ÐåæÜ

Ðïßçóç-Ìýèéá

Ï Dali & Åãþ

ÈÝáôñï-ÄéÜëïãïé

Äïêßìéá

Ó÷üëéá-Áñèñá

ËáïãñáöéêÜ

ÅíäéáöÝñïíôåò

ÊëáóóéêÜ

Áñ÷áßá Åëë Ãñáìì

ÄéáóêÝäáóç

ÐéíáêïèÞêç

ÅéêáóôéêÜ

Ðáãê. ÈÝáôñï

Ðëçñ-Ó÷ïë-Åðéêïéí.

Öáíôáóôéêü

Åñ. Ëïãïôå÷íßá

Ãëõðô./Áñ÷éô.

ÊëáóóéêÜ ÉÉ

 
 

ÊëáóóéêÜ 

Ñïýóóïò Í. ÅõÜããåëïò: Áêñáôç ÖéëïóïöéêÞ Ðïßçóç

   «ΤυχερÞ η Σýρα, προνομιοýχος üπως κÜθε τüπος που διαθÝτει οξýνοα πνευματικÜ μεγÝθη που διατηροýν ζωντανÝς τις μνÞμες του γενÝθλιου τüπου. Στη φωτισμÝνη πορεßα ανÞκει και ο αειθαλÞς ΕυÜγγελος Ν. Ροýσσος, φιλüλογος και ο σπουδαιüτερος φιλüσοφος της χþρας μας…»
εßπε κÜποτε ο Συριανüς ποιητÞς ΜÜνος Ελευθερßου.

     Αυτü το Üρθρο δεν θα 'χε γßνει χωρßς -και πÜλι- τη Μαρßα ΘαλασσινÞ αλλÜ και χωρßς την ευγενικÞ παραχþρηση των ποιημÜτων του, απü τον κýριο ΙωÜννη Βασιλειüπουλο, πολý καλü φßλο του φιλοσüφου!
Τους ευχαριστþ και τους δυο δημοσßως!!!!

     Δημιουργικüς, παραγωγικüς και σοβαρüς, χωρßς ακκισμοýς και δημüσιες σχÝσεις, χωρßς να περιφÝρει το Ýργο και τις μεταφρÜσεις του απü θεÜτρου εις θÝατρον, ο ΕυÜγγελος Ν. Ροýσσος εßναι απ’ τους σημαντικüτερους μελετητÝς και μεταφραστÝς των Προσωκρατικþν Φιλοσüφων. ΑνÞκε στην, εκτüς δημοσιüτητας, Üλλη ΕλλÜδα που διαπρÝπει με ταλÝντο, Þθος, αυτοσεβασμü κι αξιοπρÝπεια. Που χτßζει θεμÝλια κι υποδομÝς, κι ας μη της το αναγνωρßζει η επßσημη πολιτεßα και τα ΜΜΕ.



                                                   Βιογραφικü

     Ο ΕυÜγγελος Ν. Ροýσσος γεννÞθηκε στην Ερμοýπολη Σýρου το 1931. ΜετÜ τα εγκýκλια μαθÞματα στη γενÝτειρÜ του, σποýδασε στη ΦιλοσοφικÞ ΣχολÞ Πανεπιστημßου Αθηνþν στα 1951-55 ως υπüτροφος του ιδρýματος κρατικþν υποτροφιþν και κλασικÞ φιλολογßα και φιλοσοφßα στο πανεπιστÞμιο της Βüννης ως υπüτροφος του γερμανικοý ιδρýματος Alexander von Humboldt. ¸κανε μεταπτυχιακÝς σπουδÝς στη Βüννη κι Ýγραψε ειδικÞ φιλοσοφικÞ Ýρευνα με θÝμα: “Ο ΗρÜκλειτος Στις ΕννεÜδες Του Πλωτßνου”. Ανακηρýχτηκε ΔιδÜκτωρ Φιλοσοφßας το 1968. ¹ταν αριστοýχος διδÜκτωρ του Πανεπιστημßου Θεσσαλονßκης. ΕργÜστηκε ως συντÜκτης στο κÝντρο ερευνþν της Ακαδημßας Αθηνþν κι ως συντÜκτης κι ειδικüς σýμβουλος της εκδοτικÞς Αθηνþν σε θÝματα αρχαιογνωσßας.
     Τα δημοσιεýματÜ του πολλÜ και σημαντικÜ. Απü το 1964 Ýως το 1970 εργÜστηκε για το Ιστορικü Λεξικü της Ακαδημßας Αθηνþν. Ως διδÜκτωρ φιλοσοφßας εργÜστηκε απü το 1970 στο ΚÝντρο ¸ρευνας της ΕλληνικÞς Φιλοσοφßας της Ακαδημßας Αθηνþν κυρßως για το Φιλοσοφικü Λεξικü των Προσωκρατικþν. Απü το 1971 υπÞρξε σýμβουλος της ΕκδοτικÞς Αθηνþν για την Ιστορßα του Ελληνικοý ¸θνους και την ΕλληνικÞ Μυθολογßα. Στον τομÝα της Φιλοσοφßας εργÜστηκε κυρßως για τους Προσωκρατικοýς. 1η συγγραφÞ του στον τομÝα αυτü Þταν η προαναφερüμενη διδακτορικÞ διατριβÞ του. ¸χει γρÜψει πολυÜριθμα Üρθρα σε ποικßλα περιοδικÜ, üπως: “ΜÝνων ο μαθητÞς του (σοφιστÞ) Γοργßα”, “Η Κοσμολογßα της ΜιλÞτου”, “Αρχßλοχος κι ΗρÜκλειτος”, “Κοσμογονßα”, “ΕλεÜτες” κ.Ü.
     ΠολλÜ περισσüτερα Üρθρα, ειδικÜ για τους Προσωκρατικοýς στοχαστÝς Ýχει γρÜψει, ενυπüγραφα, για το 5τομο Φιλοσοφικü και Κοινωνιολογικü Λεξικü των εκδüσεων Καπüπουλος και για το δεκÜτομο Παγκüσμιο Βιογραφικü Λεξικü της ΕκδοτικÞς Αθηνþν.
     ΜερικÜ απü τα ολοκληρωμÝνα συγγρÜμματÜ του εßναι τα: “ΗρÜκλειτος: Τα αποσπÜσματα”, “Δημüκριτος”: επιλεγμÝνα αποσπÜσματα και “Φερεκýδης, ο Σýριος”.



     Για τα πρÜγματα της Σýρας, την ιστορßα και τη πολιτιστικÞ ταυτüτητα της, ο Ροýσσος ενδιαφÝρθηκε Ýντονα Þδη απü τα χρüνια της μαθητεßας του. Σε ηλικßα 13 χρüνων εκδßδει, διευθýνει, συντÜσσει την εφημερßδα του Αετüς. Απü τις 21.3.1945 ως το ΣεπτÝμβρη 1951 κυκλοφüρησαν 142 φýλλα. Τα τυπογραφεßα üπου εκτυπωνüταν Þταν του ΜιχαÞλ ΣτεφÜνου (ΑυγÞ), του Γεωργßου Κυπραßου (Ελεýθερος Κüσμος), της ΕιρÞνης ΦρÝρη (Δελτßο Αγγελιþν) και τα υπüλοιπα στου Κωνσταντßνου Γερασιμßδη (ΚÞρυξ Των ΚυκλÜδων). ¹τανε 15Þμερη Ýκδοση κι 7διαια στην αρχÞ κι αργüτερα μηνιαßα. Η ýλη περιελÜμβανε αρθρογραφßα για θÝματα τοπικοý κι ευρýτερου ενδιαφÝροντος, χρονογραφÞματα,λογοτεχνικÜ κι ιστορικÜ κεßμενα, τοπικÜ, κοινωνικοπολιτιστικÜ νÝα. ΔιαθÝσιμα αρχεßα φυλÜσσονται στη ΔημοτικÞ ΒιβλιοθÞκη Ερμοýπολης.
     Απü τα '80ς ο Ροýσσος εßχε τη γενικÞ εποπτεßα της ýλης του περιοδικοý ΣυριανÜ ΓρÜμματα, την οργÜνωση και διεýθυνση του οποßου ανÝλαβε για επß 10ετßα. Επρüκειτο για εκδοτικÞ προσπÜθεια στο πλαßσιο της μελÝτης της κυκλαδικÞς πολιτιστικÞς κληρονομιÜς και της προβολÞς της σýγχρονης κυκλαδικÞς δημιουργßας.



