ÐåæÜ

Ðïßçóç-Ìýèéá

Ï Dali & Åãþ

ÈÝáôñï-ÄéÜëïãïé

Äïêßìéá

Ó÷üëéá-Áñèñá

ËáïãñáöéêÜ

ÅíäéáöÝñïíôåò

ÊëáóóéêÜ

Áñ÷áßá Åëë Ãñáìì

ÄéáóêÝäáóç

ÐéíáêïèÞêç

ÅéêáóôéêÜ

Ðáãê. ÈÝáôñï

Ðëçñ-Ó÷ïë-Åðéêïéí.

Öáíôáóôéêü

Åñ. Ëïãïôå÷íßá

Ãëõðô./Áñ÷éô.

ÊëáóóéêÜ ÉÉ

 
 

ËáïãñáöéêÜ 

Allighieri Dante: Êüëáóç & ÐáñÜäåéóïò ºóá

Σαν να 'ταν η πιο σπλαχνικÞ γυναßκα,
               στη δοýλεψÞ της κÜλεσα το φως,
                      το σκüτος και το λßγο μου καιρü,
-για τß Üλλο Üραγε να 'χα καιρü;

     ΝτÜντε ΑλιγκιÝρι (απü τις ΠÝτρινες Ρßμες του)

  Βιογραφικü

    Ο ΝτÜντε ΑλιγκιÝρι Þταν Ýνας απü τους σημαντικüτερους Ιταλοýς ποιητÝς του Μεσαßωνα. Θεωρεßται ο πρþτος σημαντικüς δημιουργüς στην ιταλικÞ ποßηση ενþ το περßφημο Ýργο του, Θεßα Κωμωδßα, εκτιμÜται σÞμερα ως Ýνα απü τα σημαντικüτερα Ýργα της παγκüσμιας λογοτεχνßας. Πολιτικüς, φιλüσοφος, συγγραφÝας, ποιητÞς και πεζογρÜφος, αποτελοýν μερικÜ απü τα γνωρßσματα του Üντρα αυτοý. Επßσης χρημÜτισε πρÝσβης, πολÝμησε, συμμετεßχε στη κυβÝρνηση, πολιτεýτηκε, διþχτηκε απü τους αντιπÜλους του και καταδικÜστηκε στη πυρÜ, Ýφυγε απü τη πατρßδα του και περιπλανÞθηκε εξüριστος σε πüλεις της Ιταλßας.
     ΓεννÞθηκε στη Φλωρεντßα και καταγüταν απü αρχοντικÞ οικογÝνεια. ΠατÝρας του Þταν ο Alighiero di Bellincione και μητÝρα του η Donna Bella degli Abati, η οποßα πÝθανε üταν ο ΔÜντης Þτανε περßπου πÝντε ετþν. Η ακριβÞς ημερομηνßα γÝννησÞς του δεν εßναι γνωστÞ, ωστüσο ο ßδιος αναφÝρει στα γραπτÜ του πως γεννÞθηκε στον αστερισμü των Διδýμων κι επομÝνως η γÝννησÞ του τοποθετεßται απü τα μÝσα ΜÜη ως τα μÝσα Ιοýνη του 1265 (22 ΜÜη-21 Ιοýνη).
     Σε ηλικßα μüλις 9 ετþν, γνþρισε τη Βεατρßκη ΠορτινÜρι, Ýνα χρüνο μικρüτερη και κüρη του πλοýσιου Üρχοντα Folco Portinari. Η Βεατρßκη αποτÝλεσε τον πρþτο πλατωνικü ÝρωτÜ του, ο οποßος üμως εßχεν Üδοξη κατÜληξη με το θÜνατο της Βεατρßκης το 1290. Το γεγονüς αυτü φαßνεται πως απετÝλεσε και την αφορμÞ να αφοσιωθεß ολοκληρωτικÜ στη ΛατινικÞ λογοτεχνßα, τη φιλοσοφßα και τις επιστÞμες. ΜεταγενÝστερα, η Βεατρßκη παρουσιÜζεται ως κεντρικüς χαρακτÞρας στη Θεßα Κωμωδßα.


                  ΝτÜντε: Απü πßνακα του ΜποτιτσÝλλι

    Λßγα εßναι γνωστÜ για την εκπαßδευση του ΔÜντη. Εßναι κοινÞ εκτßμηση πως του παρασχÝθηκε ιδιωτικÜ κι Ýπειτα συνÝχισε στη Μπολþνια üπου φÝρεται πÜντως να σποýδασε θεολογßα, νομικÜ και φιλολογßα. ΕικÜζεται επßσης πως πρÝπει να Þρθε σε επαφÞ με την ποιητικÞ σχολÞ της Σικελßας. ΑποδεδειγμÝνος εßναι ο θαυμασμüς του ΔÜντη για τον Βιργßλιο. Στη Θεßα Κωμωδßα, που αποτελεß εκτüς των Üλλων και σημαντικÞ βιογραφικÞ πηγÞ, ο ΔÜντης γρÜφει για τον Βιργßλιο:

  "(...) Εσý εßσαι κι ο ποιητÞς κι ο δÜσκαλüς μου, εσý εßσαι και ο μüνος οδηγüς που επÞρα στην üμορφη γραφÞ που ετßμησÝ με".
   -Κüλαση, ωδÞ Α', στ. 85.

    ΥποθÝτουμε γενικÜ πως ο ΔÜντης Þταν Ýνας διανοοýμενος της εποχÞς του και πως τονε χαρακτÞριζε Ýνα ισχυρü πÜθος για τις επιστÞμες και τη λογοτεχνßα. Σε ηλικßα 18 ετþν γνþρισε τους Guido Cavalcanti, Lapo Gianni, Cino da Pistoia και Brunetto Latini, με τους οποßους οργÜνωσε το λογοτεχνικü ρεýμα Dolce Stil Nuovo (Γλυκý ΝÝον ¾φος), το οποßο θεωρεßται ιδιαßτερα σημαντικü στην ιστορßα της ιταλικÞς λογοτεχνßας. ΕιδικÜ ο Brunetto Lattini, υπÞρξε δÜσκαλüς του, ενþ υπÜρχει αναφορÜ στη Θεßα Κωμωδßα (Κüλαση, ωδÞ ΙΕ´, στ. 82) üπου ο ΔÜντης τον ευχαριστεß για üσα του δßδαξε.
    ¼ταν Þτανε 12 ετþν, εßχε υποσχεθεß γÜμο στη Gemma di Manetto Donati, κüρη του Manetto Donati, μÝλος της ισχυρÞς οικογÝνειας Donati. Συμβαλλüμενοι γÜμοι σ' αυτÞ τη νεαρÞ ηλικßα Þταν αρκετÜ κοινü και αφοροýσε μια επßσημη τελετÞ, συμπεριλαμβανομÝνων των συμβÜσεων που Ýχουν υπογραφεß ενþπιον συμβολαιογρÜφου. ΑλλÜ αυτÞ τη φορÜ ο ΔÜντης εßχε ερωτευθεß τη Beatrice Portinari (γνωστÞ επßσης ως Bice), την οποßα γνþρισε για πρþτη φορÜ üταν Þταν μüλις 9. Το 1296 νυμφεýθηκε τελικÜ τη ΓκÝμμα. Εßναι αξιοσημεßωτο πως ο ßδιος ο ΔÜντης δεν αναφÝρει στα γραπτÜ του τßποτα σχετικÜ με αυτÞν. Χρüνια μετÜ το γÜμο του, ισχυρßζεται πως συνÜντησε τη Beatrice και πÜλι, Ýγραψε πολλÜ σονÝττα για κεßνη αλλÜ ποτÝ δεν αναφÝρθηκε στη Gemma σε οποιοδÞποτε απü τα ποιÞματÜ του. Η ακριβÞς ημερομηνßα του γÜμου του, δεν εßναι γνωστÞ: μüνο ορισμÝνες πληροφορßες λÝνε üτι, πριν απü την εξορßα του στο 1301, εßχε τρßα παιδιÜ (Pietro, ο ΙÜκωβος κι Αντωνßα). Η Gemma Ýκανε στο ΔÜντη πολλÜ παιδιÜ. ΠαρÜ το γεγονüς üτι πολλοß Üλλοι στη συνÝχεια, ισχυρßστηκαν üτι εßναι απüγονοι του, το πιθανþτερο εßναι üτι μüνο οι Jacopo, Pietro, Giovanni κι η Αντωνßα Þτανε πραγματικÜ παιδιÜ του. Η Αντωνßα αργüτερα Ýγινε μοναχÞ, λαμβÜνοντας το üνομα ΑδελφÞ Βεατρßκη.
     Τα νεανικÜ χρüνια του ΔÜντη επηρεÜστηκαν Üμεσα απü τις πολιτικÝς καταστÜσεις. Την εποχÞ εκεßνη, η Φλωρεντßα, üπως κι ολüκληρη η Ιταλßα, Þτανε διχασμÝνη ανÜμεσα σε δýο μεγÜλα κüμματα: τους ΓουÝλφους και τους Γιβελßνους. Οι ΓουÝλφοι βρßσκονταν περισσüτερο με το μÝρος του ΠÜπα ενþ οι Γιβελßνοι με τον αυτοκρÜτορα. Απü το 1289 ο ΔÜντης Ýλαβε μÝρος σε πολÝμους εναντßον των Γιβελßνων -συμμετεßχε στην εκστρατεßα κατÜ του ΑρÝτσο, που λÞγει νικηφüρα για τη Φλωρεντßα. ΠολλÝμησε με το ιππικü των Guelph στη μÜχη της Campaldino (11 Ιοýνη 1289). ΑυτÞ η νßκη βοÞθησε για μια αναμüρφωση του συντÜγματος της Φλωρεντßας. Για να λÜβει οποιοδÞποτε ρüλο στη δημüσια ζωÞ, κÜποιος Ýπρεπε να εγγραφεß σε Ýνα απü τα πολλÜ εμπορικÜ Þ σαν τεχνßτης στις συντεχνßες της πüλης, Ýτσι þστε ο ΔÜντης Üρχισε να ασχολεßται με ιατρικÜ και φÜρμακα.  
    Στα επüμενα χρüνια, το üνομÜ του Ýχει κατÜ καιροýς καταγραφεß σε ομιλßες Þ στις ψηφοφορßες στα διÜφορα συμβοýλια της δημοκρατßας. ¸να σημαντικü μÝρος των πρακτικþν απü τÝτοιες συναντÞσεις κατÜ τα Ýτη 1298-1300 χÜθηκε κατÜ τη διÜρκεια του Β' Παγκ. Πολ., ωστüσο, Ýτσι þστε η πραγματικÞ Ýκταση της συμμετοχÞς του ΔÜντη σε συμβοýλια της πüλης εßναι αβÝβαιη. Το 1292, το κüμμα των ΓουÝλφων Þρθε στην εξουσßα κι εκδßωξε απü τα δημüσια αξιþματα τους αντιπÜλους του. Απü το 1295 πια ο ΔÜντης, μÝλος της συντεχνßας γιατρþν και φαρμακοποιþν, οπ'οτε εμπλÝκεται πλÝον και πολιτικÜ, πιο ενεργÜ. Ωστüσο ξÝσπασαν Ýντονες διαμÜχες και μεταξý των ΓουÝλφων, με αποτÝλεσμα να διασπαστοýνε στους Μαýρους, που υποστηρßζανε πως δεν Ýπρεπε να δοθοýνε πολλÜ προνüμια στο λαü και στους ¢σπρους ΓουÝλφους, τους δημοκρατικοýς. Ο ΔÜντης πÞρε το μÝρος των ¢σπρων, ωστüσο η πλευρÜ των Μαýρων επικρÜτησε με αποτÝλεσμα να καταδικαστεß σ' εξορßα κι επιπλÝον στο να πληρþσει 5.000 φλωρßνια εντüς 3 ημερþν. ΜετÜ απü την αδυναμßα του να πληρþσει αυτü το ποσü, μια νÝα καταδικαστικÞ απüφαση üρισε πως Ýπρεπε να καεß ζωντανüς, üπου κι αν συλληφθεß.



     Ο ΔÜντης περιπλανÞθηκε εξüριστος απü τη Φλωρεντßα -τη πολυαγαπημÝνη του γενÝτειρα, που δε θα τη ξαναδε´ποτÝ, παρüλες τις προτÜσες αμνηστεßας που Ýγιναν κατÜ καιροýς- σε πολλÝς ιταλικÝς πüλεις. ΕπισκÝφθηκε τη Βερüνα ως καλεσμÝνος του Bartolomeo Della Scala και στη συνÝχεια την πüλη Sarzana. Θεωρεßται πως πÝρασε επßσης Ýνα διÜστημα στη πüλη Λοýκκα, üπου φιλοξενÞθηκε απü τη Madame Gentucca, η οποßα φρüντισε για τη πολυτελÞ κι Üνετη παραμονÞ του εκεß. ¢λλες πηγÝς αναφÝρουνε πως τη περßοδο 1308-1310 βρÝθηκε στο Παρßσι. ΠαρÜ το γεγονüς πως βρßσκεται εξüριστος, ο ΔÜντης γρÜφει στßχους και μεταφÝρει μαζß του τα χειρüγραφÜ του. ΑυτÞ την εποχÞ ξεκινÜ επßσης να εργÜζεται πÜνω στη Θεßα Κωμωδßα.
    Το 1300, ο ΔÜντης εκλÝχθηκε ως Ýνας απü τους 7 ιδρυτÝς του Priorato delle Arti για το 2μηνο 15 Ιοýνη-15 Αυγοýστου. Παρüτι ανÞκε στη πολιτικÞ ομÜδα των ΓουÝλφων, προσπÜθησε Ýντονα να εμποδßσει τη κρατικÞ παρÝμβαση του ορκισμÝνου εχθροý του, ΠÜπα ΒονιφÜτιου Η', γι' αυτü και θεωρÞθηκε ως το ανþτατο Ýμβλημα της ηθικÞς παρακμÞς της Εκκλησßας. Με την Üφιξη του καρδινÜλιου ΜατÝο ντ' ΑκουασπÜρτα, ο οποßος στÜλθηκε απü τον Ποντßφικα με το ρüλο του ειρηνοποιοý, (αλλÜ στη πραγματικüτητα στÜλθηκε για να περιορßσει τη δýναμη των Λευκþν ΓουÝλφων, που κεßνη τη περßοδο εßχαν επικρατÞσει των αντßστοιχων Μαýρων), ο ΔÜντης κατÜφερε να εμποδßσει το Ýργο του. ΚατÜ τη περßοδο που βρισκüτανε στο Priorato delle Arti, ο ΔÜντης ενÝκρινε τη σκληρÞ διαταγÞ με την οποßα εξορßστηκαν (σε μια προσπÜθεια να αποκατασταθεß η ειρÞνη στο εσωτερικü του ΚρÜτους) 8 εκπρüσωποι των Μαýρων ΓουÝλφων κι 7 των Λευκþν, συμπεριλαμβανομÝνου του Γκουßντο ΚαβαλκÜντι, που πÝθανε λßγον αργüτερα στη πüλη Sarzana.



