ουρÜνεια του ευτυχßα,
που Üσπρα θνητÜ, λαμπρÜ, σαν τ' ουρανοý το κÜλλος,
του πρüσφερναν τ' αγνü τους φως που δεν το εßδε Üλλος.

Τι ο ßδιος πριν μια νýχτα στου Ταρκýνιου τη σκηνÞ,
της ευτυχιÜς του πρüδωσε το πλοýσιο θησαυρü,
το ατßμητο αγαθü που του δανεßσαν οι ουρανοß
για να το νÝμεται: το ταßρι του το αγνü,
λογιÜζοντας τüσο ψηλÜ τ' ωραßο τυχερü,
που, βασιλιÜδες πιο πολý να δοξαστοýν μποροýν,
μα πιο ωραßα κυρÜ δε γßνεται να βρουν.

...
Τα κÜλλη τα ßδια, πεßθουν των αντρþν τα μÜτια
χωρßς συνÞγορο, ποιÜ ανÜγκη να προβÜλλεις
και το μοναδικü σα μια κοινÞ πραμÜτεια;
Γιατß ο Κολλατßνος Ýγινε τελÜλης
γι' αυτü το κüσμημα αξιÜς τüσο μεγÜλης;
Που ´πρεπε να φυλÜ τ' ατßμητο αγαθü του
μακρυÜ απ' αυτιÜ κλεφτþν που το 'θελε δικü του!...

-----------------------------
ΣΟΝΕΤΤΑ:

            ΣονÝττο 02

Χειμþνες σα περÜσουνε σαρÜντα
κι οργþσουν το κορμß το ποθεινü,
της νιüτης σου η ντυσιÜ, που εßχες πÜντα
θε ναναι πια σκουπßδι ελεεινü.

Κι αν σε ρωτÞσουν η ομορφιÜ σου ποýναι,
κι ο θησαυρüς σου, κεßνο σου το πÜθος,
θα’ν’ Üδεια ξιπασιÜ, πως κατοικοýνε
μες στων ματιþν σου -αν πεις- τ' Üμετρο βÜθος.

Πüσην τιμÞ η δικιÜ σου θÜχε ιδÞ
αν Ýλεγες: "Τη πρüτερÞ μου χÜρη
θα φτÜσει αυτü μου τ' üμορφο παιδß",

που απü την ομορφιÜ σου θα 'χει πÜρει.
ΓÝρος σα θÜσαι, αυτüς θα καßει εντüς του
το αßμα σου το κρýο, σαν τ' αρρþστου.

            ΣονÝττο 18

Πþς να σε πω; ΚαλοκαιριÜτικο πρωß;
¸χεις πιο εýκρατη μορφÞ, πιο ερασμßα,
γνωρßζω ανÝμους που κι ο ΜÜης φυλλορροεß,
τα καλοκαßρια Ýχουν πÜντα προθεσμßα.

ΚÜποτε καßει ο επουρÜνιος οφθαλμüς
και της χροιÜς του ο χρυσüς συχνÜ θαμπþνει,
κÜποιος μοιραßος του καιροý αναπαλμüς
την ομορφιÜ της ομορφιÜς απογυμνþνει.

Μα εσý αιþνιο θα Ýχεις καλοκαßρι
κι η ομορφιÜ σου δεν θα αλλοτριωθεß,
δεν θα επαßρεται ο ¢δης πως σε ξÝρει

καθþς θα γρÜφεσαι στου χρüνου τη πληθý.
¼σο ζουν Üνθρωποι και βλÝπουν θα γυρßζουν
σ' αυτοýς τους στßχους και ζωÞ θα σου χαρßζουν.

            ΣονÝττο 23

¼πως Ýνας αδÝξιος θεατρßνος
π' üλο ξεχνÜ τα λüγια του, αγχωμÝνος,
και σαν το Üγριο, λυσσασμÝνο χτÞνος,
που τη καρδιÜ του τρþει περßσσιο μÝνος,

Ýτσι κι εγþ, που ν' ανοιχτþ φοβÜμαι,
ξεχνþ τα λüγια της αγÜπης τ' Üγια,
λυωμÝνος απ' το εντüς μου πÜθος, νÜμαι,
και με λυγοýν βαριÜ, τ' Ýρωτα μÜγια.

¢ς της καρδιÜς μου που φωνÜζει, νÜναι
οι στßχοι μου, λοιπüν, βουβοß αγγÝλοι,
κι απüκριση κι αγÜπη να ζητÜνε

πιüτερο απ’ üσα η γλþσσα να πει θÝλει.
ΜÜθ' üσα ο πüθος μου Ýχει να σου πει:
τα μÜτια σου θ' ακοýνε στη σιωπÞ.