     Σημειþνεται üτι το 2011, με αφορμÞ τη συμπλÞρωση των ογδüντα ετþν του, πραγματοποιÞθηκε προς τιμÞ του στη ΜονÞ των Αδελφþν του ΕλÝους, η Α’ ΣυνÜντηση Φιλοσοφßας στη Σýρα. Στην ημερßδα συμμετεßχαν η Ομüτιμη ΚαθηγÞτρια Φιλοσοφßας των Πανεπιστημßων ΚρÞτης και Αθηνþν κ. Μυρτþ Δραγþνα-ΜονÜχου, ο Ομüτιμος ΚαθηγητÞς ΦυσικÞς του Πανεπιστημßου ΚρÞτης Γιþργος ΓραμματικÜκης κι η Ομüτιμη ΚαθηγÞτρια Φιλοσοφßας του Ιονßου Πανεπιστημßου ΓραμματικÞ Αλατζüγλου-ΘÝμελη. Την εκδÞλωση πλαßσωσαν επßσης ο ΑναπληρωτÞς ΚαθηγητÞς Αρχαßας Φιλοσοφßας του Πανεπιστημßου Αθηνþν /Μ.Ι.Θ.Ε. Παýλος ΚαλλιγÜς, ο Επßτιμος ΚαθηγητÞς Αρχαßας Φιλοσοφßας του Πανεπιστημßου Αθηνþν του ΤμÞματος Φιλοσοφßας, ΠαιδαγωγικÞς και Ψυχολογßας ΓιÜννης ΚαλογερÜκος και η Μαρßα ΠρωτοπαπÜ-ΜαρνÝλη, Δρ. Φιλοσοφßας, Διευθýντρια του ΚÝντρου ¸ρευνα της ΕλληνικÞς Φιλοσοφßας της Ακαδημßας Αθηνþν.
     Στη προσφþνηση των συνÝδρων, ο ΕυÜγγελος Ροýσσος εßχε σημειþσει πως η διεξαγωγÞ μßας συνÜντησης φιλοσοφßας στο νησß της Σýρου αποτελοýσε Ýνα μεγÜλο üνειρü του, ενþ εξÝφρασε τη παντοτινÞ αγÜπη του για τη κλασσικÞ φιλολογßα και φιλοσοφßα.

   “Στον χþρο που βρßσκεστε, στην ακτÞ Μπελλαβßστα, Ýκανα στα μαθητικÜ μου χρüνια τους πρþτους περιπÜτους, ακοýγοντας κλασσικÜ πιανιστικÜ κομμÜτια απü τα σαλüνια των αρχοντικþν της περιοχÞς. Τüτε ονειρευüμουν. Η κλασσικÞ μουσικÞ Þταν η προσωπικÞ μου ανακÜλυψη. ΠαρÜ τη θρυλικÞ ιστορßα της Ερμοýπολης στα πολιτιστικÜ πρÜγματα, κανÝνας απü το περιβÜλλον μου δεν μου εßχε πει λÝξη για την ευρωπαúκÞ μουσικÞ. ¸τσι, προÝκυψε μÝσα μου μια πρþτη εκλεκτικÞ συγγÝνεια. ΕξÜλλου, σε μια αβÝβαιη εποχÞ, οιστρηλατοýμενη απü μυθοκρατικÝς τÜσεις, ιδεολογÞματα, εμφýλια κακÜ και στερÞσεις, η Ερμοýπολη με τα μνημειþδη κτßσματÜ της, ευνοοýσε Ýνα σταθερü βηματισμü στις αναζητÞσεις μας.
   ΚÜποιοι φωτισμÝνοι δÜσκαλοι, τυπογρÜφοι και λüγιοι με ελεýθερη σκÝψη υπÞρξαν Ýγκαιρα για μÝνα, σημεßα πνευματικÜ και ηθικοß προσανατολισμοß. ΠαρÜλληλα, η εντατικÞ μελÝτη της λογοτεχνßας, ελληνικÞς και ξÝνης, μου Üνοιξε Ýνα χþρο ελευθερßας με μεγÜλα περιθþρια για την ανÜπτυξης της προσωπικüτητας και για την προσωπικÞ Ýκφραση. Αυτüς ο χþρος ελευθερßας Þταν κατ’ εξοχÞν η αρχαßα ελληνικÞ σκÝψη. Τελειþνοντας το παλαιü εξατÜξιο ΓυμνÜσιο, εßχα κÜνει Þδη την επιλογÞ μου να σπουδÜσω ΚλασσικÞ Φιλολογßα και Φιλοσοφßα. Με αυτÜ τα εφüδια κατÜφερα να περπατÞσω στις ευρωπαúκÝς πρωτεýουσες, χωρßς να νιþθω επαρχιþτης. ¼,τι Ýκανα στη ζωÞ μου, το πÝτυχα με το üραμα της Ερμοýπολης
”.

     Τα ποιÞματα που συνÝγραφε κι Ýστελνε ταχυδρομικþς στους ανθρþπους με τους οποßους μοιραζüταν τις σκÝψεις αλλÜ και τις δημιουργßες του, Þταν ο Üλλος κüσμος του. ¸νας κüσμος βιωμÜτων και στοχασμþν, ο οποßος Üλλοτε Ýπεται και Üλλοτε κινεßται παρÜλληλα με το φιλοσοφικü Ýργο του. Εκεß αποτυπþνονται üσα τον χαρακτηρßζουν ως Üνθρωπο και αξιαγÜπητο επιστÞμονα.

ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΑ

Δημοσιεýματα:
«Ο ΗρÜκλειτος στις ΕννεÜδες του Πλωτßνου» (διδακτορικÞ διατριβÞ, 1968), «Heraklit-Bibliographie» 1971, «ΜÝνων, ο μαθητÞς του Γοργßα» 1971,
«Η πολιτικÞ σκÝψη στη Θεσσαλßα τον 5ο αιþνα π.Χ.» 1972,
«Δεßγματα λεξικοý των Προσωκρατικþν» 1973,
«Η κοσμολογßα της ΜιλÞτου» 1974 κ.Ü.

ΜελÝτες:
(2011) Τοπωνυμικü Σýρου ΙΙ: Οι καταγραφÝς, ΔιεθνÝς ΚÝντρο ¸ρευνας Αßσωπος – La Fontaine
(2002) Προσωκρατικοß: Παρμενßδης, ΣτιγμÞ
(1999) Προσωκρατικοß, ΣτιγμÞ

ΣυμμετοχÞ σε συλλογικÜ Ýργα:
(2013) ΕλληνικÞ μυθολογßα: ΔωδεκÜθεο: ΑθηνÜ, Ποσειδþνας, ΔÞμητρα, Απüλλων, ¢ρτεμις, ΕρμÞς, ¢ρης, Αφροδßτη, Δημοσιογραφικüς Οργανισμüς ΛαμπρÜκη
(2013) ΕλληνικÞ μυθολογßα: ΔωδεκÜθεο: ¹φαιστος, Διüνυσος, μικρüτεροι και ομαδικοß θεοß, Δημοσιογραφικüς Οργανισμüς ΛαμπρÜκη
(2013) ΕλληνικÞ μυθολογßα: Κοσμογονßα, ΔωδεκÜθεο, Δßας και ¹ρα, Δημοσιογραφικüς Οργανισμüς ΛαμπρÜκη
(2010) ΕλληνικÞ Ιστορßα: Προúστορßα και αρχαúκοß χρüνοι, Η ΚαθημερινÞ
(2008) Παγκüσμια μυθολογßα, ΕκδοτικÞ Αθηνþν [κεßμενα, επιμÝλεια]
(2007) ΕλληνικÞ ιστορßα, ΕκδοτικÞ Αθηνþν
(1986) ΕλληνικÞ μυθολογßα, ΕκδοτικÞ Αθηνþν
(1986) ΕλληνικÞ μυθολογßα: Οι Þρωες: ΤοπικÝς παραδüσεις, ΕκδοτικÞ Αθηνþν
(1986) ΕλληνικÞ μυθολογßα: Οι θεοß, ΕκδοτικÞ Αθηνþν