     ΑυτÞ η διαταγÞ εßχε σοβαρÝς επιπτþσεις στην εξÝλιξη των μελλοντικþν γεγονüτων, καθþς üχι μüνον αποδεßχθηκε να εßναι μια Üκαρπη απüφαση (οι Μαýροι ΓουÝλφοι καθυστεροýσαν να αναχωρÞσουν για την Οýμπρια, üπου προορßζονταν για την εξορßα τους) αλλÜ ρßσκαρε επßσης το ενδεχüμενο να γßνει πραξικüπημα απü τους ßδιους τους Μαýρους ΓουÝλφους, χÜρη στη μυστικÞ υποστÞριξη του καρδινÜλιου ΑκουασπÜρτα. Επßσης, η διαταγÞ προκÜλεσε στους υποστηρικτÝς της (συμπεριλαμβανομÝνου του ιδßου του ΔÜντη) το μßσος απü τη πλευρÜ των Μαýρων ΓουÝλφων üπως και τη δυσπιστßα των Λευκþν: προφανþς οι πρþτοι λüγω του "τραýματος" που υπÝστησαν, ενþ οι δεýτεροι λüγω του πλÞγματος που δÝχθηκε η ομÜδα τους απü Ýνα δικü τους μÝλος. Εν τω μεταξý, οι σχÝσεις μεταξý ΒονιφÜτιου και διοικοýντων των Λευκþν ΓουÝλφων επιδεινωθÞκανε περαιτÝρω τον ΣεπτÝμβρη, üταν οι νÝοι ιδρυτÝς του Priorato delle Arti (επιτυχüντες στο κολλÝγιο που συμμετεßχε ο ΔÜντης) ακýρωσαν επιτüπου την εξορßα των Λευκþν, δεßχνοντας Ýτσι τη συμπÜθεια τους και δßνοντας λüγο στον απεσταλμÝνο του ΠÜπα καρδινÜλιο ΑκουασπÜρτα να ρßξει το φταßξιμο στη Φλωρεντßα. ¼ταν στÜλθηκε απü τον ΠÜπα ο ΚÜρολος του ΒαλουÜ στη Φλωρεντßα ως νÝος ειρηνοποιüς (στη πραγματικüτητα κατακτητÞς) στη θÝση του καρδινÜλιου ΑκουασπÜρτα, η Πολιτεßα Ýστειλε στη Ρþμη μια αντιπροσωπεßα, στη προσπÜθεια της να απομακρýνει τον ΠÜπα απü τις ηγεμονικÝς του φιλοδοξßες. Στην αντιπροσωπεßα αυτÞ, βασικü στÝλεχος Þτανε κι ο ΔÜντης συνοδευüμενος απü τους ΜÜζο ΜινερμπÝττι και ΚορÜτσα ντα Σßνια.


                             H νεκρικÞ του μÜσκα

     Για Ýνα διÜστημα συμφιλιþθηκε με τους Γιβελßνους, εναποθÝτοντας τις ελπßδες του στον ερχομü του Ερρßκου Ζ' της Γερμανßας, ο οποßος πολιορκοýσε την Ιταλßα. ΕπιτÝθηκε και στη Φλωρεντßα, üπου κατÜφερε να νικÞσει τους Μαýρους ΓουÝλφους. Ο θÜνατος του, üμως, το 1313 στερεß απü το ΔÜντη τη δυνατüτητα να επιστρÝψει στη Φλωρεντßα. Το 1315 δüθηκε αμνηστεßα στους εξüριστους ΓουÝλφους, υπü τον üρο üμως πως θα παρουσιÜζονταν δημüσια ομολογþντας πως Ýσφαλλαν. Ο ΔÜντης αρνÞθηκε να δεχτεß κÜτι τÝτοιο και χαρακτηριστικÜ Ýγραψε:

   "Δεν εßναι αυτüς ο δρüμος για να γυρßσω στη πατρßδα, αν μπορÝσετε να βρεßτε Üλλο τρüπο πιο σýμφωνο με τη τιμÞ και τη δüξα του ΔÜντη, θα 'ρθω με βÞματα γοργÜ".

     Τα τελευταßα χρüνια του ΔÜντη περÜσανε χωρßς ιδιαßτερες κακουχßες, στη αυλÞ του Üρχοντα της ΡαβÝννα Γκουßντο ΝοβÝλλο. Εκεß τον επισκÝπτονταν οι γιοι του κι οι φßλοι του, ενþ ο ßδιος αφοσιþθηκε σε επιστημονικÝς μελÝτες. Στη ΡαβÝννα ολοκλÞρωσε και τη Θεßα Κωμωδßα. ΕπιστρÝφοντας απ' τη Βενετßα üπου βρισκüτανε σ' επßσημη αποστολÞ του ηγεμüνα της ΡαβÝννα, ασθÝνησε και τελικÜ πÝθανε στις 14 ΣεπτÝμβρη 1321, στα 57 του χρüνια μüλις Τον Ýθαψαν με τιμÝς στον ¢γιο ΠÝτρο, üπου βρßσκεται ως σÞμερα ο τÜφος του. ΥπÜρχει μια θεωρßα, σýμφωνα με την οποßα, εξαιτßας του μßσους που Ýτρεφαν οι κÜτοικοι της πüλης για τον ποιητÞ, η εκκλησßα της ΡαβÝννα Ýχτισε το Üψυχο σþμα του σ' Ýνα τοßχο για να αποφýγει τη κακοποßησÞ του. Η κρυψþνα ξεχÜστηκε και το 1865 Ýνας εργÜτης ανακÜλυψε το πτþμα, κατÜ τη διÜρκεια ανακαßνισης της εκκλησßας. ΜÝχρι να ξαναθαφτεß ü,τι εßχε απομεßνει απü το ΔÜντη, πολλοß Ýκλεψαν τα κüκκαλα του. ΑνÜμεσα σ' αυτοýς κι Ýνας κληρικüς, που επÝστρεψε, üμως, το 1878 το κουτß με τα οστÜ.


                      Eπιτýμβια στÞλη του στη ΡαβÝννα

     Μια επιγραφÞ μπροστÜ στον τÜφο του, γρÜφει: Onorate l'altissimo poeta, δηλαδÞ, ΤιμÜτε τον Ενδοξüτερο ΠοιητÞ! Η φρÜση αυτÞ εßναι παρμÝνη αυτοýσια απü το 4ο Üσμα της Κüλασης, καθþς αναφÝρεται στο καλωσüρισμα του ποιητÞ και θεωροýμενου ως δασκÜλου του, που περιφÝρεται στο τßποτα πλÝον. Δυστυχþς η επüμενη φρÜση που ακολουθοýσε, Ýχει καταστραφεß, δε σþζεται πια κι Ýγραφε: L'ombra sua torna, ch'era dipartita, δηλαδÞ, Το Πνεýμα του που 'χε φýγει, επιστρÝφει!





     Το ΜνÞμα Του ΕσωτερικÜ (Üνω) & ΕξωτερικÜ (κÜτω)
___________________


   Για τη Θεßα Κωμωδßα: (La Divina Commedia): ΓρÜφτηκε στο διÜστημα 1308-1321 και θεωρεßται Ýνα απü τα σημαντικþτερα Ýργα στην ιστορßα της παγκüσμιας λογοτεχνßας, Ýχοντας χαρακτηριστεß ως η επιτομÞ του μεσαιωνικοý κüσμου. Ο αριθμüς τρßα εßναι κυρßαρχος σε üλο το ποßημα κι η χρÞση του δεν θεωρεßται τυχαßα. Οι ωδÝς εßναι επßσης γραμμÝνες σε 11σýλλαβο στßχο κι η ρßμα ακολουθεß τη δομÞ ΑΒΑ ΒΓΒ ΓΔΓ . . . ΨΩΨ Ω, δηλαδÞ δομÞ 3 στßχων (terza rima). Η Θεßα Κωμωδßα υπÞρξε το πρþτο μεγÜλο αφηγηματικü ποßημα στην οποßα Ýγινε χρÞση αυτÞς της ρßμας, αν και μßα παρüμοια μορφÞ χρησιμοποιÞθηκε προγενÝστερα απü τους τροβαδοýρους.
     Ο ΔÜντης, σε πρþτο πρüσωπο, περιγρÜφει Ýνα φανταστικü ταξßδι του στον ¢δη, το οποßο ξεκινÜ -κατÜ τη πιθανþτερην εκδοχÞ- τη ΜεγÜλη ΠαρασκευÞ του 1300, στις 8 Απριλßου κι ενþ εßναι 35 ετþν. Το ταξßδι παρουσιÜζεται ως αληθινü, κυρßως μÝσω της χρÞσης πλÞθους στοιχεßων που παραθÝτει σχετικÜ μ' αυτü και των λεπτομερειþν που δßνονται με πολý μεγÜλην ακρßβεια. Οι þρες, οι τοποθεσßες και το δρομολüγιο του αφηγητÞ καταγρÜφονται με σχεδüν μαθηματικÞ ακρßβεια.
     ΚατÜ το πÝρασμÜ του απü τη Κüλαση και το ΚαθαρτÞριο, ο ποιητÞς συνοδεýεται απü το δÜσκαλü του Βιργßλιο, ενþ η πορεßα του στον ΠαρÜδεισο γßνεται με την παρουσßα της Βεατρßκης, ο χαρακτÞρας που αντιπροσωπεýει το γυναικεßο πρüτυπο κατÜ τον ΔÜντη και βασßζεται πιθανüτατα στη Βεατρßκη ΠορτινÜρι, υπαρκτü πρüσωπο στη ζωÞ του. ¸κανε επßσης αναφορÜ στη Βεατρßκη, στο Ýργο La Vita Nuova, ωστüσο στη Θεßα Κωμωδßα θεωρεßται πως εκφρÜζεται με ιδανικü τρüπο ο ÝρωτÜς του προς το πρüσωπü της Μßα απü τις λεπτομÝρειες του Ýργου εßναι πως κÜθε Ýνα απü τα 3 μÝρη του κλεßνει με τη λÝξη Üστρα.



     Ο αρχικüς τßτλος του Ýργου Þτανε Κωμωδßα (Commedia). Ο ποιητÞς διÜλεξε αυτü τον τßτλο, αφενüς για να δεßξει τον σατιρικü χαρακτÞρα του Ýργου του κι αφετÝρου, γιατß με τη κυριολεκτικÞ σημασßα του üρου, η κωμωδßα εßναι το εßδος αυτü του θεÜτρου που περιγρÜφει μια ιστορßα που ξεκινÜ Üσχημα αλλÜ Ýχει αßσιο τÝλος. Αυτü συμβαßνει και στο Ýργο του ΔÜντη, üπου μετÜ τη περιÞγηση στη κüλαση, το ταξßδι τελειþνει στον παρÜδεισο. Το ποßημα αποτελεßται απü 14.233 στßχους και γρÜφτηκε την εποχÞ που ο ΔÜντης βρισκüτανε στην εξορßα. Η λÝξη Θεßα, προστÝθηκε αργüτερα απü τον ποιητÞ και φανατικü οπαδü του ΔÜντη, ΜποκκÜκκιο, ο οποßος Þθελε να τονßσει τη σπουδαιüτητα του ποιÞματος.
     Το θÝμα του Ýργου εßναι το φανταστικü ταξßδι του συγγραφÝα στο βασßλειο των νεκρþν, με οδηγü τον επικü ποιητÞ Βιργßλιο και τη Βεατρßκη. Η ιδÝα ενüς ταξιδιοý στον ¢δη και στον ΠαρÜδεισο εßχεν ασφαλþς προηγηθεß στην αρχαιüτητα, τüσο στον ¼μηρο με τον ΟδυσσÝα üσο και στον Βιργßλιο με τον Αινεßα. Το Ýργο χωρßζεται σε τρßα μÝρη: Κüλαση, ΚαθαρτÞριο και ΠαρÜδεισος. ΚÜθε μÝρος περιλαμβÜνει 33 ωδÝς (canti) και μßα εισαγωγικÞ στη Κüλαση. Το Ýργο αντικατοπτρßζει μεταξý Üλλων πολλÝς αντιλÞψεις της μεσαιωνικÞς φιλοσοφßας. ΜÝχρι σÞμερα, Ýχει αποτελÝσει αντικεßμενο εκτεταμÝνης κριτικÞς ανÜλυσης κι ερμηνειþν.
    Σýμφωνα με τη περιγραφÞ του, ο ¢δης Ýχει σχÞμα αναποδογυρισμÝνου κþνου με το πλατý στüμιü του να βρßσκεται στο βüρειο ημισφαßριο, κÜτω απü την ΙερουσαλÞμ και την Üλλη αιχμηρÞ Üκρη του στο κÝντρο της Γης. Αποτελεßται συνολικÜ απü 9 κýκλους, οι οποßοι στενεýουνε διαδοχικÜ καθþς κινεßται κανεßς κατηφορικÜ. ΚÜθε κýκλος του ¢δη αντιστοιχεß σε συγκεκριμÝνες αμαρτßες -ολοÝνα βαρýτερες για βαθýτερους κýκλους- καθþς και τις αντßστοιχες τιμωρßες που επιβÜλλονται. Ο ΔÜντης, σýμφωνα με την ΑριστοτÝλεια φιλοσοφßα περß ηθικÞς κι αρετÞς, κατατÜσσει τις αμαρτßες σε πρÜξεις ακρÜτειας, üπως εßναι φιληδονßα, η λαιμαργßα κι η φιλαργυρßα, και σε πρÜξεις κακßας Þ βßας.



     Αφοý διασχßζουν τον ποταμü ΑχÝροντα με το ΧÜροντα, ο Βιργßλιος οδηγεß το ΔÜντη διαδοχικÜ μÝσα απü τους 9 κýκλους αμαρτιþν, οι οποßοι περιλαμβÜνουν:

Κýκλος 1ος: αβÜπτιστα μωρÜ κι ενÜρετους ειδωλολÜτρες. Τιμωρßα εßναι πως αδυνατοýν να φθÜσουνε στον ΠαρÜδεισο. (¢σμα Δ').

Κýκλος 2ος: φιλÞδονοι, που εßναι καταδικασμÝνοι να στροβιλßζονται σε διαρκÞ ανεμοθýελλα, ανßκανοι παρÜλληλα να αγγßξουν Üλλη ανθρþπινη παρουσßα. (¢σμα Ε').

Κýκλος 3ος: λαßμαργοι, οι ψυχÝς των οποßων κατασπαρÜσσονται απü τον ΚÝρβερο. (¢σμα Στ').

Κýκλος 4ος: Üπληστοι, φιλÜργυροι, καταδικασμÝνοι να κυλοýν μεγÜλα βÜρη με το στÞθος τους. (¢σμα Ζ').

Κýκλος 5ος: μνησßκακοι, που χτυποýν ο Ýνας τον Üλλο μÝσα σε λασπωμÝνους βÜλτους. (¢σμα Η').

     Σ' αυτü το σημεßο, ο Βιργßλιος κι ο ΔÜντης περνοýν με τη βÜρκα του δαßμονα Φλεγýα μπρος στις κλειδωμÝνες πüρτες του κÜστρου της Κüλασης, τις οποßες ανοßγει Ýνας Üγγελος.

Κýκλος 6ος: αιρετικοß, εγκλωβισμÝνοι μÝσα σε πýρινους τÜφους. (¢σματα Ι'-ΙΑ').