            ΣονÝττο 29

¼ταν σμικρýνομαι στα μÜτια üλου του κüσμου
μüνος τον εαυτü μου απüβλητο θρηνþ,
τη μοßρα μÝμφομαι και λοιδορþ το φως μου
κι αναστατþνω με φωνÝς τον ουρανü,

και με φαντÜζομαι να ’μουν αλλιþς πλασμÝνος,
να ’χω τη τÝχνη του ενüς, το νου του Üλλου,
ωραßος, φÝρελπις, με φßλους προικισμÝνος
και υποφÝρω το μαρτýριο του ΤαντÜλου,

κι εκεß που μüλις αυτομßσητος πηγαßνω,
σε συλλογßζομαι και γßνομαι μαζß σου
κορυδαλλüς, που απü τη μαýρη γη τον αßνο,

ξυπνÜ και ψÝλνει προς το φως του παραδεßσου.
ΤÝτοιο για μÝνα της αγÜπης σου το κλÝος,
που δεν τ’ αλλÜζω οýτε με σκÞπτρο βασιλÝως.

            ΣονÝττο 44

Η σÜρκα μου η νωθρÞ, σκÝψη αν γινüταν,
η απüσταση για 'με δε θα μετροýσε,
αφοý, παρÜ τ' üποιο κενü θα 'ρχüταν,
üσο μακριÜ κι αν Þταν, εκεß που 'σαι.

Τι κι αν πατοýσα τüτε 'γþ στα ξÝνα,
μακριÜ απü σÝνα, αφοý πετÜει η σκÝψη
απü στεριÝς και πÝλαγα αφρισμÝνα,
κι üπου θελÞσει, εκεß θα ταξιδÝψει;

Στη σκÝψη, πως δεν εßμαι σκÝψη, σβÞνω,
που φεýγεις και να τρÝξω δε μπορþ,
και καρτερþ, üπως εßμαι, μες στο θρÞνο,

μια μÜζα σκÝτο χþμα και νερü.
¢λλο απü δÜκρυα, ετοýτα τα στοιχεßα
δε δßνουν, μÜρτυρες στη δυστυχßα.

            ΣονÝττο 97

ΜοιÜζει χειμþνας ο καιρüς που Ýχω φýγει
και τη χαρÜ του χρüνου Ýχασα, εσÝνα·
πüσο σκοτÜδι Ýχω νιþσει, πüσα ρßγη,
πüσο ΔεκÝμβρη σε τοπßα ερημωμÝνα.

Κι Þταν ο απüδημος ο χρüνος καλοκαßρι,
μεστü φθινüπωρο μÝσα στο γÝννημÜ του,
που üλο της Üνοιξης το λÜγνο βÜρος φÝρει,
σα μÞτρα πλÞρης μες στο πÝνθος του θανÜτου.

Τüση πληθþρα, αποκýημα της λýπης
Þταν για μÝνα, και καρπüς χωρßς πατÝρα·
το καλοκαßρι ξÝρει εσÝνα, κι üταν λεßπεις

üλα σωπαßνουν τα πουλιÜ στον Üδειο αγÝρα.
Κι αν κελαηδÞσουν, λÝνε πÝνθιμο κανüνα,
κι ωχροýν τα φýλλα με το φüβο του χειμþνα.

            ΣονÝττο 138

Ορκßζετ' η καλÞ μου üτι εßν' αλÞθεια
üλα üσα λÝει και τη πιστεýω, διüτι
μ' αρÝσει που της νιüτης την ευÞθεια
μÝσα μου βλÝπει, κι üλη την αγνüτη.

Ματαιüδοξα, θαρρþ πως με περνÜει
για νιο κι ας ξÝρει üτι Ýχω πια γερÜσει,
μα λÝω 'τι η γλþσσα της δε με γελÜει,
για μας τους δυο η αλÞθεια 'χει σωπÜσει.

ΠρÝπο να λÝει αλÞθεια τι να τüχει,
κι εγþ να πω εßμαι γÝρος τι με βιÜζει:
Πßστη στα λüγια ο Ýρως θÝλει κι üχι

τα χρüνια μου η καλÞ μου να φωνÜζει.
ΨÝμματα εγþ λοιπüν, κι αυτÞ ßσα κι üμοια,
κι ο Ýνας τ' Üλλου πλÝκουμε τα εγκþμια.

-------------------------------
ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ-ΓΝΩΜΙΚΑ:


* ¢γγελος του Καλοý πρÝπει να Þταν η αδερφÞ.