ΜεταφρÜσεις
(2007) ΕμπεδοκλÞς, Προσωκρατικοß: ΕμπεδοκλÞς, ΣτιγμÞ [επιμÝλεια, μετÜφραση]
(2000) ΗρÜκλειτος, Προσωκρατικοß: ΗρÜκλειτος, ΣτιγμÞ
(1992) ΗρÜκλειτος, Περß φýσεως, ΠαπαδÞμας Δημ. Ν. [επιμÝλεια, μετÜφραση, επιμÝλεια σειρÜς]

Λοιποß τßτλοι:
(1992) Οι θρησκεßες, ΕκδοτικÞ Αθηνþν [επιμÝλεια]
(1989) Παγκüσμια μυθολογßα, ΕκδοτικÞ Αθηνþν [επιμÝλεια]

     Ο ΕυÜγγελος Ν. Ροýσσος Ýφυγε απü τη ζωÞ το μεσημÝρι της ΚυριακÞς 28 ΦλεβÜρη 2016 σε ηλικßα 85 ετþν. Τα τελευταßα χρüνια ζοýσε στη ΣτÝγη ΑγÜπης, Ýναν οßκο ευγηρßας κÜπου στη Παιανßα. “Εκεß, στο μικροý εμβαδοý δωμÜτιü του, ακοýγοντας πÜντα το 3ο Πρüγραμμα της ελληνικÞς ραδιοφωνßας, συνÝγραψε το βιβλßο του για τον Φερεκýδη τον Σýριο, μια χειρüγραφη-καλλιγραφημÝνη πραγματεßα (2010). Και παρÜλληλα, προσπÜθησε να ολοκληρþσει την επüμενη μελÝτη του για το Τοπωνυμικü Σýρου. ¸να Ýργο ζωÞς, καθüλου εýκολο”, σημειþνει η Ιστορικüς ΤÝχνης κ. Μαρßζα Δαλεζßου, που βρισκüτανε στο πλευρü του μÝχρι και την ýστατη στιγμÞ.
     Εßμαστε λßγοι κι ανεπαρκεßς για να σχολιÜσουμε τον σημαντικü φιλüσοφο, συγγραφÝα κι ερευνητÞ που τßμησε üχι μüνο το νησß του αλλÜ και τη χþρα μας. Ας παραδþσουμε τη σκυτÜλη σε ανθρþπους που εßναι γνωστοß για τη προσωπικüτητÜ τους, το επιστημονικü τους Ýργο και τη πνευματικÞ τους κατÜρτιση και καλλιÝργεια. Ο καθηγητÞς καρδιολογßας, ο σπουδαßος Συριανüς επιστÞμων ΔημÞτρης ΣιδερÞς, Þτανε κοντÜ στον ΕυÜγγελο üταν Üφησε την τελευταßα του πνοÞ. Τον αποχαιρÝτησε με συγκßνηση και του Ýκλεισε τα μÜτια. «… οι φßλοι σου θα σε σκÝφτονται πÜντα και θα σε τιμοýν, üσο κι αν εσý, ο περÞφανος, ο τιτÜνας, απÝφευγες τις τιμÝς που σου Ýπρεπαν. Νιþθω περÞφανος που σε εßχα φßλο, ΕυÜγγελε. Κι η γενÝτειρÜ μας νιþθει περÞφανη για σÝνα…» . Λßγες σκÝψεις που ψιθýρισε ο Δ. ΣιδερÞς στον ΕυÜγγελο που ιδιαßτερα εκτιμοýσε.



     Εßναι πολλÜ τα τιμητικÜ σχüλια αξιüλογων ανθρþπων, που γρÜφτηκαν και ακοýστηκαν, για το μεγÜλο πνευματικü Ýργο και την επιστημονικÞ προσφορÜ του Ροýσσου στην ΕλλÜδα.
     Τρßτη 1η Μαρτßου 2016 Ýγινε η κηδεßα του στην ΑθÞνα, στο νεκροταφεßο ΚαισαριανÞς. Το ΔÞμο Σýρου-Ερμοýπολης αντιπροσþπευσε ο αντιδÞμαρχος κ. Α. Αθανασßου και τη ΠεριφÝρεια ο κ. Τζþρτζης Μακρυωνßτης. ΦυσικÜ κι ο καλλßτερος του φßλος κι επß χρüνια Üξιος συνεργÜτης του, κ. ΔημÞτρης Βαρθαλßτης που Þτανε κοντÜ του μαζß με τον Δ. ΣιδερÞ και την Μαρßζα Δαλεζßου τις τελευταßες στιγμÝς της ζωÞς του, τον αποχαιρÝτησε με συγκινητικÜ λüγια γεμÜτα αγÜπη, εκτßμηση και θαυμασμü:

ΠολυαγαπημÝνε μου ΕυÜγγελε

Εßναι πραγματικÜ δßκαιο να σ’ επαινÝσω μπροστÜ σ’ üλους αυτοýς τους συγγενεßς και τους φßλους σου, οι οποßοι Þρθαν σÞμερα να σ’ αποχαιρετßσουν.
Να πως σ’ Ýχω χαρακτηρßσει μετÜ απü 28 χρüνια, που Þμαστε κολλητοß φßλοι, και κÜθε ΚυριακÞ συναντιüμαστε. Στην αρχÞ μÜλιστα τρþγαμε και μαζß Þ σπßτι μου, Þ στην ταβÝρνα, Þ στο σπßτι σου.
¹σουν αγαπητüς, αδαμÜντινος αθüρυβος, Üκακος, αληθινüς, ανθρþπινος, αξιοπρεπÞς, απλüς, αριστοκρÜτης, Üρχοντας, αφοσιωμÝνος, βαθυστüχαστος, γαλÞνιος, γενναιüδωρος, γλυκüς, δημιουργικüς, διαβαστερüς, ειλικρινÞς, Ελληνοκεντρικüς, ενÞμερος, εξαιρετικüς, εργατικüς, ευαßσθητος, ευγενικüς, Ευρωπαßος, ευτυχισμÝνος, Þρεμος, ιδιοφυÞς, καλλιεργημÝνος, καλοσυνÜτος, καταξιωμÝνος, κλασικüς, κοινωνικüς, μεγαλοπρεπÞς, μεγαλοφυÞς, μορφωμÝνος, οραματιστÞς, πιστüς, ποιητÞς, σεμνüς, σοφüς, Συριανüς, τρυφερüς, χαμογελαστüς, χαρισματικüς, Ýνας αληθινüς ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ.
Θα αναφÝρω και μερικÜ δικÜ σου αποφθÝγματα τα οποßα σε χαρακτÞριζαν και προσπαθþ κι εγþ να τα εκφρÜσω:


   «Τα λüγια του ανθρþπου δεßχνουν τη ψυχÞ του»

   «ΚανÝνας ανθρþπινος κüπος δεν εßναι μÜταιος».

   «Η ΨυχÞ πρÝπει να εßναι γαλÞνια, χωρßς μßσος, χωρßς κακßα, χωρßς Ýχθρα, χωρßς υπερηφÜνεια»

   «Ο καθÝνας μας εßναι μοναδικüς. Να μη συγκρßνουμε με κανÝναν Üλλον».

     Αυτü το αφιÝρωμα στη μνÞμη του εßναι επιθυμßα πολλþν φßλων και θαυμαστþν του Ýργου του, που επß τüσα χρüνια εργÜστηκε και πρüσφερε στη «πνευματικÞ αγορÜ» της ΕλλÜδας!