Κýκλος 7ος: βßαιοι, που βρßσκονται διαχωρισμÝνοι σε 3 ομÜδες. Η 1η περιλαμβÜνει τους βßαιους απÝναντι στους υπüλοιπους ανθρþπους, που τιμωροýνται ευρισκüμενοι εντüς ενüς βÜλτου αßματος που βρÜζει. Η 2η τους βßαιους απÝναντι στον εαυτü τους, μεταμορφωμÝνους σε δÝντρα Þ κυνηγημÝνους απü Üγρια σκυλιÜ. ΤÝλος, στη 3η ομÜδα βρßσκονται οι βßαιοι απÝναντι στον Θεü και τη φýση, απομονωμÝνοι σε μιαν Ýρημο φλεγüμενης Üμμου üπου μαßνεται μια πýρινη βροχÞ. (¢σματα ΙΒ'-ΙΗ').

     Οι 2 τελευταßοι κýκλοι της Κüλασης αφοροýνε στις ενσυνεßδητες αμαρτßες παραπλÜνησης κι εßναι προσπελÜσιμοι κατηφορßζοντας Ýνα βÜραθρο.

Κýκλος 8ος: απατεþνες σε δÝκα διαφορετικÜ βÜραθρα. ΣυγκεκριμÝνα περιγρÜφονται οι αποπλανητÝς (τιμωρßα τους εßναι η μαστßγωση), οι κüλακες (βουτηγμÝνοι σε ακαθαρσßες), οι σιμωνιακοß (κρεμασμÝνοι ανÜποδα μÝσα σε λÜκκους και φωτιÝς στα πüδια), οι μÜγοι Þ ψευδοπροφÞτες (με τα κεφÜλια τους τοποθετημÝνα ανÜποδα þστε να βλÝπουν μüνο το πßσω μÝρος τους), οι διεφθαρμÝνοι πολιτικοß (εγκλωβισμÝνοι σε κοχλÜζουσα πßσσα), οι υποκριτÝς (κουκουλωμÝνοι με κÜπες απü μüλυβδο), οι κλÝφτες (κυνηγημÝνοι απü φßδια και κατüπιν μεταμορφωμÝνοι σε φßδια), οι εσκεμμÝνα κακοß σýμβουλοι (εγκλωβισμÝνοι σε φλüγες), οι αιρετικοß (που κατασπαρÜσσονται απü δαιμüνια) κι οι κιβδηλοποιοß (τιμωρημÝνοι με αρρþστιες) (¢σματα ΗΖ'-Λ').

     Στη συνÝχεια, ο γßγαντας Ανταßος μεταφÝρει τον ΔÜντη και τον Βιργßλιο στον 9ο κýκλο.

Κýκλος 9ος: προδüτες, εγκλωβισμÝνοι μÝχρι το πρüσωπο σε μßα παγωμÝνη λßμνη. Ειδικþτερα, τοποθετημÝνοι σε 4 διαφορετικÝς περιοχÝς βρßσκονται οι προδüτες συγγενþν (ΚαÀνα), οι προδüτες της πατρßδας (Αντηνüρα), οι προδüτες φßλων (Πτολεμαßα) κι οι προδüτες των ευεργετþν τους (Ιουδαßα). (¢σματα ΛΒ'-ΛΔ').

     Στο βαθýτερο σημεßο του ¢δη, στο κÝντρο της Γης, οι 2 περιπλανþμενοι παρατηροýνε το γßγαντα Εωσφüρο ο οποßος τυραννÜ αιþνια τον Βροýτο και τον ΚÜσσιο (προδüτες του Ιουλßου Καßσαρα) αλλÜ και τον Ιοýδα (προδüτη του Χριστοý).
-----



   Στο 2ο μÝρος της Θεßας Κωμωδßας, ΔÜντης και Βιργßλιος μεταφÝρονται στο νüτιο ημισφαßριο της Γης, μπρος στο ψηλþτερο βουνü της, το ΚαθαρτÞριο, το οποßο φρουρεßται απü τον ΚÜτωνα. Στα πρþτα 9 ¢σματα του Καθαρτηρßου περιγρÜφεται η δομÞ του και Ýτσι πληροφοροýμαστε πως το σχÞμα του εßναι κωνικü, ενþ συγχρüνως αποτελεßται απü 7 κýκλους, που συμβολßζουνε τα 7 θανÜσιμα αμαρτÞματα. Σε κÜθε κýκλο, οι αμαρτωλοß αγωνßζονται να εξαγνιστοýν αφοý υπüκεινται σε μßα ορισμÝνη τιμωρßα:

Α' κýκλος: Εγωισμüς, κουβαλþντας διαρκþς Ýνα βÜρος γýρω απü το λαιμü (¢σματα Ι'-ΙΒ').

Β' κýκλος: Φθüνος, Ýχοντας μÜτια ραμμÝνα με κλωστÞ (¢σματα ΙΓ'-ΙΕ').

Γ' κýκλος: ΟργÞ, εγκλωβισμÝνοι σε πυκνü καπνü (¢σματα ΙΕ'-ΙΖ').

Δ' κýκλος: Οκνηρßα, τρÝχοντας ασταμÜτητα (¢σματα ΙΗ'-ΙΘ').

Ε' κýκλος: Φιλαργυρßα, ξαπλωμÝνοι με το κεφÜλι στο χþμα (¢σματα ΙΘ'-ΚΒ').

Στ' κýκλος: Λαιμαργßα, τιμωρημÝνοι με πεßνα και δßψα (¢σματα ΚΒ'-ΚΔ').

Ζ' κýκλος: Λαγνεßα, καιüμενοι μÝσα σε φλüγες (¢σματα ΚΕ'-ΚΖ').

    Στο καθαρτÞριο οι αμαρτωλοß μετανιþνουνε για ορισμÝνο διÜστημα þσπου να εξαγνιστοýνε και να τους επιτραπεß τελικÜ η ανÜβαση στη κορφÞ του βουνοý üπου βρßσκεται η ΕδÝμ, ο επßγειος ΠαρÜδεισος. Ο Βιργßλιος, ως ειδωλολÜτρης, δεν Ýχει δικαßωμα να εισÝλθει στον ΠαρÜδεισο κι οδηγüς του ΔÜντη γßνεται πλÝον η Βεατρßκη, αφοý προηγουμÝνως τον συγχωρÞσει για τις αμαρτωλÝς του αγÜπες επß της Γης.
-----


 Ο χÜρτης της κüλασης Ýργο του ΜποτιτσÝλλι, μελÜνι με πÝννα σε περγαμηνÞ
 33Χ47,5 εκατοστþν, ζωγραφßστηκε μεταξý 1480 και 1495, üταν ο ΣÜντρο
 διÜβαζε τη Θεßα Κωμωδßα του ΝτÜντε. Το μοτßβο θυμßζει σκεýος που
 αποτελεßται απü αλλεπÜλληλα δακτυλßδια που εικονßζουν τους 9 κýκλους της
 κüλασης με τις υποδιαιρÝσεις τους. Βρßσκεται στη βιβλιοθÞκη του Βατικανοý.

    Ο ΠαρÜδεισος αποτελεßται απü 9 ομüκεντρες σφαßρες (ουρανοýς), στα πρüτυπα του Πτολεμαúκοý κοσμολογικοý μοντÝλου. Οι σφαßρες αυτÝς περιστρÝφονται γýρω απü την ακßνητη Γη κι üσο μεγαλýτερη εßναι η ακτßνα τους, τüσο γρηγορþτερη εßναι κι η περιστροφÞ τους. Οι ανθρþπινες ψυχÝς, κατοικοýνε στη σφαßρα που τους αναλογεß, θÝτοντας Ýτσι ακüμα και στον ΠαρÜδεισο μιαν ιεραρχικÞ τÜξη. Οι 9 σφαßρες κι οι αντßστοιχες ψυχÝς που φιλοξενοýνται εßναι:

Σφαßρα 1η: Η ΣελÞνη, για üσους δεν τÞρησαν υποσχÝσεις (¢σματα Β'-Ε').

Σφαßρα 2η: Ο ΕρμÞς, για üσους Ýκαναν το καλü απü φιλοδοξßα (¢σματα Ε'-Ζ').

Σφαßρα 3η: Η Αφροδßτη, για üσους Ýκαναν καλü απü αγÜπη (¢σματα Η'-Θ').

Σφαßρα 4η: Ο ¹λιος, για τους σοφοýς (¢σματα Ι'-ΙΔ').

Σφαßρα 5η: Ο ¢ρης, για üσους υπερασπßστηκαν τη θρησκεßα (¢σματα ΙΔ'-ΙΗ').

Σφαßρα 6η: Ο Δßας, για τους δßκαιους (¢σματα ΙΗ'-Κ').

Σφαßρα 7η: Ο Κρüνος, για τους οραματιστÝς (¢σματα ΚΑ'-ΚΒ').'

Σφαßρα 8η: Τα ¢στρα, για τους ευλογημÝνους (¢σματα ΚΒ'-ΚΖ').

Σφαßρα 9η: Οι ¢γγελοι που κινοýνται γýρω απü το Θεü (¢σματα ΚΖ'-ΚΘ').

    Ο ΔÜντης ανÝρχεται απü σφαßρα σε σφαßρα και φθÜνοντας πÜνω απü την 9η Σφαßρα, στον Πýρρειο Ουρανü παραδßδεται απü τη Βεατρßκη στον ¢γιο ΒερνÜρδο, ο οποßος παρακαλÜ τη Παναγßα να πÜρει στη προστασßα της τον ΔÜντη.
----


                ΜπλÝηκ: Εßσοδος στη Κολαση

     Στη Κüλαση, η οποßα περιγρÜφεται να Ýχει κωνοειδÞ μορφÞ, ο ΔÜντης καυτηριÜζει üλους τους εγκληματßες και τους πολιτικοýς του αντιπÜλους εμφανßζοντας τους να βασανßζονται με φρικτü τρüπο. Στο ΚαθαρτÞριο, περιγρÜφει πþς (σýμφωνα με τις μεσαιωνικÝς αντιλÞψεις) γßνεται η κÜθαρση της ανθρþπινης ψυχÞς απü τις αμαρτßες της πριν αυτÞ εισÝλθει στον ΠαρÜδεισο, üπου γßνονται δεκτοß üλοι οι ενÜρετοι Üνθρωποι. ΤÝλος, στον ΠαρÜδεισο, ο ΔÜντης περιγρÜφει τη συνÜντησÞ του με τους Αγßους και τους μεγÜλους διανοητÝς.
     Το ταξßδι του ΔÜντη εκτιμÜται πως Ýχει συνολικÞ διÜρκεια 7 ημερþν. Ο υπολογισμüς αυτüς στηρßζεται σε σχετικÝς αναφορÝς μÝσα στο ßδιο το Ýργο. ΣυγκεκριμÝνα, διακρßνουμε τα εξÞς στÜδια:

παραμονÞ στη Κüλαση, διÜρκεια μßα νýχτα και μßα μÝρα,

μετÜβαση στο ΚαθαρτÞριο που διαρκεß μßα μÝρα και μßα νýχτα,

Üνοδος του Καθαρτηρßου τρεις μÝρες και 3 νýχτες,

παραμονÞ στον επßγειο ΠαρÜδεισο μßα μÝρα (Þ περισσüτερο),

παραμονÞ στον ΠαρÜδεισο üλο τον υπüλοιπο καιρü.

    Η Θεßα Κωμωδßα χαρακτηρßζεται ως αλληγορßα κι εν γÝνει προτεßνονται αρκετÝς ερμηνεßες της. ΚÜθε επεισüδιο και κÜθε χαρακτÞρας θεωρεßται πως Ýχει συμβολικÞν Ýννοια, ενσωματþνοντας τελικÜ στο σýνολο του Ýργου üλη τη σοφßα και τα πÜθη του κλασσικοý μεσαιωνικοý κüσμου. Διακρßνονται περισσüτερο καθαρÜ η ηθικÞ κι η πολιτικÞ αλληγορßα. Εßναι π.χ. ευρýτερα αποδεκτü πως ο ΔÜντης κÜνει σαφÞ αναφορÜ στη πολιτικÞ κατÜσταση της Ιταλßας, που 'ναι γεμÜτη διαφθορÜ κι αλληλοσπαραγμοýς (αμαρτßες), εκφρÜζοντας μßα αντιφλωρεντινÞ πολεμικÞ. Εξ Üλλου, τη γρÜφει εξüριστος κι αναμÝνοντας λýση απü Ýνα δßκαιο αυτοκρατορικü θεσμü, που θα οδηγÞσει τους ανθρþπους στην επßγεια ευτυχßα (ΠαρÜδεισος). Απü την Üλλη πλευρÜ, το Ýργο μπορεß να ερμηνευθεß κι ως η επßπονη πορεßα του ανθρþπου να υποτÜξει üλες τις αμαρτßες και τα πÜθη του στο δρüμο της τελειοποιÞσεþς του.
     Η Θεßα Κωμωδßα αποτελεß επιπλÝον σημαντικÞ προσφορÜ του ΔÜντη στη διαμüρφωση της ιταλικÞς γλþσσας. ΟυσιαστικÜ κατÜφερε να συνθÝσει τα λατινικÜ, τα οποßα ομιλοýνταν απü τους μορφωμÝνους και τη φλωρεντιανÞ διÜλεκτο που μιλοýσε ο λαüς. Το πρωτüτυπο χειρüγραφο του ΔÜντη δεν φαßνεται να Ýχει διασωθεß. Δýο απü τα παλαιüτερα αντßγραφα του πρωτüτυπου βρßσκονται σÞμερα στο ΜιλÜνο και στην ΑσιατικÞ Ακαδημßα της ΒομβÜης. Επßσης εκατοντÜδες αντßγραφα του 14ου και 15ου αιþνα διασþζονται μÝχρι σÞμερα. Η σημαντικþτερη μετÜφρασÞ της στα ελληνικÜ, εßναι αυτÞ του Ν. ΚαζαντζÜκη.



     Για το Ýργο γρÜφει ο ΜÜρκος ΑυγÝρης:

    "ΜÝσα στο Ýργο του ακοýγεται πÜντα η αναταραχÞ των μεσαιωνικþν παθþν. Ο ΝτÜντε δεν Þταν μüνο ο φορÝας κι ο συμπυκνωτÞς της μεσαιωνικÞς σοφßας, μα και εικονογρÜφος του ταραγμÝνου μεσαιωνικοý κüσμου. Η Θεßα Κωμωδßα εßναι δημιοýργημα αυτþν των παθþν κι εκφρÜζει τις αγÜπες και τα μßση της αναστατωμÝνης ζωÞς του ποιητÞ στην Üκρα τους οξýτητα. Το Ýργο του εßναι ισοδýναμο με μια πολεμικÞ πρÜξη, εßναι η αναπαρÜσταση της αιþνιας σýγκρουσης των αγγÝλων και των δαιμüνων. Ο ΝτÜντε μετÝχει σ’ αυτÞ τη μÜχη ολüκληρος, με το σþμα και την ψυχÞ του. Η Θεßα Κωμωδßα καλεß τον Üνθρωπο να λÜβει μÝρος στις μαχüμενες αγαθÝς δυνÜμεις του κüσμου. Σýγχρονα εßναι και Ýνα κÞρυγμα απÜνω στις πßστεις που φλüγιζαν το μεσαιωνικü Üνθρωπο. Απü την Üποψη αυτÞ εßναι το εγαλýτερο Ýργο προπαγÜνδας μÝσα στη μεγÜλη τÝχνη. Μüνο στη θρησκευτικÞ εικονογραφßα που σκεπÜζει το εσωτερικü των χριστιανικþν ναþν μπορεß να βρει κανεßς παρüμοια μεγÜλη τÝχνη-προπαγÜνδα. Στη ποßηση αυτÞ του ΝτÜντε ακοýεται η μεγÜλη προοπτικÞ του Απüστολου Παýλου: "Το βασßλειο των ουρανþν επιδÝχεται βßα". Η Θεßα Κωμωδßα εßναι χτισμÝνη σαν κÜστρο, πÝτρα δεμÝνη στην πÝτρα, κÜστρο στÝρεο και σοφü, για να καταχτÞσει γη και ουρανü".