*
Αν Ýνας Üνθρωπος σου μιλÞσει ειλικρινÜ θα δεις üτι εßναι λßγο καλýτερος απü τον κακü.


ΑνÜγκη, τι μυτερÞ βελüνα!!!

*
¼,τι λÜμπει δεν εßναι χρυσüς!


*
Αυτü που αξßζει περισσüτερο, σε οποιεσδÞποτε σχÝσεις, εßναι üχι κεßνο που παßρνεις, αλλÜ κεßνο που δßνεις. Τα πλοýσια δþρα γßνονται φτωχÜ, üταν αυτüς που τα προσφÝρει αποδειχθεß αγενÞς.


*
Αυτüς που αγαπÜει να τον κολακεýουν, εßναι Üξιος του κüλακα.

*
Το βασßλειü μου για Ýνα Üλογο!


*
Αυτüς που Ýχει θÝληση, δημιουργεß, και δημιουργεß πÜρα πολλÜ. Αυτü εßναι η απüδειξη πως δεν υπÜρχει τßποτα ακατüρθωτο.


*
Αυτüς που πεθαßνει, με το θÜνατü του ξεπληρþνει κÜθε του χρÝος.


*
Δßνω χιλιÜδες στρÝμματα θÜλασσα για Ýνα μονÜχα στρÝμμα Üγονης γης.


*
Εßμαι περισσüτερο αμαρτωλüς απ' την ßδια την αμαρτßα.


*
Εßμαστε λßγοι, εßμαστε λßγο ευτυχισμÝνοι, ας γßνουμε αδερφοß.


*
Εßναι καλýτερο να κλαις απü χαρÜ, παρÜ να διασκεδÜζεις με κλÜματα.


*
Εßναι σοφüς ο πατÝρας που γνωρßζει το ßδιο του το παιδß.


*
ΕυτυχισμÝνοι εßναι αυτοß που μποροýν να ακοýν τους επικριτÝς τους και μετÜ να κÜθονται να διαλογßζονται.


*
Η αγÜπη ευφραßνει, üπως ο Þλιος μετÜ την καταιγßδα.


*
Η αρετÞ γßνεται απ' την ανÜγκη.


*
Η γυναßκα Ýπρεπε να ονομαστεß αστÜθεια κι üχι γυναßκα.


*
Η ζωÞ Ýχει υφανθεß με το στημüνι του καλοý και το υφÜδι του κακοý.


*
Η θÜλασσα Ýχει üρια, οι βαθιÝς üμως επιθυμßες δεν Ýχουν.


*
Η κακογλωσσιÜ δßνει το θÜνατο.


*
Η καλýτερη αμοιβÞ εßναι η αναγνþριση.


*
Πüσο πικρü εßναι να κοιτÜς την ευτυχßα με τα μÜτια ενüς Üλλου.


*
ΣυχνÜ, οι καλÝς τÝχνες φιμþνονται απü την εξουσßα.


*
Τα κορßτσια δεν θÝλουν τßποτε Üλλο απü Ýναν σýζυγο. Μüλις üμως τον αποκτÞσουν, Ýκτοτε τα θÝλουν üλα.


*
Τα παλιüτερα αμαρτÞματα εßναι οι νεþτεροι τρüποι ζωÞς.

*
ΚÜτι σÜπιο υπÜρχει στο βασßλειο της Δανßας.

*
Λüγια, λüγια, λüγια.

*
Να ζει κανεßς Þ να μη ζει-ιδοý η απορßα

*
OρÜτιε, υπÜρχουν πρÜγματα σε αυτüν τον κüσμο που οýτε εμεßς δεν μποροýμε να διανοηθοýμε.

*
ΚαλησπÝρα και καλÞ βραδιÜ, γειÜ σου ομορφιÜ!


*
Τα σκυθρωπÜ γερÜματα και τα χαροýμενα νιÜτα δεν μποροýν να ζÞσουν μαζß. Η νιüτη εßναι γεμÜτη χαρÝς και τα γερÜματα γεμÜτα Ýννοιες.


*
Τι θαυμÜσιο πρÜγμα που εßναι ο Üνθρωπος! Πüσο ευγενικüς στη σκÝψη! Πüσο απÝραντη εßναι η προσπÜθειÜ του! Στη μορφÞ και στα αισθÞματα, τι εκφραστικüς, τι θαυμÜσιος! Στη δρÜση, πüσο μοιÜζει με τους ΑγγÝλους! Στην αντßληψη, πüσο μοιÜζει με τον Θεü!


*
Τι τερÜστιος στρατüς που εßναι οι ανθρþπινες επιθυμßες.