     Ας μιλÞσει κι ο ßδιος. –απü το λüγο που απηýθυνε σε Ýνα συνÝδριο:

     «ΓεννημÝνος και μεγαλωμÝνος στην Σýρο, Üκουσα, εξ απαλþν ονýχων, το üνομÜ του ως τοπικü θρýλο. Εξ αρχÞς Þθελα να γρÜψω γι’ αυτüν τον μακρυνü πρüγονο, τον αρχαιüτερο Συριανü συγγραφÝα, για τον οποßο δεν εßχε γρÜψει κανÝνας ¸λληνας επιστÞμονας. ΑνÝβαλλα επß δεκαετßες το εγχεßρημα, επειδÞ δεν Ýνοιωθα επαρκÞς για την ερμηνεßα του Φερεκýδειου Ýργου. Τýχη αγαθÞ, ασχολÞθηκα περισσüτερο απü μισüν αιþνα με την μελÝτη της ελληνικÞς αρχαúκÞς κοινωνßας και του πολιτισμοý της. Στην ηλικßα που Ýφτασα τþρα, αναβολÝς κι αναστολÝς δεν Ýχουν πια νüημα. ´Ετσι, παρÝδωσα το χειρüγραφο. Το βιβλßο περιÝχει, στο πρωτüτυπο και σε μετÜφρασÞ μου, üλα τα σωζüμενα αποσπÜσματα, καθþς και αρχαιοελληνικÝς, λατινικÝς και βυζαντινÝς μαρτυρßες για την ζωÞ και το Ýργο του. Εßμαι ικανοποιημÝνος που αξιþθηκα να καταρτßσω την πληρÝστερη συλλογÞ κειμÝνων για τον Φερεκýδη, παγκοσμßως, θα επιτρÝψετε να πþ. Το βιβλßο μου περιλÜμβανει τουλÜχιστον 4πλÜσια περισσüτερα αποσπÜσματα απ’ ü,τι τα μνημειþδη ‘Σωζüμενα των Προσωκρατικþν’ του Ντιλς. Ωστüσο, το μεγαλýτερο μÝρος του μüχθου δεν απαιτÞθηκε για την συνολικÞ κατÜρτιση του κειμÝνου Þ την μετÜφραση, αλλÜ για τον ερμηνευτκü σχολιασμü.
     Ο Φερεκýδης διαβοÞθηκε στην αρχαιüτητα σαν δÜσκαλος του Πυθαγüρα, σαν Ýνας απü τους επτÜ σοφοýς, σαν φιλüσοφος και αντßζηλος του Αναξßμανδρου, αυτοý του πρωτοπüρου της ελληνικÞς φιλοσοφßας και επιστÞμης. Δεν εßναι τßποτα απ’ αυτÜ. ΑνÞκει στην προεπιστημονικÞ κοινωνßα, στην μυθοκρατικÞ παρÜδοσÞ της, που εξηγοýσε τα φυσικÜ μεγÝθη φορþντας σ’ αυτÜ το προσωπεßο διαφüρων θεοτÞτων. ΠαρÜδειγμα: «… Ýλεγε üτι σε ¸ρωτα εßχε μεταβληθεß ο Δßας, üταν Ýμελλε να δημιουργÞσει, üτι δηλαδÞ, συνιστþντας τον κüσμο απü τα αντßθετα, σε ομÜδες και σε φιλßα οδÞγησε, και ταυτüτητα σε üλα Ýσπειρε και Ýνωση που περνÜει μÝσα απü üλα» (Πρüκλος, Εις ΠλÜτωνος τον Τßμαιον, 32c Diehl). Επßσης: «Ο Ζεýς και ο Χρüνος Þσαν πÜντα και η Χθονßη. Στην Χθονßη δüθηκε το üνομα Γη, üταν ο Ζεýς τÞς Ýδωσε την γη ως προνüμιο» (ΔιογÝνης ΛαÝρτιος, 1.119. Long). Και το εξαιρετικÞς ποιητικüτητας: «…Κι αφοý Ýφτασε η τρßτη μÝρα του γÜμου, τüτε ο Ζευς κατασκευÜζει πÝπλο μεγÜλο και üμορφο και πÜνω σ’ αυτü κεντÜει τη Γη και τον Ωκεανü και του Ωκεανοý τα δþματα…»
(Greek Papyri, Ed. B.P. Grenfell – A.S Hunt: Oxford 1897, Milano1972, 23).
    
Εβßωσα την αρχαßα ελληνικÞ φιλοσοφßα ως Ýναν χþρο ελευθερßας με μεγÜλα περιθþρια για την ανÜπτυξη της προσωπικüτητÜς μου και την προσωπικÞ μου Ýκφραση. Ξεκινþντας την σταδιοδρομßα μου Ýνοιωσα αυτονοÞτη την ανÜγκη να σταθþ στο σημεßο εκκßνησης, στους Προσωκρατικοýς. Η αφετηρßα της ΠροσωκρατικÞς Φιλοσοφßας εßναι η αφετηρßα της ελληνικÞς φιλοσοφßας, και της φιλοσοφßας γενικÜ.
     Οι δυσκολßες στην μετÜφραση και στον ερμηνευτικü σχολιασμü των προσωκρατικþν κειμÝνων ανÜγονται κυρßως στην αποσπασματικÞ παρÜδοσÞ τους, με επακüλουθο τü να μας λεßπουν πολλÜ απü τα συμφραζüμενα τüσο των κειμÝνων καθ’ εαυτÜ üσο και της εποχÞς τους. Εξ Üλλου, τüτε, η γλþσσα της φιλοσοφßας και η ορολογßα της επιστÞμης δεν Ýχουν ακüμα διαμορφωθεß. Οι πρþτοι φιλüσοφοι καλοýνται να οικοδομÞσουν μαζß με την φιλοσοφßα, και την γλþσσα της και την ορολογßα της. Οι μεταφρÜσεις μου Ýγιναν ανεπιφýλακτα αποδεκτÝς. Μεγαλýτερο üμως μüχθο, επαναλαμβÜνω, απαßτησε ο ερμηνευτικüς σχολιασμüς.
     Ο ΗρÜκλειτος* üταν μιλÜ για πρÜγματα της κοινωνßας, της θρησκεßας και της πολιτικÞς τα λÝει «Ýξω απ’ τα δüντια», χωρßς να φυλÜγεται για ενδεχüμενο δßωξÞς του. Ο χαρακτηρισμüς τοý «σκοτεινοý» εξηγεßται απü το üτι αυτüς, κατ’ εξοχÞν, μεταχειρßζεται συχνüτατα παρομοιþσεις, μεταφορÝς, γνωμικÜ, αινßγματα, γρßφους, αλληγορßες που στοχεýουν σε πρüσωπα, ομÜδες, αντιλÞψεις και καταστÜσεις μη αναγνωρßσιμες Üμεσα απü τους μεταγενÝστερους. Παραδεßγματα: «Τα γουροýνια ευχαριστιοýνται στον βοýρκο. Τα γαúδοýρια προτιμοýν τα Üχυρα απü το χρυσÜφι. Τα σκυλιÜ γαυγßζουν üποιον δεν γνωρßζουν». ΕπιπλÝον, το κλειδß της διδασκαλßας του δεν το πιÜνει κανεßς με την πρþτη ματιÜ. ¸τσι, ο αναγνþστης, üταν δεν συγκρατεß üτι για τον ΗρÜκλειτο μοναδικÞ εστßα του σýμπαντος εßναι η φωτιÜ και üτι τα πρÜγματα του κüσμου εßναι μεταπτþσεις αυτÞς της εστßας, μÝνει απορημÝνος üταν, λ.χ., ο φιλüσοφος ταυτßζει τα ζωντανü σþμα και το νεκρü σþμα.
     Η Ýρευνα-διατριβÞ μου, που εγκρßθηκε με παναριστεßα απü το ΑριστοτÝλειο, κατÝληγε στο συμπÝρασμα üτι ο ΗρÜκλειτος δεν Þταν στις προτεραιüτητες του Πλωτßνου. Τα τελευταßα 50 χρüνια οι Προσωκρατικοß προσÝχτηκαν περισσüτερο απ’ üσο παλαιüτερα. Με την θαρραλÝα και αρχÝγονη σκÝψη τους μποροýν να λυτρþσουν τους αυριανοýς πολßτες απü τα μυθολογÞματα και τα ιδεολογÞματα και να τους διευκολýνουν στην προσπÜθειÜ τους να λÝνε τα σýκα σýκα και την σκÜφη σκÜφη. Το üτι οι Προσωκρατικοß Ýθεσαν πρþτοι üλα τα προβλÞματα που απασχολοýν τον Üνθρωπο στην διαδρομÞ της ιστορßας του, αναγνωρßζεται γενικÜ απü την παγκüσμια φιλοσοφικÞ κοινüτητα.
     Δεν κυκλοφοροýσαν, τüτε στη Γερμανßα üπου φοιτοýσα, ελληνικÝς μεταφρÜσεις των Προσωκρατικþν. ΔιÜβαζα üμως μεταφρÜσεις Üλλων φιλοσοφικþν Ýργων, που εßχαν εκπονÞσει οι: ΙωÜννης ΓρυπÜρης, ΙωÜννης Θεοδωρακüπουλος, ΕυÜγγελος Παπανοýτσος, ΙωÜννης ΣυκουτρÞς, Βασßλειος ΤατÜκης κ.α.
     Τα αισθÞματÜ μου διαφαßνονται απü την απÜντησÞ μου στο δεýτερο ερþτημÜ σας. Η μελÝτη των Προσωκρατικþν Φιλοσüφων εßναι απü τα ελÜχιστα πρÜγματα που δεν με απογοÞτευσαν στην ζωÞ μου
».