    Ο Ιρλανδüς θεολüγος και φιλüσοφος Σκüτος ΕριγÝνης (810-877) Ýλεγε üτι η Αγßα ΓραφÞ εßναι Ýνα κεßμενο το οποßο περικλεßει Üπειρα νοÞματα και μπορεß να παρομοιαστεß με τα ιριδßζοντα φτερÜ ενüς παγωνιοý. Ενας τÝτοιος ισχυρισμüς εßναι ßσως ιδανικüς για να περιγρÜψει τη Θεßα Κωμωδßα, το πολυπρισματικü Ýργο του ΔÜντη το οποßο ανταποκρßνεται πλÞρως στην ιδÝα ενüς κειμÝνου ανοιχτοý σε πολλαπλÝς αναγνþσεις. Στο μεταßχμιο δýο εποχþν (μεσαßωνας-αναγÝννηση), συνιστÜ μια τοιχογραφßα της εποχÞς που τελειþνει, φωτισμÝνη απü τις ακτßνες της επερχüμενης εποχÞς. Εδþ βρßσκεται ολüκληρο το μεσαιωνικü σýμπαν, στον πλοýτο και στην ποικιλßα του, στο μεγαλεßο του και στις ρωγμÝς του, ιστορημÝνο με αυστηρÞ αρχιτεκτονικÞ οργÜνωση και με αντßστοιχα πλοýσια και πολυεπßπεδη ποιητικÞ γλþσσα, η οποßα κατορθþνει να εκφρÜσει τα πÜντα με συγκλονιστικÞ απλüτητα.
      Το μεγαλεßο του ποιÞματος του ΔÜντη οφεßλεται στο γεγονüς üτι παρ' üλη τη συσσþρευση των αλληγοριþν, των φιλοσοφικþν ιδεþν, των ονομασιþν και των λεπταßσθητων λεπτομερειþν και αποχρþσεων, καταφÝρνει -στο σýνολü του- να εßναι μßα απü τις πιο γοργÝς και συναρπαστικÝς αφηγÞσεις της δυτικÞς λογοτεχνßας. ¸να ταξßδι γνþσης κι Üσκησης, που οδηγεß στην αλÞθεια και τη σωτηρßα, με τα κριτÞρια της χριστιανικÞς ηθικÞς, üχι μüνο τον ßδιο τον ποιητÞ, που το βßωσε. Σýμφωνα με τους κανüνες της ηθικοπλαστικÞς ποßησης του μεσαßωνα στην οποßα το Ýργο εντÜσσεται, το ταξßδι αυτü προσφÝρεται ως η υποδειγματικÞ εικüνα της ανθρþπινης εμπειρßας. Με αυτÞ την Ýννοια, η Θεßα Κωμωδßα εßναι Ýργο διδακτικü, που περιÝχει θρησκευτικÝς, ηθικÝς και φιλοσοφικÝς αλÞθειες, αλÞθειες που ανÜγονται στον κüσμο του μεσαßωνα.



     ¢δικο üμως θα Þταν να θεωρηθεß ως μια απλÞ αποτýπωση του μεσαιωνικοý θεολογικοý-φιλοσοφικοý συστÞματος. Το μεγαλεßο του και η ιδιαιτερüτητÜ του Ýγκειται ακριβþς σε αυτÞ τη σýνδεση των αληθινþν και ιστορικÜ προσδιορισμÝνων προσþπων της πραγματικüτητας του κüσμου τοýτου με τη σημασßα που αποκτοýν στον Üλλο, τον μεταφυσικü. ΠρÜγματι ο ποιητÞς επιτυγχÜνει μια μοναδικÞ συρραφÞ του υλικοý, συνδυÜζοντας ετερüκλητα- φιλοσοφικÜ, μυθικÜ, δαιμονικÜ, αποκρουστικÜ, φανταστικÜ, αλληγορικÜ, αλλüκοτα, συμβολικÜ, ψυχολογικÜ, κωμικÜ στοιχεßα. Ταυτüχρονα παρουσιÜζει τα πÜντα τüσο ζωντανÜ και παραστατικÜ σνα να μας διαβεβαιþνει για την πßστη του σε αυτü τον απüμακρο Üλλο κüσμο.
     ΧαρακτηριστικÜ γοητευτικÞ εßναι Üλλωστε η αρχιτεκτονικÞ πρωτοτυπßα που προσÝδωσε στο τοπßο της ΚολÜσεως, με τους εικονογρÜφους να συμπληρþνουν μÝσα στα χρüνια τις αλλεπÜλληλες εκδüσεις με εμπνευσμÝνες απεικονßσεις των χαρακτÞρων και των τερÜτων του Ýργου με χÜρτες και σχεδιαγρÜμματα του κÜτω κüσμου. ΚÜθε κýκλος της ΚολÜσεως φυλÜγεται απü δαßμονες, τον ΧÜρο, τον Μßνωα, τον ΚÝρβερο, τις Ερινýες, τη ΜÝδουσα, τον Μινþταυρο, τους διαβüλους και Üλλους που τυραννÜνε τους κολασμÝνους και αντιστοιχεß σε συγκεκριμÝνες αμαρτßες -ολοÝνα βαρýτερες για βαθýτερους κýκλους- καθþς και τις αντßστοιχες τιμωρßες που επιβÜλλονται. Στον προθÜλαμο που προηγεßται των κýκλων, παραμÝνουν οι ουδÝτεροι, üσοι δεν Ýκαναν κακü οýτε üμως και καλü.
     Το αριστοýργημα του ΔÜντη, το οποßο ο Ιταλüς ποιητÞς συνÝθεσε üταν ζοýσε εξüριστος απü τη γενÝτειρÜ του Φλωρεντßα, ßσως να μην μποροýμε να το κατανοÞσουμε με πληρüτητα, εÜν δεν λÜβουμε υπüψιν μας τους ποικßλους δεσμοýς που το συνδÝουν με την εποχÞ του. ΕÜν, δηλαδÞ, δεν το τοποθετÞσουμε ιστορικÜ σε εκεßνη την περßοδο- στο λυκüφως του Μεσαßωνα. ΑνÜμεσα στα τÝλη του 13ου και στις αρχÝς του 14ου αιþνα, φαßνονταν πιο καθαρÜ τα σημÜδια μιας -δειλÞς Ýστω- ανανÝωσης της πολιτικÞς και πνευματικÞς ζωÞς εκεßνων των χρüνων: η φιλοσοφßα, αν και παρÝμενε ακüμα πιστÞ στις σχολαστικÝς φüρμες και τη θεολογικÞ προûπüθεση, Üρχισε να δÝχεται μερικÜ κοσμικÜ και θετικιστικÜ στοιχεßα.



     ΣυμμετÝχοντας συνειδητÜ σε αυτÞ την αλλαγÞ της πολιτισμικÞς συγκυρßας που αλλÜζει εκ βαθÝων αποτασσüμενη τον Μεσαßωνα και υποδεχüμενη την αναγÝννηση ο ßδιος ο συγγραφÝας βιþνει την μεσαιωνικÞ θρησκευτικüτητα αλλÜ ταυτüχρονα και μια περιÝργεια για τις ανθρþπινες συγκροýσεις, για την γοητεßα του υπερκüσμιου για τα πολιτικÜ συμβÜντα. Στη περßφημη εξορßα του διευρýνει τον ορßζοντα του μυαλοý του πÝρα απü τα στενÜ üρια μιας πολιτεßας και βιþνει μια προσωπικÞ κατÜφορη αδικßα που τον ωθεß σε μια αναθεþρηση μιας ολüκληρης εποχÞς βουτηγμÝνης στην μοχθηρßα, την εκμετÜλλευση και την αναρχßα. Η πολυμορφßα του περιεχομÝνου της Θεßας Κωμωδßας -και ιδßως της Κüλασης- απορρÝει απü μßα εμπειρßα δßχως üρια ενüς μεγαλοφυοýς ποιητÞ, που κατÜφερε να αποτυπþσει τις σκοτεινÝς πηγÝς της διαφθορÜς και των σφαλμÜτων, τα θηριþδη Ýνστικτα, τα συγκλονιστικÜ πÜθη, τις κρυφÝς και ταπεινωτικÝς αδυναμßες των ανθρþπων της εποχÞς του.
     Η Θεßα Κωμωδßα, παραμÝνει μÝχρι σÞμερα Ýνα απü τα σημαντικüτερα θεμÝλια, πÜνω στα οποßα η ευρωπαúκÞ λογοτεχνικÞ παρÜδοση Ýχει      οικοδομηθεß. Αυτü το αριστοýργημα γρÜφτηκε στο τÝλος της ζωÞς του και μÜλιστα τελεßωσε λßγο πριν το θÜνατü του του 1321. Σε μια εποχÞ χειρüγραφων, κατüρθωσε να φτÜσει σε Ýνα ευρý και δεκτικü κοινü πολý γρÞγορα. ΜÝχρι το 1400, περισσüτεροι απü 12 σχολιασμοß εßχαν γραφτεß με σκοπü να εξηγÞσουν το νüημα των γραφομÝνων στη Θεßα Κωμωδßα. Ο ΤζιοβÜνι ΜποκÜτσιο Ýγραψε για τη ζωÞ του ΔÜντη ενþ το 1373-1374 Ýδωσε τη 1η δημüσια διÜλεξη με θÝμα τη Θεßα Κωμωδßα. ¸τσι η καθολικüτητα του δρÜματος και το λυρικü σθÝνος της ποßησÞς του εßμαι πολý πιο Ýντονα απü το ßδιο το περιεχüμενο...
    Η Bent's Reader's Encyclopedia, στη 3η της Ýκδοση, αναφÝρει: "H κοσμολογßα, αγγελολογßα και θεολογßα του Ýργου βασßζονται στο σýστημα του ΘωμÜ του ΑκινÜτη", üμως ο ΔÜντης Ýβλεπε στην Εκκλησßα της εποχÞς του μια πüρνη που δεν υπηρετοýσε πλÝον το Θεü -συναντÜ 7 ΠÜπες στη Κüλαση για παρÜδειγμα- κι ως εκ τοýτου συχνÜ θεωρεßται αιρετικüς. Οι χαρακτÞρες, τους οποßους ο ΔÜντης συναντÜ στο ταξßδι του, μοιÜζουν να προÝρχονται απü την αρχαßα ρωμαúκÞ ιστορßα αλλÜ κι απü τη σýγχρονÞ του ιστορßα, καθþς περιλαμβÜνονται προσωπικοß φßλοι κι εχθροß του.



     Η ζωντανÞ προσωπογραφßα τους κι οι συνεχεßς αναφορÝς σε ανθρþπινες σχÝσεις κÜνουν το Ýργο μια ρεαλιστικÞ απεικüνιση και ανÜλυση των πτυχþν της ανθρþπινης ζωÞς. Εßναι, επßσης, μια αλληγορßα της προüδου της ατομικÞς ψυχÞς προς το Θεü και της πολικÞς και κοινωνικÞς προüδου προς στην ειρÞνη. Εßναι μια συμπονετικÞ, αν και ηθικÞ, αξιολüγηση της ανθρþπινης φýσης και Ýνα μυστικιστικü üραμα του Απüλυτου ταυτüχρονα. ¸τσι, η καθολικüτητα του δρÜματος και το λυρικü σθÝνος της ποßησÞ του εßμαι πολý πιο Ýντονα απü το ßδιο το περιεχüμενο». ¼μως, η Θεßα Κωμωδßα, εßναι επßσης πολý σημαντικÞ για τη θÝση της στην ιστορßα της εξÝλιξης της ιταλικÞς γλþσσας. Ο ΔÜντης, αντßθετα με τις απüψεις της εποχÞς του üτι η λατινικÞ εßναι η μüνη κατÜλληλη γλþσσα για σοβαρÞ γραφÞ, υποστÞριξε τη χρÞση μιας ευγενοýς ιταλικÞς γλþσσας εμπλουτισμÝνης με στοιχεßα προφορικþν διαλÝκτων-ιδιαßτερα απü την περιοχÞ της ΤοσκÜνης- διαμορφþνοντας ουσιαστικÜ μια λογοτεχνικÞ γλþσσα. Καθþς δε τüνιζε κι ο ßδιος: "Χυδαßα δεν εßναι η γλþσσα του λαοý, που εγþ μεταχειρßζομαι. Χυδαßοι εßναι μüνο οι καταφρονητÝς της ζωντανÞς αυτÞς γλþσσας, την οποßα μιλοýν οι Üνθρωποι του μüχθου και της προκοπÞς στη χþρα αυτÞ".
._________________________

     ¢λλα Ýργα του εßναι η ΝÝα ΖωÞ (La Vita Nuova 1292-1294), üπου εκφρÜζει τον Ýρωτα του για τη Βεατρßκη, το Συμπüσιο (Il Convinio 1303-1304), Ýργο ημιτελÝς, περιÝχει τις φιλοσοφικÝς και ποιητικÝς του δοξασßες, τη πραγματεßα Για την ευγλωττßα της δημοτικÞς γλþσσας (De vulgari eloquentia 1304-1307), υποστηρßζει θεωρητικÜ ü,τι με το Ýργο του Ýκανε πρÜξη καθιερþνοντας τη τοσκÜνικη διÜλεκτο ως κοινÞ γλþσσα του ιταλικοý λαοý και διÜδοχο της λατινικÞς στην επιστÞμη και στη λογοτεχνßα, Le Rime Pedrose (Οι ΠÝτρινες Ρßμες, περ. 1296), συνδÝονται οργανικÜ/και θεματικÜ τüσο με τη ΝÝα ΖωÞ που συγκροτεßται λßγα χρüνια νωρßτερα üσο και με το maximum opus της δυτικÞς λογοτεχνßας, τη Θεßα Κωμωδßα, με την οποßα κλεßνει κι ο κýκλος της επßγειας ζωÞς του 30Üχρονου τüτε, ποιητÞ, , Μοναρχßα (De monarchia, 1313-1318), εκθÝτει τις πολιτικÝς του πεποιθÞσεις, ΕκλογÝς (Eclogues, 1319-1320, απü το ομþνυμο Ýργο του Βιργιλßου που εßναι γνωστü κι ως ΒουκολικÜ).