*
Το κακü που κÜνουν οι Üνθρωποι ζει ýστερα απ' αυτοýς. Το καλü, πολλÝς φορÝς, θÜβεται μαζß τους.


*
Το μεγαλýτερο μαρτýριο για τη γυναßκα εßναι να κρατÞσει μυστικü.


*
Το σþμα του Θερσßτη εßναι το ßδιο καλü σαν εκεßνο του Αßαντα, üταν και τα δýο εßναι νεκρÜ.


*
ΥπÜρχει μßα μüνο ιστορßα για üλες τις ανθρþπινες ζωÝς.


*
Ω, πüση μεγαλοπρÝπεια και πüση αλÞθεια μπορεß να δεßξει η πανοýργα αμαρτßα!


*
Ωραßες να 'ναι üλες οι ελπßδες σου, και θα 'σαι ευτυχισμÝνος και στην ειρÞνη και στον πüλεμο.


*
Η κοινωνßα δεν εßναι κατÜλληλη γι' αυτüν που εßναι αντικοινωνικüς.


*
¹ταν Ýνας Üνθρωπος που τα Þθελε üλα και üλους για τον εαυτü του, γι' αυτü δεν θα γυρßσω πια να τον κοιτÜξω.


*
Καθετß δικü μου εßναι δικü σου κι αυτü που εßναι δικü σου δικü μου.


*
ΛÝνε πως ο γÝρος εßναι δυο φορÝς παιδß.


*
ΜερικÜ ελαττþματα φÝρνουν τα εξωτερικÜ χαρακτηριστικÜ των προτερημÜτων.


*
Μερικοß ανεβαßνουν απü την αμαρτßα, και Üλλοι πÝφτουν απü την αρετÞ.


*
Μßλα ψιθυριστÜ, αν μου μιλÜς για αγÜπη.


*
Να αμφιβÜλεις, αν τ' Üστρα εßναι φωτεινÜ. Να αμφιβÜλεις, αν ο Þλιος κινεßται. Να αμφιβÜλεις, αν η αλÞθεια εßναι αλÞθεια Þ ψÝμα. Μα ποτÝ μην αμφιβÜλεις για την αγÜπη μου.


*
Ο Ýρωτας εßναι τυφλüς και οι ερωτευμÝνοι δεν βλÝπουν τι χαριτωμÝνες ανοησßες κÜνουν.


*
Ο θυμüς εßναι αμÜρτημα, αλλÜ ποý μπορþ να βρω τον Üνθρωπο που δεν θυμþνει;


*
¼,τι Ýζησε πρÝπει να πεθÜνει και μÝσα απü τη φýση να περÜσει στην αιωνιüτητα.


*
¼,τι κι αν σου πει μια γυναßκα, μην το πÜρεις στα σοβαρÜ. Κι üταν σου λÝει ακüμα "φýγε", δεν εννοεß αυτü, αλλÜ το αντßθετο.


*
Οι αμαρτßες των γονιþν πÝφτουν πÜνω στα παιδιÜ τους.


*
Οι αμφιβολßες εßναι προδüτες και γßνονται αιτßα να χÜσουμε το καλü που θα μποροýσαμε να κερδßσουμε, γιατß μας κÜνουν να φοβüμαστε να ενεργÞσουμε.

*
Τι εßναι Ýνα üνομα; Αυτü που εμεßς αποκαλοýμε τριαντÜφυλλο. Με οποιοδÞποτε Üλλο üνομα θα μýριζε εξßσου γλυκÜ.


*
Οι Üνθρωποι δßνουν περισσüτερη αξßα σ' αυτü που επιθυμοýν και δεν το αποκτοýν, απ' üση πραγματικÜ αυτü Ýχει.


*
Οι Üνθρωποι εßναι για τους θεοýς σαν τις μýγες στα μικρÜ παιδιÜ. Τους σκοτþνουν για να περνÜ η þρα τους.


*
Οι κακοß τρüποι των ανθρþπων ζουν πÜνω στον χαλκü. Τις αρετÝς τις γρÜφουμε πÜνω στο νερü.


*
¼λοι οι ρÞτορες σιγοýν üταν μιλÜει το κÜλλος.


*
¼σοι υποφÝρουν δεν Ýχουν Üλλη παρηγοριÜ απ' την ελπßδα.


*
Παχαßνουμε üλα τα πλÜσματα μüνο και μüνο για να παχýνουμε τον εαυτü μας, και παχαßνουμε τον εαυτü μας για τα σκουλÞκια
.

==================

 

 

Web Design: Granma - Web Hosting: Greek Servers