     ΤÝλος, πριν απ’ üλα, να προστεθεß εν απüσπασμÜ του απü την εισαγωγÞ του, στο βιβλßο του «ΕμπεδοκλÞς»:

   «…Ως Ýργα του ΕμπεδοκλÞ αναφÝρονται η "ΞÝρξου διÜβασις", το "Προοßμιον εις Απüλλωνα", τα "ΦυσικÜ" Þ "Περß φýσεως" και οι "Καθαρμοß". Επßσης παραδßδεται üτι ο ΕμπεδοκλÞς εßχε γρÜψει ακüμα τραγωδßες, πολιτικοýς λüγους και ιατρικÜ συγγρÜμματα, χωρßς üμως να αναφÝρονται σχετικοß τßτλοι Ýργων. Ωστüσο, ü,τι Ýχει περισωθεß απü το σýνολο της συγγραφικÞς παραγωγÞς του εßναι αποσπÜσματα, που ανÞκουν αποκλειστικÜ στα "ΦυσικÜ" και στους "Καθαρμοýς". Στα αποσπÜσματα αυτÜ φαßνεται καθαρÜ τüσο ο πληθωρικüς λüγος του συγγραφÝα τους üσο και τα πολλαπλÜ διαφÝροντÜ του, γνωρßσματα που βÝβαια καθιστοýν αξιüπιστη την παρÜδοση για πολυμερÞ και Ýντονη συγγραφικÞ δραστηριüτητα του ΕμπεδοκλÞ. Απü τα αποσπÜσματα αυτÜ φαßνεται επßσης να δικαιþνεται σχετικÜ τüσο η κρßση üτι ο ΕμπεδοκλÞς Þταν "δεινüς περß την φρÜσιν" üσο και η παρÜδοση üτι υπÞρξε πρüδρομος της ΡητορικÞς και δÜσκαλος του σοφιστÞ Γοργßα. [...]»

      Παρατßθεται κι Ýν Üρθρο του δημοσιευμÝνο σε τοπικÞ εφημερßδα για τα χρüνια του εξαταξßου γυμνασßου που παρακολοýθησε στη Σýρα:

     Απü τη μαθητεßα μου στο ΓυμνÜσιο προηγÞθηκε η μαθητεßα μου στα συριανÜ τυπογραφεßα. Εßχα τελειþσει το Δημοτικü στην ΚατοχÞ. Η προοπτικÞ Þταν να γραφτοýν τα ονüματÜ μας στον κατÜλογο των νεκρþν εξ’ ασιτßας. Που σκÝψη για γρÜμματα. Η θητεßα του πατÝρα μου και του μεγαλýτερου αδελφοý μου στον κüσμο της τυπογραφßας μου εßχε Þδη χαρÜξει το δρüμο προς τα εκεß.
     Στα συριανÜ τυπογραφεßα γνþρισα ανθρþπους που αποδεßχτηκαν για μÝνα σημεßα πνευματικοý και ηθικοý προσανατολισμοý: τυπογρÜφους, δημοσιογρÜφους, λüγιους, λογοτÝχνες, διανοουμÝνους, συγγραφεßς. ΚÜτι απü üλα τοýτα Þταν και ο Γιþργος Κυπραßος. Αυτüς Ýπαιξε τον αποφασιστικü ρüλο στη μεγÜλη στροφÞ μου. ¸να πρωß μου εßπε με ýφος πατρικü. Εσý να μη μεßνεις εδþ μÝσα. Να πας να μÜθεις γρÜμματα. Συγχρüνως μου Ýδωσε Ýνα σημεßωμα του προς τον γυμνασιÜρχη Αντþνιο Ροýσσο, παρακαλþντας τον να φροντßσει για την εγγραφÞ μου στο ΓυμνÜσιο.
     To ΓυμνÜσιο παρÜ τις μεγÜλες ελλεßψεις της μετακατοχικÞς περιüδου, λειτουργοýσε με σχετικÞ επÜρκεια σε προσωπικü . Προφανþς διüτι Þταν στην Ýδρα της εκπαιδευτικÞς περιφÝρειας. Οι περισσüτεροι απü τους εκπαιδευτικοýς Þταν üχι μüνο καλοß επαγγελματßες, αλλÜ εßχαν και ανθρωπιÜ και üραμα παιδεßας. Εντονüτερη και διαρκÝστερη Þταν η παρουσßα των φιλολüγων. ¹ταν και οι πιο πολλοß. ΘυμÜμαι τον γυμνασιÜρχη, που, üταν δßδασκε εßχε πÜντα Ýνα δÜκρυ για τον Οιδßποδα του ΣοφοκλÞ και για τη ΦαρμακωμÝνη του Σολωμοý, θυμÜμαι τον ΙωÜννη Θωμüπουλο, που αργüτερα δßδαξε σε πανεπιστÞμια της Πολωνßας και της Σουηδßας και ολοκλÞρωσε τη σταδιοδρομßα του ως διευθυντÞς της ΕθνικÞς ΒιβλιοθÞκης, θυμÜμαι τον Γιþργο Ζευγþλη, που εργÜστηκε στα ΚÝντρα Ερευνþν της Ακαδημßας Αθηνþν και Ýγινε και εκπαιδευτικüς σýμβουλος, θυμÜμαι τον Αντþνιο ΚανÜκη, που εßχε μεταφρÜσει και σχολιÜσει πολλÜ αρχαßα ελληνικÜ κεßμενα, αναφερüμενα στη Μυθολογßα, ακüμα θυμÜμαι τον ΙωÜννη ΡÜγκο, τον Νικüλαο Παλαιολογüπουλο και τον Νικüλαο Χρυσü. Χωρßς αυτοýς ßσως δεν θα εßχα αποφασßσει, Þδη απü τα πρþτα γυμνασιακÜ μου χρüνια, να γßνω φιλüλογος.
     Μερικοß απü τους καθηγητÝς δεν αρκοýνταν στα εκπαιδευτικÜ τους καθÞκοντα, αλλÜ μετεßχαν πρüθυμα και στη ζωÞ της συριανÞς κοινωνßας με καλλιτεχνικÝς εκδηλþσεις, θεατρικÝς παραστÜσεις, διαλÝξεις, συζητÞσεις, επιστημονικÝς Ýρευνες και δημοσιεýματα σε τοπικÜ Ýντυπα, υπογρÜφοντας τα κεßμενα του ως Αρς (= Αντþνιος Ροýσσος), ¢νκαν (= Αντþνιος ΚανÜκης), Θωμ-ς (= ΙωÜννης Θωμüπουλος) κ.α. ΘυμÜμαι τον καθηγητÞ Φυσικþν Στυλιανü ΜÜλλη, που Þταν πολý αυστηρüς και ακριβολüγος στο μÜθημÜ του, αλλÜ στο τÝλος της σχολικÞς χρονιÜς Ýβαζε τα πιο εýκολα θÝματα, για να μπορÝσουν üλα τα παιδιÜ να γρÜψουν καλÜ. ΘυμÜμαι και τον επßσης καθηγητÞ των Φυσικþν Αντþνιο ΤÜντουλο με την αξιαγÜπητη οικογÝνειÜ του. ΘυμÜμαι τη σýζυγο του στην ΚατοχÞ, φορþντας τη στολÞ του Ερυθροý Σταυροý, να τρÝχει να βοηθÞσει τον κÜθε δυστυχισμÝνο. ¸χω μπροστÜ μου, σαν σε üνειρο, το σπßτι τους στου Χειμþνα, στην οδü ΟμÞρου, τη στιγμÞ που μüλις οι τελευταßοι Γερμανοß στρατιωτικοß Üφησαν πßσω τους το ΛιμÜνι, η οικογÝνεια ΤÜνταλου Üπλωσε στα μπαλκüνια της μια τερÜστια αγγλικÞ σημαßα, που τη φýλαγαν με κßνδυνο της ζωÞς τους.
     Στα γυμνασιακÜ μου χρüνια δεν Þταν οýτε Ýνας απü τους καθηγητÝς Συριανüς, οýτε φιλüλογος οýτε απü τις Üλλες ειδικüτητες. Πολλοß Þταν απü τα γýρω νησιÜ, οι περισσüτεροι απü τη ΝÜξο, μερικοß απü τη Σαντορßνη και την Αμοργü. Δεν θυμÜμαι αν τüτε απαγορευüταν στους εκπαιδευτικοýς να υπηρετοýν στον τüπο της καταγωγÞς τους Þ αν οι Συριανοß δεν εßχαν ενδιαφÝρον να σπουδÜσουν και να εργαστοýν στην εκπαßδευση. ΘυμÜμαι τους καθηγητÝς που, üταν τους αποχαιρÝτησα, για την εισαγωγÞ μου στη φιλοσοφικÞ ΣχολÞ, με προÝπεμψαν με την ευχÞ να κÜνω την αρχÞ να ενδιαφερθοýν και Üλλοι Συριανοß για τη Φιλολογßα. Απü την τÜξη μου, καμßα σαρανταριÜ παιδιÜ, δυο πÞγαν στα ΝομικÜ, δυο στην ΙατρικÞ και δυο στη Θεολογßα, ο Ýνας Ýγινε ο μητροπολßτης ΚαστοριÜς Γρηγüριος Παπουτσüπουλüς. Οι περισσüτεροι ακολοýθησαν τα ναυτικÜ επαγγÝλματα.
     Οýτε και ο μαθητικüς πληθυσμüς Þταν συριανüς στο σýνολο του. Πρüφτασα την εποχÞ που τα περισσüτερα νησιÜ των ΚυκλÜδων δεν εßχαν πλÞρη εξατÜξια γυμνÜσια. Εßχαν ημιγυμνÜσια, δηλ. τους Ýλειπαν οι ανþτερες τÜξεις. ¸τσι, üσα παιδιÜ Þθελαν να ολοκληρþσουν τη γυμνασιακÞ τους μüρφωση, Þταν αναγκασμÝνα να φοιτÞσουν Þ στην Ýδρα της εκπαιδευτικÞς περιφÝρειας Þ üπου Üλλοý υπÞρχαν πλÞρη εξατÜξια γυμνÜσια. ¹ταν ακüμα παιδιÜ κρατικþν λειτουργþν, που υπηρετοýσαν στη Σýρα, παιδιÜ ιδιωτικþν υπαλλÞλων απü Üλλους τüπους, επιχειρηματιþν μεταναστþν, ακüμα και πολιτικþν φυγÜδων.
     Στα χρüνια της μαθητεßας μου υπηρετοýσε στη Συρßα ο ΕισαγγελÝας Εφετþν ΕυÜγγελος ΜπÝης. Εßχε μαζß του και την οικογÝνειÜ του. Εßχε δýο γιοýς. Και οι δýο φοιτÞσαν στο ΓυμνÜσιο. Με τον Ýνα βρεθÞκαμε για Ýνα διÜστημα στην ßδια τÜξη. ¹ταν ο Κþστας ΜπÝης, που διÝπρεψε ως καθηγητÞς στη ΝομικÞ ΣχολÞ του Πανεπιστημßου Αθηνþν και ως Γενικüς ΓραμματÝας της ΒουλÞς των ΕλλÞνων και της Προεδρßας της Δημοκρατßας. Ευτýχησε να Ýχει μαθητÞ και συνεργÜτη του τον πρüωρα χαμÝνο κορυφαßο συριανü διανοοýμενο ΜÜρκο ΔομÝνικου ΦρÝρη. Την ßδια εποχÞ με τον ΜπÝη Þταν στη Σýρα, επßσης με την οικογÝνειÜ του, και ο ειρηνοδßκης ΔεκλερÞς. Τα δýο του παιδιÜ, γιος και κüρη, üχι μüνο μορφþθηκαν εδþ αλλÜ πÞραν και συζýγους απü την Ερμοýπολη, ο γιος την αδελφÞ του συμμαθητÞ του ΑλÝξανδρου ΓεννÜδιου και η κüρη τον συμμαθητÞ μου Παναγιþτη Τσαοýσογλου, που σταδιοδρüμησε στις θετικÝς επιστÞμες. Δε θυμÜμαι αν ο ειρηνοδßκης εßχε κι Üλλο γιο, που σταδιοδρüμησε στην ΑμερικÞ. Επßσης δε θυμÜμαι αν ο δικαστÞς ΚαραμπÝτσος εßχε γιο, που μορφþθηκε στο συριανü ΓυμνÜσιο και σταδιοδρüμησε και αυτüς στην ΑμερικÞ. ΘυμÜμαι üμως την κüρη του, τη ΒÝρα, που μορφþθηκε στο ΓυμνÜσιο ΘηλÝων και Ýγινε φιλüλογος. Ο Μßμης ο ΔεκλερÞς αναδεßχτηκε επιφανÞς νομομαθÞς, αντιπρüεδρος του Συμβουλßου Επικρατεßας και εκπρüσωπος παγκüσμιων οργανισμþν για την προστασßα του περιβÜλλοντος. ¸να στιγμιüτυπο απü τις συνεδριÜσεις της ΒουλÞς αφÞνει να διαφανεß το κýρος του ανθρþπου. Συζητοýσαν πÜνω σε κÜποιο θÝμα, και η κυβÝρνηση δεχüταν τα πυρÜ της Αντιπολßτευσης. Τüτε σηκþθηκε ο πρωθυπουργüς, ο ΜητσοτÜκης, και πληροφüρησε το σþμα üτι «επ’ αυτοý Ýχει αποφανθεß ο κýριος ΔεκλερÞς». Και η Αντιπολßτευση εσßγησε.
     Απü την Αμοργü εßχαν Ýρθει ο ΓιÜγκος Οικονομßδης, που Ýγινε δÜσκαλος, και ο ΜιχÜλης ΜωραúτÜκης, που Ýγινε φιλüλογος. Με τον δεýτερο η φιλßα εßχε μεγαλýτερη διÜρκεια και απü τα μαθÞματα και απü τα φοιτητικÜ μου χρüνια. Ο ΜωραúτÜκης εßχε συγγενεßς και στη Σýρα και στην ΑθÞνα. ¹μουν συχνÜ ο καλεσμÝνος τους. Στο αθηναúκü σπßτι γνþρισα μια μικρÞ εξαδÝλφη του, μαθÞτρια, ευφυÝστατη και προικισμÝνη με ισχυρÞ βοýληση. ¸γινε η επιφανÞς καθηγÞτρια της Αρχαιολογßας Λßλα Μαραγκοý. Η μητÝρα της Þταν ΑμοργιανÞ και ο πατÝρας της Τηνιακüς. Αδελφüς του πατÝρα της Þταν ο ιδιαßτερα σεβαστüς στη συριανÞ κοινωνßα Γενικüς Αρχιερατικüς Επßτροπος και πρωθιερÝας του Αγßου ΝικολÜου πατÞρ Γρηγüριος Μαραγκüς. – Τηνιακüς Þταν και Ýνας νεαρüς διÜκος, που Þρθε στο ΓυμνÜσιο μας, για να συμπληρþσει την εκπαßδευση του. ¹ταν μεγαλýτερος απü εμÝνα στην ηλικßα, αλλÜ μικρüτερος στη γυμνασιακÞ τÜξη. Δεν γνωρßζω ποιοι λüγοι τον εμπüδισαν να ολοκληρþσει την εκπαßδευση του στον τüπο του. ΑποφασισμÝνος να υπηρετÞσει την Εκκλησßα, Ýπρεπε να κÜνει τη στρατιωτικÞ θητεßα του πριν απü τη χειροτονßα. Η μüρφωση μποροýσε να συμπληρωθεß και αργüτερα. ¸τσι βρÝθηκα μαχητÞς στον Εμφýλιο πüλεμο. ¢κουσα απü το περιβÜλλον του üτι σε κÜποια επιχεßρηση του εθνικοý στρατοý βρÝθηκε ξαφνικÜ μπροστÜ σε μια νεαρÞ αντÜρτισσα Ýτοιμη να πετÜξει χειροβομβßδα. Εκεßνος πρüφτασε και της Ýπιασε το χÝρι. Ασ’τα αυτÜ, της εßπε, και πÞγαινε στο χωριü σου. Αν σε πιÜσουν οι δικοß μου, θα σε βιÜσουν και θα σε σφÜξουν. Φαßνεται üτι ο λüγος του εßχε αποτÝλεσμα. ¼ταν εκεßνος μετÜ απü μÝρες, κατÝβηκε σ’ Ýνα ποτÜμι της περιοχÞς, για να πλυθεß, η κοπÝλα τον εßδε απ’ το χωριü, του φþναξε απü μακριÜ και τον χαιρÝτισε φιλικÜ. Το διακÜκι απü την ΤÞνο τελεßωσε το ΓυμνÜσιο στη Σýρα, σποýδασε Θεολογßα, Ýγινε αρχιμανδρßτης, ιεροκÞρυκας, ακüμα και δεσπüτης στη Σαντορßνη, πÜνω απ’ üλα üμως Ýμεινε ως το τÝλος Ýνας αξιαγÜπητος φßλος της Σýρου. Αυτüς Þταν ο ΠαντελεÞμων Ρßζος. Τις πρþτες γυμνασιακÝς τÜξεις πÝρασε στη Σýρα, προτοý η οικογÝνειÜ του εγκατασταθεß στην ΑθÞνα, και ο ΜÜνος Ελευθερßου, ο αδιαμφισβÞτητα μεγαλýτερος συριανüς ποιητÞς üλων των εποχþν.
     Στο γυμνÜσιο της Σýρου μορφþθηκε και ο πρþτος Þρωας του αντιδικτατορικοý αγþνα, ο Νικηφüρος ΜανδηλαρÜς. Η μÜνα του τον εßχε στεßλει απü τη ΝÜξο στον αδελφü της, τον λüγιο γιατρü Αντþνιο ΣιδερÞ, σýζυγο της συριανÞς ποιÞτριας Κατßνας ΜπÜιλα και πατÝρα του Νικηφüρου ΣιδερÞ και του ΔημÞτρη ΣιδερÞ, που επßσης μορφþθηκαν στο συριανü γυμνÜσιο και που αργüτερα διακρßθηκαν ο πρþτος ως φυσικüς επιστÞμων και ο δεýτερος ως καθηγητÞς της Καρδιολογßας. Ο τελευταßος μου εßχε πει κÜποτε. Στο σπßτι μας, για μας ο Νικηφüρος Þταν ο μεγαλýτερος αδελφüς μας.