     Προς τιμÞ του, ονομÜσθηκαν τα εξÞς:

 * Ο αστεροειδÞς 2999 ΔÜντης, που ανακαλýφθηκε το 1981
 * Ο κρατÞρας ΔÜντης στην αüρατη πλευρÜ της ΣελÞνης
 * Η Ακαδημßα ΝτÜντε ΑλιγκιÝρι στο Τορüντο
 * Το ΠÜρκο Þ Πλατεßα ΝτÜντε στη ΝÝα Υüρκη
 * Το ιταλικü θωρηκτü Dante Alighieri (1913-1928)



ΡητÜ του:

 * Οι πιο καυτÝς θÝσεις στην κüλαση εßναι κρατημÝνες γι’ αυτοýς που, σε καιροýς μεγÜλης ηθικÞς κρßσης, διατηροýν ουδÝτερη στÜση.

 * Δεν υπÜρχει μεγαλýτερη λýπη απü την αναπüληση της ευτυχßας στις δυστυχισμÝνες μÝρες.

 * Στα μισÜ του ταξιδιοý της ζωÞς, αρχßζουμε να ζοýμε.

 * Τρεις σπßθες: περηφÜνεια, φθüνος και φιλαργυρßα, εßναι αναμμÝνες σε κÜθε ανθρþπινη καρδιÜ.

 * Η φýση εßναι η τÝχνη του Θεοý.

 * Εßμαστε εμεßς που βÜψαμε τον κüσμο κüκκινο με την αμαρτßα μας.

 * Δεν μπορεß κανεßς να απαλλαγεß απü αυτü για το οποßο δεν μετανοεß.


===========================


                                         Θεßα Κωμωδßα

     Το 1ον ¢σμα της Κüλασης, αποδßδει υπÝροχα στο πρωτüτυπο, ο Ιταλüς εξαßρετος ηθοποιüς, ΡομπÝρτο Μπερνßνι κι αξßζει να τον ακοýσουμε, στο Γιουτοýμπ:



     Οι 3 πρþτοι στßχοι, πÜλι σε μετÜφραση της Λητοýς ΣεúζÜνη:

Στο μÝσο της πορεßας της ζωÞς
ΒρÝθηκα σ’Ýνα δÜσος σκοτεινü
¼που εßχα χÜσει την ευθεßα οδü...

    Θ. Κ. -Κολαση ¢σμα 1ο

Στῆς ζωῆς μας ἐγὼ τὸ μισοστρÜτι
ΒρÝθηκα σ’ ἕνα σκοτεινὸ ρουμÜνι
Γιατß εἶχα τὸ ἴσιο χÜσῃ μονοπÜτι.
Τß δýσκολα, ἄχ! κανεὶς ἀναθηβÜνει
Πὼς τ’ ἄγριου λüγγου ἦταν τραχειὰ ἡ σκληρÜδα,
Ποὺ νÝα ’ς τὸ λογισμὸ τρομÜρα βÜνει.
Μüν’ τοῦ θανÜτου εἶν’ πιὸ πολλὴ ἡ πικρÜδα.

(απüσπ. μτφρ.: ΛορÝντζος Μαβßλης)
_____________________________


     Στο 3ον ¢σμα, απü τα 33 που συνιστοýν την ενüτητα της Κüλασης, ο ΔÜντης αναφÝρεται στους ανθρþπους εκεßνους που με τη στÜση που κρÜτησαν στη ζωÞ τους κατÝληξαν ν’ αποτελοýν Ýνα τüσο μεγÜλο üνειδος, þστε να εßναι ανεπιθýμητοι ακüμη και στην κüλαση. Οι Üνθρωποι αυτοß üσο ζοýσαν υπÞρξαν δειλοß και δεν πÞραν ποτÝ μια ξεκÜθαρη θÝση ανÜμεσα στο καλü και το κακü. ΠαρÝμειναν αμÝτοχοι παρατηρητÝς, χωρßς να υπερασπιστοýν ποτÝ τις αξßες τους∙ Ýμειναν σιωπηλοß απÝναντι στις Üνομες πρÜξεις και απÝφυγαν, ιδßως σε κρßσιμες περιüδους, να αναλÜβουν τις ευθýνες τους ως μÝλη του κοινωνικοý συνüλου. Η δειλßα τους αυτÞ και το γεγονüς üτι προτßμησαν την απραξßα, την κοινωνικÞ απüσυρση και την απÜθεια, τους καθιστÜ συνυπεýθυνους για üλες τις αδικßες, καθþς δεν τüλμησαν ποτÝ να υπερασπιστοýν το δßκαιο και το καλü. Με τη σιωπÞ και την ατολμßα τους διευκüλυναν την υπερßσχυση της αδικßας, αφοý Þταν σα να συναινοýν σε üλες τις Üνομες πρÜξεις που εßδαν να συμβαßνουν και δεν προσπÜθησαν να τις αποτρÝψουν.


 Απü τον 1ο πßνακα του ΜπλÝηκ, μÝχρι εδþ, üλοι εßναι του ßδιου! (εκτüς του βιβλßου)

     ¸τσι, οι Üνθρωποι αυτοß, που üσο Þταν ζωντανοß νüμιζαν πως με το να μÝνουν αμÝτοχοι και να μην ορθþνουν ποτÝ το ανÜστημÜ τους εßχαν κÜνει τη σωστÞ επιλογÞ, καταλÞγουν να Ýχουν τη χειρüτερη μοßρα απ’ üλους. ΚαταλÞγουν να μην ανÞκουν πουθενÜ, οýτε στην Κüλαση οýτε στον ΠαρÜδεισο. ¼πως στη ζωÞ τους δε θÝλησαν ποτÝ να πÜρουν μιαν απüφαση, δεν τüλμησαν ποτÝ να επιλÝξουν, Ýτσι και μετÜ το θÜνατü τους παραμÝνουν αιþνια ανÝνταχτοι, αιþνια αποδιωγμÝνοι κι απ’ τα ουρÜνια κι απü τον ¢δη.
     Ο ΔÜντης κÜνει εδþ Ýνα καßριο σχüλιο για τους πολßτες που προτιμοýν την ηρεμßα μιας φαινομενικÜ φιλÞσυχης ζωÞς, καθþς επß της ουσßας οι ßδιοι αυτοß πολßτες με την απραξßα τους επιτρÝπουν στους «κακοýς» της κοινωνßας πλÞρη ελευθερßα κινÞσεων. ¸τσι ü,τι μοιÜζει με ουδÝτερη αποστασιοποßηση απü τα δρþμενα της κοινωνικÞς ζωÞς, εßναι στην πραγματικüτητα εγκληματικÞ αδιαφορßα και ως εκ τοýτου τιμωρεßται βαρýτατα.

        Θ. Κ. Küλαση -¢σμα 3ο

Απü εμÝ περνÜν στη πονεμÝνη χþρα,
απü εμÝ περνÜν στη θλßψη την αιþνια,
απü εμÝ περνÜν μες στο χαμÝνον κüσμο.

Το Δßκιο Ýχει τον ¢φθαστο κινÞσει
που μ' Ýπλασε· η Δýναμη του η θεßα
κι η ασýγκριτη Σοφßα κι η ΑγÜπη η πρþτη.

ΠλÜσμα πριν απü 'μÝ κανÝνα δεν εστÜθη,
παρÜ μüνον αιþνια, κι εγþ αιþνια μÝνω.
ΑφÞστε κÜθ' ελπßδα σεις που μÝσα πÜτε!

Τα λüγια ταýτα σκοτεινÜ χρωματισμÝνα
εßδα εγþ στη κορυφÞ μιας πýλης, χαραγμÝνα
και "ΔÜσκαλε", εßπα ευθýς, "το νüημα βαραßνει".

Κι αυτüς με λογισμοýς βαθυγνþμου ανθρþπου·
"Να παρατÞσεις εδþ πρÝπει κÜθε φüβο,
κÜθε σου δεßλιασμα πρÝπει εδþ να ‘ναι σβησμÝνο.

Στον τüπο φτÜσαμε που 'γþ σου 'χω προεßπει,
üπου τα πλÞθη θÝλει ιδεßς τα πονεμÝνα,
που το καλü του Λογισμοý Ýχουν χαμÝνο".

Κι ως Ýβαλε το χÝρι του στο εδικü μου χÝρι,
με üψη χαρωπÞ που 'χÜρισÝ μου θÜρρος
μ' Ýμπασε στων νεκρþν τους μυστικοýς κρυψþνες.

ΣτενÜγματα και κλÜματα, μÝσα εκεß και θρÞνοι
αχολογοýσαν στο στερÝωμα δßχως Üστρα,
þστε ευθýς και στην αρχÞ μ' εκÜμαν να δακρýσω.

ΔιÜφορες γλþσσες, διÜλεκτοι, με φοβερÝς βλαστÞμιες,
λüγια του πüνου, της οργÞς, κραυγÝς αποσβησμÝνες
και μεγαλýτερεςς φωνÝς και χεριþν χτýποι αντÜμα,

μια χλαλοÞ σηκþνανε π' Üκοπα πηλαλÜει,
σε κεßνον τον αιþνιο, τον σκοτεινüν αγÝρα,
ωσÜν την αμμοθýελλα που σκþνει σαν φυσÜει.

Κι εγþ, που το κεφÜλι μου εκýκλωσεν η φρßκη,
εφþναξα στο ΔÜσκαλο: "Τß να 'ν' αυτü που ακοýω;
Τß κüσμος, που τον Ýσβησε θαρρεßς ο τüσος πüνος";

Κι αυτüς: "Στην Üθλια αυτÞ κατÜσταση διαμÝνουν
εκεßνων των αχρεßων οι ψυχÝς, που δßχως ατιμßα
αλλÜ αλß και δßχως Ýναν Ýπαινον εζÞσαν.

ΣμιχτÝς στÝκουν με κεßνη τη κακÞ χορεßα
των Üγγελων, που μÞτ' εχθροß του Υψßστου βγÞκαν
μÞτε πιστοß, αλλÜ μüνον του εαυτοý τους μεßναν.

Τους διþχνουν Ουρανοß να μη τους ασχημßσουν,
ουδÝ ο τρßσβαθος ο ¢δης στÝργει να τους Ýχει
γιατß δüξα απ' αυτοýς οι Ýνοχοι δε θα 'χαν".*

Κι εγþ: «Ω ΔÜσκαλε, τß τüσο τους βαραßνει,
οποý τüσο τους κÜνει δυνατÜ να κλαßγουν";
"Θα στο εξηγÞσω πολý σýντομα", αποκρßθη.

"Ελπßδα μÝσα τους δε σþζεται θανÜτου,
κι ειν' η ζωÞ τους σκüτεινη και τüσο ποταπÞ,
που κÜθε Üλλη τýχη, -üποια να 'ναι- τη ζηλεýουν.

ΦÞμη στο κüσμο για αυτοýς δεν στÝργει ν' απομÝνει,
¸λεος, Δικιοσýνη μ' üμοια οργÞ, τους αποδιþχνουν.
Ας μη μιλÜμε πια γι' αυτοýς, μüν' κοßτα τους και πÝρνα".

Κι εγþ κοιτÜζοντÜς τους εßδα μια σημαßα
που γυρßζοντας τüσο ορμητικÜ κινοýσε
που ‘λεγα στÜση πως δεν Ýστεργε καμßα.

Κι οπßσω της ερχüνταν Ýνα τÝτοιο πλÞθος
σε μÜκρος που ποτÝ δεν Þθελε πιστÝψω
πþς να ‘χε τüσον κüσμο θÜνατος ξεκÜμει.

Μüλις εκεß κÜποιον εγνþρισα, τον ßσκιο
εßδα και απεßκασα εκεßνου που για δειλßα
απü τ’ αξßωμα το μÝγα επαραιτÞθη.

¸νιωσα ευθýς κι εβεβαιþθηκα πως τοýτο
το μÝγα πλÞθος Þταν των αχρεßων, που ‘ναι
στο Θεü μισητοß και στους εχθροýς του ακüμη.

Οι Üθλιοι τοýτοι που ποτÝ τους δεν εζÞσαν,
ολüγυμνοι Þταν και πολý βασανισμÝνοι
απü χοντρÝς μýγες που εκεß Þταν κι απü σφÞκες.

Χαρακþναν αυτÝς το πρüσωπü τους μ’ αßμα
που μÝσ’ στα πüδια τους με δÜκρυα συσμιγμÝνο
απü σιχαμερÜ σκουλÞκια εσυναζüνταν.

Κι ως Üρχιζα να ρßχνω παρεμπρüς το βλÝμμα,
εßδα σ’ ενüς μεγÜλου ποταμιοý την Üκρη
πλÞθος πολý και εßπα˙ «ΔÜσκαλε, συ στÝρξε

ποιοι εßν’ αυτοß να μÜθω, και ποιος νüμος κÜνει
πρüθυμοι τüσο για το πÝρασμα να δεßχνουν,
ως με το φως εδþ τ’ αδýνατο ξανοßγω».

Κι αυτüς, «θα το γνωρßσεις, üταν», μ’ αποκρßθη,
«θα ‘χουμε σταματÞσει τα πατÞματÜ μας
στου ΑχÝροντα μπροστÜ το θλιβερü ποτÜμι».

Τüτε μ’ εντροπαλÜ και χαμηλÜ τα μÜτια
απü φüβο μην ßσως τον βαρýνει ο λüγος,
Ýμεινα σιωπηλüς þσπου ‘ρθα στο ποτÜμι.

Και ιδοý βλÝπω σ’ εμÜς να ‘ρχεται με καρÜβι
Ýνας γÝροντας μ’ Üσπρες τις παμπÜλαιες τρßχες,
φωνÜζοντας «ΑλιÜ σ’ εσÜς, ψυχÝς αχρεßες!

Μην ελπßσετε ποτÝ τον ουρανü να ιδεßτε.
¸ρχομαι εγþ στην Üλλην üχθη να σας πÜρω
στα σκοτÜδια τα αιþνια, σε φωτιÜ και πÜγο.

Κι εσý που ζωντανÞ ψυχÞ δω μÝσα εφÜνης,
ξεμÜκρυνε απü τοýτους που ‘ναι πεθαμÝνοι».
Αλλ’ ως εßδε που εγþ δεν Ýφευγα απü κεßθε,

εßπεν «Απ’ Üλλο δρüμο, απü λιμÝνες Üλλους
σε γιαλü θα ‘ρθεις, üχι εδþ, για να περÜσεις·
αλαφρýτερο ξýλο πρÝπει να σε πÜρει».

Κι ο αρχηγüς μου σ’ αυτüν˙ «Μην αγριεýεις, ΧÜρε˙
αποφασßσαν Ýτσι εκεß, που αυτü που θÝλουν
ημποροýν, και παρÝκει μη γυρεýεις Üλλο».

Τüτε ησυχÜσαν τα πολýμαλλα σαγüνια
του πλωρßτη της μαýρης μολυβÝνιας λßμνης
που ‘χε γýρω στα μÜτια κýκλους απü φλüγες.

Οι ψυχÝς üμως, που γυμνÝς και κουρασμÝνες
Þταν, Üλλαξαν χρþμα και τα δüντια ετρßξαν
ευθýς μüλις ακοýσαν τα σκληρÜ του λüγια.