 * ΗρÜκλειτος (~544-483 π.Χ.). ΓεννÞθηκε στην ¸φεσο, γιος του Βλüσωνος με καταγωγÞ απü βασιλικÞ οικογÝνεια και Þταν σ' üλο το βßο του αντßπαλüς του üχλου και της δημοκρατικÞς παρÜταξης. ΥποχρÝωσε σε παραßτηση τον αντßπαλο της ολιγαρχßας Μελανκüμα και εναντιþθηκε στην (αποτυχημÝνη) ιωνικÞ εξÝγερση των δημοκρατικþν κατÜ των Περσþν. Για τους ΕφÝσιους συμπολßτες του που εξüρισαν τον καλýτερο ΕφÝσιο, τον Ερμüδωρο, Ýλεγε üτι πρÝπει να κρεμαστοýν üλοι αυτοβοýλως και να παραδþσουν την πüλη στους ανÞλικους. Οι δημοκρατικοß ΕφÝσιοι αποφÜσισαν την εξορßα του Ερμüδωρου με το σκεπτικü üτι, απü τους ΕφÝσιους δεν μπορεß να υπÜρχει Ýνας καλýτερος των Üλλων και, αν υπÜρξει, üχι στην ¸φεσο και üχι μεταξý των Εφεσßων! Ο ΗρÜκλειτος απαντοýσε üτι Ýνας εßναι σημαντικüτερος απü 10.000, αν αυτüς εßναι ο καλýτερος. Καλýτερος εßναι δε εκεßνος που προτιμÜει την υστεροφημßα απü την παροδικÞ δüξα.
     Η φιλοσοφικÞ αντßληψη του ΗρÜκλειτου Þταν αντßθετη με την παραδοσιακÞ θρησκεßα και στηριζüταν στις αριστοκρατικÝς αρχÝς. To αντικεßμενο της φιλοσοφßας του δεν εßναι η υλικÞ αρχÞ αυτοý του κüσμου αλλÜ ο εσωτερικüς ρυθμüς, ο Λüγος για τον οποßο ο κüσμος κινεßται και ρυθμßζεται. Ο ΗρÜκλειτος εßναι ο φιλüσοφος του αιþνιου γßγνεσθαι. Η κßνηση αυτÞ του γßγνεσθαι εκφρÜζεται με την συνεχÞ ροÞ του ποταμοý που ολοÝνα ανανεþνεται. ΜÝσα στον Λüγο, ο ΗρÜκλειτος, δÝνει Ýνα μüνο υλικü στοιχεßο, το πυρ. Η ýπαρξη του πυρüς δημιουργεß μαζß με τον Λüγο Ýνα κüσμο Üπειρο, Üναρχο, ανþλεθρο, αυτορυθμιζüμενο που μετατρÝπεται σε ποικßλες μορφÝς. Ο κüσμος αυτüς εßναι η αρμονßα των αντιθÝσεων. Οι αντιθÝσεις δημιουργοýν την ενüτητα των πÜντων με τη σýνθεση τους.
     ΠολλÝς απü τις δραστηριüτητÝς του ΗρÜκλειτου Þταν αινιγματικÝς κι η φιλοσοφßα του ερμηνευüταν δýσκολα, γι' αυτü ονομÜστηκε "σκοτεινüς φιλüσοφος". ¼ταν παρουσιÜστηκε στο σþμα του υδρωπικßα, χþθηκε στην κοπριÜ ενüς βουστασßου, þστε η εκλυüμενη θερμüτητα να απορροφÞσει τα υγρÜ απü το σþμα του. Σ' αυτÞ την κατÜσταση πÝθανε σε ηλικßα 60 ετþν. Απü το Ýργο του "Για τη φýση" διασþθηκαν μüνο αποσπÜσματα. ¼ταν ο ΣωκρÜτης διÜβασε το Ýργο του ΗρÜκλειτου εßπε "... αυτÜ που κατÜλαβα εßναι σπουδαßα, νομßζω üμως üτι εßναι εξßσου σπουδαßα και αυτÜ που δεν μπüρεσα να καταλÜβω". Το γνωστüτερο απü τα αποφθÝγματα του ΗρÜκλειτου "τα πÜντα ρει", αποδüθηκε σ' αυτüν απü τον ΠλÜτωνα, δεν βρÝθηκε üμως σε κÜποιο απü τα διασωθÝντα αποσπÜσματα του Ýργου του.

===============================

             Φýση

Πολλοß, μιλþντας για τη φýση
Ýχουν στο νου τους τα λουλοýδια και τ' αστÝρια,
üχι και τους σεισμοýς και τους κεραυνοýς.
¸χουν στο νου τους τα πουλÜκια και τ' αρνÜκια,
üχι και τα μικρüβια και τα λιοντÜρια.

Στον κÞπο του Γηροκομεßου
μια γιαγιÜ που τα Ýχει χαμÝνα
βλÝποντας να τραβοýν φωτογραφßες με ρωτÜει :
-Ποιüς εßν' αυτüς που μας φωτογραφßζει;
-Ο διευθυντÞς του Γηροκομεßου, της απαντþ.
-Και το Γηροκομεßο που εßναι; ΡωτÜει πÜλι.

¢λλη γιαγιÜ που τα Ýχει τετρακüσα
μου εκμυστηρεýεται
üτι πολý θα Þθελε
να ζει μÝσα στη φýση.

ΑυτÝς οι δυü γιαγιÜδες
Ýχουν Ýνα κοινü γνþρισμα,
νομßζουνε κι οι δυü
πως βρßσκονται Ýξω απ´ αυτü
που μας περιβÜλλει.