Εβλασφημοýσαν το Θεü και τους γονεßς τους,
των ανθρþπων το γÝνος, τον καιρü, τον τüπο,
του σπÝρματüς τους και της γÝννας τους το σπüρο.

¸πειτα ετραβηχτÞκαν üλες üλες Üμα,
δυνατÜ κλαßοντας, στην üχθη την αχρεßα,
που περιμÝνει üποιον Θεοý δεν Ýχει φüβο.

Ο ΧÜρος δαßμονας με μÜτια σαν αθρÜκια
με νüημα κρÜζοντÜς τες üλες τες συνÜζει,
πλÞττει με το κουπß κÜθε ψυχÞ που οκνÜει.

¼πως ξεπÝφτουν το φθινüπωρο τα φýλλα
Ýνα κατüπι στ’ Üλλο, þσπου το κλωνÜρι
βλÝπει στη γη στρωτü üλο του τ’ αποφüρι,

με üμοιον τρüπο και του ΑδÜμ ο κακüς σπüρος
ρßχνονταν απ’ τ’ ακρογιÜλι εκεßνο μßα μßα
στο νüημα του ΧÜρου, σαν πουλß στον κρÜχτη.

¸τσι στο μαýρο κýμα πλÝοντας ξεμακραßνουν,
και πριν στην üχθην την αντßπερα κατÝβουν
συμμαζþνεται εδþθε νÝο πλÞθος πÜλι.

«Παιδß μου», εßπε κατüπι ο δÜσκαλος με χÜρη,
«εκεßνοι που πεθαßνουν στην οργÞ του Υψßστου,
κατασταλÜζουν üλοι εδþ απü κÜθε τüπο,

και πρüθυμοι εßναι να περÜσουν το ποτÜμι,
γιατß η δικαιοσýνη η θεßα τοýς κεντρßζει
τüσο που ο φüβος κατανταßνει επιθυμßα.

ΚαλÞ ψυχÞ ποτÝ δεν πÝρασε απü δþθε,
και λοιπüν αν για σε παραπονιÝται ο ΧÜρος,
τι ο λüγος του νοεß μπορεß να ξÝρεις τþρα».

Μüλις Ýσωσε τοýτο, η σκοτεινÞ πεδιÜδα
εσεßσθη τüσο δυνατÜ, που απü το φüβο
η ενθýμησÞ μου ακüμα μ’ ßδρωτα με βρÝχει.

Η δακρυσμÝνη γης ανÝδωσεν αÝρα,
που εξÜστραψε Ýνα φως με τÝτοια κοκκινÜδα,
þστε κÜθε αßσθησÞ μου μÝσα μου ενικÞθη,

κι Ýπεσα σαν αυτüν που βαρýς ýπνος πιÜνει.

 * Τα τελευταßα αυτÜ λüγια του Βιργιλßου, αποτελοýν και την ολοκλÞρωση αυτÞς της θÝασης. Ο τüπος εκεß σεßεται αßφνης τüσο δυνατÜ που προκαλεß ανεßπωτο φüβο στην ψυχÞ του ποιητÞ, κι η γη γεμßζει μ’ Ýναν αÝρα τοξικü, που φωτßζεται απü Ýνα Ýντονο κüκκινο χρþμα∙ το χρþμα της φωτιÜς, το χρþμα της κολÜσεως. Κι ο ποιητÞς χÜνει της αισθÞσεις του και καταρρÝει, üπως Ýνας Üνθρωπος που πÝφτει σε ýπνο βαρý, χωρßς να Ýχει πια καμßα αντßληψη του τι συμβαßνει γýρω του. Μια εντυπωσιακÞ σκηνÞ εξüδου και συνÜμα Ýνα δυσοßωνο προοßμιο, καθþς η πορεßα του ποιητÞ πρüκειται να συνεχιστεß στα ενδüτερα της κολÜσεως. 
     Το σημεßο του ποιÞματος üπου ο ΔÜντης υπονοεß την Üρνηση του ΠÜπα Κελεστßνου Ε´, ο οποßος απü δειλßα αρνÞθηκε το μεγÜλο αξßωμα που του προσφÝρθηκε, ενÝπνευσε Ýνα πολý σημαντικü ποßημα του ΚαβÜφη, το Che fece.... il gran rifiuto. Ο ΚαβÜφης, üμως, πραγματεýεται την Ýννοια της Üρνησης üχι ως προúüν δειλßας, αλλÜ ως συνειδητÞ επιλογÞ του ανθρþπου να πÜει κüντρα στο κοινωνικü ρεýμα, υπερασπιζüμενος με γενναιüτητα την προσωπικÞ του οπτικÞ και αντßληψη. Ο ΚαβÜφης απομακρýνεται απü τη συγκεκριμÝνη αναφορÜ του ΔÜντη κι εξετÜζει ευρýτερα τα δýσκολα üχι που καλοýνται κÜποτε να πουν οι Üνθρωποι. ¢λλωστε, το εýκολο εßναι να βαδßζει κανεßς σýμφωνα με τις προσταγÝς της κοινωνßας και τα παραδεδομÝνα, η μεγÜλη δυσκολßα εßναι üταν ο Üνθρωπος θÝλει να ακολουθÞσει τον προσωπικü του δρüμο ενÜντια κÜποτε στα κοινωνικþς αναμενüμενα.


__________________________

         Θ. Κ. Κüλαση -¢σμα 4ο

Μοýκοψε τὸ βαθὺ τὸν ὕπνο στὸ κεφÜλι
ἕνας βαρὺς ἀχüς, ὥστ’ ἐτινÜχτηκ’ ὅλος
σὰν ἄνθρωπος, ποὺ ξÜφνου ἀθÝλητα ξυπνÜει.

Ἐσηκþθηκα ὁλüρθος κι ἔστρεψα τριγýρω
τ’ ἀναπαυμÝνο μÜτι καὶ γοργὰ κοιτοῦσα,
γιὰ νὰ γνωρßσω σὲ ποιüν τüπον εὑρισκüμουν.

ἈλÞθεια εἶναι, πὼς εὑρÝθηκα στὸν ὄχτο
τῆς πολυστÝναχτης κοιλÜδας τῆς ἀβýσσου,
ποὺ μÝσα της ἀχὸ δÝχετ’ ἀπεßρων θρÞνων.

Τρßσβαθη, σκοτεινÞ, καταχνιαστÞ ’ταν τüσο,
π’ ὅσο κι ἂν ἔχωνα τὰ μÜτια μου στὸ βÜθος,
δὲν ξεχþριζ’ ἀντικεßμενο κανÝνα.

« Ἂς κατεβοῦμ’ ἐδῶ στὸν ἄφεγγο αὐτὸν κüσμο »
ἄρχισ’ ὁ ποιητὴς μ’ ἀποσβησμÝνην ὄψη
« θÜ ’μαι πρῶτος ἐγþ, σὺ δεýτερος θὲ νÜσαι. »

Κι ἐγþ, ποὺ τῆς θωριᾶς δοκÞθηκα τὸ χρῶμα,
εἶπα. « Πῶς θὰ ἠμπορÝσω νÜρθω, ἂν σὺ φοβᾶσαι,
»ποýσαι στοὺς δισταγμοýς μου ὁ θαρρευτÞς μου πÜντα; »

Κι αὐτὸς εἶπε σ’ ἐμÝνα· « Ὁ πüνος τῶν ἀνθρþπων,
»ποýναι δῶ κÜτω, στὴ θωριÜ μου ζωγραφßζει
»τὴ σπλαχνοσýνη αὐτÞ, ποὺ σὺ λογιÜζεις φüβο.

» Ἂς κινÞσωμε· ὁ δρüμος ὁ μακρὺς μᾶς βιÜζει. »
Εἶπε καὶ κßνησε κι ἐμÝνα ἔκαμε νÜμπω
στὸν πρῶτο γýρο, ποὺ τὴν ἄβυσσο κυκλþνει.

᾽Εκεῖ, σ’ ὅσο μποροῦσ’ ἀπ’ ἀκοὴ νὰ κρßνω,
ὄχι κλÜμ’, ἀλλὰ μüνο στεναγμοß ’ταν π’ ὅλον
τὸν αἰþνιο ἀÝρα ἔκαναν νὰ τρÝμη.

Κι ἦταν αὐτὸ ἀπὸ πüνο, ἀλλὰ χωρὶς μαρτýρια,
ποý ’χαν τὰ πλÞθη τὰ περßσσια καὶ μεγÜλα
ἀπὸ μωρὰ παιδιὰ κι ἀπὸ γυναῖκες κι ἄντρες.

Κι ὁ καλüς μου ὁδηγüς· « Δὲ μὲ ρωτᾶς, μοῦ λÝει,
»τß ψυχὲς εἶναι τοῦτες, ποὺ μπροστÜ σου βλÝπεις;
»θÝλω τþρα νὰ ξÝρης, πρὶν ἐμπρὸς κινÞσης,

»πὼς δὲν ἁμÜρτησαν κι ἂν ἔχουν καλὰ ἔργα,
»δὲ φτÜνει αὐτü, γιατὶ καὶ βÜφτισμα δὲν εἶχαν,
»ποὺ τῆς θρησκεßας εἶναι, ποὺ πιστεýεις, μÝρος·

»κι ἂν ἔζησαν καὶ πρὶν ἀπ’ τοῦ Χριστοῦ τὴν πßστη.
»δὲν προσφÝραν τιμὴ στὸν ῞Υψιστο, ὅπως πρÝπει
»κι ἐγὼ ὁ ἴδιος ἕνας ἀπὸ τοýτους εἶμαι.

»Γιὰ ἐλαττþματα τÝτοια, ὄχι χειρüτερ’ ἄλλα,
»εἴμαστ’ ἐμεῖς χαμÝνοι καὶ μᾶς βλÜπτει μüνο,
»ποὺ στὴν ἐπιθυμßα δßχως ἐλπßδα ζοῦμε. »

Πüνος πολὺς γρικþντας τὴν καρδιÜ μου ἐπῆρε,
ὅτι ἀνθρþπους πολλοὺς καὶ περισσῆς ἀξßας
ἐγνþρισα σ’ αὐτὸν τὸν ἅδη μετεþρους.

« ΛÝγε μου, δÜσκαλÝ μου, λÝγε, κýριÝ μου »
ἄρχισα ἐγþ, γιὰ νὰ στηρßξω στὴν ψυχÞ μου
τὴν πßστη ἐκεßνη, ποὺ νικᾶ κÜθε μας πλÜνη

« βγῆκε ποτὲ κανεßς, ἢ γιὰ δικÞ του ἀξßα
»ἢ ἄλλου, ποὺ μακÜριος ἔπειτα νὰ γßνη; »
Κι ἐννοþντας αὐτὸς τὸ σκεπαστü μου λüγο,

ἄρχισε· « ΝÝος στὴν κατÜσταση αὐτὴ ἤμουν,
»σὰν εἶδα κÜποιον πολυδýναμο ἐδῶ μÝσα
»νÜρθη στεφανωμÝνος μὲ σημεῖο νßκης.

»Τὸν ἴσκιο ἔβγαλε τοῦ πρþτου μας πατÝρα,
»τοῦ υἱοῦ του Ἄβελ τὴν ψυχὴν κι αὐτὴν τοῦ Νῶε,
»τοῦ θεοφοβοýμενου Μωυσῆ, τοῦ νομοθÝτη,

»καὶ τοῦ Δαβßδ· τὸν Ἀβραὰμ τὸν πατριÜρχη,
»τὸν ᾽ΙσαÜκ, τὸν ᾽Ισραὴλ μὲ τὰ παιδιÜ του
»καὶ τὴν ΡαχÞλ του, ποὺ γι’ αὐτὴν ἔκαμε τüσα

»καὶ πολλοὺς ἄλλους, ποὺ μακÜριους ἔχει κÜμει.
»Καὶ πρὶν αὐτοι σωθοῦν, θÝλω νὰ ξÝρης, ὅτι
»ψυχÝς ἀνθρþπινες δὲν ἦταν λυτρωμÝνες. »

Νὰ περπατοῦμε δὲν ἐπαýαμε ὡς λαλοῦσε,
ἀλλὰ διαβαßναμε τὸ δÜσος ὁλοÝνα,
τὸ πυκνὸ δÜσος λÝγω ἀπὸ ψυχὲς περßσσιες.

Ὁ δρüμος μας ἀκüμα μακριὰ δὲν ἦταν
ἀπ’ τὸν τüπο τοῦ ὕπνου μιὰ φωτιὰ σὰν εἶδα,
ποὺ τὰ σκοτÜδια ποýταν γýρω της, νικοῦσε.

Ἤμαστε ἀκüμη λßγο μακριὰ ποκεῖθε,
ὅμως ὄχι καὶ ὥστε νὰ μὴ βλÝπω κÜπως,
πὼς ἄνδρες σεβαστοὶ τὸν τüπο αὐτὸν κρατοῦσαν.

« Ὦ, σὺ τῆς ἐπιστÞμης καὶ τῆς τÝχνης δüξα,
»ποιοß εἶναι, πÝς μου, αὐτοß, ποὺ τüσο σÝβας ἔχουν,
»ποὺ ἀπ’ τὴν κατÜσταση τῶν ἄλλων τοὺς χωρßζει; »

Κι αὐτüς « Ἡ τιμημÝνη φÞμη » μ’ ἀποκρßθη,
« ποὺ γι’ αὐτοὺς ἀντηχᾶ στὸν κüσμο τῆς ζωῆς σου,
»βρßσκει χÜρη ψηλÜ, ποὺ τüσο τοὺς λαμπρßζει. »

Στὸ μεταξὺ τοῦτο φωνὴ νὰ λÝγη ἀκοýσθη·
« Τὸν ποιητὴ τὸν ὑψηλüτατο τιμῆστε·
»ξανÜρχεται ἡ σκιÜ του, ποὺ μᾶς εἶχε ἀφÞσει. »

Ἅμα ἐστÜθη ἡ φωνὴ κι ἐσßγησεν ὁ ἦχος,
τÝσσερες σκιὲς εἶδα ἐμπρüς μας νὰ προβαßνουν,
ποὺ μÞτ’ ὄψη φαιδρὴ μÞτε θλιμμÝνην εἶχαν.

Ὁ ἀγαθὸς δÜσκαλüς μου ἄρχισε τüτε κι εἶπε.
« Ἰδὲς αὐτὸν μ’ ἐκεῖνο τὸ σπαθὶ στὸ χÝρι,
»ποὺ ἀπὸ τοὺς τρεῖς ἐμπρὸς σὰ βασιλιὰς προβαßνει.

»Ὁ Ὅμηρος εἶν’ ἐκεῖνος, ποιητὴς μεγÜλος,
»ὁ ἄλλος ὉρÜτιος εἶναι ὁ σÜτυρος κατüπι,
»᾽Οβßδιος εἶν’ ὁ τρßτος κι ὁ στερνὸς ΛουκÜνος.

»Καθὼς εἶν’ ὅμοιος ὁ καθÝνας τους μ’ ἐμÝνα
»στ’ ὄνομα, ποὺ ἡ φωνὴ μελÝτησεν ἡ μßα,
»μὲ τιμοῦν καὶ σὲ τοῦτο αὐτὸ ποὺ πρÝπει, κÜνουν ».

Ἔτσ’ εἶδα τὴ σχολὴ ν’ ἀρμüζουν τὴν ὡραßα
οἱ δοξαστοß, ποὺ τ’ ἆσμα τ’ ἄφθαστον ἐψÜλαν,
ποὺ ἀπÜνου ἀπ’ ὅλα τ’ ἄλλα σὰν ἀετὸς πετÜει

Ἀφοῦ συντýχαν μεταξý τους λßγην ὥρα,
σ’ ἐμÝνα ἐστρÝψαν χαιρετþντας μὲ σημεῖο
κι ὁ δÜσκαλüς μου ἀπὸ χαρὰ χαμογελοῦσε.

Ἀλλὰ κι ἄλλη τιμὴ τρανüτερη μοῦ κÜμαν,
ποὺ μὲ κÜμαν κι ἐμὲ τῆς συντροφιᾶς τους ἕναν
κι ἔγινα μεταξὺ τüσης σοφßας ἕκτος.

᾽ΕπερπατÞσαμ’ ἔτσι ὡς ὅπου ἦταν ἡ λÜμψη,
λÝγοντας πρÜγματα ποýν’ ὄμορφο νὰ κρýψω,
ὅσο τὸ νὰ εἰπωθοῦν ἦταν στὸν τüπο ποýμουν.

ἘφτÜσαμε σιμὰ σ’ ἕνα λαμπρὸ καστÝλι,
ποὺ ἑφτὰ φορὲς τειχιὰ ψηλὰ τὸ περιζῶναν
καὶ τὸ φýλαγε γýρω ποταμÜκι ὡραῖο.

Τὸ περÜσαμε αὐτü, σὰ νÜταν στεγνὸ χῶμα,
ἑφτὰ θýρες μὲ τοýτους τοὺς σοφοὺς ἐδιÜβην
κι ἤρθαμε σὲ λιβÜδι ἀπὸ δροσÜτη χλüη.

Πολλοß ’ταν κεῖ μ’ ἀργὰ καὶ σοβαρὰ τὰ μÜτια
κι εἶχαν ὅλοι πολὺ τὰ πρüσωπα σεβÜσμια
καὶ μὲ λüγια γλυκὰ καὶ λßγα συντυχαῖναν.

ἘτραβÞξαμε ἀπ’ ἕνα ἀπ’ τὰ πλÜγια ἐκεῖθε
σὲ μÝρος ἀνοιχτὸ ψηλὸ καὶ φωτισμÝνο,
ἀπ’ ὅπου ὅλους κανεὶς μποροῦσε νὰ τοὺς βλÝπη.

᾽Εκεῖ καταντικρὺ στὴν πρÜσινη πεδιÜδα
τὰ μεγαλüψυχα τὰ πνεýματα μοῦ δεῖξαν,
ποὺ ὁ λογισμüς μου ἀνιστορþντας μεγαλþνει.

Εἶδα μὲ περισσοὺς συντρüφους τὴν ᾽ΗλÝκτρα
κι ἦταν κι ὁ Ἔκτορας ἀνÜμεσα κι ὁ Αἰνεßας
καὶ μὲ πýρινα μÜτια ὁ Καῖσαρ ὁπλισμÝνος.

(μτφρ. 3ου & 4ου Üσματος: Γεþργιος Καλοσγοýρος)
______________________________________


                     ΝτÜντε δια χειρüς Νταλß

     Στο 26ον ¢σμα της Κüλασης ο ΔÜντης διηγεßται üτι, üταν Ýφτασαν, με οδηγü το Βιργßλιο, στον 8ο Κýκλο, συνÜντησαν εκεß τις ψυχÝς του ΔιομÞδη και του ΟδυσσÝα τυλιγμÝνες στις φλüγες. Ο ΔÜντης θÝλησε να τους μιλÞσει, αλλÜ τον συγκρÜτησε ο Βιργßλιος λÝγοντÜς του:

¢σε με εμÝνα να μιλÞσω, ξÝρω τι θÝλεις,
και στο δικü σου λüγο μπορεß ν' αντισταθοýν,
μη το ξεχνÜς πως στη ζωÞ τους Þταν ¸λληνες ετοýτοι...

     ¸τσι ο Βιργßλιος τους παρακαλεß να διηγηθοýν ποιο τÝλος εßχε η ζωÞ τους.
Στο απüσπασμα μιλÜ ο ΟδυσσÝας:

          Το ΤÝλος Του ΟδυσσÝα

Μüλις Ýφυγα απ' τη Κßρκη, üπου πÜνω απü χρüνο
τýχη μ' εßχε καρφωμÝνο παραδßπλα στη ΓαÝτα0,
-ως μετÜ ο δικüς σας
ο Αινεßας την ονüμασε-
τßποτε δεν μου αξιþθηκε,
του γιου η γλυκειÜ μνÞμη,
οýτε το σÝβας του π
ατρüς, το χρÝος μου γι' αγÜπη,
-που, αν το πλÞρωνα, στη Πηνελüπη θα 'δινε χαρÜ-,
τßποτε που με Ýτρωγε, δεν Üξιζε να σβÞσει
τη φλüγα μÝσα μου, αυτÞ που μ' Ýσπρωχνε
να  Ýχω πεßρα, γνþση, για τον κüσμο και
τα πÜθη,
Þ στην αντρεßα των ανθρþπων.
Κι Ýξω απ' Ýγνοιες,
στ' ανοιχτÜ
πελÜγη ρßχτηκα και τη πλατειÜ
τη θÜλασσα, ολομüναχος,
σ' Ýνα σκαρß απü ξýλο*.

¢λλος κανεßς1, η συντροφιÜ μου λιγοστÞ, 

τρικυμισμÝνος κι üσοι μου στÜθηκαν πιστοß,

απü λιμÜνι σε ακτÞ εßδα στο τÝλος Ισπανßα
και το Μαρüκο εßδα και των
ΣÜρδων το νησß,
μαζß με τ' Üλλα τα νησιÜ, που βρÝχει
μÝσα τους
μια θÜλασσα κλειστÞ. Εγþ και τα συντρüφια

Þμαστε γερασμÝνοι πια και αργοκßνητοι,
σαν πιÜσαμε
στενü κανÜλι2, π' ΗρακλÞς Ýθεσε üριο
σε Üνθρωπο ποτÝ να μη το ξεπερÜσει.

ΑφÞκα στα δεξιÜ μου τη Σεβßλια και η ΣÝτα3
μ' αφÞκε στα ζερβÜ. ΑδÝλφια μου, εßπα, σεις
που σμßξατε, γευτÞκατε χßλιους-μυρßους πüνους
και φτÜσαμε στη δυτικÞν Üκρη του κüσμου,
το λßγο που σας μÝνει σ
τη ζωÞ, μην αρνηθεßτε,
ακüμη μια
πεßρα να 'χουμε μαζß, πÝρ' απ' τον Þλιο
να μÜθουμε τι γßνεται, στον Ýρημο τον κüσμο,
που στοχαστεßτε, ζωντανÞ ψυχÞ δεν κατοικεß.
Σκεφτεßτε και τη θεúκÞ γενιÜ σας: διü δεν Ýχετε πλαστεß
σαν ζþα να ζεßτε, μοßρα σας εßν' η αντρειÜ κι η γνþση.

Τους σýντροφους
τα παρακÜλια μου τους λýγισαν,
τα λßγα λüγια τους φτερþσανε για τ' Üγνωστο ταξßδι.

Τη πλþρη τüτε στρßψαμε εκεß που βγαßνει ο Þλιος4,
κουπιÜ
στα χÝρια μας φτερÜ γενÞκαν και πετοýσαμε
στον ξÝφρενο τον πλου, με τη στεριÜ ζερβÜ μας.
¼λα τα ξÝνα Üστρα τ' Üλλου πüλου5 φÝγγανε τις νýχτες μας
κι τüσο χαμηλÜ ο Πολικüς
που Üγγιζε την ßσαλο6.
ΠÝντε φορÝς ε
θÝριεψε και Üλλες τüσες 'σβÞστη
το φÝγγος της ΣελÞνης,
τη στιγμÞ που ξανοιχτÞκαμε
για τη μεγÜλη πλÜνη. Τüτε μπροστÜ ορθþθηκε Ýνα üρος.
Απü το μÜκρος που διακρßναμε
φαινüταν σκοτεινü
κι üσο για ýψος, πιο ψηλü, δεν κοßταξα ποτÝ μου
.

ΤρελλÜ χαρÞκαμε σαν το 'δαμε, μα η χαρÜ μας,
γοργÜ θρÞνος εγßνη, γιατß απ' τη νÝα τοýτη γη
Ýνα μπουρßνι ξÝσπασε και χτýπησε αλýπητα
τη πλþρη, στα κýματα τρεις γýρες φÝρνει το καρÜβι
μα τÝταρτη ýψωσε τη πρýμη μας, τüσο π' η πλþρη
εβοýλιαζε στο ροýφουλα. ¹τανε θÝλημα θεοý:
κýμα μας σκÝπασε, πÜνωθε 'κλεßστη η θÜλασσα...


 * ΓαÝτα: παλιü λιμÜνι κοντÜ στη ΝεÜπολη, üπου ο Αινεßας Ýθαψε τη παραμÜνα του, ΓαÝτα.

 0 ξýλο: το καρÜβι (συνεκδοχÞ).

 1 Ο ΔÜντης παραδÝχεται εδþ μιαν Üλλη παρÜδοση, που εßχαν ακολουθÞσει κι ο Πλßνιος κι ο Σολßνο, για το θÜνατü του. Ο ΟδυσσÝας ξανÜφυγε απü την ΙθÜκη, πÝρασε το ΓιβραλτÜρ, ßδρυσε τη Λισσαβþνα και πνßγηκε στον Ωκεανü απü ανεμοσßφουνα. Επßσης βÜσει της εκδοχÞς που λÝει πως ο ΟδυσσÝας δε γýρισε καν στην ΙθÜκη, ξÝχασε τα πÜντα, υποκýπτοντας στα θÝλγητρα της αναζÞτησης, αναφÝρεται και το εξης:
  ΠολλÜ σημαßνει κι εßναι τüλμημα εξßσου ριψοκßνδυνο με το τüλμημα του ΟδυσσÝα, το üτι ο ΔÜντης, κÜτοχος και θαυμαστÞς των επþν του ΟμÞρου, εν τοýτοις αποφÜσισε ν' αγνοÞσει τον μýθο και να τον αλλοιþσει σε τρüπο που ο ΟδυσσÝας ποτÝ του δεν ξαναγýρισε στην ΙθÜκη, Ýπνιξε üλα τα συναισθÞματα του, ξÝχασε üλα τα χρÝη του, ΛαÝρτη, Πηνελüπη, ΤηλÝμαχο, Πατρßδα, βασßλειο, φλεγüμενος μüνο απü την ακüρεστη δßψα του της εμπειρßας, αυτÞς που οδÞγησε τον Üνθρωπο, απü την δημιουργßα του, απü το μυθικü μÞλο, προς τα μεγÜλα τα φþτα. Απü το σκοτεινü και δεισιδαßμονα τιμωρü, στο Θεü του Φωτüς.
     ΤÝλος, ο ΚαβÜφης Ýγραψεν: Εκεß üπου ο ¼μηρος απεφÜσισε να σταματÞσει και Ýθεσε τελεßαν, εßναι δýσκολον και επικßνδυνον πρÜγμα να θελÞση Üλλος να εξακολοýθηση την φρÜσιν. Αλλ' εßναι εις τα δýσκολα και εις τα επικßνδυνα Ýργα üπου επιτυγχÜνουσιν οι μεγÜλοι τεχνßται· πιστεýω üτι... ο αναγνþστης θα συμφωνÞση üτι του ΔÜντου η φαντασßα διÝπλασεν εικüνα ουχß αναξßαν του "sourano poeta" (του μεγαλýτερου ποιητÞ).

 2 το στενü κανÜλι: τα στενÜ του ΓιβραλτÜρ, üπου κατÜ τη μυθικÞ παρÜδοση ο ΗρακλÞς τοποθÝτησε τις στÞλες του, που δεßχνουνε τα üρια του κατοικημÝνου κüσμου. Ο αρχαßος κι ο μεσαιωνικüς Üνθρωπος πßστευε üτι απü κει και πÝρα απλþνεται Üγνωστος κι ακατοßκητος κüσμος.

 3 ΣÝτα: μικρÞ πüλη του Μαρüκου κοντÜ στο ΓιβραλτÜρ.

 4 τη πλþρη... ο Þλιος: μüλις βγÞκαν απü το ΓιβραλτÜρ Ýστριψαν αριστερÜ με κατεýθυνση προς το νüτο.

 5 του Üλλου πüλου: δηλαδÞ του νüτιου Πüλου.

 6 ο Πολικüς... της θÜλασσας: εßχανε φτÜσει δηλαδÞ στον Ισημερινü κι ο Πολικüς αστÝρας του ΒορρÜ (το Üστρο της ΜικρÞς ¢ρκτου) βρισκüταν ακριβþς στον ορßζοντα.
____________________________