Φως Εκ Φωτüς

ΓενηθÞτω φως.
Και εγÝνετο φως.
Φως εις αποκÜλυψιν.
Νυν πÜντα και πεπλÞρωται φωτüς.
Το φως þσπερ ιμÜτιον.
Φως ιλαρüν.
Το φως της γνþσεως.
Το φως του κüσμου.
Εν τω φωτß σου οψüμεθα φως.
Διüτι φως τα προστÜγματÜ σου.
Ω φως των οφθαλμþν μου.
Εßδομεν το φως το αληθινüν.
Εσημειþθη εφ' ημÜς το φως του προσþπου σου.

      Θεολογßα

Τι θεüς κι αυτüς!
Δεν μπορεß να φτιÜξει
Δýο ανθρþπους της προκοπÞς!

Τι Üνθρωποι κι αυτοß!
Δεν μπüρεσαν να φτιÜξουν
¸να θεü της προκοπÞς!

Θεüς ΑνθρωποφÜγος

ΘεοσεβÞς μÞτηρ
κατÝλαβε το πενταετÝς θυγÜτριον αυτÞς
αυνανιζüμενον.
ΩδÞγησε τοýτο ενþπιον εικüνος της ΘεομÞτορος
και απÞτησε παρ' αυτοý
να ορκισθÞ γονυκλινþς
üτι ουδÝποτε πλÝον
θα ψαýση δια της χειρüς
το υπογÜστριον.

Με την πÜροδον των ετþν
η τρυφερÜ κορασßς
ηýξανεν εις παρÜστημα και κÜλλος,
απÝβη δε συναρπαστικÞ νεανßς
καταθÝλγουσα τους Üρρενας.

Υπανδρεýθη ενωρßς
υπεßκουσα εις την εκλογÞν και την απüφασιν
των γεννητüρων αυτÞς,
οßτινες εθεþρησαν üλως περιττüν
να ενδιαφερθþσι και περß της γνþμης της μελλονýμφου.

¸φερε εις την ζωÞν Üξια τÝκνα,
χωρßς üμως αυτÞ ποτÝ και ν' απολαýση
τα δþρα τα χρυσÜ της Αφροδßτης,
χωρßς ποτÝ ν' αξιωθεß των οργασμþν.

Διεζεýχθη προτοý την εγκαταλεßψουν τα θÝλγητρÜ της,
τα οποßα αξιüλογοι Üνδρες κατÜ καιροýς εκαρπþθησαν,
δυστυχþς χωρßς συμμετοχÞν της.

ΠολλÜκις επαρηγορÞθη με την σκÝψιν
üτι υπÜρχει και τýχη χειροτÝρα απü την ιδικÞν της,
üπως η κρατοýσα και σÞμερον εις τινας φυλÜς τÜξις,
καθ' ην εν περιπτþσει βιασμοý γυναικüς
η δικαιοσýνη του θεοý επιβÜλλεται
με θανÜτωσιν της παθοýσης.

Νυν, εις βαθýτατον γÞρας, η Üλλοτε δυστυχÞς καλλονÞ,
ησυχÜζουσα εις την θαλπωρÞν οßκου ευγηρßας,
αναπολεß τα βεβιωμÝνα
και συγχωρεß την Üτεγκτον μητÝρα της,
αναλογιζομÝνη την Üβυσσον
της ανθρωπßνης ηλιθιüτητος.

Φασκελοκουκοýλωστα

Siemens η ζημιÜρα
ΖημιÜ του Δημοσßου.
Απü υπευθýνους.
Με το αζημßωτο.
ΤραβÜτε με κι ας κλαßω.
Οýτε γÜτα οýτε ζημιÜ.
ΓÜτα η Siemens. 
Kαι ζημιÜ η Siemens.

Βατü πεδßο.
ΒατοπÝδιο.
ΟροπÝδιο.
ΛεκανοπÝδιο.
ΝαρκοπÝδιο.
Αλλοý παπÜς κι αλλοý τα ρÜσα του.
Τα ρÜσα δεν κÜνουν τον παπÜ.
Εδþ παπÜς, εκεß παπÜς, που 'ν ο παπÜς;

ΒατοπÝδιο η ΑνατολÞ.
Siemens η Δýση.
ΣκανδÜλω η ΑνατολÞ.
ΣκανδÜλω και η Δýση.

ΜελÝτη ΘανÜτου

Ο θÜνατος δεν εßναι ο δικαστÞς στην Ýδρα του.
Οýτε ο τυφεκιοφüρος του εκτελεστικοý αποσπÜσματος.

Ο θÜνατος δεν εßναι ποινÞ.
ΥπÜρχει μια κοινÞ αιτßα θανÜτου: Η γÝννησÞ μας.

Ο θÜνατος δεν εßναι η τελικÞ πρÜξη.
Εßναι το τÝλος των πρÜξεων.

Δεν εßναι το τελευταßο ταξßδι.
Εßναι το τÝλος του ταξιδιοý.

Δεν εßναι η τελευταßα μας κατοικßα.
Το τßποτε δεν κατοικεß πουθενÜ.

Δεν εßναι ο σκελετüς με το δρεπÜνι στο χÝρι.
Ο θÜνατος δεν εßναι μορφÞ, εßναι αμορφßα.

Ο θÜνατος δεν εßναι το πρüβλημα.
Το πρüβλημα εßναι η ζωÞ.

Ο θÜνατος εßναι βÝβαιος.
Η ζωÞ εßναι αβÝβαιη.

Ο θÜνατος δεν εßναι οντüτητα, εßναι η εξüντωση.

Τα πλην και τα μη και τα üχι της ζωÞς,
το απαγορεýεται εßναι ο θÜνατος.

Το σβÞσιμο του κεριοý που αναλþθηκε εßναι ο θÜνατος.
Το κατÝβασμα του διακüπτη.

Contre Naturam

Γιüς θρησκüληπτων γονÝων.
ΓαλουχÞθηκε με τις πιο στυφÝς διδασκαλßες,
üταν κÞρυκες του επß πþλου üνου,
ντυμÝνοι στα χρυσαφικÜ τους,
μιλοýσαν σε πλÞθη κουρελÞδων πεινασμÝνων
για αμαρτßες Üγνωστες,
απειλþντας με τις φωτιÝς της κüλασης.
Του εßπαν πως το σþμα εßναι εχθρüς
και αμαρτßα η ηδονÞ.

¹ταν Üμαθος και τρομοκρατημÝνος.
¼ταν üμως η ορμÞ της ζωÞς και της νιüτης
Ýσπαζε το φρÜγμα της θεúκÞς απειλÞς,
ο νÝος επιδιδüταν στον αυνανισμü.
Και τüτε Ýβλεπε στον ýπνο του νεκροταφεßα
και μÝλη σφαγμÝνων αλüγων
σκορπισμÝνα πÜνω στις ταφüπλακες.

Το Αýριο Δεν ¸ρχεται

Τρüφιμος του Γηροκομεßου μας
κÜθε πρωß με το ΚαλημÝρα
και κÜθε βρÜδυ με το Καληνýχτα
μας αναγγÝλει με ýφος επßσημο :
-Αýριο θÜ 'ρθει η αδελφÞ μου !

ΚÜθε πρωß και κÜθε βρÜδυ.
Με το ΚαλημÝρα και με το Καληνýχτα.
Χρüνια τþρα.
ΑπαρÜλλαχτα.
Με το ΚαλημÝρα και με το Καληνýχτα.
ΠÜσχει απü νοητικÞ στÝρηση.
Και τη λÝνε Σοφßα!

ΞÜφνου μια μÝρα
η Σοφßα περßχαρη
μας πληροφüρησε
πως η αδελφÞ της Þρθε.
Η επßσκεψη δεν επιβεβαιþθηκε.
¹ταν üνειρο;

Απü την επομÝνη
η Σοφßα Üρχισε πÜλι
να αναγγÝλλει με το γνωστü ýφος της:
-Αýριο θÜ 'ρθει η αδελφÞ μου!
Πρωß βρÜδυ.
Με το ΚαλημÝρα και με το Καληνýχτα.
ΑπαρÜλλαχτα.
Χρüνια τþρα.

Ο ΘÜνατος Του ΠατÝρα

ΘερισμÝνο χωρÜφι,
χüρτα ξερü,
στο κατακαλüκαιρο,
κι οýτε υποψßα νεροý,
δροσιÜς Þ φýλλων.

Και στην Üκρη
ο σκουριασμÝνος σκελετüς ενüς κÜρου.





 

 

Web Design: Granma - Web Hosting: Greek Servers