 
               Θ. Κ. Κüλαση -¢σμα 33ο

Τὰ δüντια του ἐξεκÜρφωσεν αὐτὸς ὁ κολασμÝνος
ἀπὸ τὴν κÜρα τὴ φριχτÞ, πὤτρωγε λιμασμÝνος.
Τὰ λερωμÝνα χεßλη του σφιγγßζει στὰ μαλλιÜ
κι' ἀρχßζει ν' ἀποκρÝνεται μὲ φοβερὴ μιλιÜ:
«ΘÝλεις ν' ἀνοßξω μιὰ πληγÞ, ὁποῦ ἀπὸ τüσους χρüνους
κρατῶ κλεισμÝνη στὴν ψυχÞ, καὶ νὰ ξυπνÞσω πüνους,
ποὺ μοῦ δαγκοῦν τὰ σωθικὰ καὶ πρὶν τοὺς ξεφωνÞσω;
ΤÝτοιο φαρμÜκι ἀγνþριστο γιατὶ θÝλεις νὰ χýσω;
Ἀλλ' ἂν θὰ γßνῃ ἡ ἀνÞκουστη, ἡ μαýρη μουἱστορßα
σπüρος νὰ δþσῃ γιὰ καρποὺς κατÜραις κι' ἀτιμßα
εὶς τὸν προδüτη, π' ἄκοπα τρþγω σ' αὐτὴν τὴν ἄκρη,
θὰ τὴν ξεθÜψω ἀπ' τὴν καρδιὰ κι' ἂς τὴν ποτßσω δÜκρυ.
Ποιὸς εἶσαι σὺ δὲν τὸ ρωτþ, οὔτε ζητῶ νὰ μÜθω
ποιὸς τÜχα νὰ σ' ὡδÞγησε κÜτου σ' αὐτὸν τὸν βÜθο.
Ἀλλὰ σ' ἀκοýω καὶ φαßνεσαι ὅτ' εἶσαι Φλωρεντῖνος.
Ὡς τüσο μÜθε ὅτ' εἶμ' ἐγὼ ὁ κüμης Οὐγκολῖνος,
κι' αὐτὸς ὁ ἀρχιεπßσκοπος ΡουγÝρης ὁ Πιζᾶνος·
τὼρα θ' ἀκοýσῃς τὶ χρωστᾷ σ' ἐμÝνα αὐτὸς ὁ πλÜνος.
Τὸ πῶς ἐγὼ ἐμπιστεýθηκα στὴν ἄτιμη ψυχÞ του
καὶ πῶς ἐξεγελÜστηκα μὲ τὴν πλαστὴ ἀρετÞ του,
πῶς προδομÝνος ἔπεσα στ' ἀνßερü του χÝρι
καὶ πῶς ἐθανατþθηκα, ὅλος ὁ κüσμος ξÝρει.
Ἀλλὰ κἀνεὶς δὲν ἄκουσε, κρýβει βαθὺ σκοτÜδι
τὸ φüνο, πωὕρηκα γιὰ μÝ, πῶς μ' ἔστειλε στὸν Ἅδη.
Αὐτὸ θὰ μÜθῃς καὶ θὰ ἰδῇς τ' εἶν' τὸ παρÜπονü μου.
ΜÝσα στὴ μαýρη φυλακÞ, π' ἀπὸ τὸ θÜνατü μου
τῆς πεßνας πῆρε τ' ὄνομα, στενüχωρη θυρßδα
ἄφινε κ' ἔφθαν' ἕως ἐμὲ φωτὸς καμμιὰν ἀχτßδα.
Ἐκεῖθεν εἶχα ὁ δýστυχος πολλαῖς φοραῖς μετρÞσει
τὴν ἀλλαγÞ τοῦ φεγγαριοῦ, προτοῦ νὰ μὲ ξαφνßσῃ
ἕν' ὄνειρο παρÜδοξο ποὺ φþτισε τὸ νοῦ μου
καὶ μὤδειξε τὴ μοῖρÜ μου καὶ τὴ βουλὴ τοῦ ἐχθροῦ μου.
Μοῦ φÜνηκε στὸν ὕπνο μου αὐτὸς ἐδ' ὁ προδüτης
σἄν ἀρχηγὸς πολεμιστÞς, ὄχι ποτὲ δεσπüτης,
ποὺ κυνηγοῦσε κ' ἔσπρωχνε τυφλὰ τὴ συντροφιÜ του
ἕνανε λýκο πὤφευγε μὲ τὰ λυκüπουλÜ του
νὰ πιÜσῃ ἐπÜνω στὸ βουνὸ πὦλüρθο δὲν ἀφßνει
στὴ Λοýκκα ἡ Πßζα ἐλεýθερη ματιὰ ποτὲ νὰ δßνῃ.
Ἔτρεχ' αὐτὸς μὲ φλογεροὺς ξεχαμνισμÝνους σκýλους
πÜντοτ' ἐμπρüς, πÜντοτ' ἐμπρὸς καὶ τοὺς πιστοýς του φßλους
ΓουαλÜνδους εἶχε στὸ πλευρü, ΛανφρÜγκους καὶ Σισμüντας.
Σὲ λßγο οἱ λýκοι ἐδεßλιασαν κ' οἱ σκýλοι τüτε ὁρμῶντας
σχßζουν πατÝρα καὶ μικρὰ μὲ δüντια λυσσασμÝνα.
Πρὶν φÝξῃ φεýγει τ' ὄνειρο. Ξυπνῶ κι' ἀκοýω σκιασμÝνα
ἀπὸ παρüνοιο φÜντασμα νὰ κλαῖν ἐκεῖ σιμὰ μου
καὶ νὰ ζητοῦν λßγο ψωμὶ τ' ἄχαρα τὰ παιδιÜ μου.
Θἆσαι σκληρὸς πÜραπολυ, ἄν δὲν πονῇς ἀκüμη
προβλÝποντας τὶ χαλασμοὶ μ' ἐπρüσμεναν, τὶ τρüμοι!
Καὶ πüτε, πüτε κλαῖς ἐσý, ἄν δὲ θὰ κλÜψῃς τþρα;...
Σηκþθηκαν τὰ δýστυχα. Εἶχε περÜσει ἡ ὥρα,
ποὺ τὴν τροφὴ μᾶς ἔρριχναν. ΠροσμÝνουν μὲ λαχτÜρα,
γιατὶ θυμοῦνται τ' ὄνειρο κ' ἔχουν κρυφὴ τρομÜρα.
Ἄκουσα τüτε πὤκλεισαν τοῦ πýργου μας τὴ θýρα
κ' ἐστÞλωσα τὰ μÜτια μου πÜνω σὲ κÜθε κλῆρα.
Ἔκλαιγαν ὅλα τὰ φτωχÜ. Μüνος ἐγὼ δὲν κλαßγω,
ἐπÝτρωσαν τὰ σπλÜχνα μου κι' οὔτε μιὰ λÝξη λÝγω.
Τüσο π' ὁ Ἄνσελμüς μου ὁ μικρς μ' ἐρþτησε: «ΠατÝρα!
Γιατß, γιατὶ τÝτοια ματιÜ; Τ' ἔχεις, καλὲ πατÝρα;»
Ἀλλ' οὔτε τüτ' ἐδÜκρυσα, οὔτ' ἔδωκα καμμßα
εἰς τὸ παιδß μου ἀπÜντηση. Βουβὴ ἀπελπισßα
ἐσφρÜγισε τὸ στüμα μου ἐκεßνην τὴν ἡμÝρα
καὶ τὴν ἀκüλουθη νυχτιÜ ὡς ὅτου στὸν αἰθÝρα
ὁ νÝος ἥλιος ἔλαμψε κ' ἔστειλε μιὰν ἀχτßδα
στὴν ἄσπλαχνÞ μου φυλακÞ, ἀπ' τὴ στενὴ θυρßδα.
Τüτε στὴν ὄψι ἐκýτταξα τὰ τÝσσερα παιδιÜ μου·
εἶδα γραμμÝνα ἐπÜνω ἐκεῖ τ' ἄγρια βÜσανÜ μου,
κ' ἐδÜγκασα τὰ χÝρια μου μὲ λýσσα, μὲ μανßα·
κ' ἐκεῖνα ποὺ θὰ πßστεψαν ὅτ' ἡ πολλὴ νηστεßα
μ' εἶχ' ἀγριÝψει κ' ἤθελα νὰ φÜω τὰ κρÝατÜ μου,
σκιασμÝνα ἐλÜχτησαν μὲ μιᾶς κι' ἔρχοντ' ἐκεῖ σιμÜ μου.
«ΠατÝρα, λὲν τὰ δýστυχα, φÜγ' ἀπὸ μᾶς, πατÝρα,
θἆναι λιγþτερο σκληρὸς ὁ πüνος μας, πατÝρα,
τὴ σÜρκα, ποὺ μᾶς ἔδωκες, ἄν τÞνε πÜρῃς πßσω.»
ἘφÜνηκα ὅτι ἡσýχασα γιὰ νὰ μὴ τ' ἀπελπßσω.
Ἐμεßναμεν ὅλοι βουβοὶ ἐκεßνην τὴν ἡμÝρα,
βουβοὶ καὶ τὴν ἀκüλουθη... Πῶς τüτε, σκληρὴ σφαῖρα,
ἄσπλαχνη γῆ, δὲν ἄνοιξες;... Τὴν τÝταρτη ἐμπροστÜ μου
ὁ ΓÜδος μου σωριÜζεται, κρατεῖ τὰ γüνατÜ μου
καὶ ξεψυχᾷ φωνÜζοντας: «ΠατÝρα μου, ἐσπλαχνßα!»
Καὶ καθὼς βλÝπεις τþρα ἐμÝ εἶδα καὶ τ' ἄλλα τρßα
ἕνα πρὸς ἕνα νὰ σβυσθοῦν τὴν πÝμπτη καὶ τὴν ἕχτη.
Ὅλα μοῦ τἄφαγε ὁ θυμὸς αὐτοῦ τοῦ θεομπαßχτη.
Τυφλὸς τρεῖς μÝραις τἄκραζα. Ἦτο τ' ἀγÝρι μαῦρο
κ' ἐγýριζα ψηλαφητὰ τὰ λεßψανÜ τους ναὕρω...
ἔπειτα ἡ πεῖνα ἐνßκησε τὴν πατρικὴ λαχτÜρα....»

Εἶπε· τὰ μÜτια του ἔστρηψε· τὴ φοβερὴ τὴν κÜρα
ἅρπαξε πÜλε λαßμαργα, πλατὺ τὸ στüμα ἀνοßγει
κι' ἐπÜνω της σἄν τὸ σκυλὶ βαθειὰ τὰ δüντια ἐμπÞγει.

(μτφρ.: ΑριστοτÝλης Βαλαωρßτης)
_____________________________



    Θ. Κ. ΠαρÜδεισος -¢σμα 1ο

Ἡ δüξα ἐκεßνου ποὺ κινÜει τὰ πÜντα
ΠερνÜει καὶ λÜμπει μὲς τὴν οἰκουμÝνη
Περσὰ σὲ μιÜ, πιὸ λßγο σ' ἄλλη μπÜντα.
Στὸν οὐρανὸ ποὺ πλιü του φῶς λαβαßνει
Ἤμουν κ’ εἶδ’ ὅσα οὔτε μπορεῖ οὔτε ξÝρει
Νὰ ξαναπῇ ὅποιος κεῖθε κατεβαßνει.
Τß ὡς ζυγüνει στοῦ πüθου της τὰ μÝρη,
Τüσο βαθαßνει ἡ διÜνοια μας ποὺ ὀπßσω
Νὰ πÜῃ ἡ θýμηση δὲ θὰ καταφÝρῃ.

(ΑρχÞ, απüσπ. μτφρ.: ΛορÝντζος Μαβßλης)
____________________________

              Ω ΛÝξεις Μου

Ω λÝξεις μου, που μες στον κüσμο τριγυρνÜτε,
τη μÝρα γεννηθÞκατε, που Üρχισα να λÝω,
για κεßνη που στα κρßματÜ μου Þταν η αιτßα.
Ω Üγγελοι που και τον τρßτο ουρανü κινεßτε,

πÜτε σε αυτÞν ομÜδι σεις, που τηνε ξÝρετε καλÜ
και δυνατÜ για ν' ακουστοýν, πεßτε τα βÜσανα σας.
Πεßτε: "Σε σÝνα ανÞκουμε και ποτÝ, μα ποτÝ πια
κοντýτερα σου να 'μαστε, δε θα μας ξαναδεßς".

Μαζß της μη ξωμεßνετε, τι ΑγÜπη 'κεß δεν εßναι,
Üλλου κλωθογυρßσετε, με πÝνθιμη τη φορεσιÜ
üπως κÜνανε πριν, οι αδελφÝς σας οι μεγÜλες

κι αν κι üταν Üξια, εμφανιστεß γυναßκα,
στα πüδια της προσπÝσετε λÝγοντας ταπεινÜ:
"Ηρθαμε 'δω, μüνο για να σ' υμνÞσουμε"!

      Ω Στßχοι Της ΠαρηγοριÜς

Ω στßχοι της παρηγοριÜς, παινεýοντας δρομÜτε,
την ευγενÞ που γυναικþν το πλÞθος ομορφαßνει
σιμþνοντας σας, Ýνανε θα δεßτε κι üχι αργÜ,
"Εßναι αδελφüς μας" üλοι θε να πεßτε.

Μη τον ακοýσετε, παρακαλþ σας ταπεινÜ,
στ' üνομα τοý, π' üλες ν' αγαποýνε κÜνει τις γυνÝς,
γιατß αυτÜ που λÝει, δεν μπορεß να 'ναι αληθινÜ,
που να 'ναι της ΑλÞθειας αδερφüς, μαθÝς.

Μα αν απü τις λÝξεις του, κινÞσετε
ΚυρÜ που 'ναι δικÞ σας, ν' απαντÞσετε,
τüτε μη σταματÜτε, σßγουρα σ' εκεßνη πÜτε,

και πεßτε της: "ΚυρÜ, η ÜφιξÞ μας εßναι
για να συστÞσουμε Ýναν, που στη θλßψη βυθισμÝνος
ρωτÜ: Ω που θα βρþ, τüν πüθο των ματιþν μου";

            ΣονÝττο Των Φßλων

Γκουßντο*, πüσο θÜ’θελα ο ΛÜπο, σý κι εγþ,
ως δια μαγεßας να φεýγαμε τþρα μ' Ýνα σκαρß,
που μ' üποιον και αν φýσαγε τριγýρω μας καιρü
στη θÜλασσα να Ýβγαινε με üλους μας μαζß

Φουρτοýνες δεν θα γνþριζε καθþς θα προχωροýσε,
οýτ' Üλλα εμπüδια θα ’βρισκε στο υγρü στοιχεßο πÜλι
κι üπως το κýμα üμορφα κι αργÜ θα μας κουνοýσε,
η πεθυμιÜ να μÝνουμε μαζß θα 'ταν μεγÜλη.

Τη μüνα ΒÜννα και τη μüνα ΛÜτζα επßσης,
καθþς κι εκεßνη που Ýχει νοýμερο τριÜντα,
θε να 'βαζε μαζß μας ο καλüς ο γητευτÞς

κι Ýτσι για ¸ρωτα μιλþντας πÜντα
η καθεμιÜ τους θα 'ταν ευτυχÞς,
üπως θαρρþ πως θα 'μασταν κι εμεßς

 (μτφρ.: Λητþ ΣεúζÜνη)

 * Τα σονÝττα αυτÜ ανÞκουνε στις Rime Pedrose του ΔÜντη. Το τελευταßο δε, απευθýνεται στους φßλους του ποιητÝς Γκουßντο ΚαβαλκÜντι και ΛÜπο ΤζÜννι. Η μüνα ΒÜννα (ΤζοβÜννα) Þταν ηαγαπημÝνη του Γκουßντο κι η ΛÜτζα η αγαπημÝνη του ΛÜπο. Ο αριθμüς 30 Ýχει να κÜνει με μια σýνθεση του ΔÜντη, η οποßα δεν Ýχει σωθεß αλλÜ εßναι γνωστü üτι μιλοýσε για τις 60 ομορφþτερες γυναßκες της Φλωρεντßας. Στη σýνθεση αυτÞ η Βεατρßκη κατεßχε την 9η θÝση, οπüτε μπορεß κανεßς να συμπερÜνει üτι εδþ ο ΔÜντης αναφÝρεται σε κÜποιαν Üλλη, με... αýξοντα αριθμü ομορφιÜς το 30.

     Και τÝλος, για φινÜλε αυτü το κομμÜτι:

ΕυαρεστÞσου τþρα να χαρεßς την ÜφιξÞ του:
την ελευθερßα αναζητεß που εßναι πολý ακριβÞ,
üπως γνωρßζει αυτüς που για χÜρη της απαρνιÝται τη ζωÞ.
Εσý το ξÝρεις, αφοý για χÜρη της ο θÜνατος
πικρüς δεν σου Þταν στην Υτßκη, üπου το Ýνδυμα Üφησες
που στη ΔευτÝρα Παρουσßα ολüλαμπρο θα εßναι.


 

 

Web Design: Granma - Web Hosting: Greek Servers